Δικαστήρια της Αμάσειας
Τα Δικαστήρια Ανεξαρτησίας της Αμάσειας ήταν ειδικά (ad hoc) δικαστήρια που οργανώθηκαν από το τουρκικό εθνικιστικό κίνημα του Μουσταφά Κεμάλ μετέπειτα Ατατούρκ, το 1921. Αυτά στόχευαν στην μαζική εξόντωση των Ελλήνων εκπροσώπων του Πόντου, κάτω από ένα νομιμοφανές πλαίσιο.[1] Πραγματοποιήθηκαν στην Αμάσεια, στη σημερινή Τουρκία, κατά το τελευταίο στάδιο της Γενοκτονίας των Ελλήνων της Ανατολής.[1] Ο συνολικός αριθμός των εκτελεσθέντων πιστεύεται ότι ανήλθε σε 400-450 περίπου άτομα, από τους οποίους 155 υπήρξαν εξέχουσες προσωπικότητες του Ποντιακού Ελληνισμού.[2]
Ιστορικό της Γενοκτονίας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η οθωμανική πολιτική για την εξαπόλυση γενοκτονίας κατά των Ελλήνων του Πόντου ξεκίνησε αμέσως μετά την έναρξη του Α' Παγκοσμίου Πολέμου το 1914, δηλαδή μερικά χρόνια αργότερα από αυτήν των Ελλήνων της Ιωνίας και της Θράκης. Στην αρχική της φάση υλοποιήθηκε με μαζικές εκτοπίσεις και εξαναγκαστικές πορείες θανάτου. Η οργανωμένη αυτή πολιτική μαζικής εξολόθρευσης εντάθηκε ύστερα από κατηγορίες ότι οι Πόντιοι υπέθαλπταν τα ρωσικά στρατεύματα. Ως αποτέλεσμα οι οθωμανικές αρχές εκτόπισαν χιλιάδες Έλληνες της περιοχής στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας. Αυτή η πολιτική γενοκτονίας έλαβε περισσότερο βίαιη μορφή από το 1917, με την είσοδο της Ελλάδας στον Πόλεμο.[3]
Μεγάλος αριθμός των εκτοπισμένων έχανε τη ζωή του από κακουχίες, αρρώστιες και επιδημίες κατά τη διάρκεια των πορειών θανάτου. Όσοι κατόρθωναν και επιζούσαν, είτε γίνονταν αντικείμενο βιασμού, είτε εξαναγκάζονταν σε εξισλαμισμό ή δολοφονούνταν. Εν τω μεταξύ, τουρκικές άτακτες ομάδες (τσέτες), όπως αυτή του Τοπάλ Οσμάν, ο οποίος ήταν ήδη περιβόητος από το ρόλο που διαδραμάτισε στη Γενοκτονία των Αρμενίων, επιστρατεύτηκε εναντίον των Ελλήνων της περιοχής της Σαμψούντας, το 1916.[4]
Η ίδια πολιτική εξακολούθησε και μετά την έναρξη της Μικρασιατικής εκστρατείας (1919-1922), με άτακτες ομάδες Τούρκων, σε υποστήριξη του εθνικιστικού κινήματος του Μουσταφά Κεμάλ να προκαλούν σφαγές σε ολόκληρη τη Μικρά Ασία κατά το διάστημα 1920-1921.[5]
Δικαστήρια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο στόχος που είχαν θέσει οι ηγέτες των Τούρκων εθνικιστών ήταν η οργάνωση άτυπων συνοπτικών δικών και άμεσων εκτελέσεων των εκπροσώπων της ελληνικής κοινότητας του Πόντου. Με αυτό τον τρόπο θα επιτύγχαναν την μαζική εξόντωσή τους, ως τμήμα της συνεχιζόμενης ως τότε, γενοκτονίας.[1] Έτσι οργανώθηκαν τα λεγόμενα "Δικαστήρια Ανεξαρτησίας" στην Αμάσεια. Η επιλογή της πόλης δεν ήταν τυχαία, καθώς βρισκόταν μακριά από τα προξενεία δυτικών χωρών, με σκοπό να αποφευχθεί η παρουσία αντιπροσώπων τους. Οι δίκες θεωρήθηκαν από την τουρκική ηγεσία ως καθαρά "εσωτερική υπόθεση"[1]
Από τον Δεκέμβριο του 1920 τα όργανα του καθεστώτος του Μουσταφά Κεμάλ εξαπέλυσαν κύμα μαζικών συλλήψεων εξεχουσών προσωπικοτήτων του Πόντου, τους οποίους φυλάκισαν στην Αμάσεια.[1][6]
Τα δικαστήρια ξεκίνησαν τον Αύγουστο του 1921. Παρ' όλα αυτά δεν παρουσιάστηκαν ποτέ συγκεκριμένα στοιχεία από το κατηγορητήριο που να συνδέει τους κατηγορούμενους με αντιτουρκική δραστηριότητα.[7] Μόνο σε περιορισμένες περιπτώσεις εκτοξεύτηκαν αόριστοι ισχυρισμοί για υποστήριξη του ρωσικού στρατού κατά του διάρκεια του Α' Παγκοσμίου Πολέμου.[8]
Μέσα στο ίδιο σαθρό πλαίσιο, το κατηγορητήριο των Τούρκων εθνικιστών ισχυρίστηκε ότι αισθανόταν εθνικά θιγμένο, όταν αντιλήφθηκε ότι οι αθλητικές ενδυμασίες της ελληνικής ποδοσφαιρικής ομάδας "Πόντος Μετρτζιφούντος", είχαν γαλάζια και λευκά χρώματα, όπως και η ελληνική σημαία.[9]
Στη διαδικασία προήδρευε ο Εμίν Μπέης Γκαωετσιόγλου, εισαγγελέας από την Σαμψούντα.[6] Ύστερα από συνοπτικές διαδικασίες, στις οποίες εκτοξεύτηκε σωρεία ύβρεων και εξευτελιστικών σχολίων προς τους κατηγορουμένους από τον δικαστή, οι καταδικαστικές αποφάσεις προέβλεπαν θάνατο δι' απαγχονισμού. Ως αφορμή για αυτές τις αποφάσεις παρουσιάστηκε η υποτιθέμενη σύνδεση των κατηγορουμένων με το κίνημα αυτοδιάθεσης του Πόντου. Οι θανατικές ποινές εκτελέστηκαν άμεσα.[8]
Ως αποτέλεσμα, από τις 20 Αυγούστου ως τις 21 Σεπτεμβρίου, 1921, 117 αντιπρόσωποι των Ποντίων απαγχονίστηκαν.[6] Ο συνολικός, όμως, αριθμός των θυμάτων στην Αμάσεια είναι άγνωστος, ενώ εκτμάται ότι συνολικά περίπου 400 με 450 Πόντιοι εκτελέστηκαν στην κεντρική πλατεία της πόλης. Στις 25 Σεπτεμβρίου, τοπική τουρκική εφημερίδα δημοσίευσε το ονόματα 155 εξεχουσών προσωπικοτήτων των Ελλήνων του Πόντου που απαγχονίστηκαν σε αυτό το μέρος.[2]
Οι εκτελεσθέντες ήταν πολιτικοί, δημοσιογράφοι, εκπρόσωποι του θρησκευτικού βίου της τοπικής ελληνικής κοινότητας. Μεταξύ αυτών, ο μητροπολιτικός αντιπρόσωπος Αμάσειας, Ευθύμιος Ζήλων, ο οποίος απεβίωσε στη φυλακή λόγω τύφου. Παρόλα αυτά η καταδικαστική απόφαση εφαρμόστηκε μετά θάνατον και το σώμα του τοποθετήθηκε στην αγχόνη, όπως και των υπολοίπων, σε κοινή θέα στην κεντρική πλατεία της πόλης.[6]
Αντιδράσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Οι δικές και οι εκτελέσεις στην Αμάσεια από το τουρκικό εθνικιστικό κίνημα του Κεμάλ πέτυχαν τελικά την εξολόθρευση των αντιπροσώπων του Ποντιακού Ελληνισμού, με νομιμοφανή μανδύα.[1] ενώ ο συνολικός αριθμός των νεκρών Ποντίων, ως απόρροια της γενοκτονίας που εξαπέλυσαν οι οθωμανικές και εν συνεχεία οι τουρκικές αρχές, από το 1915 ως το 1923, υπολογίζεται σε 353.000 με 360.000.[10][11][12][13][14]
Οι θηριοδείες αυτές προκάλεσαν αντιδράσεις εντός και εκτός Τουρκίας. Ο απαγχονισμός του Ματθαίου Κωφίδη, πρώην μέλος του οθωμανικού κοινοβουλίου, και ένα από τα θύματα της Αμάσειας, ο οποίος μάλιστα ήταν ενάντιος σε κάθε μορφή ένοπλης αντίστασης κατά των Τούρκων, εξόργισε ακόμη και τους Μουσουλμάνους της Τραπεζούντας, που σιωπηρά αρνήθηκαν να συνεργαστούν με τους Τούρκους εθνικιστές, και έτσι κατάφερε να διασωθεί ένας αριθμός ντόπιων Ελλήνων.[15]
Διαμαρτυρίες καταγράφτηκαν στην Ελλάδα και στην Αγγλία. Αλλά και σε χώρες που βρίσκονταν σε συμμαχία με το κεμαλικό κίνημα, όπως στη Γαλλία και στην Ιταλία, οι οποίες και καταδίκασαν τις αποτρόπαιες πράξεις.[16] Το θέμα της εξολόθρευσης του Ποντιακού Ελληνισμού απασχόλησε και το Κογκρέσο των Η.Π.Α., στις 22 Δεκεμβρίου 1921, από τον γερουσιαστή Γουίλλιαμ Κινγκ.[16]
Καταδικασθέντες σε θάνατο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ματθαίος Κωφίδης, επιχειρηματίας και πολιτικός, πρώην μέλος του οθωμανικού κοινοβουλίου.
- Νικόλαος Καπετανίδης, δημοσιογράφος και εκδότης.
- Παύλος Παπαδόπουλος, διευθυντής της Οθωμανικής Τράπεζας της Σαμψούντας.[2]
- Ιορδάνης Τοτομανίδης, διευθυντής του μονοπωλείου καπνού της Μπάφρας.[2]
- Δημοσθένης Δημήτογλου, τραπεζίτης.[2]
- Δάσκαλοι και μαθητές του Κολλεγίου Ανατολή Μερτζηφούντος, ορισμένοι από τους οποίους αθλητές της ποδοσφαιρικής ομάδας του σχολείου "Πόντος Μερζιφούντα".[9]
- Ευθύμιος Ζήλων Αγριτέλης, επίσκοπος Ζήλων[2].
- Πλάτων Αϊβαζίδης, πρωτοσύγγελος της μητρόπολης Αμάσειας.[2]
- Αλέξανδρος Ακριτίδης, επιχειρηματίας στην Τραπεζούντα.[17]
- Γεώργιος Θ. Κακουλίδης, έμπορος στην Κερασούντα.
- Σταύρος Δ. Ξυγαλάς, καταστηματάρχης/γενικό εμπόριο, Φάτσα. [19]
- Αναστάσιος Συμεωνίδης, καταστηματάρχης/γενικό εμπόριο, Οινόη [19]
- Και πολλοί άλλοι
Ερήμην
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Χρύσανθος, μητροπολίτης Τραπεζούντας, μετέπειτα αρχιεπίσκοπος Αθηνών και πάσης Ελλάδος.
- Γερμανός Καραβαγγέλης, μητροπολίτης Αμάσειας.
- Λαυρέντιος, μητροπολίτης Χαλδίας.[18]
- Λεωνίδας Ιασωνίδης, πολιτικός.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 1,3 1,4 1,5 Hofmann, σελ. 208
- ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Βεργέτη, 1993: σελ. 77
- ↑ Lieberman, 2013: σελ. 80
- ↑ Gerlach, 2010: σελ. 118
- ↑ Suny, Goçek, Müge, Naimark, Norman, 2011: σελ. 79
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 Tsirkinides, 1999: σελ. 192: "...sentenced to death 177 Greeks who were executed. Included among them was Zelon Euthemios, assistant bishop of Amassea, who died in prison from typhus, ...he ordered even the dead to be hanged with the others. Also sentenced to death in absentia were 44 Greeks..."
- ↑ Κουτσουπιάς, 2000: σελ. 407
- ↑ 8,0 8,1 Κουτσουπιάς, 2000: σελ. 408
- ↑ 9,0 9,1 9,2 Τελίδης, Χρήστος. «Οι Πόντιοι που Mάτωσαν τη Φανέλα του Ελληνισμού». ethnos.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Ιουλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουλίου 2014.
- ↑ BetGivargis-McDaniel, Maegan (2007). Assyrians of New Britain. Charleston, SC: Arcadia Pub. σελ. 7. ISBN 9780738550121.
- ↑ Kalayjian, Ani· editors, Dominique Eugene, (2010). Mass trauma and emotional healing around the world : rituals and practices for resilience and meaning-making. Santa Barbara, Calif.: Praeger. σελ. 311. ISBN 9780313375408.
- ↑ Peterson, Merrill D. (2004). "Starving Armenians" : America and the Armenian Genocide, 1915-1930 and after. Charlottesville (Va.): University of Virginia Press. σελ. 123. ISBN 9780813922676.
- ↑ Βεργέτη, 1993: σελ. 82
- ↑ Hoffman, 2007: σελ. 217
- ↑ Bruce, 2006: σελ. 114
- ↑ 16,0 16,1 Hofmann, 2007: σελ. 210
- ↑ http://kromni.blogspot.gr/2015/05/blog-post.html
- ↑ Κουτσουπιάς, 2000: σελ. 108
19. Γαβρηιλίδης, 2002: σελ. 39
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Βεργέτη, Μαρία (1993). «Εθνοτοπική Ταυτότητα: Η Περίπτωση των Ελλήνων του Πόντου». Πάντειο Πανεπιστήμιο. doi:10.12681/eadd/2548. Ανακτήθηκε στις 23 Ιουνίου 2014.
- Κουτσούπιας, Φώτιος (2000). «Η Εκκλησιαστική και Εκπαιδευτική Κίνηση στην Εκκλησιαστική Επαρχία Χαλδίας του Πόντου: 19ος-20ος αιώνας». Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. doi:10.12681/eadd/13619.
- Clark, Bruce (2006). Twice a Stranger: The Mass Expulsion that Forged Modern Greece and Turkey. Cambridge (Massachusetts): Harvard University Press. ISBN 9780674023680.
- Gerlach, Christian. Extremely Violent Societies: Mass Violence in the Twentieth-Century World. Cambridge University Press. ISBN 9781139493512.
- Hofmann, Tessa (2007). Verfolgung, Vertreibung und Vernichtung der Christen im Osmanischen Reich : 1912-1922 (στα Γερμανικά) (2. Aufl. έκδοση). Münster: Lit. ISBN 9783825878238. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Ιουλίου 2014. Ανακτήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 2015.
- Ronald Grigor Suny· Fatma Müge Goçek· Norman M. Naimark, επιμ. (2011). A question of genocide Armenians and Turks at the end of the Ottoman Empire. Oxford: Oxford University Press. ISBN 9780199781041.
- Tsirkinidis, Harry (1999). At Last we Uprooted them: The Genocide of Greeks of Pontos, Thrace and Asia Minor through French Archives. Thessaloniki: Kyriakidis Brothers. ISBN 9789603434788.
- Lieberman, Benjamin (2013). The Holocaust and Genocides in Europe. New York: Continuum Publishing Corporation. ISBN 9781441194787.
- Αντώνιος Ι. Γαβρηιλίδης (2002) Σελίδες εκ της Μαύρης Εθνικής Συμφοράς του Πόντου. Θεσσαλονίκη:Αδελφοί Κυριακίδη. ISBN 960-343-665-8.