Οι Δώδεκα Καίσαρες

Το χειρόγραφο Περί τού βίου των Καισάρων της Κρατικής Βιβλιοθήκης τού Βερολίνου, Ms. lat. fol. 28, fol. 73v.)

Το έργο Περί των βίων των Καισάρων, λατιν.: De vita Caesarum, κοινώς γνωστό ως Οι Δώδεκα (πρώτοι) Καίσαρες, είναι ένα σύνολο δώδεκα βιογραφιών τού Ιουλίου Καίσαρα και των επόμενων 11 Αυτοκρατόρων της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας γραμμένο από τον Γάιο Σουητώνιο Τρανκουίλλο. Οι βίοι είναι οι εξής: Ιούλιος Καίσαρας (π. 44 π.Χ.), Αύγουστος, Τιβέριος, Καλιγούλας, Κλαύδιος, Νέρων, Γάλβας, Όθων, Βιτέλλιος, Βεσπασιανός, Τίτος, Δομιτιανός (π. 96 μ.Χ.).

Το έργο, που γράφτηκε το 121 μ.Χ. κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Αυτοκράτορα Αδριανού, ήταν το πιο δημοφιλές έργο του Σουητώνιου, τού προσωπικού γραμματέα τού Αδριανού εκείνη την εποχή, και είναι το μεγαλύτερο μεταξύ των σωζόμενων γραπτών του. Ήταν αφιερωμένο σε έναν φίλο, τον πραιτοριανό έπαρχο Γάιο Σεπτίκιο Κλάρο.

Οι Δώδεκα Καίσαρες θεωρούνταν πολύ σημαντικοί στην αρχαιότητα και παραμένουν η κύρια πηγή της ρωμαϊκής ιστορίας. Το βιβλίο πραγματεύεται τη σημαντική και κρίσιμη περίοδο τής Ηγεμονίας από το τέλος της Δημοκρατίας έως τη βασιλεία του Δομιτιανού. Συχνά γίνονται συγκρίσεις με τον Τάκιτο, τού οποίου τα σωζόμενα έργα τεκμηριώνουν μία παρόμοια περίοδο.

Οι Δώδεκα Καίσαρες, ως μία ομάδα, ήταν ένα δημοφιλές θέμα στην τέχνη σε πολλά διαφορετικά μέσα από την Αναγέννηση και μετά.

Αξιοπιστία

Το βιβλίο μπορεί να περιγραφεί ως ρατσιστικό, υπερβολικά εντυπωσιακό, γεμάτο κουτσομπολιά, δράμα και μερικές φορές χιούμορ. Το βιβλίο βασίζεται σε μεγάλο βαθμό σε φήμες και διαδόσεις, και μερικές φορές ο συγγραφέας εκφράζει υποκειμενικά τη γνώμη και τις γνώσεις του. Αρκετά σημαντικά γεγονότα παραλείπονται. 

Αν και δεν ήταν ποτέ ο ίδιος συγκλητικός, ο Σουητώνιος πήρε το μέρος της Συγκλήτου στις περισσότερες συγκρούσεις με τους πρίγκιπες, καθώς και στις απόψεις των συγκλητικών για τον Αυτοκράτορα. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα προκαταλήψεις, τόσο συνειδητές όσο και ασυνείδητες. Ο Σουητώνιος έχασε την πρόσβαση στα επίσημα αρχεία λίγο μετά την έναρξη της εργασίας του. Αναγκάστηκε να βασιστεί σε δευτερεύουσες μαρτυρίες, όταν επρόκειτο για τον Κλαύδιο (με εξαίρεση τις επιστολές τού Αυγούστου, που είχαν συγκεντρωθεί νωρίτερα) και δεν αναφέρει τον Αυτοκράτορα. 

Το βιβλίο εξακολουθεί να παρέχει πολύτιμες πληροφορίες για την κληρονομιά, τις προσωπικές συνήθειες, τη φυσική εμφάνιση, τη ζωή και την πολιτική σταδιοδρομία των αυτοκρατόρων των δύο πρώτων Ρωμαϊκών δυναστειών. Αναφέρει λεπτομέρειες, που άλλες πηγές δεν το κάνουν. Για παράδειγμα ο Σουητόνιος είναι η κύρια πηγή για τη ζωή τού Καλιγούλα, τού θείου του Κλαύδιου και της κληρονομιάς τού Βεσπασιανού (οι σχετικές ενότητες των Χρονικών τού συγχρόνου του Τάκιτου έχουν χαθεί). Ο Σουητώνιος έκανε αναφορά σε αυτό το έργο στον «Chrestus», που θα μπορούσε να αναφέρεται στον Χριστό, και στο βιβλίο για τον Νέρωνα αναφέρει Χριστιανούς (βλ. Ιστορία του Ιησού). Όπως πολλοί από τους συγχρόνους του, ο Σουητώνιος λάμβανε σοβαρά υπόψη τους οιωνούς και περιλαμβάνει προσεκτικά αναφορές για οιωνούς, που προμηνύουν αυτοκρατορικές γεννήσεις, αναρρήσεις και θανάτους. 

Μαρμάρινη προτομή τού Κλαύδιου, Ανάκτορο των Βερσαλιών.

Χειρόγραφη παράδοση

Το παλαιότερο σωζόμενο αντίγραφο των Δώδεκα Καίσαρων γράφτηκε στην πόλη Τουρ στα τέλη του 8ου ή στις αρχές του 9ου αι. και σήμερα φυλάσσεται στην Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας. Λείπει ο πρόλογος και το πρώτο μέρος της ζωής τού Ιουλίου Καίσαρα, όπως και σε όλα τα άλλα σωζόμενα αντίτυπα του βιβλίου. Συμπεριλαμβανομένου τού χειρογράφου της Tours, υπάρχουν 19 σωζόμενα αντίγραφα των Δώδεκα Καίσαρων από τον 13ο αι. ή νωρίτερα. Η παρουσία ορισμένων σφαλμάτων σε ορισμένα αντίγραφα, αλλά όχι σε άλλα, υποδηλώνει ότι τα 19 βιβλία μπορούν να χωριστούν σε δύο κλάδους αντιγραφής περίπου ίσου μεγέθους.

Αναφορές στο βιβλίο εμφανίζονται σε παλαιότερα έργα. Ο Ιωάννης Λυδός, στο βιβλίο του τού 6ου αι. De magistratibus populi Romani, παραθέτει την αφιέρωση των Δώδεκα Καισάρων (από τον πλέον χαμένο πρόλογο) στον Septicius Clarus, τότε έπαρχο της πραιτωριανής κοόρτης. Αυτό επιτρέπει στο βιβλίο να χρονολογηθεί στο 119–121 μ.Χ., όταν ο Σεπτίκιος ήταν έπαρχος του Πραιτωρίου.

Σωζόμενα χειρόγραφα (9ου έως 13ου αι.)

Α΄ κλάδος αντιγράφων

Τωρινή τοποθεσία	Αιώνας	Τοποθεσία που αντιγράφηκε
Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας lat. 6115	IX 1/2	Περιηγήσεις
Βόλφενμπυτελ, Βιβλιοθήκη δούκα Αυγούστου 4573 Gud. lat. 268	XI 3/4	Άιχστατ
Βατικανό, Αποστολική Βιβλιοθήκη Βατικανού lat. 1904	XI 1/2	Φλαβινύ;
Φλωρεντία, Λαυρεντιανή Βιβλιοθήκη Μεδίκων Plut. 68.7	XII 2/2	Γαλλία;
Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας lat. 5801	XI/XII	Σαρτρ ή Λε Μαν;
Φλωρεντία, Λαυρεντιανή Βιβλιοθήκη Μεδίκων Plut. 66.39	XII μεσ.	Γαλλία
Βατικανό, Αποστολική Βιβλιοθήκη Βατικανού Reg. lat. 833	XII 2/2	Γαλλία
Moνπελιέ, Τομέας Ιατρικής 117	XII μεσ.	Κλαιρβώ;

Β' κλάδος αντιγράφων

Τωρινή τοποθεσία	Αιώνας	Τοποθεσία που αντιγράφηκε
Λονδίνο, Βρετανική Βιβλιοθήκη royal 15 C. iii	XII αρχ.	Λονδίνο, Άγ. Παύλος
Oξφόρδη, Βολδιανή Βιβλιοθήκη Lat. class. d. 39	XII 3/4	Αγγλία
Λονδίνο, Βρετανική Βιβλιοθήκη royal 15 C. iv	XIII	Αγγλία
Σουασόν, Δημοτική Βιβλιοθήκη 19	XIII	Πιθανώς γαλλικής καταγωγής
Κέιμπριτζ, Πανεπιστημιακή Βιβλιοθήκη Kk.5.24	XII 2/2	Αγγλία;
Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας lat. 5802	XII μεσ.	Σαρτρ;
Ντάραμ, Καθεδρική Βιβλιοθήκη C.III.18	XI τελ.	Αγγλία; Γαλλία;
Φλωρεντία, Λαυρεντιανή Βιβλιοθήκη Μεδίκων Plut. 64.8	XII 2/2	Γαλλία;
Παρίσι, Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας lat. 6116	XII μεσ.	Νορμανδία;
Σαν Μαρίνο, Βιβλιοθήκη Χάντινγκτον HM 45717	XII τελ.	Κοιμητήριο τού Αγ. Έντμουντς

Έτσι προσδιορίστηκαν και αναφέρονται στον Kaster. Το "αρχ." υποδηλώνει ότι το χειρόγραφο πιστεύεται ότι προέρχεται από τις αρχές τού αιώνα αυτού, το "μεσ." μέσα τού αιώνα και το "τελ." τέλη τού αιώνα. Διαφορετικά ο αριθμός δηλώνει πρώτο ή δεύτερο μισό (1-2/2) τού αιώνα ή ένα από τα τέταρτα τού αιώνα (1-4/4).

Επιρροή

Οι Δώδεκα Καίσαρες χρησίμευσαν ως πρότυπο για τις βιογραφίες των Αυτοκρατόρων του 2ου και των αρχών του 3ου αι., που συνέταξε ο Μάριος Μάξιμος. Αυτή η συλλογή, προφανώς με τον τίτλο Caesares, δεν σώζεται, αλλά αποτέλεσε πηγή για μία μεταγενέστερη βιογραφική συλλογή, γνωστή ως Ιστορία των Αυγούστων, η οποία τώρα αποτελεί ένα είδος συνέχειας τού έργου τού Σουητόνιου. Η Ιστορία των Αυγούστων είναι μία συλλογική βιογραφία, εν μέρει μυθιστορηματική, των Ρωμαίων Αυτοκρατόρων και σφετεριστών του 2ου και 3ου αι.

Τον 9ο αι. ο Άινχαρντ έγραψε στο πρότυπο του Σουητώνιου τον Βίο τού Καρλομάγνου, δανειζόμενος ακόμη και φράσεις, από τη φυσική περιγραφή τού Αυγούστου από τον Σουητώνιο, στη δική του περιγραφή του χαρακτήρα και της εμφάνισης τού Καρλομάγνου.

Ο Ρόμπερτ Γκρέιβς, διάσημος για τα ιστορικά του μυθιστορήματα Εγώ, ο Κλαύδιος and Κλαύδιος ο θεός (που αργότερα δραματοποιήθηκε από το BBC), έκανε μία ευρέως διαδεδομένη μετάφραση τού Οι Δώδεκα Καίσαρες, που δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά στις εκδόσεις Penguin Classics το 1957.

Το έργο του Σουητόνιου είχε σημαντικό αντίκτυπο στη συλλογή νομισμάτων. Για αιώνες, η συλλογή ενός νομίσματος από καθέναν από τους δώδεκα καίσαρες ήταν μία πρόκληση για τους συλλέκτες ρωμαϊκών νομισμάτων.

Πολλοί καλλιτέχνες δημιούργησαν σειρές από πίνακες ή γλυπτά με βάση τη ζωή των Δώδεκα Καίσαρων, συμπεριλαμβανομένων των Έντεκα Καισάρων τού Τιτσιάνο και των Κυπέλλων (tazze) Aλντομπραντίνι, μία συλλογή από δώδεκα ασημένια κύπελλα με πόδι του 16ου αι.

Πλήρεις εκδόσεις και μεταφράσεις

• Gaius Suetonius Tranquillus, The Twelve Caesars, tr. Ρόμπερτ Γκρέιβς . Harmondsworth: Penguin, 1957, αναθεωρημένο από τον James B. Rives, 2007
• C. Suetoni Tranquilli όπερα, τόμ. I: De vita Caesarum libri VIII , εκδ. Μαξιμιλιανός Ιχμ. Λειψία: Teubner, 1908.
• Suetonius, με αγγλική μετάφραση από τον JC Rolfe. Λονδίνο: Heinemann, 1913–4.

Βιβλιογραφία

• C. Suetoni Tranquilli Divus Vespasianus ed. AW Braithwaite. Οξφόρδη: Clarendon Press, 1927.
• C. Suetoni Tranquilli Divus Iulius [Life of Julius Caesar] ed. HE Butler, M. Cary. Οξφόρδη: Clarendon Press, 1927. Επανεκδίδεται με νέα εισαγωγή, βιβλιογραφία και πρόσθετες σημειώσεις από τον GB Townend. Bristol: Bristol Classical Press, 1982.
• Suetonius, Divus Augustus ed. Τζον Μ. Κάρτερ. Bristol: Bristol Classical Press, 1982.
• A. Dalby, 'Dining with the Caesars' in Food and the memory: papers of the Oxford Symposium on Food and Cookery 2000 ed. Harlan Walker (Totnes: Prospect Books, 2001) σελ. 62–88.
• Suetonius, Domitian ed. Brian W. Jones. Bristol: Bristol Classical Press, 1996.
• Suetonius, Tiberius ed. Χιου Λίντσεϊ. Λονδίνο: Bristol Classical Press, 1995.
• Suetonius, Caligula ed. Χιου Λίντσεϊ. Λονδίνο: Bristol Classical Press, 1993.
• Hans Martinet, C. Suetonius Tranquillus, Divus Titus: Commentar . Königstein am Taunus: Hain, 1981.
• Suetonius, Claudius ed. J. Mottershead. Bristol: Bristol Classical Press, 1986.
• Suetonius, Galba, Otho, Vitellius ed. Charles L. Murison. Λονδίνο: Bristol Classical Press, 1992.
• Scramuzza, Vincent. The Emperor Claudius Harvard University Press. Κέιμπριτζ, 1940.
• A. Wallace-Hadrill, Suetonius: ο λόγιος και οι Καίσαρες του . Λονδίνο: Duckworth, 1983.
• D. Wardle, Suetonius' Life of Caligula: ένα σχόλιο . Βρυξέλλες: Latomus, 1994.
• Suetonius, Nero ed. BH Warmington. Λονδίνο: Bristol Classical Press, 1999.
• Ο Σουετώνιος. Οι Δώδεκα Καίσαρες (Τίτος) . (Λονδίνο: Penguin, 1979), σσ. 296–302.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• The Lives of the Caesars at Standard Ebooks
• The Lives of the Twelve Caesars at LacusCurtius (Latin and translation from Loeb Classical Library (1914) by John Carew Rolfe)
• Suetonius' works at Latin Library (in Latin)
• Works by Suetonius at Project Gutenberg
  • The Lives of the Twelve Caesars at Project Gutenberg (English translation of Alexander Thomson, M.D., Revised and corrected by T. Forester, Esq., A.M. – includes Lives Of The Grammarians, Rhetoricians, And Poets. 1796)
• The Lives of the Twelve Caesars public domain audiobook at LibriVox
• Gai Suetoni Tranquilli De vita Caesarum libri III–VI Cornell University Library Historical Monographs Collection.
• The Twelve Caesars at Poetry in Translation (New English translation with in-depth name index (2010) by A. S. Kline)