Μνημείο Φιλοπάππου
Συντεταγμένες: 37°58′03″N 23°43′16″E / 37.9674°N 23.7211°E
| Μνημείο Φιλοπάππου | |
|---|---|
 | |
 | |
| Είδος | μαυσωλείο και αρχαιολογική θέση |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 37°58′2″N 23°43′17″E |
| Διοικητική υπαγωγή | Δήμος Αθηναίων |
| Τοποθεσία | Λόφος Φιλοπάππου |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Έναρξη κατασκευής | 116 |
| Προστασία | αρχαιολογικός χώρος στην Ελλάδα |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
Με το όνομα Μνημείο Φιλοπάππου φέρεται το έναντι και ΝΔ. της Ακρόπολης της Αθήνας, επί του ομώνυμου σήμερα, λόφου Μουσών, (στην αρχαιότητα), μνημείο του Φιλοπάππου, εγγονού του Αντιόχου Δ΄, τελευταίου Βασιλέως της Κομμαγηνής, που είχε ανακηρυχθεί Ύπατος της Αθήνας (90 - 100 μ.Χ.), καθώς επίσης και «Αθηναίος πολίτης».
Αρχαιολογική έρευνα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το 1898 πραγματοποιήθηκαν έρευνες στο μνημείο και το 1899 πραγματοποιήθηκαν εργασίες αναστήλωσης. Το 1940 οι αρχαιολόγοι H. A. Thompson και Ιωάννης Τραυλός πραγματοποίησαν επιπλέον μικρές ανασκαφές. Πρόσφατες έρευνες έδειξαν πως αρχιτεκτονικά τμήματα του μνημείου χρησιμοποιήθηκαν για την κατασκευή του Μιναρέ στον Παρθενώνα, επί Τουρκοκρατίας. Παραμένουν μόνο τα δύο τρίτα της πρόσοψης του μνημείου. Ο θολωτός τάφος πίσω από τη πρόσοψη έχει καταστραφεί εξ ολοκλήρου εκτός από τη βάση. Το Μνημείο Φιλοπάππου ήταν άθικτο το 1436, όταν ο περιηγητής Κυριακός Αγκωνίτης επισκέφθηκε το χώρο και έγραψε στα απομνημονεύματα του πως ήταν σε άριστη κατάσταση.[1] Η καταστροφή του μνημείου πρέπει να έγινε σε μεταγενέστερο χρόνο.
Το 1957 σε αρχαιολογική έρευνα του μνημείου με παράλληλη ανασκαφή του χώρου από τον αρχιτέκτονα αρχαιολόγο Ιωάννη Τραυλό διαπιστώθηκε πως το μνημείο αυτό έφερε νεκρικό θάλαμο ύψους 9 μέτρων και εμβαδού 7x5 μέτρων. Η είσοδος στο θάλαμο αυτόν γινόταν από κλίμακα (σκάλα) της νοτιοδυτικής πλευράς του μνημείου, και απέναντι από την είσοδό του υπήρχε η σαρκοφάγος του Φιλοππάπου. Συνεπώς το μνημείο αυτό είχε τον χαρακτήρα Μαυσωλείου και όχι απλού μνημείου όπως καθιερώθηκε να λέγεται.
Από τις τέσσερις πλευρές του Μαυσωλείου αυτού σώζεται σήμερα μόνο η βορειοανατολική, στην εξωτερική πλευρά της οποίας φέρεται φιλοτεχνημένη ανάγλυφα μια από τις σημαντικότερες στιγμές της ζωής του Φιλοπάππου, που ενταφιάσθηκε σ΄ αυτό, και που είχε ήδη ακηρυχθεί - αναγνωρισθεί και από την πόλη των Αθηνών ως Ρωμαίος Ύπατος στις αρχές του 2ου αιώνα μ.Χ.
- Στο σημείο αυτό σημειώνεται πως στην εποχή των Ρωμαίων Αυτοκρατόρων που ζούσε και ο Φιλόπαππος, ο τίτλος του Ύπατου ήταν τελείως τυπικός (δεν ασκούνταν «Υπατείας εξουσία»), ήταν απλός τιμητικός τίτλος που τον αποκτούσε κανείς από εξαιρετική εύνοια του Αυτοκράτορα.
Πάνω δε από την ανάγλυφη αυτή παράσταση που παρουσιάζει τον Φιλόπαππο σε τέθριππο άρμα με ακολουθία ραβδούχων είχαν τοποθετηθεί σε ισάριθμες κόγχες τρεις ανδριάντες. Ο κεντρικός ανδριάντας παρουσιάζει τον Φιλόπαππο καθήμενο να θαυμάζει την ευρισκόμενη στον απέναντι λόφο Ακρόπολη των Αθηνών, που ακριβώς πίσω του ήταν ο νεκρικός θάλαμος με την σαρκοφάγο. Δεξιά του κενρώου ανδριάντα ήταν ο ανδριάντας του παππού του Φιλόπαππου, του Αντίοχου Δ΄ του τελευταίου Βασιλέως της Κομμαγηνής, και αριστερά ο ανδριάντας του ιδρυτή της Βασιλικής δυναστείας των Σελευκιδών, στη Συρία, δηλαδή του Σέλευκου Α' του Νικάτωρα από τον οποίο και καταγόταν η βασιλική δυναστεία της Κομμαγηνής.
Επιγραφές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η επιγραφή του κεντρικού ανδριάντα αναφέρει: «Φιλόπαππος Επιφάνους Βησαιεύς» (δηλαδή Φιλόπαππος γιος του Επιφάνους, εγεγραμμένος πολίτης στο δήμο της Βήσης των Αθηναίων). Και ενώ αυτή φέρει το πιθανό όνομα που έφερε ο Φιλόπαππος στην αρχαία Αθήνα, μια άλλη επιγραφή, που υπήρχε στη πρόσοψη του ίδιου μνημείου αναφερόταν στο όνομα που είχε ο Φιλόπαππος ως ελληνικής καταγωγής πρίγκιπας με τίτλο Βασιλέως: «Βασιλεύς Αντίοχος Φιλόπαππος Βασιλέως Επιφανούς Αντιόχου». Σε άλλη τρίτη επιγραφή σε λατινική γραφή αναφέρεται και το όνομα που διατηρούσε ο Φιλόπαππος ως «Ρωμαίος πολίτης»: "C. Julius f(ilius) Antiochus Philopappus". Η ίδια η τρίτη αυτή επιγραφή αναφέρει στα λατινικά πως ο Φιλόπαππος ήταν Ύπατος, μέλος του ιερατικού σωματείου των Αρουραίων αδελφών και πως είχε εκλεγεί από τον Αυτοκράτορα Τραϊανό πραιτωριανός.
Χαρακτηρισμοί μνημείου
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το μνημείο, είχε διαστάσεις 9.80 x 9.30 μ., συμπεριλαμβανομένου του ταφικού θαλάμου που είχε κτιστεί από πεντελικό μάρμαρο πάνω σε βάθρο ύψους 3,08 μ. από πωρόλιθο επενδυμένο με πλάκες μαρμάρου Υμηττού.[1] Γενικά το Μνημείο του Φιλοπάππου φέρεται αρκετά βεβαρημένο από πλήθος παραστάσεων και διακοσμητικών στοιχείων και ως πρωτότυπα περίπλοκο με κύρια όμως απλή μορφή που χαρακτηρίζεται από αρχιτεκτονική ευφυΐα στον επιδεικτικό σκοπό της ανέγερσης. Ο περιηγητής Παυσανίας περιγράφει το μνημείο χωρίς καμία ιδιαίτερη ένδειξη εκτίμησής του: «και μνήμα αυτόθι ανδρί ωκοδομήθη Σύρω».[2]
Παρατηρήσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Παραμένει όμως ακόμη άγνωστο, πότε ο Φιλόπαππος εγκαταστάθηκε στην αρχαία Αθήνα και πότε ανακηρύχθηκε επίσημα δημότης Βήσης. Πάντως πρό του 88 μ.Χ. διετέλεσε Άρχων της Αθήνας και έγινε αγωνοθέτης στα Διονύσια.
- Η ανέγερση του Μαυσωλείου αυτού προσδιορίζεται στην εποχή που η Αθήνα ήταν Ρωμαιοκρατούμενη, δηλαδή μεταξύ 114 και 116 μ.Χ. που πιθανώς να έγινε κατά παράβαση των ιερών παραδόσεων της αρχαίας Αθήνας που δεν επέτρεπαν να γίνουν ταφές εντός του περιβόλου των τειχών και στα ιερά υψώματα - άλση όπως ήταν ο λόφος των Μουσών που λεγόταν και «Μουσείο» επειδή κατά την παράδοση, ο μυθικός εποποιός της εποχής του Ορφέα, ο Μουσαίος έψαλλε εκεί τους ύμνους του και εκεί ενταφιάστηκε.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού. «Μνημείο Φιλοπάππου. Περιγραφή». odysseus.culture.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Σεπτεμβρίου 2019. Ανακτήθηκε στις 4 Ιουνίου 2016.
- ↑ «Παυσανία, Ελλάδος Περιήγησις, "Αττικά", 25.8». (Pausaniae Graeciae Descriptio, Λειψεία, Teubner, 1903). Perseus Digital Library - Tufts University. Ανακτήθηκε στις 3 Ιουνίου 2016.
