Αλφόνσος (κρατήρας)

Αλφόνσος (κρατήρας)
Συντεταγμένες	13.39°S 2.85°W / -13.39; -2.85
Επωνύμιο	Αλφόνσος Ι΄ της Καστίλης
Πολυμέσα σχετικά με τον κρατήρα
δεδομένα ()

Ο Αλφόνσος είναι μεγάλος κρατήρας στο νότιο ημισφαίριο της Σελήνης, με διάμετρο 119 χιλιόμετρα. Βρίσκεται στα υψίπεδα του ανατολικού άκρου της Θάλασσας των Νεφών, σε σεληνογραφικές συντεταγμένες 13,4° νότιο πλάτος και 2,8° δυτικό μήκος. Επικαλύπτει ελαφρώς τμήμα του μεγαλύτερου κρατήρα Πτολεμαίου στα βόρεια, ενώ στα βορειοδυτικά κείται ο μικρότερος κρατήρας Αλπετράγιος. Ο κρατήρας Αλφόνσος πήρε το όνομά του προς τιμή του Ισπανού βασιλιά Αλφόνσου Ι΄ του Σοφού, για τη συμβολή του στην αστρονομία με τη σύνταξη των πινάκων που φέρουν το όνομά του.

Χαρακτηριστικά

Η επιφάνεια του Αλφόνσου είναι κατακερματισμένη και ακανόνιστη κατά μήκος του συνόρου του με τον Πτολεμαίο. Τα εξωτερικά τοιχώματα είναι ελαφρώς παραμορφωμένα και παρουσιάζουν ένα σχήμα που προσομοιάζει κάπως σε ένα εξάγωνο. Το πλάτος των τοιχωμάτων στη βάση τους ανέρχεται σε 20 χλμ. περίπου, ενώ το ύψος τους φθάνει τα 2 ως 3 χλμ.

Ο κρατήρας σχεδόν διχοτομείται από ένα σύστημα λοφοσειρών από υλικό που εκτοξεύθηκε κατά την πρόσκρουση του σώματος που δημιούργησε τον Αλφόνσο. Οι λόφοι αυτοί περιλαμβάνουν την απόκρημνη κεντρική κορυφή, που φέρει το όνομα «Αλφόνσος άλφα» (α). Αυτός ο πυραμιδοειδής σχηματισμός υψώνεται 1500 μέτρα πάνω από τον πυθμένα του κρατήρα. Δεν έχει ηφαιστειακή προέλευση, αποτελούμενος μάλλον από ανορθωσίτη, όπως οι ορεινές περιοχές της σεληνιακής επιφάνειας.

Ο πυθμένας, που βρίσκεται σε βάθος 2700 μέτρων περίπου σε σχέση με την εκτός του κρατήρα γειτονική επιφάνεια, διακόπτεται από ένα σύνθετο σύστημα από χάνδακες και περιέχει τρεις μικρούς κρατήρες περιβαλλόμενους από μία συμμετρική σκουρόχρωμη άλω. Αυτοί οι κρατήρες έχουν το σχήμα ηφαιστειακών κώνων και ορισμένοι επιστήμονες πιστεύουν ότι είναι ηφαιστειογενείς, ενώ άλλοι πιστεύουν ότι δημιουργήθηκαν από προσκρούσεις αστεροειδών που ανέσκαψαν πιο σκουρόχρωμο υλικό (όπως αυτό των θαλασσών) κάτω από τον ανοικτόχρωμο σεληνιακό ρηγόλιθο.

Εξερεύνηση

Φωτογραφία του Ρέιντζερ 9 από πολύ μικρό ύψος, που δείχνει καθαρά χάνδακες στον πυθμένα του Αλφόνσου.

Το αυτόματο διαστημικό σκάφος Ρέιντζερ 9 προσέκρουσε, όπως είχε προγραμματισθεί, στις 24 Μαρτίου 1965 μέσα στον Αλφόνσο, σε μικρή απόσταση από την κεντρική κορυφή, προς τα βορειοανατολικά αυτής. Ο Χάρολντ Γιούρεϋ είπε για μία από τις πολύ κοντινές φωτογραφίες που απέστειλε το σκάφος ελάχιστα πριν από τη συντριβή του:

« Ο πυθμένας του κρατήρα είναι διάστικτος με πολλούς κρατήρες διάφορων μεγεθών, ορισμένοι από τους οποίους είναι ξεκάθαροι και άρα νέοι, ενώ άλλοι πιο δυσδιάκριτοι και μισογεμισμένοι με θραύσματα. Τα τοιχώματα έχουν λιγότερους κρατήρες, και αυτό ίσως σημαίνει ότι τους έχει γεμίσει υλικό από την κατολίσθηση των τοιχωμάτων. Υπάρχουν ευδιάκριτα βάραθρα-σχισμές, καθώς και ενδείξεις για κατολισθήσεις... »

Εξάλλου, ο Αλφόνσος υπήρξε μία από τις κύριες εναλλακτικές τοποθεσίες για την προσεδάφιση αμφότερων των αποστολών Απόλλων 16 και Απόλλων 17.

Σεληνιακά παροδικά φαινόμενα

Ο Αλφόνσος είναι μία από τις τοποθεσίες που έχουν γίνει γνωστές για παροδικά σεληνιακά φαινόμενα, όπως φωτεινά νέφη με ερυθρή απόχρωση. Στις 26 Οκτωβρίου 1956 ο Αμερικανός αστρονόμος Ντίνσμορ Άλτερ παρατήρησε μία θόλωση των χανδάκων στον πυθμένα του κρατήρα, στις φωτογραφίες που είχε πάρει στο ιώδες φως. Παρόμοια θόλωση δεν υπήρχε στις φωτογραφίες στο υπέρυθρο που είχε τραβήξει ταυτοχρόνως. Ωστόσο, λίγοι αστρονόμοι βρήκαν πειστική αυτή την ένδειξη ηφαιστειακής δραστηριότητας στη Σελήνη.

Μεταξύ των αστρονόμων που παρακινήθηκαν από τις παρατηρήσεις αυτές ήταν και ο Σοβιετικός Νικολάι Κόζυρεφ. Το 1958, καθώς ο Κόζυρεφ αναζητούσε ηφαιστειακά φαινόμενα στη Σελήνη, παρατήρησε μία λευκή κηλίδα-νέφος στο εσωτερικό του κρατήρα Αλφόνσου και ένα φάσμα της περιοχής φάνηκε να αποκαλύπτει την ύπαρξη ενός νέφους σωματιδίων άνθρακα (πιθανώς αέριο C₂) ή και υδρογονανθράκων. Η παρατήρηση του Κόζυρεφ υπήρξε η πρώτη του είδους και φάνηκε στον ίδιο να στηρίζει την άποψη ότι η Σελήνη ήταν ηφαιστειακώς ενεργή. Ωστόσο, δεν ανακαλύφθηκαν ενδείξεις τέτοιων φαινομένων από τις διαστημικές αποστολές στη Σελήνη, ενώ οι παρατηρήσεις των εκπομπών αερίων δεν επιβεβαιώθηκαν ποτέ.

Κρατήρες στο εσωτερικό

Σε 5 μικρούς κρατήρες στο βορειοανατολικό τμήμα του πυθμένα του Αλφόνσου έχουν δοθεί ονομασίες από την IAU, που φαίνονται στον παρακάτω πίνακα:

Κρατήρας	Διάμετρος (χλμ.)	Προέλευση ονομασίας
Τσανγκ-Νγκο	3	Κινεζικό γυναικείο όνομα
Χοσέ	2	Ισπανικό ανδρικό όνομα
Μονίρα	2	Αραβικό γυναικείο όνομα
Ράβι	2,5	Ινδικό ανδρικό όνομα
Σοράγια	2	Περσικό γυναικείο όνομα

Δευτερεύοντες κρατήρες

Ο Αλφόνσος περιβάλλεται από αρκετούς μικρότερους κρατήρες, οι περισσότεροι από τους οποίους δημιουργήθηκαν μάλλον από την ίδια πρόσκρουση. Καθώς συνηθίζεται, αυτοί οι κρατήρες-δορυφόροι ονομάζονται με το όνομα του κύριου κρατήρα ακολουθούμενο από ένα κεφαλαίο γράμμα του λατινικού αλφαβήτου. Υπάρχουν έτσι οι κρατήρες:

Ονομασία	Σεληνογρ. πλάτος	Σεληνογρ. μήκος	Διάμετρος (χλμ.)
Αλφόνσος A	14,8° Ν	2,3° Δ	4
Αλφόνσος B	13,2° Ν	0,2° Δ	24
Αλφόνσος C	14,4° Ν	4,8° Δ	4
Αλφόνσος D	15,1° Ν	0,8° Δ	23
Αλφόνσος G	12,3° Ν	3,3° Δ	4
Αλφόνσος H	15,6° Ν	0,5° Δ	8
Αλφόνσος J	15,1° Ν	2,5° Δ	8
Αλφόνσος K	12,5° Ν	0,1° Δ	20
Αλφόνσος L	12,0° Ν	3,7° Δ	4
Αλφόνσος R	14,4° Ν	1,9° Δ	3
Αλφόνσος X	15,0° Ν	4,4° Δ	5
Αλφόνσος Y	14,7° Ν	1,8° Δ	3

Πηγές

• Wood, Chuck (6 Απριλίου 2005). «Micro-Topo». Lunar Photo of the Day. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Μαΐου 2006. Ανακτήθηκε στις 21 Ιουλίου 2006. 
• Cortright, Edgar M. (1968). «Rangers Bring the Moon Up Close». SP-168 Exploring Space with a Camera. NASA Langley Research Center. σελ. 48. 
• Alter, Dinsmore (1957). «A Suspected Partial Obscuration of the Floor of Alphonsus». Publications of the Astronomical Society of the Pacific 69: 158. doi:10.1086/127036. Bibcode: 1957PASP...69..158A. 
• Alter, Dinsmore (1959). «The Kozyrev Observations of Alphonsus». Publications of the Astronomical Society of the Pacific 71: 46. doi:10.1086/127330. Bibcode: 1959PASP...71...46A. 
• Compton, W. David (1989). «Where No Man Has Gone Before: A History of Apollo Lunar Exploration Missions». NASA. Ανακτήθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 2007. 
• Andersson, L. E.· Whitaker, E. A. (1982). NASA Catalogue of Lunar Nomenclature. NASA RP-1097. 
• Blue, Jennifer (25 Ιουλίου 2007). «Gazetteer of Planetary Nomenclature». United States Geological Survey. Ανακτήθηκε στις 5 Αυγούστου 2007. 
• Bussey, B.· Spudis, P. (2004). The Clementine Atlas of the Moon. Νέα Υόρκη: Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-81528-4. 
• Cocks, Elijah E.· Cocks, Josiah C. (1995). Who's Who on the Moon: A Biographical Dictionary of Lunar Nomenclature. Tudor Publishers. ISBN 978-0-936389-27-1. 
• McDowell, Jonathan (15 Ιουλίου 2007). «Lunar Nomenclature». Jonathan's Space Report. Ανακτήθηκε στις 24 Οκτωβρίου 2007. 
• 
  
• Moore, Patrick (2001). On the Moon. Sterling Publishing Co. ISBN 978-0-304-35469-6. 
• Price, Fred W. (1988). The Moon Observer's Handbook. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-33500-3. 
• Rükl, Antonín (1990). Atlas of the Moon. Kalmbach Books. ISBN 978-0-913135-17-4. 
• Webb, Rev. T. W. (1962). Celestial Objects for Common Telescopes (6η αναθεωρημένη έκδοση). Dover. ISBN 978-0-486-20917-3. 
• Whitaker, Ewen A. (1999). Mapping and Naming the Moon. Cambridge University Press. ISBN 978-0-521-62248-6. 
• Wlasuk, Peter T. (2000). Observing the Moon. Springer. ISBN 978-1-85233-193-1. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Χάρτης και φωτογραφίες του Αλφόνσου από το Lunar Orbiter