Κρώμνη

Κρώμνη
Χώρα	Τουρκία
	δεδομένα (π • σ • ε )

Το Κορούμ (τουρκικά: Korom ή Korum, ελληνικά: Κρώμνη) είναι χωριό της Τουρκίας, στην περιοχή του Πόντου. Πριν την ανταλλαγή πληθυσμών του 1923, ήταν ιστορική κωμόπολη Πόντου, άλλοτε κραταιά κοινότητα των μεταλλωρύχων κρυπτοχριστιανών^[1] και ονομαστό θέρετρο των πλουσίων της Τραπεζούντας λόγω του κλίματός της.

Γεωγραφία

Οι οικισμοί της Κρώμνης (ενορίες) δημιουργήθηκαν κατά μήκος ευρείας πεταλοειδούς κοιλάδας στο όρος Παρυάδρη, ανατολική προέκταση των Ποντιακών Άλπεων, σε απόσταση 16 ωρών (με τα πόδια) στα νότια της Τραπεζούντας (σημ. Trabzon) και 5 ωρών βορειοανατολικά της πόλης Γκιουμούσχανε (τουρκικά: Gümüşhane). Στα βόρεια συνορεύει με το οροπέδιο της Ματσούκας, ανατολικά με το οροπέδιο της Σάντας, στα νότια με τα χωριά Ίμερα, Λιβάδι, Λυκάστ', και δυτικά με τα χωριά Παρτίν, Βαρενού, Ρουσίον κ.α. Ο πληθυσμός της Κρώμνης υπολογίζεται κατά το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα σε 1.000 περίπου οικογένειες, δηλαδή περίπου 6.000 άτομα, ενώ τις παραμονές της Ανταλλαγής κατεβαίνει στις 250. Στα τελευταία χρόνια αναπτυγμένες ενορίες ήταν 9 από τις παλιές 15 οι εξής: Αληθινός, Μόχωρα, Σαράντων, Τσαχματάντων, Νανάκ, Γλούβενα, Φραγκάντων, Μαντζάντων, Σιαμανάντων. Υπήρχαν όμως στα πλαίσια των ενοριών και πολλοί συνοικισμοί που τα ονόματά τους βασίζονταν στα οικογενειακά ονόματα της κάθε περιοχής (Αλχαζάντων, Στεφανάντων, Βαρτανάντων, Κοϊμψιάντων, Μουρατάντων κλπ)^[2].

Ιστορία

Στη βυζαντινή περίοδο ανήκε στην επαρχία Χαλδίας την οποία διέσχιζε η «βασιλική οδός» από Τραπεζούντα προς Μπαϊμπούρτ και Περσία. Υπολείμματα κάστρων και φρυκτωριών σηματοδοτούν τον δρόμο αυτό, που εξυπηρετούσε εμπορικές και στρατιωτικές ανάγκες. Από εκείνη την περίοδο χρονολογούνται και οι περισσότερες ενορίες της, οι οποίες αυξήθηκαν μετά την άλωση της Τραπεζούντας από τους Τούρκους (1461), επειδή εκεί, στο υψόμετρο των 2.000 μέτρων, οι Έλληνες αισθάνονταν πιο ασφαλείς. Σταδιακά κατά τον 17ο και 18ο αιώνα οι κάτοικοι ασπάστηκαν φαινομενικά το Ισλάμ και επί 200 σχεδόν χρόνια κράτησαν κρυφή τη χριστιανική τους πίστη. Το φαινόμενο του κρυπτοχριστιανισμού με επίκεντρο την Κρώμνη κράτησε ουσιαστικά μέχρι το 1856. Τότε, με την υπογραφή από τον σουλτάνο του Χαττ-ι Χουμαγιούν, πρώτοι οι Κρωμναίοι φανέρωσαν στις οθωμανικές αρχές την πραγματική τους θρησκεία, όχι όμως χωρίς συνέπειες. Τότε αρχίζει και ο σταδιακός πληθυσμιακός μαρασμός. Ο φόβος των συνεπειών σε συνδυασμό με την παρακμή των μεταλλείων οδηγεί τους περισσότερους κατοίκους στην Τραπεζούντα και στη Ρωσία. ^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Οικονομία

Οι κάτοικοι, την εποχή της ακμής, ασχολούνταν με την εξόρυξη μετάλλων από τα ορυχεία της περιοχής^[3], όπως και οι περισσότεροι κάτοικοι της Χαλδίας. Άλλη κύρια απασχόλησή τους αποτελούσε η κτηνοτροφία. Οι μεγάλες ορεινές άδεντρες εκτάσεις, στις παρυφές των συνοικισμών της, τα λεγόμενα παρχάρια (Σοανορύμ, Μετζίτ, Αλεπογιανέσσεα, Λειβαδία, Μαντακέν)^[4], προσφέρονταν γι αυτό το σκοπό. Η κτηνοτροφία απασχολούσε κυρίως γυναίκες (παρχαρομάνες) που το καλοκαίρι μετέφεραν τα ζώα τους στα παρχάρια και τα προϊόντα της ήταν ξακουστά. Οι άντρες μετά την παρακμή των μεταλλείων ξενιτεύονταν ή στη Ρωσία ή στο εσωτερικό της Μικράς Ασίας ως έμπειροι τεχνίτες μεταλλείων. Πολλοί εγκαταστάθηκαν στην Τραπεζούντα και ασχολήθηκαν με το εμπόριο και τις υπηρεσίες. Αρκετοί βιομήχανοι, έμποροι, γιατροί, μηχανικοί, δημοσιογράφοι, εκπαιδευτικοί, φωτογράφοι, χρυσοχόοι, επιχειρηματίες της ποντιακής πρωτεύουσας κατάγονταν από την Κρώμνη. Μαζί με αυτούς επισκέπτονταν τα καλοκαίρια την Κρώμνη και άλλοι επιφανείς Τραπεζούντιοι για παραθερισμό. Μέχρι τον Α΄ παγκόσμιο πόλεμο η Κρώμνη ήταν το μεγαλύτερο παραθεριστικό κέντρο της περιοχής. Εμπορικά, φούρνοι, μπακάλικα εξυπηρετούσαν τους παραθεριστές ενώ μουσικοί και τραγουδιστές ντόπιοι ή και ξένοι τους διασκέδαζαν. Δεν είναι τυχαίο ότι η Κρώμνη αποκαλούνταν «τη τραγωδί (του τραγουδιού) η μάνα».^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Εκπαίδευση

Στην Κρώμνη λειτουργούσαν ένα σχολείο στον Καστρότοιχο για τις ανατολικές ενορίες, ένα δίπλα στο εκκλησάκι της Μεταμόρφωσης για τις βορειοδυτικές ενορίες και ένα στην απομονωμένη ενορία του Νανάκ. Τα σχολεία της Κρώμνης, του Παρτίν και του Λυκάστ' τελούσαν υπό την εποπτεία και συνδρομή της Αδελφότητας Κρωμναίων Τραπεζούντας.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Εκκλησίες

Εκκλησιαστικά η Κρώμνη υπαγόταν στη μητρόπολη Χαλδίας με έδρα την Αργυρούπολη και, μετά την παρακμή της, την Κερασούντα. Μετά τη φανέρωση των «κρυφών» χριστιανών, στα μέσα του 19ου αι. χτίστηκαν στην Κρώμνη πάρα πολλές εκκλησίες. Σήμερα στέκονται ερειπωμένες 27 εκκλησίες (ενοριακές και παρεκκλήσια). Οι πιο καλοδιατηρημένες είναι:

Ο Άγιος Γεώργιος Σιαμανάντων, που μετατράπηκε σε τζαμί για τους ελάχιστους σημερινούς κατοίκους,
Η Παναγία του Αληθινού,
Η Παναγία της Μόχωρας,
Ο Άγιος Ιωάννης Στεφανάντων (Καβελάκ),
Ο Άγιος Θεόδωρος Σαράντων.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Προσωπικότητες της Κρώμνης

Ματθαίος Κωφίδης, βουλευτής Τραπεζούντας στο οθωμανικό κοινοβούλιο.
Αλέξανδρος Ακριτίδης, έμπορος οίνου της Τραπεζούντας.
Φίλων Κτενίδης, βουλευτής, συγγραφέας, ποιητής της «Καμπάνας του Πόντου» και ιδρυτής της Μονής Σουμελά στο Βέρμιο.
Γιώργος Φωτιάδης, θεατρικός συγγραφέας.

(Οι δύο πρώτοι εκτελέστηκαν το 1921 στην Αμάσεια στα πλαίσια της προσπάθειας των κεμαλιστών να αφήσουν ακέφαλη την Ελληνική κοινότητα του Πόντου). Αρκετοί μητροπολίτες και άλλοι ιερωμένοι κατάγονταν επίσης από την Κρώμνη.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Η Έξοδος

Ο πόλεμος, οι εκτελέσεις, η Γενοκτονία των Ελλήνων, οι διωγμοί και άλλες διώξεις του ελληνικού στοιχείου, κυρίως μετά το 1919, μείωσαν δραματικά τον πληθυσμό της Κρώμνης. Οι λίγες οικογένειες που έμειναν μέχρι το τέλος αναγκάστηκαν να εκπατριστούν κατ’ εφαρμογή της ελληνοτουρκικής Συνθήκης Ανταλλαγής^[5] που υπογράφτηκε στη Λωζάνη το 1923. Στις 31 Ιανουαρίου 1924, μέσα στο καταχείμωνο, δόθηκε η εντολή εκκένωσης της Κρώμνης. Μετά από μια βδομάδα πεζοπορίας η πομπή των εκπατρισμένων έφτασε στην Τραπεζούντα. ^{[εκκρεμεί παραπομπή]} Εκεί τους περίμεναν πλοία για να τους οδηγήσουν στην Ελλάδα. Οι Κρωμναίοι δεν εγκαταστάθηκαν σε ένα μέρος στην Ελλάδα αλλά διεσπάρησαν σε πολλούς οικισμούς. Αρκετοί πάντως απόγονοι Κρωμναίων βρίσκονται σήμερα στην Καλαμαριά της Θεσσαλονίκης όπου λειτουργεί και πάλι η Αδελφότητα Κρωμναίων.^{[εκκρεμεί παραπομπή]}

Παραπομπές

Βιβλιογραφία - Πηγές

Ιωάννης Παρχαρίδης, Ιστορία της Κρώμνης, Τραπεζούντα, 1911
Γεώργιος Φιρτινίδης, ΚΡΩΜΝΗ, Αδελφότης Κρωμναίων,Θεσσαλονίκη 1994
Εγκυκλοπαίδεια του Ποντιακού Ελληνισμού τ.5, Μαλλιάρης Παιδεία, Αθήνα 2007
Σάββας Καλεντερίδης, Ανατολικός Πόντος, Ινφογνώμων, Αθήνα 2006
Χρήστος Τσαρτιλίδης, Η Κρώμνη από τον παππού στον εγγονό, Αφοί Κυριακίδη, Θεσσαλονίκη 2007

[1] Χρυσουλίδου Κ. Οι Κρυπτοχριστιανοί του Πόντου

[2] «Χάρτης της Κρώμνης στο Google maps».

[3] Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού

[4] Εγκυκλοπαίδεια Μείζονος Ελληνισμού

[5] Σύμβαση Ανταλλαγής Πληθυσμών

[1]

[2]

[3]

[4]

[5]