Μαγγανιακό Μεσσηνίας

Μαγγανιακό Μεσσηνίας
Δημοτική Ενότητα Ανδρούσας (το Μαγγανιακό ανήκει στη Δ.Ε. Ανδρούσας)
Μαγγανιακό Μεσσηνίας Μαγγανιακό Μεσσηνίας
Διοίκηση
Χώρα	Ελλάδα
Περιφέρεια	Πελοποννήσου
Περιφερειακή Ενότητα	Μεσσηνίας
Δήμος	Μεσσήνης
Δημοτική Ενότητα	Ανδρούσας
Γεωγραφία
Γεωγραφικό διαμέρισμα	Πελοπόννησος
Νομός	Μεσσηνίας
Υψόμετρο	391 μέτρα
Πληθυσμός
Μόνιμος	80
Έτος απογραφής	2021
Πληροφορίες
Παλαιά ονομασία	Μαγγανιακόν
Ταχ. κώδικας	24013
Τηλ. κωδικός	2722
Δήμος Μεσσήνης

Το Μαγγανιακό, αναφερόμενο επίσημα ως το Μαγγανιακόν, είναι ημιορεινός οικισμός κοντά στην Ανδρούσα και υπάγεται διοικητικά στον Δήμο Μεσσήνης, του Νομού Μεσσηνίας.

Τοποθεσία

Το Μαγγανιακό βρίσκεται βορειοδυτικά από την Ανδρούσα, από την οποία απέχει περίπου 10 χιλιόμετρα. Έχει υψόμετρο 391 μέτρα και απέχει από τις ακτές του Μεσσηνιακού Κόλπου, περίπου 26 χιλιόμετρα. Κοντά στο Μαγγανιακό, βρίσκονται προς τα βόρειά του, τα Πετράλωνα σε απόσταση 4 περίπου χιλιομέτρων, προς τα νοτιοανατολικά του η Ελληνοεκκλησία, σε απόσταση 5 περίπου χιλιομέτρων και προς τα νότιά του το Τρίκορφο, σε απόσταση 3,5 περίπου χιλιομέτρων. Επίσης το Μαγγανιακό βρίσκεται στα βορειοδυτικά από την έδρα του Δήμου, την Μεσσήνη, από την οποία απέχει 22 περίπου χιλιόμετρα.

Ιστορία

Το χωριό, το οποίο είναι χτισμένο στη νοτιοανατολική πλευρά του υψώματος Μπρίνια (η ονομασία του λόφου αυτού προέρχεται από τη λέξη «πρίνος», δηλαδή το πουρνάρι), το οποίο αποτελεί τμήμα της οροσειράς, που είναι γνωστή ως τα Όρη της Κυπαρισσίας, έχει μακρόχρονη ιστορία, που ακολουθεί την ιστορία της Μεσσηνίας και της ευρύτερης περιοχής, τόσο της Μεσσήνης στη σύγχρονη εποχή, όσο και της Ανδρούσας κατά την μεσαιωνική εποχή και της Αρχαίας Μεσσήνης κατά την κλασική εποχή. Το χωριό υπάρχει, τουλάχιστον από τα χρόνια της Ενετοκρατίας και η παλαιότερη ονομασία του ήταν Μαγκανιακό. Καθώς στην περιοχή του χωριού υπάρχουν ερείπια μεσαιωνικού κάστρου, που σήμερα αναφέρεται με το όνομα Παλιόκαστρο, και κάτω από αυτό τα υπολείμματα παλαιότερων οικισμών, πιθανολογείται ότι από τους προγενέστερους αυτούς παλαιούς και ερειπωμένους σήμερα οικισμούς, προέκυψε ο νεότερος αυτός οικισμός. Σύμφωνα μάλιστα με την επίσημη άποψη του Δήμου Μεσσήνης, υπάρχουν 3 εκδοχές για την ονομασία του χωριού: Η πρώτη εκδοχή θεωρεί ότι η ονομασία προέκυψε από το χημικό στοιχείο (το) «μαγγάνιο», καθώς στην περιοχή διασώζονται ακόμα στοές, από τις οποίες γινόταν εξόρυξη του μετάλλου αυτού. Η δεύτερη εκδοχή θεωρεί ότι η ονομασία προέρχεται από τη λέξη (το) «μάγγανο», δηλαδή το «μαγγάνι», το οποίο είναι χειροκίνητο ή ζωοκίνητο, μηχάνημα, το οποίο χρησιμοποιούταν τις παλαιότερες εποχές, σε διάφορες χρήσεις, όπως παραδείγματος χάρη, για να αντληθεί νερό από τα πηγάδια, ή να ανασυρθούν τα διάφορα ορυκτά μέσα από τις στοές των μεταλλείων, καθώς μάλιστα διασώζεται ακόμα ως σήμερα, ένα τέτοιο μηχάνημα στο χωριό. Τέλος, η τρίτη εκδοχή, αναφέρει ότι η ονομασία του χωριού, ίσως να προέκυψε από τις λέξεις, «Manconico» ή «Manciniaco», ονομασίες με τις οποίες αναφερόταν ίσως, το ερειπωμένο σήμερα κάστρο στα βορειοδυτικά του χωριού. Για τις ονομασίες αυτές, υπάρχουν αναφορές σε διάφορες πηγές, όπως π.χ. στο έργο του Καρλ Χοπφ (γερμανικά: Karl Hopf), με τον τίτλο: «Ελληνορρωμανικά χρονικά» (Chroniques gréco-romanes inédites ou peu connues, 1873), χωρίς πάντως να έχουν υπάρξει προς το παρόν, κάποιες σχετικές αρχαιολογικές έρευνες στην περιοχή του χωριού, που να επικυρώνουν οτιδήποτε σχετικό με σαφήνεια.

Β΄ Ενετοκρατία

Την εποχή της Β΄ Ενετοκρατίας αναφερόταν ως το Μαγκνανιακό (Magnaniaco). Ο οικισμός αναφέρεται επίσης σε διάφορες απογραφές των Βενετών Προνοητών της Γαληνοτάτης Δημοκρατίας της Βενετίας, οι οποίες έγιναν στο χρονικό διάστημα της τριακονταετίας (1683/84-1715), κατά την οποία οι Βενετοί κατείχαν την Πελοπόννησο.

Το χωριό, στα τέλη του 17ου αιώνα και τις αρχές του 18ου αιώνα, αναφέρεται σε διάφορες ενετικές πηγές-απογραφές, ως οικισμός ο οποίος ανήκε στην επαρχία της Ανδρούσας (Territorio d'Androussa).

Νεότερη ιστορία

Τον 19ο αιώνα αναφερόταν ως Monganiano, σύμφωνα με τον Pouqueville το 1815, ο οποίος αναφέρει το χωριό, στον κατάλογο με τα ονόματα των χωριών της Επαρχίας Ανδρούσας (γαλλικά: Éparchie d'Androusa), τα οποία ήταν εξαρτημένα στην επισκοπική έδρα που είχε ιδρυθεί στο Νησί (Nisi: η Μεσσήνη). Στη συνέχεια αναφέρεται ως Manganiako, έδρα και οικισμός της Επαρχίας Ανδρούσας (γαλλικά: Éparchie d'Androusa), που έμεναν σε αυτόν 16 οικογένειες, με εκτιμώμενο σύνολο 76 κατοίκων, σύμφωνα με την απογραφή του 1829, που έγινε από την «επιστημονική αποστολή του Μοριά» (Mission scientifique de Morée), τμήμα της γαλλικής αποστολής με την ονομασία Εκστρατεία του Μοριά (Expédition de Morée), η οποία ήταν αποστολή εκστρατευτικού σώματος 13.000-15.000 ανδρών, υπό την αρχηγία του Νικολάου - Ιωσήφ Μαιζώνος στην Πελοπόννησο, μεταξύ των ετών 1828 και 1833, ενώ η πρώτη επίσημη ονομασία του χωριού, μετά από την ίδρυση του νεοελληνικού κράτους, ήταν με το όνομα το Μαγκανιακόν.

Διοικητική ιστορία

Το Μαγκανιακόν ή Μαγκανιακό προσαρτήθηκε αρχικά, το 1835, στον παλαιό Δήμο Υαμείας, με έδρα την Πεντιά (σήμερα το Τρίκορφο), όπου και παρέμεινε ως το 1840, που ο δήμος αυτός καταργήθηκε. Το 1840 προσαρτάται στον παλαιό Δήμο Ιθώμης, με έδρα το Μαυρομμάτι (Ιθώμης), όπου και παρέμεινε ως το 1912 που ο δήμος αυτός καταργήθηκε. Τουλάχιστον από το 1844 ως το 1879, το χωριό αναφερόταν επίσημα ως το Μαγκανιακόν, ενώ από το 1879 ως το 1907, ως το Μαγκανιακό. Από το 1907 ως το 1940, αναφέρεται και πάλι ως το Μαγκανιακόν, ενώ από το 1940 ως σήμερα, αναφέρεται επίσημα ως το Μαγγανιακόν. Το χωριό αναφέρεται, το 1853, ως το Μαγκανιακόν, στον β΄ τόμο των «Ελληνικών» του Ιάκωβου Ρίζου Ραγκαβή, ως χωριό του Δήμου Ιθώμης της Επαρχίας Μεσσήνης με πληθυσμό 205 κατοίκων, με βάση την απογραφή του 1851. Στην ίδια πηγή αναφέρεται ως έδρα του Δήμου Ιθώμης, το Μαυρομάτι (Ιθώμης). Το 1873 ορίζεται ως χειμερινή έδρα το Χασάμπασα ή Χασήμπασα (σήμερα το Αριστοδήμειο), ενώ το Μαυρομάτι Ιθώμης παρέμεινε ως η θερινή έδρα του δήμου αυτού. Το 1912 το χωριό προσαρτάται ως έδρα στην Κοινότητα Μαγκανιακού. Στην ίδια κοινότητα προσαρτάται επίσης τότε και ο οικισμός Ζαγάρενα (σήμερα η Κορομηλέα). Το 1940 οι ονομασίες του οικισμού και της κοινότητας, διορθώνονται από Μαγκανιακόν και Κοινότητα Μαγκανιακού σε Μαγγανιακόν και Κοινότητα Μαγγανιακού αντίστοιχα. Το Μαγγανιακόν παρέμεινε ως έδρα και οικισμός της Κοινότητας Μαγγανιακού, με τις αλλαγές στις ονομασίες του οικισμού και της κοινότητας, από το 1912 ως το 1997, όταν τότε, στα πλαίσια των αλλαγών που επήλθαν στη τοπική αυτοδιοίκηση, μέσω του σχεδίου «Καποδίστριας», το Μαγγανιακόν υπήχθη στον κατηργημένο Δήμο Ανδρούσας, με έδρα την Ανδρούσα, ως το 2010. Από το 2011, μετά τις νέες αλλαγές του σχεδίου «Καλλικράτης» το Μαγγανιακόν ανήκει πλέον στον νέο Δήμο Μεσσήνης. Ο δήμος αυτός, συστάθηκε με το Πρόγραμμα Καλλικράτης με τη συνένωση των προϋπαρχόντων δήμων Αιπείας, Ανδρούσας, Αριστομένους, Βουφράδων, Ιθώμης, Μεσσήνης, Πεταλιδίου και της Κοινότητας Τρικόρφου. Το Μαγγανιακόν σήμερα είναι η έδρα και ο μοναδικός οικισμός της Τοπικής Κοινότητας του Μαγγανιακού του Δήμου Μεσσήνης.

Κάτοικοι

Ο οικισμός, με βάση την απογραφή του 2011, έχει 114 μόνιμους κατοίκους, οι οποίοι απασχολούνται σε διάφορες αγροτικές εργασίες. Στην περιοχή του χωριού καλλιεργούνται κυρίως ελαιόδεντρα, συκιές και αμπέλια και δευτερευόντως σιτηρά.

Εξέλιξη Πληθυσμού του Μαγγανιακού Μεσσηνίας

Απογραφή	Πληθυσμός	Διάγραμμα εξέλιξης Πληθυσμού
1844	188
1851	205
1879	264
1889	316
1896	365
1907	382
1920	367
1928	349
1940	358
1951	349
1961	349
1971	281
1981	220
1991	183
2001	175
2011	104

Κτίρια – εκδηλώσεις – αξιοθέατα

Εκτός από τα παραδοσιακά σπίτια, και το κτίριο του Δημοτικού Σχολείου υπάρχει και η εκκλησία του χωριού, ο Ιερός Ναός του Αγίου Δημητρίου, ο οποίος υπάγεται στην Ιερά Μητρόπολη Μεσσηνίας, Στα αξιοθέατα του χωριού περιλαμβάνονται το κοντινό «Ανδρομονάστηρο», το οποίο απέχει 3 περίπου χιλιόμετρα προς τα βορειοανατολικά, καθώς και η Αρχαία Μεσσήνη η οποία απέχει περίπου 10 χιλιόμετρα, επίσης προς τα βορειοανατολικά του χωριού.

Το Καρναβάλι του Μαλλιαρού

Ο Πολιτιστικός Σύλλογος Απανταχού Μαγγανιακιτών, ανάμεσα στις άλλες εκδηλώσεις, διοργανώνει το παραδοσιακό πανηγύρι του χωριού στις 7 Ιουλίου της Αγίας Κυριακής. Επίσης σημαντική εκδήλωση του συλλόγου κάθε χρόνο, τις Απόκριες αναβιώνεται το Καρναβάλι του Μαλλιαρού, το οποίο περιλαμβάνει παρέλαση τραγόμορφων καρναβαλιστών στους δρόμους του χωριού, με τη συνοδεία μουσικής από διάφορα κρουστά, πίπιζες και κλαρίνα, φωτιές και χορό στις γειτονιές. Στη συνέχεια ακολουθεί το κάψιμο του στοιχειού, ενώ το καρναβάλι ολοκληρώνεται με παραδοσιακό γλέντι, με χορούς και τραγούδια γύρω από τη φωτιά.

Παλιόκαστρο – Μελίπυργος

Σε μικρή απόσταση από το χωριό, κοντά στα ερείπια του παλαιού κάστρου και των κατεστραμμένων οικισμών, υπάρχει και ερειπωμένος πύργος, ίσως τμήμα της ευρύτερης οχύρωσης, με την ονομασία «Μελίπυργος», ο οποίος θεωρείται ότι χτίστηκε πιθανώς την περίοδο της Φραγκοκρατίας, όπως και το Παλιόκαστρο, χωρίς όμως να υπάρχουν περισσότερα ιστορικά στοιχεία για τον πύργο αυτό.

Δείτε επίσης

• Ανδρούσα
• Δήμος Μεσσήνης
• Διοικητική διαίρεση Περιφερειακής Ενότητας Μεσσηνίας
• Διοικητική διαίρεση νομού Μεσσηνίας
• πρώην Δήμος Ανδρούσας
• πρώην Δήμος Υάμειας
• Αρχαία Υάμεια
• Υάμεια

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Δήμος Μεσσήνης, από την ιστοσελίδα: www.messini.gr του Δήμου Μεσσήνης.
• Μαγγανιακό, ιστοσελίδα του Συλλόγου των Απανταχού Μαγγανιακιτών.
• Ο Μελίπυργος, 28/12/2017, από την ιστοσελίδα του τοπικού ΜΜΕ "Αριστομένης ο Μεσσήνιος".
• Μαγγανιακό, από την ιστοσελίδα: www.greece.com