Μετάβαση στο περιεχόμενο

Εθνικό πένθος στην Ελλάδα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια

Στην Ελλάδα, η κήρυξη εθνικού ή δημόσιου πένθους αποτελεί έναν τρόπο απόδοσης μεταθανάτιων τιμών σε διακεκριμένους πολίτες, τέως αρχηγούς κράτους ή πρωθυπουργούς καθώς και θύματα φυσικών καταστροφών ή πολύνεκρων δυστυχημάτων.

Άλλοι τρόποι απόδοσης τιμών αποτελούν η τέλεση της κηδείας δημοσία δαπάνη και η απόδοση τιμών στην κηδεία.

Μεταξύ του 1833 και του 1973, η κήρυξη εθνικού πένθους αφορούσε κατά κανόνα μόνο τους Βασιλείς της Ελλάδος και είχε τρίμηνη διάρκεια. Η κήρυξη απλού ή δημόσιου πένθους αφορούσε εν ενεργεία εκλιπόντες Πρωθυπουργούς και ήταν κυμαινόμενης διάρκειας.

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Όθωνα:

  • Μετά τον θάνατο του Ιωάννη Κωλέττη, κηρύχθηκε πενθήμερο πένθος για τους στρατιωτικούς και τους δημοσίους υπαλλήλους.[1] Στην πραγματικότητα διήρκεσε 4 ημέρες (31 Αυγούστου-3 Σεπτεμβρίου).[2]

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Γεωργίου Α΄:

  1. Μετά τον θάνατο του Κωνσταντίνου Κανάρη, κηρύχθηκε πενθήμερο πένθος για τους στρατιωτικούς και τους δημοσίους υπαλλήλους.[3]
  2. Μετά τον θάνατο της Αλεξάνδρας της Ελλάδας και της Δανίας, κηρύχθηκε μέγα πένθος επί τρείς μήνας.[4]
  3. Μετά τη δολοφονία του Θεόδωρου Δηλιγιάννη, κηρύχθηκε πενθήμερο πένθος για τους στρατιωτικούς και τους δημοσίους υπαλλήλους.[5]

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Κωνσταντίνου Α΄:

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Γεωργίου Β΄:

  1. Μετά τον θάνατο του Κωνσταντίνου Δεμερτζή, οι δημόσιες υπηρεσίες τέθηκαν σε μονοήμερη αργία και οι σημαίες παρέμειναν μεσίστιες για τρεις ημέρες.[7]
  2. Μετά τον θάνατο του Ιωάννη Μεταξά, κηρύχθηκε οκταήμερο δημόσιο πένθος.[8]
  3. Μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου Κορυζή, κηρύχθηκε τριήμερο δημόσιο πένθος.[9]

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Παύλου Α΄:

  1. Μετά τον θάνατο του Βασιλέως Γεωργίου Β΄, κηρύχθηκε τριμηνιαίο εθνικό πένθος.[10]
  2. Μετά τον θάνατο του Θεμιστοκλέους Σοφούλη, κηρύχθηκε πενθήμερο δημόσιο πένθος.[11]
  3. Μετά τον θάνατο του Αλεξάνδρου Παπάγου, κηρύχθηκε πενθήμερο δημόσιο πένθος.[12]

Κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Κωνσταντίνου Β΄:

Μετά το 1974, η αυστηρή διάκριση μεταξύ εθνικού και δημόσιου πένθους έχει πάψει να υφίσταται στην πράξη, ενώ η απόδοση τιμών μέσω κήρυξης πένθους έχει επεκταθεί σε διακεκριμένους πολίτες και θύματα πολύνεκρων καταστροφών ή δυστυχημάτων. Σε ότι αφορά τους Πρωθυπουργούς και τους Προέδρους της Δημοκρατίας, μέχρι σήμερα έχουν τιμηθεί μόνο διατελέσαντες καθώς δεν έχει συμβεί θάνατος εν ενεργεία. Η κήρυξη εθνικού ή δημόσιου πένθους συνήθως συνδυάζεται με την τέλεση της κηδείας δημοσία δαπάνη και με την απόδοση τιμών.

Συγκεκριμένα, η Γ΄ Ελληνική Δημοκρατία έχει κηρύξει επισήμως εθνικό (ή δημόσιο) πένθος στις εξής ημερομηνίες:

  1. Τον Ιούνιο του 1996, έπειτα από τον θάνατο του Ανδρέα Παπανδρέου, κηρύχθηκε τετραήμερο δημόσιο πένθος.[17]
  2. Τον Ιούλιο του 1996, έπειτα από τον θάνατο του Παρθενίου Γ΄ Αλεξανδρείας, κηρύχθηκε τριήμερο δημόσιο πένθος.[18]
  3. τον Απρίλιο του 1998, έπειτα από τον θάνατο του Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Σεραφείμ, κηρύχθηκε τετραήμερο δημόσιο πένθος (10, 11, 12, 13 Απριλίου).[19][20]
  4. Τον Νοέμβριο του 2002, έπειτα από τον θάνατο του Μιχαήλ Στασινόπουλου, κηρύχθηκε τετραήμερο δημόσιο πένθος.[21]
  5. Τον Σεπτέμβριο του 2004, έπειτα από τον θάνατο του Πατριάρχη Αλεξανδρείας Πέτρου Ζ΄, κηρύχθηκε τριήμερο δημόσιο πένθος (13, 14, 15 Σεπτεμβρίου).[22][23][24][25]
  6. Τον Ιανουάριο του 2008, έπειτα από τον θάνατο του Μακαριστού Αρχιεπίσκοπου Αθηνών και πάσης Ελλάδος Χριστόδουλου, κηρύχθηκε τετραήμερο δημόσιο πένθος (28, 29, 30, 31 Ιανουαρίου).[26][27][28]
  7. Τον Μάιο του 2017, έπειτα από τον θάνατο του πρώην πρωθυπουργού Κωνσταντίνου Μητσοτάκη, κηρύχθηκε τετραήμερο δημόσιο πένθος (29, 30, 31 Μαΐου & 1 Ιουνίου).[29][30][31]
  8. Τον Δεκέμβριο του 2021, έπειτα από τον θάνατο του Καρόλου Παπούλια, κηρύχθηκε τετραήμερο δημόσιο πένθος (26, 27, 28 & 30 Δεκεμβρίου).[32][33][34]
  9. Τον Φεβρουάριο του 2022, έπειτα από τον θάνατο του Χρήστου Σαρτζετάκη, κηρύχθηκε τετραήμερο δημόσιο πένθος (3, 4, 5 & 7 Φεβρουαρίου).[35][36][37]
  1. Τον Μάρτιο του 1994 έπειτα από τον θάνατο της Μελίνας Μερκούρη, κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθος.[38][εκκρεμεί παραπομπή]
  2. Τον Απρίλιο του 1998, έπειτα από τον θάνατο του Κωνσταντίνου Καραμανλή, κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθος.[39][εκκρεμεί παραπομπή]
  3. Τον Σεπτέμβριο του 2001, έπειτα από τις Επιθέσεις της 11ης Σεπτεμβρίου, η 14η Σεπτεμβρίου κηρύχθηκε ημέρα εθνικού πένθους.[40]
  4. Τον Αύγουστο του 2005, έπειτα από το Αεροπορικό δυστύχημα της Helios, η 16η Αυγούστου κηρύχθηκε ημέρα εθνικού πένθους.[41][42][43]
  5. Τον Αύγουστο του 2007, έπειτα από τις εκτενείς πυρκαγιές που έπληξαν την χώρα.[44] Επιπρόσθετα, τα θύματα κηδεύτηκαν δημοσία δαπάνη.[45]
  6. Τον Νοέμβριο του 2017, έπειτα από τις φονικές πλημμύρες της Δυτικής Αττικής.[46][47] Επιπρόσθετα, τα θύματα κηδεύτηκαν δημοσία δαπάνη.[48]
  7. Τον Ιούλιο του 2018, έπειτα από τις καταστροφικές πυρκαγιές της Αττικής, κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθος (24, 25, 26 Ιουλίου).[49][50]Επιπρόσθετα, τα θύματα κηδεύτηκαν δημοσία δαπάνη.[51]
  8. Τον Σεπτέμβριο του 2021, έπειτα από τον θάνατο του Μίκη Θεοδωράκη, κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθος (2, 3, 4 Σεπτεμβρίου).[52][53]
  9. Τον Οκτώβριο του 2021, έπειτα από τον θάνατο της Φώφης Γεννηματά, η 27η Οκτωβρίου κηρύχθηκε ημέρα εθνικού πένθους.[54][55] Επιπρόσθετα κηδεύτηκε δημοσία δαπάνη, με τιμές εν ενεργεία υπουργού.[56]
  10. Τον Μάρτιο του 2023, έπειτα από την μετωπική σύγκρουση δύο αμαξοστοιχιών στα Τέμπη, κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθος (1, 2 και 3 Μαρτίου).[57][58] Επιβεβαιώνεται πλήρως ότι τα θύματα κηδεύθηκαν δημοσία δαπάνη.[59]
  11. Τον Ιούνιο του 2023, έπειτα από το πολύνεκρο ναυάγιο με πρόσφυγες και μετανάστες ανοιχτά της Πύλου,[60] κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθος (14, 15 και 16 Ιουνίου).[61]
  1. Βασιλικό Διάταγμα "Περί πενθημέρου πενθοφορήσεως δια τον αποβιώσαντα Πρόεδρον του Υπουργικού Συμβουλίου κτλ. κ. Ιω. Κωλέττην", ΦΕΚ 27/1847
  2. Βασιλικό Διάταγμα "Περί διακοπής της διαταχθείσης πενθημέρου πενθηφορίας δια τον αποβιώσαντα κ. Ιωάννην Κωλέττην", ΦΕΚ Α 29/1847
  3. Βασιλικό Διάταγμα "Περί της επί πέντε ημέρας πενθηφορήσεως πάντων των πολιτικών και στρατιωτικών υπαλλήλων επί τῷ θανάτῳ του ενδόξου Κωνσταντίνου Κανάρη, Προέδρου του Υπουργικού Συμβουλίου κτλ.", ΦΕΚ Α 72/1877
  4. Βασιλικό Διάταγμα "Περί πένθους επί τῷ θανάτῳ της Α.Α. Υψηλότητος, της Μεγάλης Δουκίσσης της Ρωσσίας και Βασιλόπαιδος της Ελλάδος Αλεξάνδρας", ΦΕΚ Α΄ 256/1891
  5. Βασιλικό Διάταγμα "Περί πένθους επί τῷ δολοφονικῷ θανάτῳ του Προέδρου του Υπουργικού Συμβουλίου Θεοδώρου Π. Δηλιγιάννη, Υπουργού επί των Εσωτερικών", ΦΕΚ Α 90/1905
  6. Βασιλικό Διάταγμα "Περί ορισμού τριμήνου εθνικού πένθους επί τῷ θανάτῳ της Α. Μ. του Βασιλέως ΓΕΩΡΓΊΟΥ του Α΄ ", ΦΕΚ Α 48/1913
  7. Βασιλικό Διάταγμα "Περί των απονεμηθησομένων τιμών εις την κηδείαν του αοιδίμου Κωνσταντίνου Δεμερτζή", ΦΕΚ 164/1936
  8. Βασιλικό Διάταγμα, "Περί απονομής τιμών εις τον αοιδίμον Πρόεδρον της Κυβερνήσεως Ιωάννην Μεταξάν", ΦΕΚ Α 30/1941
  9. Βασιλικό Διάταγμα, "Περί απονομής τιμών εις τον αοιδίμον Πρόεδρον της Κυβερνήσεως Αλέξανδρον Γ. Κοριζήν ", ΦΕΚ Α 133/1941
  10. Βασιλικό Διάταγμα "Περί ορισμού τριμήνου Εθνικού πένθους επί τῷ θανάτῳ της Α. Μ. του Βασιλέως Γεωργίου του Β΄", ΦΕΚ Α 60/1947
  11. Βασιλικό Διάταγμα "Περί των απονεμηθησομένων τιμών εις την κηδείαν του αοιδίμου Πρωθυπουργού Θεμιστ. Σοφούλη", ΦΕΚ Α 138/1949
  12. Βασιλικό Διάταγμα "Περί των απονεμηθησομένων τιμών εις την κηδείαν του αοιδίμου Πρωθυπουργού-Στρατάρχου Αλεξάνδρου Παπάγου", ΦΕΚ Α 271/1955
  13. Βασιλικό Διάταγμα 105 "Περί ορισμού τριμήνου Εθνικού πένθους επί τῷ θανάτῳ της Α. Μ. του Βασιλέως Παύλου και άλλων τιμών", ΦΕΚ Α 46/1964
  14. Βασιλικό Διάταγμα 107 "Περί διακοπής του τριμήνου Εθνικού Πένθους κλπ. δια την 23, 24 και 25 Μαρτίου ε.έ." (ΦΕΚ Α΄ 51/1964)
  15. Βασιλικό Διάταγμα 217 "Περί διακοπής του τριμήνου Εθνικού Πένθους δια τον εορτασμόν της επετείου της εξόδου του Μεσολογγίου" (ΦΕΚ Α΄ 70/1964)
  16. Βασιλικό Διάταγμα 218 "Περί διακοπής του τριμήνου Εθνικού Πένθους κλπ. δια τον εορτασμόν της 100ετηρίδος της Ενώσεως της Επτανήσου μετά της Ελλάδος ." (ΦΕΚ Α΄ 70/1964)
  17. Προεδρικό Διάταγμα 169 "Περί απόδοσης τιμών στον πρώην Πρωθυπουργό και Πρόεδρο του ΠΑ.ΣΟ.Κ. Ανδρέα Γ. Παπανδρέου", ΦΕΚ Α 130/1996
  18. Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου 264 της 25 Ιουλίου 1996 «Απόδοση τιμών στον Πάπα και Πατριάρχη Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής Κύρο Παρθένιο Γ΄», ΦΕΚ Α 169/1996
  19. Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου 7 της 10 Απριλίου του 1998 «Απόδοση τιμών στον Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Σεραφείμ», ΦΕΚ Α 75/1998
  20. Epochi, rizospastis gr | Synchroni (11 Απριλίου 1998). «rizospastis.gr - Τη Μεγάλη Δευτέρα η κηδεία του Αρχιεπισκόπου Σεραφείμ». ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2023. 
  21. ΚΥΑ 44579 "Κηδεία δημοσία δαπάνη του πρώην Προέδρου της Ελληνικής Δημοκρατίας Μιχαήλ Στασινόπουλου" (ΦΕΚ Β΄ 1401/2002)
  22. Πράξη Υπουργικού Συμβουλίου 28 της 13.9.2004 «Απόδοση τιμών στον Πάπα και Πατριάρχη Αλεξανδρείας και Πάσης Αφρικής Πέτρο», ΦΕΚ Α 171/2004
  23. «Ο Πατριάρχης Αλεξανδρείας Πζτρος Ζ΄ Κηρυκτική και Ποιμαντική Διακονία» (PDF). 2015. 
  24. «Greece mourns Patriarch of Alexandria». www.abc.net.au (στα Αγγλικά). 14 Σεπτεμβρίου 2004. Ανακτήθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 2021. 
  25. services, Items compiled from Tribune news. «3 days' mourning set for patriarch killed in crash». chicagotribune.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 2021. 
  26. ΥΑ 5315 "Απόδοση τιμών στον Μακαριστό Αρχιεπίσκοπο Αθηνών και Πάσης Ελλάδος Χριστόδουλο" (ΦΕΚ Β΄ 114)
  27. «Τετραήμερο εθνικό πένθος για τον Χριστόδουλο». www.protothema.gr. 
  28. Epochi, rizospastis gr | Synchroni (29 Ιανουαρίου 2008). «rizospastis.gr - Την Πέμπτη η κηδεία του Αρχιεπισκόπου Χριστόδουλου». ΡΙΖΟΣΠΑΣΤΗΣ. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2023. 
  29. ΥΑ 17920 Απόδοση τιμών στον αποβιώσαντα πρώην Πρωθυπουργό Κωνσταντίνο Μητσοτάκη (ΦΕΚ Β΄ 1922/2017)
  30. «Τετραήμερο πένθος για τον θάνατο του Κωνσταντίνου Μητσοτάκη - Σε λαϊκό προσκύνημα η σορός του». 29 Μαΐου 2017. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2023. 
  31. «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 2021. 
  32. ΚΥΑ 95955 "Κηδεία του Κάρολου Παπούλια με δημόσια δαπάνη" (ΦΕΚ Β΄ 6234/2021)
  33. Group), Radiotileoptiki S. A. (OPEN Digital (27 Δεκεμβρίου 2021). «Κάρολος Παπούλιας: Σε τριήμερο πένθος η χώρα - Με τιμές αρχηγού κράτους η κηδεία». ΕΘΝΟΣ. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2023. 
  34. «Κάρολος Παπούλιας: Κηδεία με τιμές αρχηγού κράτους- Τριήμερο δημόσιο πένθος | LiFO». www.lifo.gr. 26 Δεκεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2023. 
  35. ΚΥΑ 6420 "Κηδεία του Χρήστου Σαρτζετάκη με δημόσια δαπάνη" (ΦΕΚ Β΄ 6234/2021)
  36. Newsroom. «Χρήστος Σαρτζετάκης: Με τιμές Αρχηγού Κράτους η κηδεία του – Κηρύσσεται τριήμερο εθνικό πένθος». www.kathimerini.gr. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2023. 
  37. Newsroom (3 Φεβρουαρίου 2022). «Τη Δευτέρα 7 Φεβρουαρίου στην Μητρόπολη Αθηνών η κηδεία του Χρήστου Σαρτζετάκη | ΣΚΑΪ». www.skai.gr. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2023. 
  38. «Το τελευταίο αντίο στη Μελίνα Μερκούρη». www.makthes.gr. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2023. 
  39. tanea.gr (24 Απριλίου 1998). «ΑΦΙΕΡΩΜΑ Λιτός και στην κηδεία του...». ΤΑ ΝΕΑ. Ανακτήθηκε στις 25 Αυγούστου 2024. 
  40. «Athens News Agency: Daily News Bulletin in English, 01-09-14». www.hri.org. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2022. 
  41. Welle (www.dw.com), Deutsche. «Greece and Cyprus in Mourning After Plane Crash | DW | 14.08.2005». DW.COM (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 2021. 
  42. «ΠΑΤΡΙΣ - ΑΡΧΕΙΟ ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗΣ ΕΚΔΟΣΗΣ». archive.patris.gr. Ανακτήθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 2021. 
  43. «BBCGreek | Ελλάδα - Κύπρος | Πένθος και ερωτήματα». www.bbc.co.uk. Ανακτήθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 2021. 
  44. «Σε κατάσταση έκτακτης ανάγκης κήρυξε τη χώρα ο Κ.Καραμανλής». in.gr. 25 Αυγούστου 2007. Ανακτήθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 2021. 
  45. ΚΥΑ 47857 "Κηδείες με δημόσια δαπάνη" (ΦΕΚ Β΄ 1707/2007)
  46. «Αλέξης Τσίπρας: Εθνικό πένθος για τις πλημμύρες στη Δυτική Αττική». Protagon.gr. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2023. 
  47. «Εθνικό πένθος για τις πλημμύρες που «έπνιξαν» τη Δυτική Αττική». Ναυτεμπορική. 
  48. ΚΥΑ 39312 "Κηδείες με δημόσια δαπάνη" (ΦΕΚ Β΄ 4001/2017)
  49. Guest, User 2 (24 Ιουλίου 2018). «Τριήμερο εθνικό πένθος για τα θύματα των πυρκαγιών, διάγγελμα Τσίπρα». Sofokleousin.gr. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2023. 
  50. «Τριήμερο εθνικό πένθος για τα θύματα των πυρκαγιών, διάγγελμα Τσίπρα». www.sofokleousin.gr. Ανακτήθηκε στις 9 Σεπτεμβρίου 2021. 
  51. ΚΥΑ 38097 "Κηδείες με δημόσια δαπάνη" (ΦΕΚ Β΄ 2987/2018)
  52. «Μίκης Θεοδωράκης - Μητσοτάκης: Τριήμερο εθνικό πένθος - Η Ρωμιοσύνη σήμερα κλαίει». ProtoThema. 2 Σεπτεμβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2023. 
  53. Newsroom. «Συγκίνηση για την απώλεια του Μίκη Θεοδωράκη – Τριήμερο εθνικό πένθος στη χώρα». www.kathimerini.gr. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2023. 
  54. «Φώφη Γεννηματά - Εθνικό πένθος την ημέρα της κηδείας της | LiFO». www.lifo.gr. 25 Οκτωβρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2023. 
  55. Εθνικό πένθος την ημέρα της κηδείας της Φώφης Γεννηματά
  56. ΚΥΑ 78077 "Κηδεία της Φωτεινής Γεννηματά με δημόσια δαπάνη" (ΦΕΚ Β΄ 4939)
  57. «Σύγκρουση τρένων στη Λάρισα: Τριήμερο εθνικό πένθος κήρυξε ο Μητσοτάκης». ProtoThema. 1 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 1 Μαρτίου 2023. 
  58. «Σύγκρουση τρένων στα Τέμπη: Τριήμερο εθνικό πένθος με απόφαση του Κυριάκου Μητσοτάκη». NewsIT. 1 Μαρτίου 2023. Ανακτήθηκε στις 2 Μαρτίου 2023. 
  59. ΚΥΑ 16967 "Κηδείες με δημόσια δαπάνη" (ΦΕΚ Β΄ 1183/2023)
  60. «Ναυάγια με μετανάστες και πρόσφυγες: Τα πιο πολύνεκρα των τελευταίων μηνών». Οικονομικός Ταχυδρόμος. 14 Ιουνίου 2023. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2023. 
  61. «Κηρύχθηκε τριήμερο εθνικό πένθος στην Ελλάδα για την τραγωδία με τους μετανάστες στην Πύλο». Reporter Cyprus. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2023.