Ναός Αγίου Νικολάου του Ορφανού
Συντεταγμένες: 40°38′15.922″N 22°57′21.560″E / 40.63775611°N 22.95598889°E
| Ναός Αγίου Νικολάου Ορφανού | |
|---|---|
 | |
 | |
| Είδος | εκκλησία |
| Αρχιτεκτονική | βυζαντινή αρχιτεκτονική |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 40°38′16″N 22°57′22″E |
| Θρησκευτική υπαγωγή | Ιερά Μητρόπολις Θεσσαλονίκης |
| Διοικητική υπαγωγή | Δήμος Θεσσαλονίκης |
| Τοποθεσία | Θεσσαλονίκη |
| Χώρα | Ελλάδα |
| Έναρξη κατασκευής | 14ος αιώνας |
| Προστασία | αρχαιολογικός χώρος στην Ελλάδα και τμήμα μνημείου παγκόσμιας κληρονομιάς (από 1988) |
 Πολυμέσα | |
| δεδομένα (π) | |
Ο Ναός Αγίου Νικολάου του Ορφανού είναι παλαιό βυζαντινό καθολικό μονής της Θεσσαλονίκης και μνημείο Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς, κτισμένο στις αρχές του 14ου αιώνα. Βρίσκεται στη βορειοανατολική γωνία της Άνω πόλης, εντός των τειχών, μεταξύ των οδών Ηροδότου και Αποστόλου Παύλου. Το όνομα του ναού, Ορφανός ή των Ορφανών, συναντάται για πρώτη φορά σε πηγές του 17ου και 18ου αιώνα και ταυτίζεται με τον άγνωστο κτήτορα του μνημείου που ανήκε στην οικογένεια των Ορφανών ή στη λειτουργία ορφανοτροφείου στο χώρο της μονής[1], είτε αποδίδεται στην ιδιότητα του Αγίου Νικολάου ως προστάτη των χηρών και των ορφανών[2]. Ως ιδρυτής του ναού έχει προταθεί από τους ερευνητές ο Νίκων Σκουτέριος Καπανδρίτης Ορφανός, καθώς και ο κράλης της Σερβίας Μιλούτιν που λόγω του γάμου του με την πριγκήπισσα Σιμωνίδα είχε στενούς δεσμούς με τη Θεσσαλονίκη[1].
.jpg)
Στη σημερινή του μορφή ο ναός είναι μια μονόχωρη ξυλόστεγη βασιλική με περίστωο στις τρεις πλευρές, στεγασμένη με δίρριχτη στέγη στον κεντρικό χώρο. Από τις τοιχογραφίες του, η ανέγερση του μνημείο τοποθετείται στα πλαίσια της δεκαετίας 1310-1320[1]. Η μονή συνέχισε να λειτουργεί καθ' όλη τη διάρκεια της Οθωμανοκρατίας. Ο ιδιαίτερα πλούσιος τοιχογραφικός διάκοσμος και ό μικρός του θησαυρός με λαμπρό εσωτερικό διάκοσμο εχει έρθει στο φως το 1957-1960, κατά τη διάρκεια εργασιών στο μνημείο, και αποτελεί ένα από τα πιο αντιπροσωπευτικά δείγματα της ζωγραφικής της παλαιολόγειας αναγέννησης. και ένα από τα πιο καλοδιατηρημένα ζωγραφικά σύνολα της Θεσσαλονίκης
Δημιουργός τους πιθανώς είναι ο ίδιος με αυτόν των τοιχογραφιών της Μονής Χιλανδαρίου στο Άγιον Όρος το 1314. Μια από τις ενδιαφέρουσες απεικονίσεις, η οποία μάλλον έγινε κατά παραγελλία, είναι η ζωή του Αγίου Γερασίμου του Ιορδανίτη όπου ο Άγιος με ένα μαχαιράκι βγάζει το αγκάθι από το πόδι του λιονταριού, ενώ εκτίθενται θαυμάσια δείγματα παλαιολόγειας τέχνης όπως σκηνές του λειτουργικού κύκλου, τα Πάθη και τα Θαύματα του Χριστού, οι ευσεβείς άγιοι και ο βίος του Αγίου Νικολάου. Ο κήπος της εκκλησίας είναι μια όαση γαλήνης και ηρεμίας από το θόρυβο της πόλης. .[3]
Η μονή συνέχισε να λειτουργεί ακόμη και κατά την Τουρκοκρατία. Μεταξύ 1957 και 1960, κατά τη διάρκεια έργων ανακαίνισης, οι τοιχογραφίες καθαρίστηκαν από το σοβά που είχαν ρίξει οι Οθωμανοί.[2]
Φωτογραφική συλλογή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]-
Το εσωτερικό του ναού -
Αγιογραφίες στο εσωτερικό του ναού -
Η είσοδος του ναού -
Δυτική Στοά: ο Βίος του Αγίου Νικολάου και Μηνολόγια -
Ο Άγιος Γεράσιμος ο Ιορδανίτης με ένα μαχαιράκι βγάζει το αγκάθι από το πόδι του λιονταριού
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Βυζαντινά και Μεταβυζαντινά μνημεία της Θεσσαλονίκης, Ρεκος, Θεσσαλονίκη 1997, Συλλογικό - Ε.Μαρκή, ISBN 978-960-358-099-7 σ.109
- ↑ 2,0 2,1 «Υπουργείο Πολιτισμού και Αθλητισμού | Ναός Αγίου Νικολάου Ορφανού». odysseus.culture.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 30 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2016.
- ↑ «Επισκέπτες από την «άκρη» του κόσμου για τον Άγιο Νικόλαο τον Ορφανό». Αρχαιολογία Online. 6 Δεκεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 10 Μαρτίου 2023.
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Χρυσάνθη Μαυροπούλου-Τσιούμη. Ο Άγιος Νικόλαος ο Ορφανός. Θεσσαλονίκη: Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, 1970. 48 σ.
- Χαράλαμπος Μπακιρτζής. Άγιος Νικόλαος Ορφανός: οι τοιχογραφίες. Αθήνα: Ακρίτας, 2003. 250 σ.
- Ανδρέας Ξυγγόπουλος. Τέσσαρες μικροί ναοί της Θεσσαλονίκης εκ των χρόνων των Παλαιολόγων. Θεσσαλονίκη: Εταιρεία Μακεδονικών Σπουδών, 1952. 85 σ.
- Άννα Τσιτουρίδου. Ο ζωγραφικός διάκοσμος του Αγίου Νικολάου Ορφανού στη Θεσσαλονίκη: συμβολή στη μελέτη της Παλαιολόγειας ζωγραφικής κατά τον πρώιμο 14ο αιώνα. Θεσσαλονίκη: Κέντρο Βυζαντινών Ερευνών, 1986. 447 σ.
