Αμαλθείας κέρας

Αλληγορική απεικόνιση της ρωμαϊκής θεότητας της αφθονίας Αμπουντάντια (Abundantia, αγγλ. abundance) με ένα Κέρας της Αμαλθείας, από τον Ρούμπενς (περ. 1630)

Στην κλασική αρχαιότητα το Αμαλθείας κέρας, δηλαδή το κέρατο της Αμάλθειας (λατιν. cornu copiae, αγγλ. cornucopia), γνωστό και ως το Κέρας της αφθονίας, ήταν σύμβολο της αφθονίας με τη μορφή ενός μεγάλου δοχείου σε σχήμα κέρατος ζώου, το οποίο ξεχειλίζει από φυσικά προϊόντα: φρούτα, άνθη, σιτηρά και ξηρούς καρπούς.

Σε άλλες περιπτώσεις, τα προϊόντα αυτά συνυπάρχουν με υλικά αγαθά, όπως νομίσματα, πολύτιμους λίθους, κοσμήματα και σύμβολα διοικητικής εξουσίας (στέμμα, σκήπτρο κ.α.).

Μυθολογία

«Αλληγορία της τύχης» (1658), πίνακας του Σαλβατόρ Ρόζα, που απεικονίζει τη Φορτούνα, τη θεά της τύχης, με το Κέρας της Αφθονίας.

Αφίσα του Κέρατος της Αμαλθείας για την Καλιφόρνια.

Η μυθολογία προσφέρει αρκετές εκδοχές για την προέλευση του Κέρατος. Η γνωστότερη σχετίζεται με τη γέννηση και την ανατροφή του θεού Δία ως βρέφους, το οποίο έπρεπε να αποκρυβεί από τον πατέρα του, τον Κρόνο, που έτρωγε τα παιδιά του. Στο Ιδαίο άντρο, σπηλιά στο όρος της Ίδης (στον Ψηλορείτη) της Κρήτης, ο νήπιος Δίας προστατευόταν και διατρεφόταν μεταξύ άλλων και από την αίγα (κατσίκα) Αμάλθεια, με το γάλα της αλλά και με μέλι. Ο μελλοντικός βασιλιάς των θεών του Ολύμπου είχε βέβαια ασυνήθιστη δύναμη, ώστε παίζοντας με την τροφό του έσπασε άθελά του το ένα κέρατό της, το οποίο από τότε είχε τη θεϊκή ιδιότητα να παρέχει τροφές χωρίς τέλος, όπως παρείχε η αίγα στον θεό.

Σε έναν άλλο μύθο, το Κέρας της Αφθονίας δημιουργήθηκε όταν ο ημίθεος Ηρακλής πάλεψε με τον ποτάμιο θεό Αχελώο, ο οποίος αναπαριστανόταν συχνά με κέρατα (είτε ως ανθρωπόμορφος, είτε ως ταυρόμορφος) και έσπασε ένα από τα κέρατά του. Αυτή η εκδοχή απεικονίζεται στην τοιχογραφία «Achelous and Hercules» (1947) του Αμερικανού ζωγράφου Τόμας Χαρτ Μπέντον.

Αρχαίο σύμβολο

Ως σύμβολο, το Κέρας της Αμαλθείας συνόδευε αρκετές ελληνικές και ρωμαϊκές θεότητες, ιδίως όσες συνδέονται με τη συγκομιδή, την ευμάρεια ή και την πνευματική αφθονία, όπως προσωποποιήσεις της γης (Γαία ή Τέρρα), τον Πλούτο (θεό του πλούτου και της αφθονίας των αγαθών, γιο της θεάς Δήμητρας που παριστάνεται ως νήπιο), τη Νύμφη Μαία, τη θεά Τύχη και τη ρωμαϊκή αντίστοιχη θεότητα, τη Φορτούνα. Στην αυτοκρατορική λατρεία της Αρχαίας Ρώμης, προσωποποιήσεις της ειρήνης (Pax Romana) και της ευημερίας απεικονίζονταν επίσης με ένα Κέρας της Αμαλθείας, όπως η Αμπουντάντια (Abundantia, αγγλ. abundance = αφθονία) και η Αννόνα, θεά της σιτάρκειας της Ρώμης. Ακόμα και ο Άδης, ο κυβερνήτης του Κάτω Κόσμου στην κλασική αρχαιότητα και στις μυστηριακές λατρείες, ήταν δοτήρας γεωργικού, ορυκτού και πνευματικού πλούτου, οπότε στην τέχνη απεικονίζεται συχνά κρατώντας ένα Κέρας της Αμαλθείας.

Η διάδοση του συμβόλου ήταν αρκετά μεγάλη, ώστε ο ελληνιστής μεταφραστής εκ των «Εβδομήκοντα» του βιβλίου του Ιώβ της Αγίας Γραφής να δώσει το όνομά του στην τρίτη από τις θυγατέρες που απέκτησε ο Ιώβ μετά την πληγή:

«ἐκάλεσε τὴν μὲν πρώτην ῾Ημέραν, τὴν δὲ δευτέραν Κασίαν, τὴν δὲ τρίτην ᾿Αμαλθαίας κέρας.» (Ιώβ, μ΄ 14)

ενώ στο πρωτότυπο εβραϊκό κείμενο (μασοριτικό) το αντίστοιχο όνομα αναφέρεται ως «Κερέν Χαπούχ» (Keren-Happuch).

Απεικονίσεις κατά τη νεότερη εποχή

Σε απεικονίσεις των τελευταίων αιώνων το Κέρας της Αμαλθείας παριστάνεται συνήθως ως ένα κούφιο καλαμένιο ή ψάθινο καλάθι, που απλώς έχει το σχήμα κέρατου, γεμάτο με διάφορα φρούτα και λαχανικά. Στο μεγαλύτερο μέρος της Βόρειας Αμερικής το σύμβολο κατέληξε να συνδεθεί με την Ημέρα των Ευχαριστιών και τον θερισμό. Η ετήσια γιορτή (φεστιβάλ) φαγητού και κρασιού που γίνεται κάθε Νοέμβριο στο Χουίσλερ του Καναδά ονομάζεται επίσης «Cornucopia». Δύο Κέρατα της Αμαλθείας απεικονίζοναι στη σημαία και την πολιτειακή σφραγίδα του Αϊντάχο. Η Μεγάλη Σφραγίδα της πολιτείας της Βόρειας Καρολίνας δείχνει την Ελευθερία όρθια στα αριστερά και την Αφθονία καθιστή στα δεξιά με ένα μεγάλο Κέρας της Αμαλθείας δίπλα της. Ο θυρεός κάποιων κρατών της Κεντρικής και της Νότιας Αμερικής περιέχει επίσης το Κέρας, ως σύμβολο της ευμάρειας: της Κολομβίας, του Παναμά, του Περού και της Βενεζουέλας. Το ίδιο και ο θυρεός της Πολιτείας Βικτώρια της Αυστραλίας.

Το Κέρας της Αμαλθείας αποτελεί επίσης θέμα για τατουάζ και το Χαλοουίν, ως σύμβολο και γονιμότητας και τύχης.

Εικονοθήκη

• 
  Θυρεός της Κολομβίας
• 
  Άγγελος με Κέρας της Αφθονίας
• 
  Βάση ανδριάντα του
  Λουδοβίκου ΙΕ΄ της Γαλλίας
• 
  Θυρεός της πόλεως
  Κοπιαπό της Χιλής
• 
  Η σφραγίδα της Βόρειας Καρολίνας
• 
  «Αλληγορία της ειρήνης και της ευτυχίας του κράτους»: το Κέρας βρίσκεται ακριβώς στο κέντρο του πίνακα
• 
  Θυρεός του
  Χάντινντονσιρ της Αγγλίας
• 
  Θυρεός του Περού
• 
  Το άγαλμα της Χλωρίδας στο κέντρο του Στετίνου, στην Πολωνία
• 
  Θυρεός του Χαρκόβου της Ουκρανίας