Μετάβαση στο περιεχόμενο

Φορτούνα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Φορτούνα
Πληροφορίες ασχολίας
Οικογένεια
ΤέκναCopia
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Στην Θρησκεία στην αρχαία Ρώμη η Φορτούνα ήταν θεά και προσωποποίηση της Τύχης, ο συγγραφέας της μετέπειτα αρχαιότητας Βοήθιος διατήρησε την δημοφιλία της ολόκληρο τον Μεσαίωνα μέχρι την Αναγέννηση. Η παράσταση της συχνά με δεμένα μάτια ανταποκρίνεται στην συμβολή της καθημερινά στην κοινωνική ζωή, ανταποκρινόταν στην λαϊκή άποψη που επικρατούσε ότι "η τύχη είναι τυφλή". Η Φορτούνα απεικονίζεται να κρατάει στο ένα της χέρι ένα πηδάλιο πλοίου το οποίο έμεινε γνωστό κατόπιν ως "ο τροχός της τύχης", ο πρώτος που το κατέγραψε ήταν ο Μάρκος Τύλλιος Κικέρων. Η δυστυχία ωστόσο επέρχεται από την ίδια θεά με τον ίδιο ή και πιο εύκολο τρόπο σε σχέση με την τύχη, για αυτό συνδέεται πολλές φορές με την θεά της δικαιοσύνης Γιουστίτια, με μόνη διαφορά ότι η Φορτούνα δεν κρατούσε ισορροπία. Οι Γάιος Καίσαρας και Λεύκιος Καίσαρας εγγονοί και διάδοχοι του Οκταβιανού Αύγουστου πέθαναν πολύ πρόωρα. Ο θάνατος τους χρεώθηκε στην Φορτούνα ως Ειμαρμένη, πολλές φορές ήταν γνωστή ως "Αυτοματία".[1][2]

Λατρεία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Απεικόνιση της Θεάς Φορτούνα

Η Φορτούνα ήταν κόρη του Γιούπιτερ, γενναιόδωρη όπως ο πατέρας της είχε τις προμήθειες των σιτηρών υπό την προστασία της. Η 11η Ιανουαρίου ήταν αφιερωμένη σε αυτήν ενώ γινόταν στις 24 Ιουνίου μεγαλοπρεπές Φεστιβάλ γνωστό ως "Φορς Φορτούνα".[3][4] Το όνομα της πιθανότατα προέρχεται από την Λατινική λέξη "βορτούνα" (αυτή που γυρίζει τον χρόνο). Οι Ρωμαίοι συγγραφείς διαφωνούν με τον χρόνο εισαγωγής της λατρείας της, κατά άλλους την έκανε ο τέταρτος βασιλιάς της Ρώμης Άνκος Μάρκιος ή ο έκτος Σέρβιος Τύλλιος.[3][5] Οι δύο παλιότεροι ναοί της βρίσκονταν στην δεξιά όχθη του Τίβερη, ο πρώτος οικοδομήθηκε από τον Σέρβιο Τύλλιο και ο δεύτερος αφιερώθηκε τιμητικά σε αυτήν μετά την λήξη του πολέμου με τους Ετρούσκους.[6] Η ημερομηνία αφιέρωσης του ναού ήταν η 24η Ιουνίου οπότε και γινόταν το Φεστιβάλ προς τιμή της, ακολουθούσαν αγώνες κωπηλασίας και άφθονο μεθύσι.[7] Η Φορτούνα είχε έναν ναό επιπλέον στο Φόρουμ Μποάριουμ όπου εορταζόταν σε δίδυμους ναούς μαζί με την Μάτερ Ματούτα, αρχαιότερη Ρωμαϊκή θεά της Ρώμης που εορταζόταν την 11η Ιουνίου, ανακαλύφτηκαν σε πρόσφατες ανασκαφές.[8] Στα τέλη του 3ου αιώνα π.Χ. οι Ρωμαίοι καθιέρωσαν στον Κυρινάλιο λόφο την λατρεία της Φορτούνας Πριμιγκένιας της Πραίνεστου με την μεγαλύτερη μεγαλοπρέπεια από όλους τους ναούς.[8] Η ταυτότητα της Φορτούνα συνδέεται πολλές φορές και με τον εσωτερικό μας χαρακτήρα, το ίδιο συμβαίνει και στην περίπτωση των ανθρώπων που χρησιμοποιούν τα δημόσια αξιώματα για προσωπικό όφελος. Ο Σαλλούστιος με πρότυπο τον διάσημο Κατιλίνα έγραψε "Πράγματι αν στην θέση της εργασίας εισβάλει η αδράνεια, στην θέση της προσφοράς και του μέτρου ο εγωισμός η τύχη αλλάζει όπως και η ηθική".[9]

Η λατρεία της Φορτούνας καταγράφεται με πολλές διαφορετικές μορφές όπως "κακή τύχη" ή "απρόβλεπτη τύχη" ή "περίεργη τύχη". Η Φορτούνα βρέθηκε σε πολλές ποικιλίες αντικειμένων από επιφανή πρόσωπα. Στην Ρωμαϊκή αυτοκρατορία τα πρώτα χρόνια, βρέθηκε στην Οικία του Μενάνδρου στην Πομπηία ένα Φυλακτό που συνδέει την Φορτούνα με την Αιγυπτιακή θεότητα Ίσις ως "Ίσις-Φορτούνα".[10] Πολλές φορές σχετίζεται με τον Ρωμαίο θεό Μπόνους Εβέντους (καλό αποτέλεσμα), παριστάνονται και οι δύο σε φυλακτά και χαραγμένα πετράδια, διάσπαρτα σε ολόκληρο τον Ρωμαικό κόσμο.[11] Ο Γάιος Μάρκιος Κοριολανός έγραψε ότι στα πρώτα χρόνια της Ρωμαϊκής δημοκρατίας (488 π.Χ.) η Ρωμαϊκή σύγκλητος αποφάσισε ότι θα πρέπει να οικοδομήσει έναν μεγαλοπρεπή ναό στην Φορτούνα ώστε να την τιμήσει για την σωτηρία της πόλης.[12] Τα ίχνη της λατρείας της βρέθηκαν μέχρι την Σκωτία, τα ευρήματα βρίσκονται σε Μουσείο της Γλασκώβης.[13][14] Η παλιότερη αναφορά σχετικά με τον "Τροχό της Τύχης" περιγράφει ο Σενέκας ο Νεότερος στην τραγωδία του "Αγαμέμνων" (55 π.Χ.), οι ύμνοι προς την θεά ήταν τόσο επιβλητικοί που θα τους ζήλευαν ακόμα και οι συγγραφείς της Αναγέννησης.

Η Φορτούνα τον Μεσαίωνα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο τροχός της τύχης

Η Φορτούνα δεν εξαφανίστηκε όταν έγινε παγκόσμια θρησκεία ο Χριστιανισμός.[15] Ο Άγιος Αυγουστίνος Ιππώνος διαμαρτύρεται για την συνεχή της παρουσία στην πόλη των θεών "πως είναι δυνατόν να θεωρείσαι θεότητα των καλών και να επεμβαίνεις το ίδιο και με τον ίδιο προκλητικό τρόπο σε καλούς και σε κακούς; Αυτά δεν είναι στοιχεία καλής θεότητας, είναι ψεύτικη θεότητα, σας προτείνω να την απαρνηθείτε".[16] Τον 6ο αιώνα μ.Χ. ο Βοήθιος στο έργο του "Παρηγοριά της Φιλοσοφίας" έδωσε μια άλλη ερμηνεία σχετικά με την Φορτούνα, αυτό βοήθησε στην παρουσία της θεότητας για πολλούς αιώνες ακόμα. Σύμφωνα με τον Βοήθιο η κακή παρουσία της τύχης σε καλούς ανθρώπους αποτελεί το Σχέδιο του Θεού για να δοκιμάσει την πίστη τους με σκοπό να τον ανταμείψει δίκαια την κατάλληλη στιγμή στο μέλλον.[17][18] Οι κακές ατομικές αποφάσεις, οι επιδράσεις των άστρων που μας προκαλούν κακό χωρίς να το αξίζουμε δεν πρέπει να μας ανησυχεί γιατί αποτελεί το σχέδιο του Κυρίου. Η άποψη αυτή βρήκε μεγάλη αποδοχή στην απεικόνιση της θεάς τύχης με διπλό πρόσωπο, συνεχίστηκε αδιάκοπα μέχρι τον 15ο αιώνα.[18] Το δεύτερο βιβλίο του Βοήθιου "Παρηγοριά" που σχετίζεται με τον "Τροχό της Τύχης" βρήκε ακόμα μεγαλύτερη δημοφιλία στον Μεσαίωνα, ο τροχός της τύχης εμφανίζεται παντού από τα κοσμήματα μέχρι τις μεγάλες γυάλινες παραστάσεις στους Καθεδρικούς ναούς. Στον τροχό απεικονίζεται ο άνθρωπος σε 4 φάσεις, "βασιλεύω", "έχω βασιλεύσει", "δεν έχω βασιλεύσει" και "θα βασιλεύσω". Οι φάσεις αυτές μοιάζουν εκπληκτικά με το διπλό πρόσωπο που είχε στην Αρχαία Ρώμη ο κορυφαίος θεός Ιανός, το ένα πρόσωπο άσπρο το άλλο μαύρο, το ένα γελάει και το άλλο είναι πικραμένο. Η Φορτούνα επηρέασε μεγάλα λογοτεχνικά έργα όπως και συγγραφείς τον Μεσαίωνα, το σημαντικότερο από αυτά είναι η Μυθιστορία του ρόδου στην οποία η θεά Τύχη διαψεύδει τις ελπίδες ενός ερωμένου. Άλλοι συγγραφείς που κάνουν αναφορά στην Θεά Φορτούνα ήταν ο Δάντης Αλιγκέρι στο έργο του Θεία Κωμωδία , ο Βοκάκιος και η Κάρμινα Μπουράνα. Ο Βοκάκιος ιδιαίτερα παρουσιάζει την εκχριστιανισμένη Θεά Τύχη πάνω σε έναν θρόνο να οδηγεί θριαμβευτικά ένα άρμα προς τους Ουρανούς.[19]

Αστρονομία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Αστεροειδής 258 Φορτούνα(ή 258 Τύχη), πήρε το όνομά του από την ομώνυμη θεά.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Marguerite Kretschmer, "Atrox Fortuna" The Classical Journal 22.4 (January 1927), 267 - 275
  2. ↑ "Homer" (1827), σ. 577
  3. ↑ 3,0 3,1 https://penelope.uchicago.edu/Thayer/E/Gazetteer/Places/Europe/Italy/Lazio/Roma/Rome/_Texts/PLATOP*/Fors_Fortuna.html
  4. ↑ Οβίδιος, Fasti VI. 773‑786
  5. ↑ Μάρκος Τερέντιος Βάρρων, De Lingua Latina VI.17
  6. ↑ Τίτος Λίβιος, 'Ab Urbe Condita', 2.40
  7. ↑ Billington, S., Green, M. 'The Concept of the Goddess' (London, New York, 1996), 133-134
  8. ↑ 8,0 8,1 Hornblower, S., Spawforth, A., 'The Oxford Classical Dictionary' (Oxford, New York), 606
  9. ↑ Etienne Tiffou, "Salluste et la Fortuna", Phoenix, 31.4 (Winter 1977), 349 - 360
  10. ↑ Allison, P., 2006, The Insula of Menander at Pompeii: Τομ. 3, The Finds; A Contextual Study, Oxford: Clarendon Press
  11. ↑ Greene, E.M., "The Intaglios", in Birley, A. and Blake, J., 2005, Vindolanda: The Excavations of 2003-2004, Bardon Mill: Vindolanda Trust, σσ. 187-193
  12. ↑ Τίτος Λίβιος, Ab urbe condita, 2:40
  13. ↑ https://www.antoninewall.org/visiting-the-wall/things-to-see-and-do/site-by-site/castlecary
  14. ↑ «Αρχειοθετημένο αντίγραφο». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Νοεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 3 Ιανουαρίου 2024. 
  15. ↑ Howard R. Patch, The Goddess Fortuna in Medieval Literature, 1927 is the basic study
  16. ↑ Augustine, City of God, iv.18-18; v.8
  17. ↑ Selma Pfeiffenberger, "Notes on the Iconology of Donatello's Judgment of Pilate at San Lorenzo" Renaissance Quarterly 20.4 (Winter 1967:437-454) σ. 440
  18. ↑ 18,0 18,1 https://blogs.getty.edu/iris/the-wars-to-come-game-of-thrones-and-medieval-art/
  19. ↑ Noted by Pfeiffenberger 1967:441/

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • David Plant, "Fortune, Spirit and the Lunation Cycle"
  • "Homer" (1827) Classical Manual; or, a mythological, historical, and geographical commentary on Pope's Homer and Dryden's Æneid of Virgil, with a copious index. (Longman).
  • Howard Rollin Patch (1923), Fortuna in Old French Literature
  • Lesley Adkins, Roy A. Adkins (2001) Dictionary of Roman Religion
  • Howard Rollin Patch (1927, repr. 1967), The Goddess Fortuna in Medieval Literature
  • Howard Rollin Patch (1922), The Tradition of the Goddess Fortuna in Medieval Philosophy and Literature
  • J. Champeaux, Fortuna. Vol. I. Recherches sur le culte de la Fortuna à Rome et dans le monde romaine des origines à la mort de César; Vol. II. Les Transformations de Fortuna sous le République (Rome, École Française de Rome, 1982-1987).
  • Narducci, Emanuele, Sergio Audano and Luca Fezzi (edd.), Aspetti della Fortuna dell'Antico nella Cultura Europea: atti della quarta giornata di studi, Sestri Levante, 16 marzo 2007 (Pisa: ETS, 2008) (Testi e studi di cultura classica, 41).
  • Michele Chiaruzzi (2016), Martin Wight on Fortune and Irony in Politics
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Φορτούνα&oldid=10748024"