Οδηγήτρια

H Βρεφοκρατούσα Πλατυτέρα. Ψηφιδωτό του 12ου αιώνα στην κόγχη της βασιλικής του Τορτσέλλο.

Η Οδηγήτρια είναι εικονογραφικός τύπος της Παναγίας κατά τον οποίο απεικονίζεται η Παναγία όρθια, βρεφοκρατούσα και ελαφρώς στραμμένη αριστερά.

Ονομασία

Η ονομασία του τύπου αυτού οφείλεται σε σχετική εικόνα της Μονής των Οδηγών που βρίσκεται στην Κωνσταντινούπολη, την οποία έστειλε από τα Ιεροσόλυμα περί το 400 η αυτοκράτειρα Αιλία Ευδοκία στην αδελφή του συζύγου της Πουλχερία. Η εικόνα αυτή κατέστη Ιερό Παλλάδιο και χρησιμοποιήθηκε τόσο σε τελετές, όσο και σε πολεμικές συγκρούσεις, ενώ είχε αποδοθεί στον Λουκά.

Παραλλαγές και διάδοση

Μιχαήλ Δαμασκηνός, Θεοτόκος Οδηγήτρια. Εδώ η Θεοτόκος εικονίζεται σε προτομή, ελαφρά στραμμένη δεξιά ως προς τον θεατή, κρατά με το αριστερό χέρι τον Ιησού, ενώ συγχρόνως υψώνει το δεξί χέρι σε ευλογία. Μητέρα και Υιός παριστάνονται ευθυτενείς, προσβλέποντας στον θεατή. Στις άνω γωνίες τις εικόνας εικονίζονται οι άγγελοι σε πολύ μικρότερη κλίμακα, γυρισμένοι προς τη Θεοτόκο με τα κεφάλια ελαφρώς σκυφτά και στα χέρια τους ανοικτά ειλητάρια. Η Παναγία φορά μαφόριο πορφυρό.

Παραλλαγή της Οδηγήτριας συνιστά η δεξιοκρατούσα. Σε άλλες περιπτώσεις δύο αρχάγγελοι εικονίζονται σε προτομή υπεράνω και εκατέρωθεν της Παναγίας.

Η Παναγία η Οδηγήτρια συνιστά τον πιο διαδεμένο εικονογραφικό Θεομητορικό τύπο. Απεικονίζεται και σε αυτοκρατορικές σφραγίδες, κυρίως μετά το 843 σε νομίσματα, όπως του Μιχαήλ Ραγκαβέ και του Ρωμανού Διογένη.