Μετάβαση στο περιεχόμενο

Γρηγόριος ο Πατρίκιος

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Γρηγόριος
Σφετεριστής της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στην Αφρική
Περίοδος646 – 647
ΔιάδοχοςΓεννάδιος Β΄
Έξαρχος Αφρικής έως 646
Θάνατος647
Σβεΐτλα
δεδομένα (π • σ • ε )

O Γρηγόριος ο Πατρίκιος (πέθανε το 647) ήταν Βυζαντινός διοικητής στο Εξαρχάτο της Αφρικής το οποίο περιείχε την σημερινή Τυνησία, την ανατολική Αλγερία και την δυτική Λιβύη. Ο Γρηγόριος μέλος της δυναστείας του Ηρακλείου ήταν φανατικός οπαδός της Χαλκηδόνιας Καθολικής πίστης για αυτό ήρθε σε σκληρή σύγκρουση με τον συγγενή του αυτοκράτορα Κώνστα Β΄ που επέβαλε με την βία τον Μονοθελητισμό. Η σύγκρουση οδήγησε σε επανάσταση, οι οπαδοί του στην Αφρική τον ανακήρυξαν αυτοκράτορα, αμέσως μετά δέχτηκε επίθεση από τους Άραβες (647), ηττήθηκε και σκοτώθηκε στην "μάχη του Σουφέτουλα". Μετά τον θάνατο του και την αποχώρηση των Αράβων οι Αφρικάνοι επέστρεψαν στην αυτοκρατορική πίστη, αλλά η Βυζαντινή κυριαρχία στην Αφρική είχε κλονιστεί σημαντικά.

Έξαρχος της Καρχηδόνας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Μεσόγειος Θάλασσα την εποχή του Γρηγορίου (650)

Ο Γρηγόριος ο Πατρίκιος ήταν συγγενής του αυτοκράτορα Ηρακλείου του Μέγα και του εγγονού του αυτοκράτορα Κώνστα Β΄, πατέρας του ήταν ο ξάδελφος του Ηρακλείου Νικήτας.[1][2] Ο Θεοφάνης Ομολογητής τον καταγράφει για πρώτη φορά τον Ιούλιο του 645 ως "Εξαρχο της Αφρικής" με τον τίτλο του Πατρικίου, πιθανότατα τον διόρισε σε αυτή την θέση ο ίδιος ο Ηράκλειος.[1][2][3][4][5] Η Εξαρχία βρέθηκε σε μεγάλη αναταραχή λόγω της σύγκρουσης που είχε ξεσπάσει ανάμεσα στους οπαδούς του Καθολικού Χαλκηδόνιου χριστιανισμού και στους οπαδούς του Μονοθελητισμού. Την Αίρεση του Μονοθελητισμού την δημιούργησε τα τελευταία χρόνια την ζωής του ο αυτοκράτορας Ηράκλειος (638) σε μια προσπάθεια να συμβιβάσει την επίσης Καθολική Χαλκηδόνια θρησκεία με τον Μονοφυσιτισμό, τον υποστήριξαν σημαντικά οι πρόσφυγες Κόπτες από την Αίγυπτο και οι Βέρβεροι. Ο Χαλκηδόνιος Μάξιμος ο Ομολογητής και ο Μονοθελητιστής Πατριάρχης Πύρρος της Κωνσταντινούπολης συγκρούστηκαν σκληρά και ο Γρηγόριος προσπάθησε να τους συμβιβάσει. Ο Πύρρος δέχτηκε με επέμβαση του Γρηγορίου να ασπαστεί ξανά την Χαλκηδόνια πίστη.[1][2][3][4] Τους επόμενους μήνες ακολούθησαν πολλοί Σύνοδοι στην Αφρική με τις οποίες ο Μονοθελητισμός καταδικάστηκε ως Αίρεση.[1]

Ο Πατρίκιος Γρηγόριος ξεκίνησε νέα εξέγερση εναντίον του Κώνστα Β΄ (646) με αιτία την γνωστή θρησκευτική τους σύγκρουση, είχε προηγηθεί η Αραβική κατάκτηση της Αιγύπτου (639-642) κάτι που του υπενθύμιζε συνεχώς ο αυτοκράτορας ως απειλή.[1] Με δεδομένο το γεγονός ότι η Βυζαντινή αυτοκρατορία είχε αποτύχει να αντιμετωπίσει τους Άραβες η ανεξαρτησία φαινόταν για τον Γρηγόριο μονόδρομος. Ο Κάρολος Ντηλ έγραψε "ήταν μεγάλος πειρασμός για τον ισχυρό κυβερνήτη της Αφρικής να αποχωρήσει από την αδύναμη αυτοκρατορία που ήταν ανίκανη να υπερασπιστεί τους υπηκόους της, η μακρόχρονη αυτονομία της Αφρικής βοήθησε σε αυτή την τάση".[6] Ο Άραβας χρονικογράφος Άλ-Ταμπαρί ισχυρίστηκε ότι αιτία της εξέγερσης ήταν η εισφορά των 300 χρυσών λιρών που του ζήτησε ο Κώνστας Β΄.[3] Οι Αραβικές πηγές ισχυρίζονται επιπλέον ότι ο Γρηγόριος έκοψε και δικά του νομίσματα ως αυτοκράτορας αλλά δεν βρέθηκε κανένα.[3][7][8] Ο Μάξιμος ο Ομολογητής και ο Πάπας Θεόδωρος Α΄ που ήταν σκληροί εχθροί του Μονοθελητισμού τον υποστήριξαν θερμά σε αυτή την προσπάθεια. Ο Θεόδωρος Α΄ έστειλε απεσταλμένο στον Γρηγόριο να του εξηγήσει το όνειρο του σύμφωνα με το οποίο δύο χορωδίες Αγγέλων έψελναν "Νίκη στον Κωνσταντίνο Αύγουστο" η πρώτη και "Νίκη στον Γρηγόριο Αύγουστο" η δεύτερη, η πρώτη ωστόσο έχασε σταδιακά την ομιλία της.[1][4][9] Η εξέγερση είχε την στήριξη του ευρύτερου πληθυσμού αλλά δεν την υποστήριξαν οι γηγενείς εκρωμαισμένοι Αφρικανοί που ήταν Μονοθελητιστές και οι Βέρβεροι.[7] Οι Άραβες προχώρησαν σε νέα προέλαση, κατέκτησαν την Κυρηναϊκή και την ανατολική Τριπολίτιδα μαζί με την πρωτεύουσα της Τρίπολη της Λιβύης. Η προέλαση προς τα δυτικά θα μπορούσε να συνεχιστεί εύκολα αλλά την διέκοψε ο ίδιος ο Χαλίφης Ουμάρ ιμπν αλ-Χαττάμπ (634–644) με εντολή του.[10]

Η μάχη της Σουφέτουλας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο διάδοχος του Ουμάρ Χαλίφης Οθμάν ιμπν Αφφάν (644-656) διέταξε τον στρατηγό Αβδαλλάχ Ιμπν Σαάντ Ιμπν Αμπί Σαρ να προχωρήσει σε επίθεση στο Εξαρχάτο με 20.000 άνδρες (647). Οι Άραβες προχώρησαν σε εισβολή στην δυτική Τριπολίτιδα και από εκεί στα βόρεια σύνορα της Βυζαντινής επαρχίας της Βυζακηνής. Ο Γρηγόριος έκανε εκστρατεία να τους αντιμετωπίσει, τους συνάντησε στην Σουφέτουλα αλλά δολοφονήθηκε σε παγίδα από τους ίδιους τους Άραβες με αποτέλεσμα την ήττα του στρατού του.[1][11][12][13] Οι σύγχρονοι συγγραφείς αναφέρουν ότι ο στρατός τους Γρηγόριου είχε περικυκλώσει τους Άραβες οι οποίοι ήταν έτοιμοι να παραδοθούν. Ο Άμπντ Αλλάχ Ιμπν Αλ-Ζούμπαϊρ εντόπισε το άρμα του ίδιου του Γρηγόριου και ζήτησε από τον διοικητή Αβδαλλάχ Ιμπν Σαάντ Ιμπν Αμπί Σαρ μια στρατιωτική βοήθεια για να επέμβει. Η επιχείρηση ήταν επιτυχής, ο Γρηγόριος δολοφονήθηκε με αποτέλεσμα να ξεσπάσει πανικός στον στρατό του, να διαλυθεί και να συντριβεί.[14][15] Οι Συριακές πηγές όπως ο Αγάπιος της Ιεράπολης αναφέρουν ότι ο Γρηγόριος επέζησε από την μάχη, δραπέτευσε στην Κωνσταντινούπολη όπου συμφιλιώθηκε με τον Κώνστα Β΄ και έζησε μαζί του, οι σύγχρονοι ιστορικοί απορρίπτουν αυτή την υπόθεση τονίζοντας ότι δολοφονήθηκε στην μάχη.[1][3][4] Οι Άραβες συνέλαβαν την κόρη του Γρηγόριου και την μετέφεραν αιχμάλωτη στην Αίγυπτο, στον δρόμο έπεσε από την καμήλα και σκοτώθηκε.[3][16] Η λεηλασία της Σουφέτουλας και των περιφερειών του Εξαρχάτου συνεχίστηκαν από τους Άραβες, οι Βυζαντινοί αποσύρθηκαν στα οχυρωμένα κάστρα τους αλλά οι Άραβες δεν μπόρεσαν να τα καταλάβουν. Οι Άραβες αποσύρθηκαν τελικά αφού έκλεισαν πρώτα συμφωνία με τους Βυζαντινούς να τους πληρώνουν έναν βαρύ ετήσιο φόρο σε χρυσό.[17] Παρά το γεγονός ότι αποχώρησαν οι Άραβες και επανήλθε το Εξαρχάτο στην αυτοκρατορία η Βυζαντινή κυριαρχία κλονίστηκε στην Αφρική σε έναν δρόμο χωρίς επιστροφή. Οι Βέρβεροι και οι υπόλοιπες γηγενείς φυλές στο εσωτερικό αρνήθηκαν την υποταγή τους στην Καρχηδόνα και δήλωσαν την ανεξαρτησία τους.[18] Η "μάχη της Σουφετούλας" σε γενικές γραμμές ήταν "η αρχή του τέλους για την Βυζαντινή κυριαρχία στην Αφρική".[19]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 1,6 1,7 Hollingsworth (1991), σ. 875
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 Moore (1999)
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Lilie et al. (2000), σσ. 49–50
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 Martindale (1992), σ. 554
  5. ↑ Pringle (1981), σ. 46
  6. ↑ Diehl (1896), σσ. 554-556
  7. ↑ 7,0 7,1 Diehl (1896), σ. 557
  8. ↑ Guery, R. (1981). "Le pseudo-monnayage de l'usurpateur Grégoire, patrice d'Afrique". Bulletin de la société française de numismatique (in French): 66–68
  9. ↑ Diehl (1896), σσ. 566-557
  10. ↑ Diehl (1896), σσ. 567-558
  11. ↑ https://books.google.gr/books?id=qVYT4Kraym0C&dq=Gregory+the+Patrician,+20,000&pg=PA306&redir_esc=y#v=onepage&q=Gregory%20the%20Patrician%2C%2020%2C000&f=false
  12. ↑ Diehl (1896), σσ. 558–559
  13. ↑ Pringle (1981), σ. 47
  14. ↑ Murrad, Mustafa (2009-02-01). Kisah Hidup Utsman ibn Affan (in Indonesian). Serambi Ilmu Semesta. σ. 87
  15. ↑ https://books.google.gr/books?id=AudzrCkSFRYC&dq=gregory+the+patrician+battle+death&pg=PA56&redir_esc=y#v=onepage&q=gregory%20the%20patrician%20battle%20death&f=false
  16. ↑ Diehl (1896), σ. 559
  17. ↑ Diehl (1896), σσ. 559-560
  18. ↑ Diehl (1896), σσ. 560-561
  19. ↑ Diehl (1896), σ. 562

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Diehl, Charles (1896). L'Afrique Byzantine. Histoire de la Domination Byzantine en Afrique (533–709) (in French). Paris: Ernest Leroux.
  • Hollingsworth, Paul A. (1991). "Gregory". In Kazhdan, Alexander (ed.). The Oxford Dictionary of Byzantium. Oxford and New York: Oxford University Press. σ. 875.
  • Lilie, Ralph-Johannes; Ludwig, Claudia; Pratsch, Thomas; Zielke, Beate (2000). "Gregorios (# 2345)". Prosopographie der mittelbyzantinischen Zeit: 1. Abteilung (641–867), Band 2: Georgios (# 2183) – Leon (# 4270) (in German). Berlin and Boston: De Gruyter. σσ. 49–50.
  • Martindale, John R., ed. (1992). The Prosopography of the Later Roman Empire: Volume III, AD 527–641. Cambridge: Cambridge University Press.
  • Moore, R. Scott (1999). "Gregory (646-47 A.D.)". De Imperatoribus Romanis.
  • Pringle, Denys (1981). The Defence of Byzantine Africa from Justinian to the Arab Conquest: An Account of the Military History and Archaeology of the African Provinces in the Sixth and *Seventh Century. Oxford, United Kingdom: British Archaeological Reports.
  • Ford, Simon Samuel (2018). "Gregory the Exarch (Flavius Gregorius)". In Nicholson, Oliver (ed.). The Oxford Dictionary of Late Antiquity. Vol. 1. Oxford University Press. σ. 690.
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Γρηγόριος_ο_Πατρίκιος&oldid=10959709"