Ιερά Μητρόπολις Φιλίππων, Νεαπόλεως και Θάσου
| Ιερά Μητρόπολις Φιλίππων, Νεαπόλεως και Θάσου | |
|---|---|
 | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Ίδρυση | 50 μ.Χ. |
| Ιδρυτής | Απόστολος Παύλος |
| Xώρα | Ελλάδα |
| Έδρα | Καβάλα |
| Αρχιερατικές Περιφέρειες | 4 (Καβάλας, Φιλίππων, Νέστου, Θάσου) |
| Ενορίες | 94 |
| Μονές | 4 |
| Μητροπολιτικός Ναός | Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου |
| Ιεραρχία | |
| Μητροπολίτης | Στέφανος |
| Γενικός Αρχιερατικός Επίτροπος | Πρωτοπρεσβύτερος Γεράσιμος Φυλακτάκης |
| Εφημέριοι | 82 |
| Ιστοσελίδα | |
| im-philippon.gr | |
Η Ιερά Μητρόπολις Φιλίππων, Νεαπόλεως και Θάσου είναι μια από τις Μητροπόλεις των λεγομένων «Νέων Χωρών[α]». Έδρα της είναι η Καβάλα και περιλαμβάνει το μεγαλύτερο τμήμα της Περιφερειακής Ενότητας Καβάλας (συγκεκριμένα τους Δήμους Καβάλας και Νέστου) και τη νήσο Θάσο.
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η ιστορία του Χριστιανισμού στην περιοχή ξεκίνησε με την άφιξη του Αποστόλου Παύλου και των συνεργατών του Σίλα, Λουκά και Τιμοθέου στη Νεάπολη (σημερινή Καβάλα) και την ίδρυση της πρώτης Εκκλησίας στους Φιλίππους το 50 μ.Χ., η οποία ήταν η πρώτη επί Ευρωπαϊκού εδάφους[2]. Η χριστιανική κοινότητα των Φιλίππων έχαιρε του σεβασμού του ιδρυτή της, ο οποίος τους έστειλε τον εκπρόσωπό του Επαφρόδιτο[3], ο οποίος παραδοσιακά θεωρείται ο πρώτος επίσκοπος της πόλης. Αρκετοί κάτοικοι των Φιλίππων μαρτύρησαν, όπως φαίνεται από την επιστολή του Αγίου Πολυκάρπου προς τους Φιλιππισίους. Το Vetus Martyrologium Romanum αναφέρει στις 26 Ιουλίου τον Άγιο Έραστο, δεύτερο επίσκοπο της πόλης μετά τον Επαφρόδιτο[4].
Η επισκοπή των Φιλίππων υπήχθη αρχικά στην Αρχιεπισκοπή Θεσσαλονίκης. Αργότερα προήχθη σε Μητρόπολη, όπως φαίνεται και στο Notiscia Episcopatuum του Βυζαντινού αυτοκράτορα Λέοντα ΣΤ' του Σοφού (886-912), όπου κατατάσσεται 39η μεταξύ των επισκοπών του Πατριαρχείου Κωνσταντινούπολης με 6 δευτερεύουσες επισκοπές: Πολυστύλου, Βελίτσης, Χριστουπόλεως, Σμολένων, Καισαροπόλεως και Αλεκτρυοπόλεως[5].
Από τον 12ο ως τον 14ο αιώνα η περιοχή παρήκμασε λόγω των σλαβικών επιδρομών και η Μητρόπολη Φιλίππων παραχωρήθηκε το 1371 στην Μητρόπολη Δράμας[6]. Στις αρχές του 20ου αιώνα η περιοχή ήταν υπό την πνευματική δικαιοδοσία της Μητροπόλεως Ξάνθης. Ειδικότερα, το 1909 διακόνησε την περιοχή ως Βοηθός Επίσκοπος της Μητροπόλεως Ξάνθης για το τμήμα της Καβάλας ο Μικρασιάτης Αιμιλιανός Λαζαρίδης (1877-+1911), από το Ικόνιο της Μικράς Ασίας, ο οποίος μαρτύρησε μετέπειτα ως Μητροπολίτης Γρεβενων το 1911.
Τον Οκτώβριο του 1924 επανιδρύθηκε ως «Μητρόπολις Καβάλας» και το 1930 μετονομάστηκε σε «Φιλίππων και Νεαπόλεως». Το 1953, μετά την προσάρτηση και της Θάσου, πήρε την σημερινή της ονομασία «Φιλίππων, Νεαπόλεως και Θάσου»[7].
Μάρτυρες 1912-1944
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Εκατοντάδες Έλληνες, μεταξύ των οποίων και πλήθος διδασκάλων και Ιερέων, βασανίσθηκαν, διώχθηκαν και εκτοπίσθηκαν από τις βουλγαρικές δυνάμεις κατοχής κατά τις τρεις κατοχές που γνώρισε η Ανατολική Μακεδονία από τους Βούλγαρους: Α΄ Βουλγαρική Κατοχή 1912-1913, Β΄ Βουλγαρική Κατοχή 1916-1918 και Γ΄ Βουλγαρική Κατοχή 1941-1944.[8] Διασώζονται τα ονόματα των παρακάτω Ιερομαρτύρων:
- Μητροπολίτης Ελευθερουπόλεως Γερμανός Σακελλαρίδης. Την εθνική δράση του Μητροπολίτη Γερμανού παρακολουθούσαν επί μακρόν οι Βούλγαροι και για τον λόγο αυτό αποφάσισαν να τον συλλάβουν τον Μάρτιο του 1917. Μετά την κατάληψη από τους ίδιους της Ανατολικής Μακεδονίας τον συνέλαβαν και τον φυλάκισαν στο Πράβι όπου τον κρατούσαν δέσμιο και τον βασάνιζαν επί πεντάμηνο. Τη νύχτα της 5ης προς 6η Ιουλίου του 1917, τον έβγαλαν εκτός της φυλακής του με ισχυρή συνοδεία στρατιωτών, με πρόφαση να τον οδηγήσουν στη Δράμα ή στη Βουλγαρία. Στην πραγματικότητα όμως τον οδήγησαν στο μαρτύριο. Τον κατακρεούργησαν δίπλα σε ένα πηγάδι, μεταξύ των οικισμών Δάτο και Αμυγδαλεώνας των Φιλίππων. Στη συνέχεια τον απαγχόνισαν σε μία λεύκα και ακολούθως άναψαν φωτιά κάτω από σώμα του.
- Δημήτριος Παπαναστασίου, Ιερέας, ετών 80, πνευματικός. Συνελήφθη και εκτελέσθηκε από τους Βουλγάρους.
- Αριστείδης Ανδρέου, Ιερέας, συνταξιούχος εφημέριος Χειμάρρας Καβάλας. Πέθανε στη Θεσσαλονίκη από τις κακουχίες το 1943.
- Κορνήλιος Βασιλείου, Ιερέας, Αρχιμανδρίτης. Πέθανε στη Θεσσαλονίκη από τις κακουχίες το 1943.
- Δανιήλ Θάσιος, μοναχός της Μονής Παναγίας Εικοσιφοινίσσης της Μητροπόλεως Δράμας. Καταγόταν από τις Μαριές Θάσου. Κατά τα γεγονότα της εξέγερσης της Δράμας (28 Σεπτεμβρίου 1941), όταν οι Βούλγαροι άρχισαν τις σφαγές Ελλήνων ως αντίποινα, τον συνέλαβαν έξω από το Παλαιοχώρι Παγγαίου, στη θέση Πλατανάκια, ενώ επέστρεφε από την Καβάλα, και αφού προηγουμένως τον βασάνισαν, τον εκτέλεσαν, στις 25 Οκτωβρίου 1941.
Επισκοπικός κατάλογος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]| Όνομα | Έτη | Σχόλια |
|---|---|---|
| Επαφρόδιτος | 1ος αιώνας | Άγιος |
| Έραστος | 1ος αιώνας | Άγιος |
| Βιτάλιος | αρχές 2ου αιώνα | |
| Πορφύριος | ~ 343 – 344 | συμμετείχε στη Σύνοδο της Σαρδικής |
| Φλάβιος | ~ 367 | |
| Φλαβιανός | ~ 431 | συμμετείχε στην Γ' Οικουμενική Σύνοδο της Εφέσου και υπέγραψε «Φλαβιανοῦ Φιλίππων, ἐπέχοντος καὶ τὸν τόπον ῾Ρούφου τοῦ εὐλαβεστάτου ἐπισκόπου τῆς Θεσσαλονικέων»[9] |
| Σώζων | προ του 449 – μετά το 451 | |
| Αβέρκιος | ~ 518 | |
| Δημήτριος | προ του 533 – μετά το 536 | |
| Ανδρέας | ~ 692 | |
| Νίκανδρος | ~ 717 | |
| Βονιφάτιος | ; – 761 † | |
| Νικόλαος | ~ 879 | |
| Βασίλειος | ||
| Μεθόδιος | ||
| Αυξέντιος | ~ 975 | |
| Ευθύμιος | ~ 997[10] | |
| Ιωάννης | ~ 1028 | |
| Ιννοκέντιος | ~ 1053 | |
| Στέφανος | 12ος αιώνας[11] | |
| Ιωάννης | ~ 1166[12] | |
| Μακάριος | ~ 1294[13] | |
| Καλλίνικος | ~ 1315[β] | |
| Μιχαήλ | ~ 1334 | |
| Νεόφυτος | 1342 – 1347[15] | |
| Θεοδόσιος | ~ 1541[16]; | |
| Νεκτάριος | ~ 1589[17]; | |
| Χρυσόστομος (Χατζησταύρου) | 7 Οκτωβρίου 1924 – 14 Φεβρουαρίου 1962 | από Βεροίας, κατόπιν Αρχιεπίσκοπος Αθηνών. Από το 1930 «Φιλίππων και Νεαπόλεως», από το 1952 «Φιλίππων, Νεαπόλεως και Θάσου». |
| Αλέξανδρος (Κοντώνης) | 21 Νοεμβρίου 1965 – 22 Μαΐου 1974 | κατόπιν Περιστερίου |
| Προκόπιος (Τσακουμάκας) | 25 Μαΐου 1974 – 29 Ιουλίου 2017 † | |
| Στέφανος (Τόλιος) | 8 Οκτωβρίου 2017 – σήμερα | |
Η Μητρόπολη σήμερα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Σημερινός Μητροπολίτης είναι ο Στέφανος Τόλιος, γεννημένος το 1960 στην Ελευθερούπολη Καβάλας, προηγουμένως Πρωτοσύγκελλος της Ιεράς Μητροπόλεως Θεσσαλονίκης. Εξελέγη Μητροπολίτης Φιλίππων στις 6 Οκτωβρίου 2017, χειροτονήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 8 Οκτωβρίου 2017 και ενθρονίστηκε στον Ιερό Καθεδρικό Ναό Αγίου Αποστόλου Παύλου Καβάλας στις 18 Νοεμβρίου 2017.
Κοινωνική Διακονία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Τράπεζες Αγάπης, Ιερός Καθεδρικός Ναός Αποστόλου Παύλου Καβάλας και Ιερός Ναός Αγίου Δημητρίου Χρυσουπόλεως.
- Γραφείο συμπαραστάσεως οικογενείας, Καβάλα.
- Βρεφονηπιακός Σταθμός «Κιτσικοπούλειον», Καβάλα.
- Γηροκομείο «Η Αγία Ανθούσα», Χρυσούπολη.
- "Πουλίδειο" Γηροκομείο, Καβάλα.
- "Προκόπειον" Ίδρυμα Χρονίως Πασχόντων, Καβάλα.
- Σχολές Βυζαντινής Μουσικής, Καβάλα - Χρυσούπολη.
- Σχολή Αγιογραφίας, Καβάλα.
Ιερές Μονές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ανδρώαι
Γυναικείαι
- Μεταμορφώσεως Του Σωτήρος Νικητών Νέστου, όπου φυλάσσεται η εικόνα της Μεταμορφώσεως που έφεραν Μικρασιάτες πρόσφυγες από το Άνω Νεοχώρι (Άνω Χωριό) της Κυζίκου της Μικράς Ασίας, τον Αύγουστο του 1922.
- Αγίου Παντελεήμονος Πρίνου Θάσου.
- Αρχαγγέλου Μιχαήλ Θάσου (μετόχιον της Ι.Μ. Φιλοθέου Αγίου Όρους).
Τοπικοί Άγιοι και Εορτές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα].jpg)
- Απόστολος Παύλος, Ιδρυτής της Εκκλησίας των Φιλίππων (29 Ιουνίου).
- Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος (25 Ιανουαρίου).
- Άγιοι Πέντε Μάρτυρες Ευστράτιος, Αυξέντιος, Ευγένιος, Μαρδάριος και Ορέστης (13 Δεκεμβρίου και Ζωοδόχου Πηγής).
- Αγία Λυδία η Φιλιππησία (20 Μαΐου).
- Απόστολος Σίλας (30 Ιουλίου).
- Άγιος Νεομάρτυς Ιωάννης ο Θάσιος (11 Ιουλίου και 20 Δεκεμβρίου).
- Όσιος Δανιήλ ο Θάσιος (12 Σεπτεμβρίου).
- Άγιος Φιλόθεος ο Χριστουπολίτης (ο Καβαλιώτης) (21 Οκτωβρίου).
- Άγιος Χρυσόστομος Σμύρνης, ο οποίος διετέλεσε Μητροπολίτης Δράμας-Φιλίππων & Ζιχνών κατά τα έτη 1902 έως 1910 (Κυριακή προ της Υψώσεως - Σεπτέμβριος).
Ιερά Κειμήλια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]1) Τίμια Λείψανα:
- Το Ιερό Σκήνωμα του Αγίου Γρηγορίου του Θεολόγου, στον ομώνυμο Ναό Νέας Καρβάλης.
- Τα Ιερά Λείψανα (το μεγαλύτερο μέρος) των Αγίων 5 Μαρτύρων Ευστρατίου, Αυξεντίου, Ευγενίου, Μαρδαρίου και Ορέστου, στον ομώνυμο Ναό Πολυστύλου.
- Οι Ιερές Κάρες του Αγίου Αγαθονίκου και της Οσίας Ξένης, στον Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Ιωάννου Καβάλας.
2) Περίπυστες Εικόνες:
- Η Ιερή Εικόνα της Παναγίας της Σηλυβριανής, στον Μητροπολιτικό Ναό Αγίου Ιωάννου Καβάλας.
- Η Ιερή Εικόνα της Μεταμορφώσεως Του Σωτήρος, στην ομώνυμη Μονή Νικητών Νέστου.
Αρχιερατικές Περιφέρειες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
.jpg)
1) Αρχιερατική Περιφέρεια Καβάλας - Ενορίες Πόλεως - Χωριά
- Τίμιος Πρόδρομος (Μητροπολιτικός)
- Άγιος Αθανάσιος
- Άγιοι Ανάργυροι - Δεξαμενή
- Αγία Βαρβάρα
- Άγιος Γεώργιος
- Αγία Ειρήνη η Μεγαλομάρτυς - Κηπούπολη, Καλαμίτσα
- Άγιος Νικόλαος
- Αγία Παρασκευή
- Άγιος Απόστολος Παύλος (Καθεδρικός) - Ποταμούδια
- Άγιος Τρύφων
- Αγία Τριάς - Περιγιάλι
- Κοίμησις της Θεοτόκου - Παλιά Πόλη
- Μεταμόρφωσις Του Σωτήρος - Βύρωνας, Ραψάνη
- Προφήτης Ηλίας
- Ύψωσις Τιμίου Σταυρού - Σούγελο
- Άγιος Λουκάς ο Ευαγγελιστής
- Αγία Φωτεινή - Νεάπολη
- Άγιος Νεκτάριος - Άσπρη Άμμος
- Νέα Καρβάλη - Άγιος Γρηγόριος ο Θεολόγος
- Παληό - Κοίμησις της Θεοτόκου
- Λεύκη - Άγιος Γεώργιος
- Χαλκερό - Ζωοδόχος Πηγή
2) Αρχιερατική Περιφέρεια Φιλίππων - Χωριά
- Αμισιανά - Άγιαι Μυροφόροι Γυναίκες
- Αμυγδαλεώνας - Άγιος Γεώργιος
- Βουνοχώρι - Άγιος Δημήτριος
- Δάτο - Άγιος Παντελεήμων
- Ζυγός - Άγιος Απόστολος Θωμάς
- Κοκκινόχωμα - Άγιος Δημήτριος
- Κρηνίδες - Άγιος Χριστόφορος, Άγιος Γεώργιος
- Κρυονέρι - Αγία Τριάς
- Λυδία - Αποτομή Τιμίας Κεφαλής Ιωάννου του Προδρόμου
- Νέος Ζυγός - Κοίμησις της Θεοτόκου
- Παλαιά Καβάλα - Κοίμησις της Θεοτόκου
- Πολύστυλο - Αγία Τριάς και Άγιοι Πέντε Μάρτυρες Ευστράτιος, Αυξέντιος, Ευγένιος, Μαρδάριος και Ορέστης
- Σταυρός - Ύψωσις Τιμίου Σταυρού
- Φίλιπποι - Κοίμησις της Θεοτόκου
3) Αρχιερατική Περιφέρεια Νέστου - Κωμόπολη - Χωριά
- Χρυσούπολη - Άγιος Δημήτριος, Άγιος Γεώργιος, Άγιος Παντελεήμων, Άγιος Αθανάσιος
- Αβραμυλιά - Παμμέγιστοι Ταξιάρχαι
- Αγίασμα - Άγιος Γεώργιος
- Γέροντας - Μετάστασις Ιωάννου του Ευαγγελιστού
- Γραβούνα - Κοίμησις της Θεοτόκου
- Διαλεκτό - Ευαγγελισμός της Θεοτόκου
- Ελαφοχώρι - Άγιος Δημήτριος
- Ερατεινό - Γενέσιον της Θεοτόκου
- Ζαρκαδιά - Ζωοδόχος Πηγή
- Κεραμωτή - Άγιος Νικόλαος
- Κεχρόκαμπος - Κοίμησις της Θεοτόκου
- Λεκάνη - Άγιοι Κωνσταντίνος και Ελένη
- Μακρυχώρι - Ύψωσις Τιμίου Σταυρού
- Μοναστηράκι - Κοίμησις της Θεοτόκου
- Νέα Καρυά - Απόδοσις Κοιμήσεως της Θεοτόκου
- Νέος Ξεριάς - Άγιος Γεώργιος
- Παράδεισος - Άγιος Ιωάννης ο Ευαγγελιστής
- Πέρνη - Άγιοι Κωνσταντίνος και Ελένη
- Πετροπηγή - Άγιος Γεώργιος
- Πηγές - Αγία Παρασκευή
- Πλαταμώνας - Προφήτης Ηλίας
- Ποντολίβαδο - Γενέσιον της Θεοτόκου
- Χαϊδευτό - Γενέσιον της Θεοτόκου
- Χρυσοχώρι - Ύψωσις Τιμίου Σταυρού
4) Αρχιερατική Περιφέρεια Θάσου - Χωριά
- Λιμένας Θάσου - Άγιος Νικόλαος, Αγία Τριάς
- Θεολόγος - Άγιος Δημήτριος, Αγία Παρασκευή
- Καλλιράχη - Άγιος Δημήτριος
- Καλύβια - Άγιος Γεώργιος
- Λιμενάρια - Μεταμόρφωσις Του Σωτήρος
- Μαριές - Παμμέγιστοι Ταξιάρχαι
- Παναγία - Κοίμησις της Θεοτόκου
- Ποταμιά - Εισόδια της Θεοτόκου
- Ποτός - Κοίμησις της Θεοτόκου
- Πρίνος - Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος, Άγιοι Δώδεκα Απόστολοι
- Ραχώνι - Κοίμησις της Θεοτόκου, Άγιος Νικόλαος
- Σκάλα Καλλιράχης - Άγιος Νικόλαος
- Σκάλα Μαριών - Γενέθλιον Ιωάννου του Προδρόμου
- Σκάλα Σωτήρος - Προφήτης Ηλίας
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ιερά Μητρόπολη Φιλίππων, Νεαπόλεως και Θάσου Αρχειοθετήθηκε 2015-03-22 στο Wayback Machine.
- Παναγίες της Μικράς Ασίας και της Θράκης - άρθρο Ένωσης Μικρασιατών Φοιτητών
- Αποστολόπουλος, Δημήτρης Γ. (1987). Η Νομική Συναγωγή Του Δοσιθέου. Μία Πηγή Και Ένα Τεκμήριο. Αθήνα: Εθνικό Ίδρυμα Ερευνών, Κέντρο Νεοελληνικών Ερευνών.
- Laurent, V. (1963). Le Corpus des sceaux de l' empire Byzantin. V.1 (L'eglise) (στα Γαλλικά). Paris: Centre National de la Recherche Scientifique.
Υποσημειώσεις και παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Υποσημειώσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «Νέες Χώρες» ονομάζονται 36 Μητροπόλεις του Οικουμενικού Πατριαρχείου, οι οποίες μετά τους Βαλκανικούς πολέμους περιήλθαν στην ελληνική επικράτεια. Αυτές συνεχίζουν να υπάγονται πνευματικά στο Πατριαρχείο Κωνσταντινουπόλεως, αλλά με την Πατριαρχική και Συνοδική Πράξη της 4ης Σεπτεμβρίου 1928 η Διοίκησή τους παραχωρήθηκε «επιτροπικώς» και υπό δέκα ρητούς όρους στην Εκκλησία της Ελλάδος[1].
- ↑ Συνυπογράφει συνοδική απόφαση επί Πατριάρχου Ιωάννου ΙΓ'[14]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Μαζαράκης, Ευάγγελος (2020). Το υφιστάμενο εκκλησιαστικό καθεστώς των Νέων Χωρών (PDF). Ελληνικό Ανοικτό Πανεπιστήμιο. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 19 Απριλίου 2021. Ανακτήθηκε στις 21 Απριλίου 2021.
- ↑ Πράξεις ιστ' 12-40
- ↑ Φιλιππησίους δ' 10-20
- ↑ «Vetus Martyrologium Romanum. A.D. MDCCCCLVI» (PDF). Ανακτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ Heinrich Gelzer, Ungedruckte und ungenügend veröffentlichte Texte der Notitiae episcopatuum, in: Abhandlungen der philosophisch-historische classe der bayerische Akademie der Wissenschaften, 1901, p. 558, nnº 595-601.
- ↑ «Η Μητρόπολη Φιλίππων». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 17 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ «1924-2024: Η εκατονταετηρίδα της Ι.Μ. Φιλίππων». romfea.gr.
- ↑ Συναξάρι Εθνομαρτύρων Κληρικών - Αποστολική Διακονία
- ↑ «Ῥοῦφος, ἐπίσκοπος Θεσσαλονίκης». Ιερά Μητρόπολη Θεσσαλονίκης. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Οκτωβρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 11 Σεπτεμβρίου 2020.
- ↑ Ράλλη, Γ. Α.· Ποτλῆ, Μ. (1855). Σύνταγμα τῶν Θείων καὶ Ἱερῶν Κανόνων τῶν τε Ἁγίων καὶ πανευφήφων Ἀποστόλων, καὶ τῶν Ἱερῶν Οἰκουμενικῶν καὶ Τοπικῶν Συνόδων, καὶ τῶν κατὰ μέρος Ἁγίων Πατέρων. Τόμος Πέμπτος. Αθήνα: Ἐκ τῆς Τυπογραφίας Γ. Χαρτοφύλακος. σελ. 19.
- ↑ Laurent 1963, σελ. 540.
- ↑ Χωνιάτης, Νικήτας (1865). Τα ευρισκόμενα πάντα. σελ. 256.
- ↑ Failler, Albert (1993). «Un acte inédit du patriarche de Constantinople Jean XII (2 juin 1294)». Revue des études byzantines 51: 78. https://www.persee.fr/doc/rebyz_0766-5598_1993_num_51_1_1870. Ανακτήθηκε στις 30 Ιανουαρίου 2024.
- ↑ Καλέκα, Μανουήλ (1865). Τα ευρισκόμενα πάντα. Παρίσι: Jacques-Paul Migne. σελ. 1090.
- ↑ Preiser-Kapeller, Johannes (2008). Das Episkopat im späten Byzanz : ein Verzeichnis der Metropoliten und Bischöfe des Patriarchats von Konstantinopel in der Zeit von 1204 bis 1453. Saarbrücken: VDM Verlag Dr. Müller. ISBN 978-3836487863.
- ↑ «Έγγραφον συνοδικόν 68 Μητροπολιτών (...)». Γρηγόριος ο Παλαμάς ΜΘ: 225. Ιανουάριος 1920. http://digital.lib.auth.gr/record/139966/files/5076_1.pdf. Ανακτήθηκε στις 30 Απριλίου 2022.
- ↑ «Αγειορειτικών κωδίκων σημειώματα». Γρηγόριος ο Παλαμάς Α: 461-462. Απρίλιος 1917. http://digital.lib.auth.gr/record/139963/files/5073_1.pdf. Ανακτήθηκε στις 2 Μαΐου 2022.