Μετάβαση στο περιεχόμενο

Άλμπερτ Σεντ-Γκιέργκι

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Άλμπερτ Σεντ-Γκιέργκι
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη
μητρική γλώσσα
Nagyrápolti Szent Györgyi Albert (Ουγγρικά) και Szent-Györgyi Albert (Ουγγρικά)
Γέννηση16  Σεπτεμβρίου 1893[1][2][3]
Βουδαπέστη[4][5]
Θάνατος22  Οκτωβρίου 1986[1][2][3]
Γουντς Χολ[6]
Αιτία θανάτουνεφρική ανεπάρκεια[7]
Συνθήκες θανάτουφυσικά αίτια[7]
Τόπος ταφήςWoods Hole Village Cemetery[8][9]
Χώρα πολιτογράφησηςΟυγγαρία
Εκπαίδευση και γλώσσες
Μητρική γλώσσαΟυγγρικά
Ομιλούμενες γλώσσεςΑγγλικά
Γερμανικά
λατινική γλώσσα
Ουγγρικά[10]
Εκπαίδευσηδιδάκτωρ ιατρικής
διδάκτωρ φιλοσοφίας
ΣπουδέςΦίτζγουίλιαμ Κόλετζ (έως 1927)
Πανεπιστήμιο Έτβες Λόραντ (1911–1917)[11]
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότηταβιοχημικός
χημικός
πολιτικός
ιατρός
διδάσκων πανεπιστημίου[12]
ακτιβιστής για την ειρήνη[13]
φυσιολόγος[14]
ΕργοδότηςΠανεπιστήμιο του Λέιντεν (1920–1922)[15]
Πανεπιστήμιο του Χρόνινγκεν (1922–1926)[15]
πανεπιστήμιο του Σέγκεντ (1931–1945)[16]
Φίτζγουίλιαμ Κόλετζ (1926–1930)
Πανεπιστήμιο του Χρόνινγκεν (1925–1926)[5]
Επηρεάστηκε απόHartog Jacob Hamburger
Πολιτική τοποθέτηση
Πολιτικό κόμμα/Κίνημαανεξάρτητος/η πολιτικός
Οικογένεια
ΣύζυγοςKornélia Demény
Márta Borbíró
June Susan Wichterman
Marcia Houston
ΓονείςJozefina Lenhossék
ΣυγγενείςGyörgy Libik (γαμπρός)[17]
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Πόλεμοι/μάχεςΑ΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμαμέλος της Εθνοσυνέλευσης της Ουγγαρίας (1945–1947)
member of the Hungarian upper chamber (1939–1943)
member of the Provisional National Assembly (Απριλίου 1945 – Νοέμβριος 1945)
Βραβεύσειςβραβείο Νόμπελ Ιατρικής και Φυσιολογίας (1937)[18][19]
Στεφάνι Κορβίνου (1937)
doctor honoris causa from the University of Paris (1938)[20]
August Wilhelm von Hofmann Medal (1939)[21]
Βραβείο Κάμερον του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου (1946)[15]
βραβείο Άλμπερτ Λάσκερ για βασική ιατρική έρευνα (1954)[22]
επίτιμος διδάκτωρ του Πανεπιστημίου του Μπορντώ (1961)[23]
επίτιμος εταίρος της Βασιλικής Εταιρείας του Εδιμβούργου
Υπογραφή
Commons page Σχετικά πολυμέσα

Ο Άλμπερτ Σεντ-Γκιέργκι (ουγγρικά: Albert Szent-Györgyi de Nagyrápolt, 16 Σεπτεμβρίου 1893 – 22 Οκτωβρίου 1986) ήταν Ούγγρος βιοχημικός που κέρδισε το Νόμπελ Φυσιολογίας και Ιατρικής το 1937.[24] Του πιστώνεται η πρώτη απομόνωση της βιταμίνης C και η ανακάλυψη των συστατικών και των αντιδράσεων του κύκλου του κιτρικού οξέος. Ήταν επίσης ενεργός στην Ουγγρική Αντίσταση κατά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο και εισήλθε στην ουγγρική πολιτική μετά τον πόλεμο.[25]

Ο Σεντ-Γκιέργκι γεννήθηκε στη Βουδαπέστη, το Βασίλειο της Ουγγαρίας το 1893. Ο πατέρας του, Μίκλος Σεντ-Γκιέργκι, ήταν γαιοκτήμονας, γεννημένος στο Μαροσβασάρχελι της Τρανσυλβανίας (σήμερα Τίργκου Μούρες, Ρουμανία), καλβινιστής, και καταγόταν από τον Σάμουελ, ένα καλβινιστή προκαθήμενο που έγινε ευγενής το 1608.[26][27] Την εποχή της γέννησης του Σεντ-Γκιέργκι, το να είσαι ευγενής θεωρούνταν σημαντικό και δημιουργούσε ευκαιρίες που διαφορετικά δεν ήταν διαθέσιμες.[28] (Οι γονείς του Μίκλος Σεντ-Γκιέργκι ήταν ο Ίμρε Σεντ-Γκιέργκι και η Μαρία Τσίκι).[29] Η μητέρα του, Γιοζεφίνα, Ρωμαιοκαθολική, ήταν κόρη του Γιόσεφ Λένχοσεκ και της Άννα Μποσάνι.[30] Η Γιοζεφίνα ήταν αδερφή του Μιχάλι Λένχοσεκ. Και οι δύο αυτοί άνδρες ήταν Καθηγητές Ανατομίας στο Πανεπιστήμιο Έτβες Λόραντ. Η οικογένειά του περιελάμβανε τρεις γενιές επιστημόνων.[31]

Ο Σεντ-Γκιέργκι ξεκίνησε τις σπουδές του στο Πανεπιστήμιο Σεμελβάις το 1911,[31] και στη συνέχεια ξεκίνησε την έρευνα στο εργαστήριο ανατομίας του θείου του. Οι σπουδές του διακόπηκαν το 1914 για να υπηρετήσει ως στρατιωτικός γιατρός στον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο. Το 1916, αηδιασμένος από τον πόλεμο, ο Σεντ-Γκιέργκι αυτοπυροβολήθηκε στο χέρι, ισχυρίστηκε ότι τραυματίστηκε από εχθρικά πυρά και στάλθηκε στο σπίτι του στις αναρρωτική άδεια. Στη συνέχεια μπόρεσε να ολοκληρώσει την ιατρική του εκπαίδευση και έλαβε το πτυχίο του το 1917.[31] Παντρεύτηκε την Κορνέλια Ντέμενυ, κόρη του Ούγγρου Γενικού Ταχυδρομείου, την ίδια χρονιά.[32]

Μετά τον πόλεμο, ο Σεντ-Γκιέργκι ξεκίνησε την ερευνητική του καριέρα στο Πόσονι (σήμερα Μπρατισλάβα, Σλοβακία). Άλλαξε πανεπιστήμια πολλές φορές τα επόμενα χρόνια, καταλήγοντας τελικά στο Πανεπιστήμιο του Χρόνινγκεν, όπου η δουλειά του επικεντρώθηκε στη χημεία της κυτταρικής αναπνοής. Αυτή η εργασία του έδωσε μια θέση ως υπότροφος του Ιδρύματος Ροκφέλερ στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ. Έλαβε το διδακτορικό του εκεί το 1929[33] όπου ήταν φοιτητής στο Κολέγιο Φριτσγουίλιαμ, Κέιμπριτζ. Η έρευνά του περιελάμβανε την απομόνωση ενός οργανικού οξέος, το οποίο στη συνέχεια ονόμασε «εξουρονικό οξύ», από τον ιστό των επινεφριδίων.[33]

Καριέρα και έρευνα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δέχτηκε μια θέση στο Πανεπιστήμιο του Σέγκεντ το 1930.[31] Εκεί ο Σεντ-Γκιέργκι και ο συνερευνητής του Γιόσεφ Σβίρμπελυ διαπίστωσαν ότι το «εξουρονικό οξύ» ήταν στην πραγματικότητα ο μέχρι στιγμής άγνωστος αντισκορβουτικός παράγοντας, γνωστός ως βιταμίνη C. Αφού ο Νόρμαν Χάουορθ είχε καθορίσει τη δομή της βιταμίνης C, και προς τιμήν των αντισκορβουτικών ιδιοτήτων της, της δόθηκε η επίσημη χημική ονομασία L-ασκορβικό οξύ. Σε ορισμένα πειράματα χρησιμοποίησαν πάπρικα ως πηγή για τη βιταμίνη C. Επίσης, κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, ο Σεντ-Γκιέργκι συνέχισε την εργασία του για την κυτταρική αναπνοή, εντοπίζοντας το φουμαρικό οξύ και άλλα στάδια σε αυτό που θα γινόταν γνωστό ως ο κύκλος του Κρεμπς. Στο Σέγκεντ γνώρισε επίσης τον Ζολτάν Μπέι, φυσικό, ο οποίος έγινε ο προσωπικός του φίλος και συνεργάτης στην έρευνα για θέματα βιοφυσικής. 

Το 1937 έλαβε το Νόμπελ Φυσιολογίας και Ιατρικής «για τις ανακαλύψεις του σε σχέση με τη διαδικασία βιολογικής καύσης με ειδική αναφορά στη βιταμίνη C και την κατάλυση του φουμαρικού οξέος». Ο Άλμπερτ Σεντ-Γκιέργκι πρόσφερε όλο το χρηματικό του βραβείο Νόμπελ στη Φινλανδία το 1940. (Οι Ούγγροι Εθελοντές στον Χειμερινό Πόλεμο ταξίδεψαν για να πολεμήσουν για τους Φινλανδούς μετά τη σοβιετική εισβολή στη Φινλανδία το 1939.)

Το 1938 άρχισε να εργάζεται στη βιοφυσική της μυϊκής κίνησης. Βρήκε ότι οι μύες περιέχουν ακτίνη, η οποία όταν συνδυάζεται με την πρωτεΐνη μυοσίνη και την πηγή ενέργειας ATP, συστέλλουν τις μυϊκές ίνες. Το 1946, ο Άλμπερτ έλαβε το Βραβείο Κάμερον για τη Θεραπευτική του Πανεπιστημίου του Εδιμβούργου.

Το 1947 ο Σεντ-Γκιέργκι ίδρυσε το Ινστιτούτο Μυϊκής Έρευνας στο Θαλάσσιο Βιολογικό Εργαστήριο στο Γουντς Χολ της Μασαχουσέτης με οικονομική υποστήριξη από τον Ούγγρο επιχειρηματία Στέφεν Ρατ. Ωστόσο, ο Σεντ-Γκιέργκι εξακολουθούσε να αντιμετώπιζε δυσκολίες χρηματοδότησης για αρκετά χρόνια, λόγω του ξένου καθεστώτος του και της πρώην σχέσης του με την κυβέρνηση ενός κομμουνιστικού έθνους. Το 1948, έλαβε μια ερευνητική θέση στα Εθνικά Ινστιτούτα Υγείας (NIH) στη Βηθεσδά του Μέριλαντ και άρχισε να μοιράζει τον χρόνο του μεταξύ εκεί και του Γουντς Χολ. Το 1950, επιχορηγήσεις από την Armor Meat Company και την Αμερικανική Ένωση Καρδιολογίας του επέτρεψαν να ιδρύσει το Ινστιτούτο Μυϊκής Έρευνας.

Κατά τη δεκαετία του 1950 ο Σεντ-Γκιέργκι άρχισε να χρησιμοποιεί ηλεκτρονικά μικροσκόπια για τη μελέτη των μυών σε επίπεδο υπομονάδας. Έλαβε το βραβείο Λέισκερ το 1954. Το 1955, έγινε πολιτογραφήθηκε υπήκοος των Ηνωμένων Πολιτειών. Εκλέχτηκε Μέλος της Εθνικής Ακαδημίας Επιστημών το 1956.[34]

Στα τέλη της δεκαετίας του 1950, ο Σεντ-Γκιέργκι ανέπτυξε ένα ερευνητικό ενδιαφέρον για τον καρκίνο και ανέπτυξε ιδέες για την εφαρμογή των θεωριών της κβαντικής μηχανικής στη βιοχημεία ( κβαντική βιολογία) του καρκίνου. Ο θάνατος του Ρατ, ο οποίος είχε ενεργήσει ως οικονομικός διαχειριστής του Ινστιτούτου Μυϊκής Έρευνας, άφησε τον Σεντ-Γκιέργκι σε οικονομικό χάος. Ο Σεντ-Γκιέργκι αρνήθηκε να υποβάλει αιτήσεις κρατικές επιχορηγήσεις που του απαιτούσαν να παράσχει μικρές λεπτομέρειες σχετικά με το πώς ακριβώς σκόπευε να ξοδέψει τα ερευνητικά δολάρια και τι περίμενε να βρει. Αφού ο Σεντ-Γκιέργκι σχολίασε τις οικονομικές του δυσκολίες σε μια συνέντευξη σε εφημερίδα το 1971, ο δικηγόρος Φράγκλιν Σόλσμπερι επικοινώνησε μαζί του και αργότερα τον βοήθησε να ιδρύσει έναν ιδιωτικό μη κερδοσκοπικό οργανισμό, το Εθνικό Ίδρυμα για την Έρευνα Καρκίνου. Αργά στη ζωή, ο Σεντ-Γκιέργκι άρχισε να ερευνά τις ελεύθερες ρίζες ως πιθανή αιτία καρκίνου. Κατέληξε να θεωρεί ότι ο καρκίνος ήταν τελικά ένα ηλεκτρονικό πρόβλημα σε μοριακό επίπεδο. Ο Ραλφ Μος, προστατευόμενος του στα χρόνια που έκανε την έρευνά του για τον καρκίνο, έγραψε μια βιογραφία με τίτλο Free Radical: Albert Szent-Gyorgyi and the Battle over Vitamin C.[35] Πτυχές αυτού του έργου είναι ένας σημαντικός προάγγελος σε αυτό που τώρα μεταγλωττίζεται σηματοδότηση οξειδοαναγωγής. 

Εμπλοκή στην πολιτική

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Καθώς η κυβέρνηση του Γκιούλα Γκέμπες και η Ουγγρική Ένωση Εθνικής Άμυνας απέκτησαν τον έλεγχο της πολιτικής στην Ουγγαρία, ο Σεντ-Γκιέργκι βοήθησε τους Εβραίους φίλους του να δραπετεύσουν από τη χώρα. Κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, εντάχθηκε στο ουγγρικό κίνημα αντίστασης. Αν και η Ουγγαρία ήταν σύμμαχος με τις Δυνάμεις του Άξονα, ο Ούγγρος πρωθυπουργός Μίκλος Κάλαϊ έστειλε τον Σεντ-Γκιέργκι στην Κωνσταντινούπολη το 1944 υπό το πρόσχημα μιας επιστημονικής διάλεξης για να ξεκινήσει μυστικές διαπραγματεύσεις με τους Συμμάχους. Οι Γερμανοί έμαθαν για αυτό το σχέδιο και ο ίδιος ο Αδόλφος Χίτλερ εξέδωσε ένταλμα για τη σύλληψη του Σεντ-Γκιέργκι. Δραπέτευσε από τον κατ' οίκον περιορισμό και πέρασε το 1944 έως το 1945 ως φυγάς από την Γκεστάπο.

Μετά τον πόλεμο, ο Σεντ-Γκιέργκι είχε γίνει ευρέως αναγνωρισμένος ως δημόσιο πρόσωπο και υπήρχαν κάποιες εικασίες ότι θα μπορούσε να γίνει Πρόεδρος της Ουγγαρίας, αν το επιτρέψουν οι Σοβιετικοί. Ο Σεντ-Γκιέργκι ίδρυσε ένα εργαστήριο στο Πανεπιστήμιο της Βουδαπέστης και έγινε επικεφαλής του τμήματος βιοχημείας εκεί. Εξελέγη βουλευτής και βοήθησε στην επανίδρυση της Ακαδημίας Επιστημών. Δυσαρεστημένος με την κομμουνιστική εξουσία της Ουγγαρίας, μετανάστευσε στις Ηνωμένες Πολιτείες το 1947.

Το 1967, ο Σεντ-Γκιέργκι υπέγραψε μια επιστολή δηλώνοντας την πρόθεσή του να αρνηθεί να πληρώσει φόρους ως μέσο διαμαρτυρίας ενάντια στον πόλεμο των ΗΠΑ εναντίον του Βιετνάμ και προέτρεψε άλλους ανθρώπους να λάβουν παρόμοια θέση.[36]

Παντρεύτηκε την Κορνέλια Ντέμενι το 1917.[32] Η κόρη τους, Κορνέλια Σεντ-Γκιέργκι, γεννήθηκε το 1918. Αυτός και η Κορνέλια χώρισαν το 1941.

Το 1941 παντρεύτηκε τη Μάρτα Μπόρμπιρο Μισκόλτσι. Πέθανε από καρκίνο το 1963. 

Ο Σεντ-Γκιέργκι παντρεύτηκε την Τζουν Σούζαν Γουίτσερμαν, την 25χρονη κόρη του βιολόγου του Γουντς Χολ, Ραλφ Γουίτσερμαν, το 1965. Χώρισαν το 1968. 

Παντρεύτηκε την τέταρτη σύζυγό του, Μάρτσια Χιούστον, το 1975.[37] Υιοθέτησαν μια κόρη, τη Λόλα φον Σεντ-Γκιέργκι.

Θάνατος και κληρονομιά

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Σεντ-Γκιέργκι πέθανε στο Γουντς Χολ, Μασαχουσέτη, ΗΠΑ, στις 22 Οκτωβρίου 1986. Τιμήθηκε με Google Doodle στις 16 Σεπτεμβρίου 2011, 118 χρόνια μετά τη γέννησή του.[38]

  1. 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 27  Απριλίου 2014.
  2. 2,0 2,1 2,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 127756317. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  3. 3,0 3,1 3,2 «Albert Szent-Györgyi». (Αγγλικά) SNAC. w6nc631g.
  4. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 11  Δεκεμβρίου 2014.
  5. 5,0 5,1 Catalogus Professorum Academiae Groninganae. 2205. Ανακτήθηκε στις 12  Νοεμβρίου 2019.
  6. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 31  Δεκεμβρίου 2014.
  7. 7,0 7,1 «Encyclopedia of World Biography» (Αγγλικά) Gale.
  8. 8,0 8,1 7330283.
  9. 9,0 9,1 (Αγγλικά) Find A Grave. Ανακτήθηκε στις 30  Ιουνίου 2024.
  10. Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. data.bnf.fr/ark:/12148/cb127756317. Ανακτήθηκε στις 10  Οκτωβρίου 2015.
  11. «Magyar életrajzi lexikon». (Ουγγρικά) Magyar életrajzi lexikon. Akadémiai Kiadó. Βουδαπέστη. 1967. ABC14240/14888. Ανακτήθηκε στις 16  Φεβρουαρίου 2023.
  12. 2205. Ανακτήθηκε στις 12  Νοεμβρίου 2019.
  13. Ανακτήθηκε στις 17  Ιουνίου 2019.
  14. Ανακτήθηκε στις 24  Ιουνίου 2019.
  15. 15,0 15,1 15,2 www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1937/szent-gyorgyi-bio.html. Ανακτήθηκε στις 16  Σεπτεμβρίου 2017.
  16. Άντριου Μπελ: «Encyclopædia Britannica» (Βρετανικά αγγλικά) Encyclopædia Britannica Inc..
  17. «Olympedia – György Libik» (Αγγλικά) 2006. 89616. Ανακτήθηκε στις 3  Οκτωβρίου 2023.
  18. www.nobelprize.org/nobel_prizes/medicine/laureates/1937/.
  19. www.nobelprize.org/nobel_prizes/about/amounts/.
  20. L'Information universitaire. 1  Αυγούστου 1938. gallica.bnf.fr/ark:/12148/bpt6k4585779j/f4.item.r=honoris.zoom.
  21. en.gdch.de/gdch/prizes-and-awards/gdch-awards/august-wilhelm-von-hofmann-commemorative-medal.html.
  22. «1954 Winners». Lasker Foundation.
  23. 1886.u-bordeaux-montaigne.fr/s/1886/item/297005.
  24. Kyle, R. A.; Shampo, M. A. (2000). «Albert Szent-Györgyi—Nobel laureate». Mayo Clinic Proceedings 75 (7): 722. doi:10.4065/75.7.722. PMID 10907388. https://www.mayoclinicproceedings.org/article/S0025-6196(11)64619-3/fulltext. 
  25. «Forget vitamin C! Albert Szent-Gyorgyi lived with spies, lies.». Christian Science Monitor. 2011-09-16. ISSN 0882-7729. https://www.csmonitor.com/Technology/Horizons/2011/0916/Forget-vitamin-C!-Albert-Szent-Gyorgyi-lived-with-spies-lies. Ανακτήθηκε στις 2019-10-07. 
  26. Dr.Czeizel, E.: Családfa, page 148, Kossuth Könyvkiadó,1992.
  27. Dr. Czeizel E. : Az érték még mindig bennünk van, page 172, Akadémiai kiadó, Budapest
  28. Chris Gaylord (September 16, 2011). «Forget vitamin D! Albert Szent-Gyorgyi lived with spies, lies.». Christian Science Monitor. http://www.csmonitor.com/Innovation/Horizons/2011/0916/Forget-vitamin-C!-Albert-Szent-Gyorgyi-lived-with-spies-lies. Ανακτήθηκε στις September 16, 2011. 
  29. Kapronczay K.Orvosdinasztiák II, Turul ISSN, 1997
  30. Dr. Czeizel E. Családfa, page 148, Kossuth Könyvkiadó, 1992.
  31. 31,0 31,1 31,2 31,3 Bowden, Mary Ellen· Amy Beth Crow (2003). Pharmaceutical achievers: the human face of pharmaceutical research. Chemical Heritage Foundation. σελ. 30. ISBN 978-0-941901-30-7. 
  32. 32,0 32,1 "The Nobel Prize in Physiology or Medicine 1937: Albert Szent-Györgyi".
  33. 33,0 33,1 Szent-Györgyi, A. (1928). «Observations on the function of peroxidase systems and the chemistry of the adrenal cortex: Description of a new carbohydrate derivative». The Biochemical Journal 22 (6): 1387–1409. doi:10.1042/bj0221387. ISSN 0264-6021. PMID 16744155. PMC 1252273. https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/16744155/. 
  34. «Albert Szent-Gyorgyi». Nasonline.org. Ανακτήθηκε στις 29 Απριλίου 2019. 
  35. (ISBN 0-913729-78-7), (1988), Paragon House Publishers, New York.
  36. "An Open Letter" archived at Horowitz Transaction Publishers Archive Αρχειοθετήθηκε 2013-06-19 στο Wayback Machine.
  37. «Marcia Houston Szent-Györgyi at the National Institute of Health Website». Profiles.nlm.nih.gov. 12 Μαΐου 2005. Ανακτήθηκε στις 15 Σεπτεμβρίου 2011. 
  38. «Albert Szent-Gyorgyi's 118th Birthday». Google.com. Ανακτήθηκε στις 8 Φεβρουαρίου 2015.