Μετάβαση στο περιεχόμενο

Χρήστης:Ageor7/πρόχειρο

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια


Στο τέλος του 190υ αιώνα, όμως, μια νέα αντίληψη για την ελευθερία μπήκε στον φιλελεύθερο διανοητικό στοίβο. Αυτό το νέο είδος ελευθερίας έγινε γνωστό ως θετική ελευθερία για να διακρίνεται από την προηγούμενη αρνητική εκδοχή και πρωτοαναπτύχθηκε από τον Άγγλο φιλόσοφο Τόμας Χιλ Γκρήν (1836–1882). Ο Γκρην απέρριψε την ιδέα ότι οι άνθρωποι παρακινούνται αποκλειστικά από ιδιοτέλεια, προτείνοντας, αντ' αυτής, την αρχή της αυτοεκπλήρωσης. Πίστευε στις πολύπλοκες συνθήκες που επιδρούν στην εξέλιξη του ηθικού μας χαρακτήρα[1]. Επίσης, σε ένα βαθιά εδραιωμένο βήμα για το μέλλον του μοντέρνου φιλελευθερισμού, έθεσε ως απώτατο στόχο για την πολιτεία, την κοινωνία και τα πολιτικά ιδρύματα την ανάπτυξη του χαρακτήρα, της θέλησης και της λογικής των πολιτών της, ώστε να αυτοολοκληρωθούν ως ανθρώπινα όντα και να έχουν την ευκαιρία στην επιλογή[1]. Προμηνύοντας τη νέα ελευθερία ως την ελευθερία στη δράση, παρά ως την αποφυγή της δυστυχίας από τις πράξεις των άλλων, ο Γκρην έγραψε[2]:

Παρά προηγούμενες φιλελεύθερες θεωρίες ότι η κοινωνία αποτελείται από ιδιοτελή άτομα, ο Γκρην έβλεπε την κοινωνία σαν ένα οργανικό όλον, στο οποίο όλα τα άτομα έχουν καθήκον να προάγουν το κοινό καλό[3]. Οι ιδέες του διαδόθηκαν γρήγορα και εξελίχθηκαν από άλλους διανοητές, όπως τους Λέοναρντ Τρελώνυ Χόμπχαουζ (1864–1929) και Τζων Άτκινσον Χόμπσον (1858–1940). Σε λίγα χρόνια, αυτός ο Κοινωνικός Φιλελευθερισμός είχε γίνει το βασικό κοινωνικό και πολιτικό πρόγραμμα του Φιλελεύθερου Κόμματος στο Ηνωμένο Βασίλειο[4] και θα κατέκλυζε τον κόσμο στον 20ό αιώνα. Τον 21ο αιώνα, επιχειρηματολογείται ότι αναδύεται ένας Νέος Φιλελευθερισμός[5], που επικεντρώνεται στην αρχή της αιώνιας ελευθερίας, που θα εκτείνει την αρνητική και τη θετική ελευθερία στις μελλοντικές γενιές διά της πρόληψης από σήμερα[6]. Εκτός της εξέτασης της αρνητικής, θετικής και αιώνιας ελευθερίας, οι φιλελεύθεροι έχουν προσπαθήσει να κατανοήσουν την ακριβή σχέση μεταξύ ελευθερίας και δημοκρατίας. Καθώς αγωνίζονταν να επεκτείνουν το δικαίωμα ψήφου, οι φιλελεύθεροι καταλάβαιναν όλο και περισσότερο ότι αυτοί που έμεναν έξω από την δημοκρατική διαδικασία λήψης αποφάσεων υπόκεινταν στην τυρανία της πλειοψηφίας, μια αρχή που εξηγείται στα βιβλία «Περί Ελευθερίας» (1859) του Τζον Στιούαρτ Μιλ και «Η Δημοκρατία στην Αμερική»[7] του Αλεξίς Τοκβίλ[8]. Για να αντιδράσουν σ' αυτό, οι φιλελεύθεροι άρχισαν να διεκδικούν ασφαλιστικές δικλείδες που να εμποδίζουν τις απόπειρες των πλειοψηφιών να παραβιάζουν τα δικαιώματα των μειοψηφιών[8].

Εκτός από την ελευθερία, οι φιλελεύθεροι έχουν συνεισφέρει στην ανάπτυξη και άλλων αρχών, σημαντικών για την οικοδόμηση της φιλοσοφικής τους δομής, όπως της ισότητας, του πλουραλισμού και της ανεκτικότητας.

Τονίζοντας την σύγχιση στην πρώτη αρχή, ο Βολταίρος σχολίασε ότι «η ισότητα είναι ταυτόχρονα η πιο φυσική κατάσταση και, κατά καιρούς, η μεγαλύτερη χίμαιρα»[9]. Όλες οι μορφές φιλελευθερισμού αξιώνουν θεμελιακά ότι τα άτομα είναι ίσα[10]. Υποστηρίζοντας ότι οι άνθρωποι είναι φυσικά ίσοι, οι φιλελεύθεροι αξιώνουν ότι όλοι κατέχουν το ίδιο δικαίωμα στην ελευθερία[11]. Με άλλα λόγια, κανείς δεν δικαιούται εγγενώς να χαίρει των προνομίων της φιλελεύθερης κοινωνίας περισσότερο από οποιονδήποτε άλλον και όλοι οι άνθρωποι είναι ίσοι ενώπιον του νόμου[12]. Πέρα από αυτή τη βασική αρχή, οι φιλελεύθεροι θεωρητικοί αποκλίνουν στην αντίληψή τους περί ισότητας. Ο Αμερικανός φιλόσοφος Τζον Ρωλς τόνισε την ανάγκη να εξασφαλιστεί όχι μόνο η ισότητα ενώπιον του νόμου, αλλά και η ίση διανομή των φυσικών πόρων που χρειάζονται τα άτομα για να αναπτύξουν τις φιλοδοξίες τους στη ζωή[12]. Ο ελευθεριακός διανοητής Ρόμπερτ Νόζικ διαφώνησε με τον Ρωλς και προάσπισε την προηγούμενη εκδοχή της ισότητας του Λοκ[12].

Με τον πλουραλισμό αναφέρονται στον πολλαπλασιασμό των ιδεών και των πεποιθήσεων που χαρακτηρίζουν ένα σταθερό κοινωνικό σύστημα[13]. Σε αντίθεση με πολλούς ανταγωνιστές και προηγούμενούς τους, οι φιλελεύθεροι δεν αναζητούν συμφωνία και ομοιογένεια στον τρόπο που σκέπτονται οι άνθρωποι· για την ακρίβεια, οι προσπάθειες τους προσανατολίζονται στην εγκαθίδρυση ενός πλαισίου διακυβέρνησης που εναρμονίζει και ελαχιστοποιεί συγκρουόμενες απόψεις ενώ τους επιτρέπει να υπάρχουν και να ακμάζουν[14].

Για την φιλελεύθερη φιλοσοφία, ο πλουραλισμός οδηγεί εύκολα στην ανεκτικότητα. Εφόσον τα πρόσωπα διατηρούν διιστάμενες απόψεις, επιχειρηματολογούν οι φιλελεύθεροι, οφείλουν να υπερασπίζουν και να σέβονται το δικαίωμα του καθενός να διαφωνεί[15]. Από την φιλελεύθερη σκοπιά, η ανεκτικότητα αρχικά συνδέθηκε με τη θρησκευτική ανοχή, με τον Μπαρούχ Σπινόζα να καταδικάζει την «ανοησία της θρησκευτικής δίωξης και των ιδεολογικών πολέμων»[15]. Η ανεκτικότητα έπαιξε επίσης κεντρικό ρόλο στις ιδέες του Ιμμάνουελ Καντ και του Τζον Στιούαρτ Μιλ. Και οι δύο φιλόσοφοι πίστευαν ότι η κοινωνία θα περιέχει διαφορετικές αντιλήψεις περί καλής, ηθικής ζωής και πως χρειάζεται να επιτρέπεται στους ανθρώπους να κάνουν τις επιλογές τους χωρίς παρεμβολές από το κράτος ή άλλα πρόσωπα[15].

  1. 1,0 1,1 Άνταμς, σελ. 54–5.
  2. Wempe, p. 123.
  3. Άνταμς, σελ. 55.
  4. Άνταμς, σελ. 58.
  5. en:New Liberalism (book)
  6. New Liberalism
  7. Η Δημοκρατία στην Αμερική, 1835, εκδ. Στόχος, ISBN 960-303-054-6
  8. 8,0 8,1 Young 2002, σελ. 36.
  9. Βολφ, σελ. 63.
  10. Young 2002, σελ. 39.
  11. Young 2002, σελίδες 39–40.
  12. 12,0 12,1 12,2 Young 2002, σελ. 40.
  13. Young 2002, σελίδες 42–3.
  14. Young 2002, σελ. 43.
  15. 15,0 15,1 15,2 Young 2002, σελ. 44.