Χρυσή εποχή του μεξικανικού κινηματογράφου

Τίτο Γκίζαρ

Έσθερ Φερνάντες

Οι πρωταγωνιστές της ταινίας Έξω στο Μεγάλο Ράντσο (Allá en el Rancho Grande, 1936), που θεωρείται η πρώτη από αυτήν την αποκαλούμενη χρυσή εποχή του μεξικανικού κινηματογράφου.

Ως Χρυσή Εποχή του Μεξικανικού κινηματογράφου (ισπανικά: Época de Oro del Cine Mexicano‎‎) χαρακτηρίζεται η περίοδος άνθησης του μεξικανικού κινηματογράφου, η οποία ξεκίνησε το 1936 με την πρεμιέρα της ταινίας Έξω στο Μεγάλο Ράντσο (Allá en el Rancho Grande) και κορυφώθηκε το 1956.

Το 1939, κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η κινηματογραφική βιομηχανία στις ΗΠΑ και την Ευρώπη υποχώρησε, επειδή τα υλικά που προορίζονταν προηγουμένως για την παραγωγή ταινιών τώρα προορίζονταν για τη νέα βιομηχανία όπλων. Πολλές χώρες άρχισαν να επικεντρώνονται στη δημιουργία ταινιών για τον πόλεμο, αφήνοντας μια ευκαιρία στο Μεξικό να παράγει εμπορικές ταινίες για τις αγορές του Μεξικού και της Λατινικής Αμερικής. Αυτό το πολιτιστικό περιβάλλον ευνόησε την εμφάνιση μιας νέας γενιάς σκηνοθετών και ηθοποιών που θεωρούνται μέχρι σήμερα, είδωλα στο Μεξικό και στις ισπανόφωνες χώρες και στο ισπανόφωνο κοινό.

Ο μεξικανικός κινηματογράφος της Χρυσής Εποχής πιστώνεται επίσης με την προώθηση της μουσικής Norteño στη λαϊκή κουλτούρα της Χιλής.

Προέλευση

Το 1939 η Ευρώπη και οι Ηνωμένες Πολιτείες συμμετείχαν στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και οι κινηματογραφικές βιομηχανίες αυτών των περιοχών επλήγησαν σοβαρά. Η Ευρώπη λόγω της θέσης της και οι Ηνωμένες Πολιτείες επειδή τα υλικά που χρησιμοποιούνται για την παραγωγή ταινιών (όπως η κυτταρίνη), έγιναν σπάνια και αγνόηθηκαν. Το 1942, όταν γερμανικά υποβρύχια κατέστρεψαν ένα μεξικανικό τάνκερ, το Μεξικό ενώθηκε με τους Συμμάχους στον πόλεμο κατά της Γερμανίας και κέρδισε το καθεστώς του πιο ευνοημένου έθνους. Έτσι, η μεξικανική κινηματογραφική βιομηχανία βρήκε νέες πηγές υλικών και εξοπλισμού που εξασφάλισε τη θέση της στην παραγωγή ποιοτικών ταινιών παγκοσμίως. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, η κινηματογραφική βιομηχανία στη Γαλλία, την Ιταλία, την Ισπανία, την Αργεντινή και τις Ηνωμένες Πολιτείες εστίασε στις πολεμικές ταινίες, γεγονός που έδωσε τη δυνατότητα στη μεξικανική κινηματογραφική βιομηχανία, με πολύ πιο ευέλικτα θέματα στις ταινίες της, να κυριαρχήσει στις αγορές του Μεξικού και της Λατινικής Αμερικής.

Η Λουπίτα Τοβάρ και ο Ντόναλντ Ριντ στον Άγιο Βασίλη (1932)

Από την αρχή των ταινιών ήχου στο Μεξικό, ορισμένες ταινίες όπως το Santa (1932), σε σκηνοθεσία Αντόνιο Μορένο και το The Woman of the Port (1934), σε σκηνοθεσία Arcady Boytler, ήταν μια τεράστια υπερπαραγωγή που έδειχνε ότι το Μεξικό είχε τον εξοπλισμό και το ταλέντο που απαιτούνταν για να να διατηρήσουν μια ισχυρή κινηματογραφική βιομηχανία.Μία από τις πρώτες υπερπαραγωγές ήταν και η ταινία Allá en el Rancho Grande του Fernando de Fuentes, η οποία έγινε η πρώτη κλασική του μεξικανικού κινηματογράφου. Αυτή η ταινία αναφέρεται ως η έμπνευση της «μεξικανικής κινηματογραφικής βιομηχανίας». Στις αρχές της δεκαετίας του 1940 άρχισε η εμφάνιση μεγάλων μεξικανικών κινηματογραφικών στούντιο που εγκαταστάθηκαν στην Πόλη του Μεξικού, τα οποία άρχισαν να υποστηρίζουν τη μαζική παραγωγή ταινιών. Μεταξύ των σημαντικότερων είναι οι CLASA Films, FILMEX, Films Mundiales, Cinematográfica Calderón, Películas Rodriguez και Producciones Mier y Brooks, μεταξύ άλλων.

Ο μεξικανικός κινηματογράφος συνέχισε να παράγει έργα εξαιρετικής ποιότητας και άρχισε να εξερευνά άλλα είδη όπως η κωμωδία, το ρομαντικό και το μιούζικαλ. Το 1943, η ταινία Wild Flower συγκέντρωσε μια ομάδα αποτελούμενη από τον σκηνοθέτη Εμίλιο Φερνάντεζ, τον οπερατέρ Γκαμπριέλ Φιγκερόα, τον ηθοποιό Πέδρο Αρμεντάρις και την ηθοποιό Ντολόρες ντελ Ρίο. Οι ταινίες Μαρία Καντελάρια (María Candelaria, 1943) και The Pearl (1947), θεωρήθηκαν κομβικά έργα του Φερνάντεζ και της ομάδας του και έδωσαν στον μεξικάνικο κινηματογράφο τεράστιο κύρος, με τα έργα τους να προβάλλονται παγκοσμίως σε μεγάλα φεστιβάλ κινηματογράφου. Η Μαρία Καντελάρια βραβεύτηκε το 1946 με τον Χρυσό Φοίνικα στο Φεστιβάλ των Καννών . Το Pearl τιμήθηκε με τη Χρυσή Σφαίρα της αμερικανικής κινηματογραφικής βιομηχανίας, όντας η πρώτη ισπανική ταινία που έλαβε τέτοια αναγνώριση.

Κινηματογραφικά είδη

Κωμωδία

Πολλοί άλλοι κωμικοί πέτυχαν την αναγνώριση τους στον μεξικάνικο κινηματογράφο. Από ζευγάρια κωμικών slapstick (στο στυλ Χοντρός και Λιγνός) μέχρι ανεξάρτητους ηθοποιούς που πέτυχαν μια τεράστια αναγνώριση. Πολλοί από αυτούς τους κωμικούς προέκυψαν από τα λεγόμενα Carpas ή μεξικανικά λαϊκά θέατρα. Ο Χοακίν Παρδάβε, ήταν ένας δημοφιλής ηθοποιός που γοήτευσε με τους ίδιους δραματικούς ή κωμικούς χαρακτήρες. Ο Παρδάβε ήταν επίσης συνθέτης και σκηνοθέτης από την περίοδο ακόμη του βωβού κινηματογράφου , όπου έγινε «συμβολικός πατέρας» όλων των Μεξικανών κωμικών από τη δεκαετία του '30 έως τη δεκαετία του '60.

Ο Antonio Espino y Mora, πιο γνωστός ως Clavillazo ήταν ένας άλλος Μεξικανός ηθοποιός που ξεκίνησε την καριέρα του στο Carpas. Περισσότερες από 30 ταινίες είναι στο ρεπερτόριό του και είναι ένας από τους πιο αγαπημένους και αξιομνημόνευτους καλλιτέχνες. Ένας άλλος καλλιτέχνης που ξεκίνησε από το Carpas και επίσης τη συμπάθειά του, που διακρίθηκε για τον γραφικό του τρόπο χορού ήταν ο Adalberto Martínez Resortes, ο οποίος είχε μια μακρά καριέρα και στη συνέχεια εργάστηκε για πάνω από 70 χρόνια στον κινηματογράφο και την τηλεόραση.

Οι Gaspar Henaine και Marco Antonio Campos πιο γνωστοί ως "Viruta and Capulina" ήταν ένα κωμικό δίδυμο που βρέθηκε με τη μορφή λευκού χιούμορ κέρδισε τη στοργή του κόσμου. Οι Viruta και Capulina ξεκίνησαν την καριέρα τους μαζί το 1952, αν και μεμονωμένα είχαν εργαστεί σε άλλα έργα. Γύρισαν περισσότερες από 25 ταινίες.

Αν και δεν έχουν μεγάλο αριθμό ταινιών μαζί, ο Manuel Palacios "Manolín" και ο Estanislao Shilinsky Bachanska μνημονεύονται για τη μεγάλη χημεία τους στις παραστάσεις και αργότερα στις ταινίες.

Μιούζικαλ και ταινίες Rumberas

Luis Aguilar, μια δημοφιλής φιγούρα στο είδος των Μουσικών ταινιών αυτής της εποχής

Το είδος της μουσικής ταινίας στο Μεξικό επηρεάστηκε έντονα από τη μεξικανική λαϊκή μουσική ή τη Ραντσέρα . Αστέρια ως Pedro Infante, Jorge Negrete, Luis Aguilar και Antonio Aguilar γύρισαν δεκάδες μουσικές ταινίες αυτού του είδους που χρησίμευσαν ως πλατφόρμα για την προώθηση της μεξικανικής μουσικής. Τα τραγούδια σημαντικών συνθετών όπως ο Αγουστίν Λάρα ή ο José Alfredo Jiménez λειτούργησαν ως βάση για τα επιχειρήματα πολλών ταινιών. Η Libertad Lamarque ανέδειξε επίσης με τις ερμηνείες της όπου η μουσική και τα τραγούδια ήταν οι κύριοι πρωταγωνιστές.

Η τροπική μουσική που ήταν δημοφιλής στο Μεξικό και τη Λατινική Αμερική από τη δεκαετία του 1930, και αντικατοπτρίστηκε επίσης στον μεξικανικό κινηματογράφο. Τη δεκαετία του 1940 και του 1950 δημιουργήθηκαν πολυάριθμα μουσικά περιοδικά. Σε αυτές τις παραγωγές ήταν συνηθισμένο να βλέπουμε φιγούρες όπως των Damaso Perez Prado, Toña la Negra, Rita Montaner, María Victoria ή Los Panchos . Ωστόσο, η μουσική ταινία στο Μεξικό αντιπροσωπεύτηκε ως επί το πλείστον από τη λεγόμενη ταινία Rumberas, μια μοναδική κινηματογραφική περιέργεια του Μεξικού, αφιερωμένη στην κινηματογραφική ανάταση της φιγούρας της «ρούμπα» (χορευτές αφρο-αντιλιακών ρυθμών). Οι κύριες φιγούρες αυτού του είδους ήταν οι Κουβανές María Antonieta Pons, Amalia Aguilar, Ninón Sevilla και Rosa Carmina και ο Μεξικανός Meche Barba. Μεταξύ 1938 και 1965 γυρίστηκαν περισσότερες από εκατό ταινίες Rumberas.

Φιλμ Νουάρ

Στο Μεξικό, το είδος φιλμ νουάρ δημοφιλές στο Χόλιγουντ τις δεκαετίες του 1930 και του 1940 εκπροσωπήθηκε από τον ηθοποιό και σκηνοθέτη Χουάν Ορόλ. Εμπνευσμένος από τη δημοφιλή γκανγκστερική ταινία και φιγούρες όπως οι Χάμφρεϊ Μπόγκαρτ και Έντουαρντ Τζ. Ρόμπινσον, ο Ορόλ δημιούργησε ένα φιλμικό σύμπαν και ένα ιδιαίτερο στυλ αναμειγνύοντας στοιχεία του κλασικού φιλμ νουάρ με τη μεξικάνικη λαογραφία, τα αστικά περιβάλλοντα, τα καμπαρέ και την τροπική μουσική. Παραδείγματα περιλαμβάνουν την κλασική ταινία Gangsters Versus Cowboys (1948).

Ταινίες τρόμου

Αν και η δεκαετία του 1960 θεωρούνται η Χρυσή Εποχή του Τρόμου και της επιστημονικής φαντασίας στον μεξικανικό κινηματογράφο, κατά τη διάρκεια της Χρυσής Εποχής βρέθηκαν μερικά αξιόλογα έργα. Ο Chano Urueta, ένας παραγωγικός σκηνοθέτης που ξεκίνησε στη βουβή εποχή, είχε προσεγγίσει το υπερφυσικό στο The Sign of Death (1939), ωστόσο η μεγαλύτερη συνεισφορά του έγινε με το The Amazing Beast (1952), που παρουσίασε για πρώτη φορά τους παλαιστές στο είδος. Άλλα έργα του είδους είναι το La Bruja (1954) και το Ladrón de Cadáveres (1956).

Πτώση

Το Cine Ópera ήταν ένας από τους σημαντικότερους κινηματογράφους κατά τη χρυσή εποχή του μεξικανικού κινηματογράφου από τα εγκαίνιά του το 1949 μέχρι το κλείσιμό του το 1998. Αυτή η φωτογραφία, που τραβήχτηκε το 2020, δείχνει την ξεπερασμένη πρόσοψή του.

Στις 15 Απριλίου 1957 όλη η χώρα βυθίστηκε στο πένθος με την είδηση του θανάτου του Πέδρο Ινφάντε. Ο θάνατός του ήταν ένας από τους δείκτες του τέλους της Χρυσής Εποχής του μεξικανικού κινηματογράφου.

Οι πρώτες τηλεοπτικές εκπομπές του Μεξικού ξεκίνησαν το 1950. Μέχρι το 1956, οι κεραίες τηλεόρασης ήταν συνηθισμένες στα σπίτια του Μεξικού και τα νέα μέσα αναπτύχθηκαν γρήγορα στη χώρα και έξω από την πρωτεύουσα. Παρά τις πρώτες ασπρόμαυρες τηλεοπτικές εικόνες που δεν είχαν τη σαφήνεια και την ευκρίνεια των ταινιών, οι κινηματογραφιστές ένιωσαν αμέσως έντονο ανταγωνισμό από αυτό το νέο μέσο, όχι μόνο στο Μεξικό αλλά σε ολόκληρο τον κόσμο. Ο ανταγωνισμός ανάγκασε την κινηματογραφική βιομηχανία να αναζητήσει νέους τρόπους προβολής της τέχνης της και στην αντιμετώπιση θεμάτων και ειδών.

Οι τεχνικές καινοτομίες προήλθαν από το Χόλιγουντ. Οι ευρείες οθόνες, ο τρισδιάστατος κινηματογράφος, η βελτίωση των χρωμάτων και ο στερεοφωνικός ήχος ήταν μερικές από τις καινοτομίες που εισήγαγε ο αμερικανικός κινηματογράφος στις αρχές της δεκαετίας του 1950. Εκείνη την εποχή, το υψηλό κόστος αυτών των τεχνολογιών δυσκόλευε το Μεξικό να ανταγωνιστεί. Επομένως, για μερικά χρόνια δεν ήταν σε θέση να παράγει ταινίες που ενσωματώναν αυτές τις καινοτομίες.

Ένα από τα έθνη όπου ο μεξικανικός κινηματογράφος ήταν πιο δημοφιλής ήταν η Γιουγκοσλαβία, όπου για μεγάλο μέρος της δεκαετίας του 1950, οι μεξικανικές ταινίες αποτελούσαν την πλειοψηφία των ταινιών που προβλήθηκαν. Η ταινία του 1950 Un día de vida, η οποία έκανε πρεμιέρα το 1952 στη Γιουγκοσλαβία, ήταν μια από τις πιο δημοφιλείς ταινίες της δεκαετίας σε αυτή τη χώρα. Η δημοτικότητα των μεξικανικών ταινιών οδήγησε στη λεγόμενη τρέλα Yu-Mex, καθώς η μεξικανική μουσική και η μόδα μιμήθηκαν πολύ στη Γιουγκοσλαβία τη δεκαετία του 1950.

Ο κόσμος άλλαζε και το ίδιο και ο τρόπος παραγωγής ταινιών από άλλες χώρες. Η εξάλειψη της λογοκρισίας στις Ηνωμένες Πολιτείες επέτρεψε μια πιο τολμηρή και ρεαλιστική αντιμετώπιση πολλών θεμάτων. Στη Γαλλία, μια νέα γενιά κινηματογραφιστών με σπουδές στην κριτική κινηματογράφου ξεκίνησε το κίνημα του Νέου Κύματος. Στην Ιταλία, ο νεορεαλισμός είχε διεκδικήσει την καριέρα αρκετών κινηματογραφιστών. Έκανε την εμφάνισή του ο σουηδός σκηνοθέτης Ίνγκμαρ Μπέργκμαν, ενώ στην Ιαπωνία εμφανίστηκε ο Ακίρα Κουροσάβα .

Εν τω μεταξύ, ο μεξικανικός κινηματογράφος είχε ακινητοποιηθεί από τη γραφειοκρατία και τις δυσκολίες με τα εργατικά συνδικάτα. Η παραγωγή ταινιών ήταν πλέον συγκεντρωμένη σε λίγα χέρια και η δυνατότητα αναδύθουν νέοι κινηματογραφιστές ήταν πολύ δύσκολη λόγω των απαιτήσεων των σκηνοθετών από την πλευρά του Σωματείου Εργαζομένων Κινηματογραφικής Παραγωγής (STPC). Τρία από τα σημαντικότερα κινηματογραφικά στούντιο εξαφανίστηκαν μεταξύ 1957 και 1958: το Tepeyac, το Clasa Films και το Azteca.

Επίσης το 1958, η Μεξικανική Ακαδημία Κινηματογραφικών Τεχνών και Επιστημών αποφάσισε να διακόψει το βραβείο Άριελ, αναγνωρίζοντας τις καλύτερες παραγωγές του εθνικού κινηματογράφου. Το Άριελ ιδρύθηκε το 1946 και τόνισε την ακμάζουσα κατάσταση της βιομηχανίας. Παρόλα αυτά, το βραβείο αναβίωσε το 1972 και από τότε λαμβάνει χώρα κάθε χρόνο.

Περαιτέρω ανάγνωση

• GARCÍA RIERA, Emilio (1986) Época de oro del cine mexicano Secretaría de Educación Pública (SEP)(ISBN 968-29-0941-4)
• GARCÍA RIERA, Emilio (1992–1997) Historia documental del cine mexicano Universidad de Guadalajara, Consejo Nacional para la Cultura y las Artes (CONACULTA), Secretaría de Cultura del Gobierno del Estado de Jalisco y el de Instituto Metografía(ISBN 968-895-343-1)
• GARCÍA, Gustavo y AVIÑA, Rafael (1993) Época de oro del cine mexicano ed. Clío(ISBN 968-6932-68-2)
• PARANAGUÁ, Paulo Antonio (1995) Μεξικανικός Κινηματογράφος Βρετανικό Ινστιτούτο Κινηματογράφου (BFI) Publishing en asociación con el Instituto Mexicano de Cinematografía (IMCINE) y el Consejo Nacional para la Cultura y las Artes (CONACULTA)(ISBN 0-85170-515-4)
• HERSHFIELD, Joanne (1996) Mexican Cinema, Mexican Woman (1940–1950) University of Arizona Press(ISBN 0-8165-1636-7)
• AYALA BLANCO, Jorge (1997) La aventura del cine mexicano: En la época de oro y después ed. Γκριγιάλμπα(ISBN 970-05-0376-3)
• MACIEL, David R. Mexico's Cinema: A Century of Film and Filmmakers, Wilmington, Delaware: SR Books, 1999.(ISBN 0-8420-2682-7)ISBN 0-8420-2682-7
• MORA, Carl J. Mexican Cinema: Reflections of a Society, 1896–2004, Berkeley: University of California Press, 3η έκδοση 2005.(ISBN 0-7864-2083-9)ISBN 0-7864-2083-9
• NOBLE, Andrea, Εθνικός Κινηματογράφος του Μεξικού, Taylor & Francis, 2005,(ISBN 0-415-23010-1)
• Paxman, Andrew. «Ποιος σκότωσε τη μεξικανική κινηματογραφική βιομηχανία; Η παρακμή της χρυσής εποχής, 1946-1960». Estudios Interdisciplinarios de América Latina y el Caribe 29, αρ. 1 (2018): 9-33.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Περισσότερα από 100 Χρόνια Μεξικανικού Κινηματογράφου στο χώρο του ITESM .
• Cineteca Nacional del Consejo Nacional para la Cultura y las Artes de México (Conaculta)