Μετάβαση στο περιεχόμενο

Ιστορία των Αυγούστων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Ιστορία των Αυγούστων
ΣυγγραφέαςScriptores Historiae Augustae[1]
ΤίτλοςHistoria Augusta
Γλώσσαλατινική γλώσσα[1]
Θέμαιστορία της Ρώμης
ΧαρακτήρεςCornelius Capitolinus και Septiminus
δεδομένα (π • σ • ε )
Η Ιστορία των Αυγούστων, έκδοση τού Αβαείου Έτταλ στη Βαυαρία το 1698.

Η Ιστορία των Αυγούστων, λατιν.: Historia Augusta, είναι μία ύστερη ρωμαϊκή συλλογή βιογραφιών, γραμμένων στα λατινικά, των Ρωμαίων Αυτοκρατόρων, των συμβασιλέων, των διαδόχων και των σφετεριστών από το 117 έως το 284. Υποτίθεται ότι βασίζεται στο παρόμοιο έργο τού Σουητώνιου, Οι Δώδεκα Καίσαρες. Παρουσιάζεται ως μία συλλογή έργων έξι διαφορετικών συγγραφέων (γνωστών συλλογικά ως οι Συγγραφείς της Ιστορίας των Καισάρων, Scriptores Historiae Augustae), που γράφτηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας τού Διοκλητιανού και τού Κωνσταντίνου Α΄ και απευθύνεται σε αυτούς τους Αυτοκράτορες ή άλλες σημαντικές προσωπικότητες στην Αρχαία Ρώμη. Η συλλογή, όπως σώζεται, περιλαμβάνει τριάντα βιογραφίες: οι περισσότερες από τις οποίες περιέχουν τη ζωή ενός μόνο Αυτοκράτορα, αλλά ορισμένες περιλαμβάνουν μία ομάδα δύο ή περισσότερων, ομαδοποιημένων απλώς και μόνο επειδή αυτοί οι αυτοκράτορες ήταν είτε παρόμοιοι, είτε σύγχρονοι. [2]

Η αληθινή συγγραφή του έργου, η πραγματική του ημερομηνία, η αξιοπιστία του και ο σκοπός του αποτελούν εδώ και καιρό θέματα για συζήτηση από ιστορικούς και μελετητές, από τότε που ο Χέρμαν Ντέσαου το 1889 απέρριψε τόσο την ημερομηνία, όσο και την πατρότητα, που δηλώνεται στο χειρόγραφο. Τα σημαντικότερα προβλήματα περιλαμβάνουν τη φύση των πηγών, που χρησιμοποιήθηκαν και πόσο από το περιεχόμενο είναι καθαρή μυθοπλασία. Για παράδειγμα, η συλλογή περιέχει συνολικά περίπου 150 υποτιθέμενα έγγραφα, συμπεριλαμβανομένων 68 επιστολών, 60 ομιλιών και προτάσεων προς τον λαό ή τη Σύγκλητο και 20 συγκλητικά διατάγματα και επευφημίες.

Μέχρι τη δεύτερη δεκαετία του 21ου αι. από σύμβαση υποστηριζόταν η θέση ότι υπήρχε μόνο ένας συγγραφέας, ο οποίος έγραψε είτε στα τέλη του 4ου αι., είτε στις αρχές του 5ου αι., ο οποίος ενδιαφερόταν να συνδυάσει σύγχρονα ζητήματα (πολιτικά, θρησκευτικά και κοινωνικά) με τη ζωή των Αυτοκρατόρων του 3ου αι. Υπάρχει περαιτέρω συναίνεση ότι ο συγγραφέας χρησιμοποίησε πλασματικά στοιχεία στο έργο για να επισημάνει αναφορές σε άλλα δημοσιευμένα έργα, όπως στον Μ. Τ. Κικέρωνα και τον Αμμιανό Μαρκελλίνο, σε ένα σύνθετο αλληγορικό παιχνίδι. [3] Παρά τα αινίγματα, είναι η μόνη συνεχής αναφορά στα Λατινικά για μία μεγάλη περίοδο και έτσι συνεχώς επαναξιολογείται. Οι σύγχρονοι ιστορικοί είναι απρόθυμοι να εγκαταλείψουν το έργο ως μοναδική πηγή πιθανών πληροφοριών, παρά την προφανή αναξιοπιστία του σε πολλά επίπεδα. [4]

Τίτλος και πεδίο εφαρμογής

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το όνομα Historia Augusta προήλθε από τον Iσαάκ Καζωμπόν, ο οποίος δημιούργησε μία κριτική έκδοση το 1603, δουλεύοντας από μία περίπλοκη παράδοση χειρογράφων με μία σειρά από παραλλαγές. [5] Ο τίτλος, όπως καταγράφεται στο χειρόγραφο του Codex Palatinus (που γράφτηκε τον 9ο αι.) είναι Vitae Diversorum Principum et Tyrannorum a Divo Hadriano usque ad Numerianum Diversis compositae («Βίοι Διαφόρων Αυτοκρατόρων και Τυράννων, από τον θεϊκό Αδριανό ως τον Nουμεριανό, από διάφορους Συγγραφείς»), και υποτίθεται ότι το έργο μπορεί να ονομαζόταν αρχικά de Vita Caesarum ή Vitae Caesarum («Βίοι των Καίσαρων»). [5]

Το πόσο ευρέως κυκλοφόρησε το έργο στην ύστερη αρχαιότητα είναι άγνωστο, αλλά η παλαιότερη γνωστή χρήση του ήταν σε μία Ρωμαϊκή Ιστορία που συνέθεσε ο Quintus Aurelius Memmius Symmachus το 485. [6] Εκτενείς παραπομπές από αυτό βρίσκονται σε συγγραφείς τού 6ου και 9ου αι., μεταξύ των οποίων ο Sedulius Scottus, ο οποίος παρέθεσε τμήματα τού Mάρκου Αυρηλίου, τού Mαξιμίνου και τού Aυρηλιανού στο Liber de Rectoribus Christianis, και τα κύρια χειρόγραφα χρονολογούνται επίσης από τον 9ο ή τον 10ο αι. [7] Οι έξι Συγγραφείς (Scriptores) – «Aelius Spartianus», «Julius Capitolinus», «Vulcacius Gallicanus», «Aelius Lampridius», «Trebellius Pollio» και «Flavius Vopiscus (των Συρακουσών)»- αφιερώνουν τις βιογραφίες τους στον Διοκλητιανό, τον Κωνσταντίνο A΄ και διάφορους ιδιώτες, και έτσι φαινομενικά έγραφαν όλοι γύρω στα τέλη του 3ου και στις αρχές του 4ου αι. Οι τέσσερις πρώτοι συγγραφείς συνδέονται με τους βίους από τον Αδριανό έως τον Γόρδιο Γ΄, ενώ οι δύο τελευταίοι συνδέονται με τους βίους από τον Βαλεριανό έως τον Νουμεριανό.

Οι βιογραφίες καλύπτουν τους αυτοκράτορες από τον Αδριανό μέχρι τον Καρίνο και τον Νουμεριανό. Ένα τμήμα που καλύπτει τη βασιλεία τού Φιλίππου τού Άραβος, τού Δεκίου, τού Τρεβωνιανού Γάλλου, τού Αιμιλιανού και όλων εκτός από το τέλος της βασιλείας τού Βαλεριανού, λείπει σε όλα τα χειρόγραφα [8]. Έχει υποστηριχθεί ότι οι βιογραφίες τού Νέρβα και τού Τραϊανού χάθηκαν [8] από την αρχή, γεγονός που μπορεί να υποδηλώνει ότι η συλλογή θα μπορούσε να ήταν μία άμεση συνέχεια των Δώδεκα Καίσαρων του Σουητώνιου. Έχει διατυπωθεί η θεωρία ότι το κενό των μέσων του 3ου αι. θα μπορούσε στην πραγματικότητα να είναι μία σκόπιμη λογοτεχνική επινόηση τού συγγραφέα ή των συγγραφέων, εξοικονομώντας τον κόπο της κάλυψης Αυτοκρατόρων για τους οποίους μπορεί να ήταν διαθέσιμο λίγο πηγαίο υλικό. [9]

Παρά το γεγονός ότι αφιερώνονται ολόκληρα βιβλία σε εφήμερους ή σε ορισμένες περιπτώσεις ανύπαρκτους σφετεριστές, [10] [11] δεν υπάρχουν ανεξάρτητες βιογραφίες των πραγματικών, αλλά σύντομων βασιλειών των αυτοκρατόρων Κουιντίλλου και Φλωριανού, των οποίων οι βασιλείες σημειώνονται απλώς εν συντομία προς το τέλος των βίων των αντίστοιχων προκατόχων τους, Κλαύδιου Γοτθικού και Tάκιτου. Για σχεδόν 300 χρόνια μετά την έκδοση του Καζωμπόν, αν και μεγάλο μέρος της Historia Augusta αντιμετωπίστηκε με κάποιο σκεπτικισμό, χρησιμοποιήθηκε από τους ιστορικούς ως αυθεντική πηγή: ο Έντουαρντ Γκίμπον τη χρησιμοποίησε εκτενώς στον πρώτο τόμο του Παρακμή και πτώση της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας. [12] Ωστόσο, «στη σύγχρονη εποχή οι περισσότεροι μελετητές διαβάζουν το έργο ως ένα κομμάτι σκόπιμου μυστικισμού, που γράφτηκε πολύ αργότερα από την υποτιθέμενη ημερομηνία του, ωστόσο η φονταμενταλιστική άποψη εξακολουθεί να έχει ξεχωριστή υποστήριξη. (. . . ) Η Historia Augusta είναι επίσης, δυστυχώς, η κύρια λατινική πηγή για έναν αιώνα ρωμαϊκής ιστορίας. Ο ιστορικός πρέπει να τη χρησιμοποιήσει, αλλά μόνο με εξαιρετική περίσκεψη και προσοχή» [13]

Η παράδοση του κειμένου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα υπάρχοντα χειρόγραφα και οι μαρτυρίες της Historia Augusta χωρίζονται σε τρεις ομάδες:

  1. Ένα χειρόγραφο τού α΄ τετάρτου του 9ου αι., Vatican Pal. lat. 899 (Codex Palatinus), γνωστό ως P, και τα άμεσα και έμμεσα αντίγραφά του. Το P γράφτηκε στο Λορς της Έσσης σε Καρολίγγεια μικρογράμματη. Το κείμενο σε αυτό το χειρόγραφο έχει πολλά κενά σημειωμένα με κουκκίδες, που υποδεικνύουν τα γράμματα που λείπουν, μία σύγχυση στη σειρά των βιογραφιών μεταξύ του Βέρου και του Αλεξάνδρου και τη μεταφορά πολλών αποσπασμάτων: δύο μακροσκελή που αντιστοιχούν σε μία ερώτηση τού πρωτοτύπου που χάθηκε και στη συνέχεια εισήχθη σε λάθος μέρος, και μία παρόμοια μεταφορά στον Κάρο. [14] Το P διακρίνεται επίσης από μία διαδοχή έξι αιώνων εκδοτικών διορθώσεων, ξεκινώντας από τον αρχικό γραφέα, και περιλαμβάνει αξιόλογους όπως ο Πετράρχης και ο Πότζιο Μπρατσιολίνι. Κανένας από αυτούς τους εκδότες δεν προδίδει κάποια γνώση οποιουδήποτε άλλου μάρτυρα. [15]
  2. Μία ομάδα χειρογράφων του 15ου αι., που ονομάζονται Σ. Όχι μόνο οι ζωές αναδιατάσσονται με χρονολογική σειρά, αλλά οι διαφθορές που υπάρχουν στο P, έχουν υποβληθεί σε δραστικές τροποποιήσεις ή έχουν παραλειφθεί εντελώς. Ξεκινώντας με τον δρ. Ernst Hohl, ορισμένοι υποστήριξαν ότι οι βελτιώσεις στο κείμενο προέρχονται από μία πηγή ανεξάρτητη από το P. Αν και παραδέχεται ότι "αυτή η ερώτηση μένει ακόμη να απαντηθεί οριστικά", ο συγγραφέας Peter Marshall σημείωσε, ότι η έρευνα που έγινε μέχρι τη δεκαετία του 1980, είχε βελτίωσε τις επιστημονικές γνώσεις σχετικά με τις μεθόδους και τις ικανότητες των πρώιμων Ιταλών ουμανιστών και καταλήγει λέγοντας, ότι «τα χειρόγραφα Σ πουθενά δεν παρέχουν αναγνώσεις, που να είναι πέρα από τις δυνάμεις των ανθρωπιστών που δρούσαν εκείνη την εποχή. [16]
  3. Τρία διαφορετικά σύνολα αποσπασμάτων, ένα από τα οποία ο Tέοντορ Μόμσεν πρότεινε ,ότι ήταν πιθανότατα έργο του Sedulius Scottus. Το πώς σχετίζονται με το P είναι ασαφές. [17]

Κατά τη γνώμη τού P. Marshall, οι καλύτερες επιστημονικές εκδόσεις είναι αυτές των H. Peter (Teubner, 2nd ed. 1884) και E. Hohl (Teubner, 1971, επανέκδοση του 1965 αναθεωρημένη από τους Ch. Samberger & W. Seyfarth). [15]

Ένα αντίγραφο τού Codex Palatinus (πιθανόν αυτό που έγινε για τον Πετράρχη το 1356) ήταν η βάση της έκδοσης των αρχών της Ιστορίας, που δημοσιεύτηκε στο Μιλάνο το 1475. Μια μεταγενέστερη έντυπη έκδοση (η έκδοση Aldine) δημοσιεύτηκε στη Βενετία το 1516, και αυτή ακολουθήθηκε στενά από μία έκδοση, που επιμελήθηκε ο Δεσιδέριος Έρασμος και δημοσιεύτηκε από τον Γιόχαν Φρόμπεν στη Βασιλεία το 1518. [18]

Το πρόβλημα της χρονολόγησης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Χέρμαν Ντεσάου, τού οποίου το πρωτοποριακό έργο για την Historia Augusta οδήγησε στην κριτική επανεκτίμησή της τον 20ο αι.

Το 1776 ο Γκίμπον παρατήρησε, ότι κάτι δεν πήγαινε καλά με τους αριθμούς και τα ονόματα των βιογράφων των Αυτοκρατόρων, και ότι αυτό είχε ήδη αναγνωριστεί από παλαιότερους ιστορικούς, που είχαν γράψει γι' αυτό το θέμα. [note 1] [19] [7] Ένα σαφές παράδειγμα ήταν η αναφορά του βιογράφου «Lampridius» (ο οποίος έγραφε προφανώς τις βιογραφίες του μετά το 324) από τον «Vopiscus», ο οποίος επρόκειτο να γράψει τις βιογραφίες του το 305–306. [20] Στη συνέχεια, το 1889, ο Χέρμαν Ντέσαου, ο οποίος είχε αρχίσει να ανησυχεί όλο και περισσότερο από τον μεγάλο αριθμό αναχρονιστικών όρων, το χυδαίο λατινικό λεξιλόγιο, και ειδικά το πλήθος των προφανώς ψευδών ονομάτων στο έργο, πρότεινε ότι οι έξι συγγραφείς ήταν όλοι πλασματικά πρόσωπα και ότι το έργο στην πραγματικότητα συντέθηκε από έναν μόνο συγγραφέα στα τέλη του 4ου αι., πιθανώς κατά τη βασιλεία του Θεοδοσίου Α΄. [21] [22] Μεταξύ των υποστηρικτικών αποδεικτικών στοιχείων του ήταν, ότι ο βίος τού Σεπτίμιου Σεβήρου φαινόταν να χρησιμοποίησε ένα απόσπασμα από τον ιστορικό των μέσων του 4ου αι. Αυρήλιο Βίκτωρα, [note 2] και ότι η ζωή του Μάρκου Αυρήλιου χρησιμοποιεί επίσης υλικό από τον ιστορικό Ευτρόπιο. [note 3] [23]

Στις δεκαετίες που ακολούθησαν τον Ντέσαου, πολλοί μελετητές υποστήριξαν ότι θα διατηρήσουν τουλάχιστον μερικούς από τους έξι Συγγραφείς ως ξεχωριστά πρόσωπα και για χάρη της αυθεντικότητας τού περιεχομένου από πρώτο χέρι. Ήδη από το 1890, ο Τέοντορ Μόμσεν υπέθεσε έναν Θεοδοσιανό «επιμελητή» τού έργου των Scriptores, μία ιδέα που επανεμφανίστηκε πολλές φορές έκτοτε. [24] Ο Χέρμαν Πέτερ (εκδότης της Historia Augusta και τού Historicorum Romanorum reliquiae) πρότεινε μία ημερομηνία, το 330, για το πότε γράφτηκε το έργο, με βάση μία ανάλυση του ύφους και της γλώσσας. [25] Άλλοι, όπως ο Norman H. Baynes, εγκατέλειψαν την ημερομηνία των αρχών του 4ου αι., αλλά την προχώρησαν μόνο μέχρι τη βασιλεία τού Ιουλιανού τού Αποστάτη (χρήσιμο για το επιχείρημα, ότι το έργο προοριζόταν ως ειδωλολατρική προπαγάνδα). [26]

Ωστόσο, τις δεκαετίες τού 1960 και τού 1970 τα αρχικά επιχειρήματα του Ντέσαου δέχθηκαν ισχυρή επαναδιατύπωση και επέκταση από τον σερ Ρόναλντ Σάυμ, ο οποίος αφιέρωσε τρία βιβλία στο θέμα και ήταν προετοιμασμένος να χρονολογήσει τη συγγραφή τού έργου περί το 395. Άλλες πρόσφατες μελέτες δείχνουν επίσης μεγάλη συνέπεια στο ύφος, [27] και οι περισσότεροι μελετητές αποδέχονται τώρα τη θεωρία ενός μόνο συγγραφέα άγνωστης ταυτότητας, που γράφτηκε μετά το 395. [28] Αν και πιστευόταν ότι η Historia Augusta δεν αναφέρει υλικό από την Ιστορία τού Αμμιανού Μαρκελλίνου, η οποία ολοκληρώθηκε πριν από το 391 και που κάλυψε την ίδια περίοδο, [10] τώρα έχει αποδειχθεί ότι δεν συμβαίνει αυτό, και ότι η Historia Augusta στην πραγματικότητα κάνει αναφορά στην Ιστορία του Αμμιανού Μαρκελλίνου. [29]

Δεν έχουν αποδεχτεί όλοι οι μελετητές τη θεωρία τού πλαστογράφου, που εργάστηκε γύρω στις τελευταίες δεκαετίες του 4ου αι. ή στις αρχές του 5ου. Ο Aρνάλντο Μομιλιάνo [30] [31] [32] και ο A.Χ.M. Τζόουνς [33] ήταν οι πιο εξέχοντες κριτικοί του 20ου αι. της θεωρίας Ντέσαου-Σάυμ μεταξύ των αγγλόφωνων μελετητών. Ο Mομιλιάνo, συνοψίζοντας τη βιβλιογραφία από τον Ντέσαου μέχρι το 1954, όρισε το ερώτημα ως "res iudicanda" (δηλ. "ένα θέμα που πρέπει να αποφασιστεί") και όχι ως "res iudicata" ("ένα θέμα που έχει αποφασιστεί"). Ο Moμιλιάνo εξέτασε κάθε βιβλίο, που δημοσιεύτηκε για το θέμα από τον σερ Ρόουναλντ Σάυμ και παρείχε αντεπιχειρήματα στα περισσότερα, αν όχι σε όλα τα επιχειρήματα του Ρ. Σάυμ. [31] [32]

Για παράδειγμα, η αναφορά στον Βίο τού Πρόβου σχετικά με τους απογόνους τού Αυτοκράτορα, η οποία θεωρείται ότι αναφέρεται στον Σέξτο Κλαύδιο Πετρώνιο Πρόβο (ύπατο το 371) και στην οικογένειά του, μπορεί, κατά τη γνώμη του Moμιλιάνo, να αναφέρεται και στα προγενέστερα μέλη της οικογένειας, που κατείχε εξέχουσα θέση σε όλο τον 4ο αι., όπως ο Πετρόνιος Προβίνος (ύπατος το 341) και ο Πετρόνιος Προβιανός (ύπατος το 322). [34] Η γνώμη του Moμιλιάνo ήταν ότι δεν υπήρχαν επαρκή στοιχεία, για να απορριφθεί μία χρονολογία σύνθεσης των αρχών του 4ου αι. και ότι τυχόν μετα-Κωνσταντίνιοι αναχρονισμοί θα μπορούσαν να εξηγηθούν από έναν εκδότη, που εργαζόταν στο υλικό σε μεταγενέστερη ημερομηνία, ίσως κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Κωνστάντιου Β΄ ή τού Ιουλιανού. [35]

Άλλες απόψεις περιελάμβαναν τον δρ Χ. Στερν, ο οποίος υπέθεσε ότι η Ιστορία συντάχθηκε από μία ομάδα συγγραφέων κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Κωνστάντιου Β΄ μετά την ήττα τού Μαγνεντίου για λογαριασμό της συγκλητικής αριστοκρατίας, που είχε υποστηρίξει τον σφετεριστή. [36] Τον 21ο αι., ο Άλαν Κάμερον αντέκρουσε μία σειρά από επιχειρήματα των Σάυμ και Μπαρνς για την ημερομηνία σύνθεσης π. 395–400, προτείνοντας μία χρονολογία σύνθεσης μεταξύ 361 και 380. [37]

Έξι συγγραφείς ή ένας μόνο;

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με το πρόβλημα της χρονολόγησης της σύνθεσης της Ιστορίας συνδέεται και το ερώτημα για την πατρότητα του έργου. Λαμβάνοντας την Ιστορία στην ονομαστική της αξία, υπάρχει ξεκάθαρα διαχωρισμός μεταξύ των συγγραφέων (scriptores), που ονομάζονται πριν και μετά την παρουσία τού κενού που διακόπτει. Για το πρώτο μισό της Ιστορίας, υπάρχουν τέσσερις συγγραφείς και οι βιογραφίες χωρίζονται με αξιοσημείωτα ασταθή τρόπο: [38]

  • Aelius Spartianus (7 βίοι): Αδριανός, Αίλιος, Δίδιος Ιουλιανός, Σεβήρος, Nίγηρ, Καρακάλλας και Γέτας.
  • Julius Capitolinus (9 βίοι): Aντωνίνος, Mάρκος, Λεύκιος Βέρος, Περτίναξ, Aλβίνος, Mακρίνος, οι Μαξιμίνοι, οι Γόρδιοι και οι Μάξιμος-Βαλβίνος.
  • Vulcacius Gallicanus (1 βίος): Αβίδιος Κάσσιος.
  • Aelius Lampridius (4 βίοι): Κόμμοδος, Διαδούμενος, Ηλιογάβαλος και Σεβήρος Αλέξανδρος.

Από αυτούς τους τέσσερις, ο Spartianus και ο Gallicanus ισχυρίζονται ότι αναλαμβάνουν ένα πλήρες σύνολο αυτοκρατορικών βιογραφιών από τον Ιούλιο Καίσαρα και μετά, ενώ η δεδηλωμένη πρόθεση του Lampridius ήταν να γράψει μία συλλογή βιογραφιών, που θα ασχολούνταν με τους Γόρδιους, τον Κλαύδιο Β΄, τον Αυρηλιανό, τον Διοκλητιανό, τον Μαξιμιανό και τους τέσσερις αντίπαλους τού Κωνσταντίνου Α΄. Ο Capitolinus υπονόησε επίσης ότι έγραφε περισσότερες βιογραφίες, από όσες υπάρχουν στην Ιστορία . [39]

Το δεύτερο μισό της Ιστορίας μοιράζεται σε δύο συγγραφείς. Σε αντίθεση με το πρώτο μισό, οι Αυτοκράτορες που εξετάζονται σε αυτήν την ενότητα ομαδοποιούνται λογικά και χωρίζονται περίπου στο μισό μεταξύ των δύο συγγραφέων με χρονολογική σειρά:

  • Trebellius Pollio (4 βίοι): Βαλεριανός, Γαλλιηνός, Τριάντα Τύραννοι και Κλαύδιος.
  • Flavius Vopiscus Syracusanus (5 βίοι): Αυρηλιανός, Tάκιτος, Πρόβος, Quadrigae Tyrannorum και Κάρος-Καρίνος-Νουμεριανός.

Όσον αφορά την οποιαδήποτε αναγνώριση της αμοιβαίας ύπαρξης μεταξύ των scriptores, μόνο ο Flavius Vopiscus (που γράφει το 305 ή το 306) [note 4] [40] αναφέρεται σε καθέναν από τους άλλους συγγραφείς (συγκεκριμένα Trebellius Pollio, Julius Capitolinus και Aelius Lampridius). Κανένας από τους άλλους πέντε δεν έχει επίγνωση της ύπαρξης οποιουδήποτε από τους «συναδέλφους» του. [40] Ωστόσο αυτές οι αναφορές προκαλούν δυσκολίες, όταν αυτοί οι συγγραφείς απευθύνονται και στον Κωνσταντίνο Α΄ στις αφιερώσεις τους, όπως έκανε και ο Vopiscus. Για παράδειγμα, ο Capitolinus απευθύνεται κυρίως στον Διοκλητιανό, αλλά στους Αλβίνος, Μαξιμίνος και Γορδίους απευθύνεται στον Κωνσταντίνο A΄ με τρόπο, που υποδηλώνει ότι γράφει μετά το 306 [20].

Η θεωρία ότι υπήρχε ένας μόνο συγγραφέας, όπως είχε αρχικά υποστηριχθεί από τον Χέρμαν Ντέσαου, βασίζεται στις εγγενείς δυσκολίες στο να υπάρχει ένα ενιαίο έργο, που περιλαμβάνει έναν αριθμό ατόμων, αλλά χωρίς καμία κειμενική απόδειξη ενός εκδότη, που συγκέντρωσε το υλικό. Αυτό είναι ιδιαίτερα εμφανές στο ότι το κείμενο έχει παραδείγματα δηλωμένων προθέσεων από έναν συγγραφέα να γράψει τον βίο ενός από τους Αυτοκράτορες, μόνο για να ολοκληρωθεί αυτός ο βίος από έναν άλλο από τους συγγραφείς. [note 5] [41] Εάν αυτές οι δηλώσεις είναι αληθείς και αυτές οι πρόσθετοι βίοι έχουν ολοκληρωθεί, τότε ένας εκδότης πρέπει να έχει συμμετάσχει στο έργο προκειμένου να επιλέξει τον βίο ενός συγγραφέα έναντι τού άλλου. [41]

Ωστόσο, η παρουσία ενός μετα-Κωνσταντίνιου εκδότη, όπως είχε αρχικά υποστηριχθεί από τον Tέοντορ Μόμσεν, εξακολουθεί να έχει αξιοσημείωτη υποστήριξη, πιο πρόσφατα από τον Daniel Den Hengst, ο οποίος προτείνει ότι ο εκδότης ήταν ο συγγραφέας τού δεύτερου μισού της Ιστορίας, που λειτουργούσε υπό την ψευδώνυμα Pollio και Vopiscus. Επιπλέον, ότι αυτός ο συντάκτης όχι μόνο έγραψε τους δευτερεύοντες βίους στο πρώτο μισό, αλλά ήταν επίσης υπεύθυνος για τις εισαγωγές στους πρωταρχικούς βίους αυτής της σειράς. [42] Θεωρεί ότι οι τεράστιες υφολογικές διαφορές μεταξύ των δύο μισών της Ιστορίας σημαίνουν, ότι δεν μπορεί να έχουν γραφτεί από τον ίδιο συγγραφέα. [42]

Ωστόσο, αν γίνει αποδεκτή η εγκυρότητα έξι ανεξάρτητων συγγραφέων, εξακολουθούν να υπάρχουν ζητήματα, καθώς ο τρόπος που προσέγγισαν το έργο τους δείχνει παρόμοια θέματα και λεπτομέρειες. [41] Και οι έξι, όχι μόνο παρέχουν βίους για τους Αυτοκράτορες, αλλά και για τους Καίσαρες και τους σφετεριστές. Περιγράφουν το έργο και την προσέγγισή τους σε πολύ παρόμοια γλώσσα, και παραθέτουν κατά τα άλλα άγνωστους ιστορικούς και βιογράφους, όπως ο Junius Cordus. Μοιράζονται συλλογικά πολλά λάθη, όπως το να αποκαλούν τον Διαδουμενιανό "Διαδούμενο". [41] Μοιράζονται επίσης πολύ ιδιότυπο περιεχόμενο και παρόμοια γλώσσα, με ιδιαίτερη έμφαση στις γυναίκες, το κρασί και τη στρατιωτική πειθαρχία, και επικεντρώνονταν σε απλοϊκά παιχνίδια λέξεων, που απέδιδαν χαρακτηριστικά προσωπικότητας σε ορισμένους αυτοκράτορες, για παράδειγμα ο Βέρος ήταν ειλικρινής (λατιν. verus), ενώ ο Σεβήρος ήταν αυστηρός (λατιν. severus). [41] Επιπλέον, οι συγγραφείς μοιράζονταν ορισμένα υφολογικά χαρακτηριστικά, ενώ έχει προταθεί ότι δεν θα υπήρχαν μεταξύ ατόμων που γράφουν χωριστά. Για παράδειγμα, όλοι οι συγγραφείς τυχαίνει να χρησιμοποιούν τη λέξη occido σε σχέση με τη θανάτωση (συνολικά 42 περιστατικά), αλλά μόνο μία φορά κάποιος από αυτούς χρησιμοποιεί την εναλλακτική λέξη interficio. Αυτή η αναλογία δεν συναντάται σε άλλους συγγραφείς σε αυτή τη χρονική περίοδο και γι' αυτό το είδος. [41] Τέλος, καθένας από τους έξι συγγραφείς συνέγραψε φανταστικούς βίους, όλοι χρησιμοποιώντας ψεύτικες πηγές, έγγραφα και επευφημίες. [43]

Έχει υποστηριχθεί ότι τα ίδια τα ονόματα των συγγραφέων είναι επίσης μία μορφή λογοτεχνικού παιχνιδιού, που όχι μόνο χλευάζουν τόσο τους νόμιμους συγγραφείς, όσο και τους ιστορικούς, αλλά και την ίδια την αφήγηση. [44] Τα ονόματα Trebellius Pollio και Flavius Vopiscus προέρχονται με διάφορους τρόπους από τα γραπτά του Κικέρωνα, [45] όπως και το όνομα Capitolinus. [46] Επιπλέον, η λέξη vopiscus είναι ένας σπάνιος λατινικός όρος, που αναφέρεται σε έναν δίδυμο που επιζεί, ενώ ο αδελφός του πέθανε στη μήτρα. Αυτό έχει ερμηνευτεί ότι αναφέρεται στον «Flavius Vopiscus», ως τον τελευταίο που επιβίωσε από τους έξι συγγραφείς της Ιστορίας. [46] Ο Vulcacius πιστεύεται ότι είναι μία ειρωνεία τού Volcatius Sedigitus, ο οποίος ήταν ιστορικός κριτικός λογοτεχνίας με κάποια σχέση με το χιούμορ. Οι έννοιες πίσω από τους άλλους δύο συγγραφείς (Spartianus και Lampidius) έχουν ξεφύγει από την ερμηνεία. [44]

Τέλος, θα πρέπει επίσης να σημειωθεί ότι τα αποτελέσματα της πρόσφατης υφολογικής ανάλυσης με τη βοήθεια υπολογιστή, σχετικά με τη μονή και την πολλαπλή συγγραφή, έχουν αποδειχθεί ασαφή:

«Η υφολογική ανάλυση του έργου με τη βοήθεια υπολογιστή έχει, ωστόσο, επιστρέψει διφορούμενα αποτελέσματα· ορισμένα στοιχεία ύφους είναι αρκετά ομοιόμορφα σε όλο το έργο, ενώ άλλα ποικίλλουν με τρόπο που υποδηλώνει πολλαπλή συγγραφή. Σε ποιο βαθμό αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι, το ποια τμήματα της εργασίας είναι (προφανώς) συγκεντρωμένα από πολλές πηγές, είναι ασαφές. Έχουν γίνει αρκετές αναλύσεις τού κειμένου σε υπολογιστή για να διαπιστωθεί εάν υπήρχαν πολλοί συγγραφείς. Πολλοί από αυτούς καταλήγουν στο συμπέρασμα, ότι υπήρχε μόνο ένας συγγραφέας, αλλά διαφωνούν στη μεθοδολογία. Ωστόσο αρκετές μελέτες που έγιναν από την ίδια ομάδα, κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι υπήρχαν αρκετοί συγγραφείς, αν και δεν ήταν σίγουροι πόσοι» [47]

Πρωτεύοντες και δευτερεύοντες Βίοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ένα μοναδικό χαρακτηριστικό της Historia Augusta είναι, ότι σκοπεύει να παρέχει τις βιογραφίες όχι μόνο των βασιλευόντων Αυτοκρατόρων (που αποκαλούνται "πρωτεύοντες βίοι" από τους σύγχρονους μελετητές), αλλά και "δευτερεύοντες βίους" των ορισμένων ως διαδόχων τους, των νεότερων συμβασιλέων τους, και των σφετεριστών που διεκδίκησαν ανεπιτυχώς την εξουσία. Έτσι, μεταξύ των βιογραφιών του 2ου και των αρχών του 3ου αι. περιλαμβάνονται ο διάδοχος τού Αδριανού Λεύκιος Αίλιος και οι σφετεριστές Αβίδιος Κάσσιος, Πεσκένιος Νίγηρ και Κλαύδιος Αλβίνος, ο αδελφός τού Καρακάλλα, Γέτας και ο γιος τού Mακρίνου, Διαδουμενιανός. Κανένα από αυτά τα κομμάτια δεν περιέχει πολύ στέρεες πληροφορίες: όλα χαρακτηρίζονται από ρητορική επένδυση και προφανή μυθοπλασία. Η βιογραφία τού συναδέλφου τού Mάρκου Αυρηλίου, Λεύκιου Βέρου, την οποία ο Mόμσεν θεώρησε «δευτερεύουσα», είναι ωστόσο πλούσια σε εξαιρετικά αξιόπιστες πληροφορίες και έχει δειχθεί από τον Σάυμ ότι ανήκει στην «κύρια» σειρά.

Οι «δευτερεύοντες βίοι» επέτρεψαν στον συγγραφέα να ασκήσει ελευθερία στην εφεύρεση γεγονότων, τόπων και ανθρώπων, χωρίς να χρειάζεται να συμμορφωθεί με αυθεντικά ιστορικά γεγονότα. Καθώς το έργο προχωρά, η εφευρετικότητα τού συγγραφέα υφίσταται αυξανόμενο βαθμό επεξεργασίας, καθώς οι νόμιμες ιστορικές πηγές αρχίζουν να εξαντλούνται, συνθέτοντας τελικά σε μεγάλο βαθμό φανταστικές αφηγήσεις, όπως οι «βίοι των Τριάντα τυράννων», τους οποίους ο συγγραφέας ισχυρίζεται, ότι αναδείχθηκαν ως σφετεριστές τού Γαλλιηνού. Επιπλέον, μετά τη βιογραφία τού Καρακάλλα, οι «πρωτογενείς βίοι», των ίδιων των Αυτοκρατόρων, αρχίζουν να προσλαμβάνουν τις ρητορικές και φανταστικές ιδιότητες, που προηγουμένως περιορίζονταν στους «δευτερεύοντες βίους», πιθανώς επειδή οι δευτερεύοντες βίοι γράφτηκαν μετά τον Βίο τού Καρακάλλα.

Η βιογραφία του Mακρίνου είναι διαβόητα αναξιόπιστη και μετά από μία μερική επιστροφή στην αξιοπιστία στον Βίο τού Eλαγάβαλου, ο Aλέξανδρος Σεβήρος, μια από τις μεγαλύτερες βιογραφίες σε ολόκληρο το έργο, εξελίσσεται σε ένα είδος υποδειγματικού και ρητορικού μύθου για το θέμα τού σοφού φιλοσόφου-βασιλιά. Είναι σαφές, ότι οι προηγούμενες πηγές τού συγγραφέα είχαν εξαντληθεί και αναπτύχθηκαν τα εφευρετικά του χαρίσματα. Εξακολουθεί να χρησιμοποιεί ορισμένες αναγνωρισμένες πηγές –τον Ηρωδιανό μέχρι το 238, και πιθανώς τον Δέξιππο στα μεταγενέστερα βιβλία, για ολόκληρη την αυτοκρατορική περίοδο, το Ιστορία τού Ένμανν για τους Αυτοκράτορες καθώς και τον Αυρήλιο Βίκτωρα, τον Ευτρόπιο, τον Αμμιανό Μαρκελλίνο και τον Ιερώνυμο– αλλά οι βιογραφίες είναι όλο και περισσότερο πραγματεία που επινοήθηκε, στην οποία ενσωματώνονται περιστασιακά ψήγματα γεγονότων.

Ωστόσο, ακόμη και όταν υπάρχουν αναγνωρίσιμα γεγονότα, η χρήση τους στην Ιστορία δεν μπορεί να ληφθεί με την ονομαστική αξία. Στον Life of Alexander Severus, η Ιστορία ισχυρίζεται στο 24.4 ότι ο Αλέξανδρος Σεβ. είχε σκεφτεί να απαγορεύσει την ανδρική πορνεία, αλλά είχε αποφασίσει να μην την καταστήσει παράνομη, αν και ο συγγραφέας πρόσθεσε ότι ο αυτοκράτορας Φίλιππος ο Άραψ απαγόρευσε αργότερα την πρακτική. Αν και ο ισχυρισμός για τον Αλέξανδρο είναι ψευδής, το σημείωμα για τον Φίλιππο είναι αληθινό –η πηγή αυτού είναι ο Αυρήλιος Βίκτωρ (28.6–7, ο οποίος με τη σειρά του το πήρε από την Ιστορία τού Ένμανν) και η Ιστορία αντιγράφει ακόμη και το ύφος ηθικής του Βίκτορα, που όμως δεν βρίσκονταν στην Ιστορία τού Ένμανν. Κανονικά, αυτό το κείμενο θα είχε συμπεριληφθεί στον βίο τού Φιλίππου, αλλά η απουσία αυτού οδήγησε τον συγγραφέα να το συμπεριλάβει σε έναν άλλο βίο. Αυτό θεωρείται ως απόδειξη, ότι το κενό στη μέση της εργασίας είναι σκόπιμο, καθώς ο συγγραφέας ήταν προφανώς απρόθυμος να εγκαταλείψει οποιοδήποτε χρήσιμο υλικό, που θα μπορούσε να συλλεχθεί από την Ιστορία τού Ένμανν.

Εκτιμώμενος αριθμός αξιόπιστων ιστορικών λεπτομερειών σε ορισμένους από τους δευτερεύοντες, και μεταγενέστερα πρωτεύοντες, βίους της Historia Augusta [48]
Βίος Τύπος βίου % εκτίμηση ότι
περιέχει αξιόπιστες
ιστορικές λεπτομέρειες
Λεύκιος Αίλιος Δευτερεύων 25%
Αβίδιος Κάσσιος Δευτερεύων 5%
Πεσκένιος Νίγηρ Δευτερεύων 29%
Κλαύδιος Αλβίνος Δευτερεύων 32%
Γέτας Δευτερεύων 5%
Οπήλιος Μακρίνος Πρωτεύων 33%
Διαδουμενιανός Δευτερεύων 5%
Ηλιογάβαλος Πρωτεύων 24%
Αλέξανδρος Σεβήρος Πρωτεύων 4%
Κλαύδιος Πρωτεύων 10%
Αυρηλιανός Πρωτεύων 27%
Μάρκ. Κλαύδ. Τάκιτος Πρωτεύων 15%
Πρόβος Πρωτεύων 17%
Φίρμος, Σατουρνίνος, Πρόκουλος, Βονόσος Δευτερεύων 0%
Κάρος Πρωτεύων 17%
Σύνολο ~17%

Είδος και σκοπός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι ερμηνείες τού σκοπού της Ιστορίας ποικίλλουν επίσης σημαντικά. Κάποιοι το θεωρούν έργο μυθοπλασίας ή σάτιρας που προορίζεται να ψυχαγωγήσει (ίσως στο πνεύμα τού 1066 και Όλα αυτά), άλλοι το θεωρούν ως ειδωλολατρική επίθεση στον Χριστιανισμό, ενώ ο συγγραφέας έχει κρύψει την ταυτότητά του για προσωπική ασφάλεια. Σύμφωνα με αυτήν την αντιχριστιανική θεωρία, το κενό που καλύπτει την περίοδο από τον Φίλιππο τον Άραβα έως το τέλος της βασιλείας του Βαλεριανού θεωρείται σκόπιμο, καθώς απελευθέρωσε τον συγγραφέα από το να ασχοληθεί με τη βασιλεία του Φιλίππου, καθώς στα τέλη του 4ου αι. υποστηρίχθηκε ότι ο Φίλιππος ήταν χριστιανός Αυτοκράτορας, καθώς και να μην συζητηθεί η βασιλεία τού Δεκίου και τού Βαλεριανού, καθώς ήταν γνωστοί διώκτες της Εκκλησίας. Απέφευγε επίσης να ασχοληθεί με τις τύχες τους, καθώς οι Χριστιανοί έβλεπαν το τέλος τους ως θεία ανταπόδοση για τους διωγμούς τους. Στην πραγματικότητα, όπου αναφέρονταν, τόσο ο Δέκιος όσο και ο Βαλεριανός αντιμετωπίζονται πολύ θετικά από τον συγγραφέα της Ιστορίας. Περαιτέρω, σημειώνεται ότι η Ιστορία παρωδεί επίσης τη χριστιανική γραφή. Για παράδειγμα, στον Βίο τού Αλέξανδρου Σεβήρου υπάρχει: «Λέγεται ότι την επομένη της γέννησής του ένα αστέρι πρώτου μεγέθους ήταν ορατό όλη την ημέρα στην Άρκα Καισάρεια», ενώ «πού, εκτός από τη Ρώμη, υπάρχει μία αυτοκρατορική δύναμη, που κυβερνά την αυτοκρατορία;» θεωρείται ότι είναι μια απάντηση στο Θεσσαλονικείς 2:6–7.

Ο Σάυμ υποστήριξε, ότι ήταν λάθος να το θεωρήσουμε συνολικά μόνο ως ιστορικό έργο και ότι δεν μπορούσε να προσδιοριστεί σαφής προπαγανδιστικός σκοπός. Θεώρησε ότι η Ιστορία είναι πρωτίστως ένα λογοτεχνικό προϊόν –μία άσκηση σάτιρας που παράγεται από έναν «απατεώνα σχολιαστή» που τροφοδοτεί (και κοροϊδεύει ή διακωμωδεί) τις αρχαιοπρεπείς τάσεις της Θεοδοσιανής εποχής, στην οποία ο Σουητώνιος και ο Μάριος Μάξιμος ήταν αναγνώσματα της μόδας και ο Αμμιανός Μαρκελλίνος παρήγαγε νηφάλια ιστορία με τον τρόπο του Τάκιτου. (Η Ιστορία με τρόπο απίστευτο κάνει τον Αυτοκράτορα Τάκιτο (275–276) απόγονο και γνώστη τού ιστορικού). Στην πραγματικότητα, σε ένα απόσπασμα για το Quadriga tyrannorum –το «τέθριππο των σφετεριστών», που λέγεται ότι φιλοδοξούσε να αποκτήσει την πορφύρα στη βασιλεία του Πρόβου– η ίδια η Ιστορία κατηγορεί τον Mάριο Μάξιμο, ότι ήταν παραγωγός «μυθιστορίας»: homo omnium verbosissimus, qui et mythistoricis se voluminibis implicavit («ο πιο μακρόσυρτος άνθρωπος, που επιπλέον τυλίχτηκε σε τόμους μυθιστορίας»). Ο όρος mythistoricis δεν απαντάται πουθενά αλλού στα λατινικά. Σημαντικό από αυτή την άποψη είναι το εναρκτήριο τμήμα τού βίου τού Αυρηλιανού, στο οποίο ο «Flavius Vopiscus» καταγράφει μία υποτιθέμενη συνομιλία, που είχε με τον έπαρχο της πόλης της Ρώμης κατά τη διάρκεια του εορτασμού της Ιλαρίας, όπου ο έπαρχος τον παροτρύνει να γράψει, καθώς επιλέγει και επινοεί αυτό που δεν ξέρει.

Ο Κικέρωνας, ένας από τους συγγραφείς στου οποίου τα έργα η Historia Augusta αναφέρεται με πλάγιο τρόπο.

Άλλα παραδείγματα τού έργου ως παρωδία μπορούν να ληφθούν από τα ονόματα των ίδιων των Συγγραφέων. Έχει προταθεί ότι οι «Trebellius Pollio» και «Flavius Vopiscus Syracusius» εφευρέθηκαν, με μία θεωρία να υποστηρίζει ότι η προέλευσή τους βασίζεται σε αποσπάσματα από τις επιστολές και τις ομιλίες του Κικέρωνα τού 1ου αι. π.Χ. Όσον αφορά τον "Trebellius Pollio", αυτή είναι μία αναφορά στον Lucius Trebellius, υποστηρικτή τού Μάρκου Αντώνιου που αναφέρεται στους Φιλιππικούς (Phil, 11.14), και μία άλλη αναφορά σε αυτόν στις Epistulae ad Familiares μαζί με τον όρο "Pollentiam" υπενθυμίζει στον συγγραφέα της Ιστορίας τον Aσίνιο Πολλίωνα, ο οποίος ήταν συνάδελφος τριβούνος των πληβείων δίπλα στον Lucius Trebellius και επίσης ιστορικός. Αυτό ενισχύεται από τις σημειωμένες ομοιότητες μεταξύ της πλασματικής κριτικής τού "Trebellius Pollio" από τον "Flavius Vopiscus" στην αρχή τού Βίου τού Αυρηλιανού με παρόμοια σχόλια, που έγιναν από τον Aσίνιο Πολλίωνα σχετικά με τα δημοσιευμένα Απομνημονεύματα τού Ιουλίου Καίσαρα. Είναι σημαντικό ότι ο Lucius Trebellius υιοθέτησε το cognomen Fides (Πίστη) για τις ενέργειές του ως τριβούνου των πληβείων το 47 π.Χ. για να αντισταθεί στους νόμους, που θα καταργούσαν τα χρέη. Αργότερα, όταν έπεσε στα χρέη ο ίδιος και άρχισε να υποστηρίζει την κατάργηση του χρέους, ο Κικέρων χρησιμοποίησε το cognomen του ως μέθοδο προσβολής και χλεύης. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, δεν είναι τυχαίο ότι, επιλέγοντας το όνομα "Trebellius Pollio", ο συγγραφέας παίζει με τις έννοιες fides και fidelitas historica (αξιοπιστία της ιστορίας) στο ακριβές σημείο των βίων, που αναφέρεται στους "Trebellius Pollio" και "Flavius Vopiscus Syracusius".

Στην περίπτωση του «Flavius Vopiscus Syracusius» υποστηρίχθηκε, ότι επίσης εμπνεύστηκε από την αναφορά στους Φιλιππικούς τού «Caesar Vopiscus» (Φιλ, 11.11), με την αναφορά τού Κικέρωνα στον Vopiscus αμέσως πριν από την αναφορά του στον Lucius Trebellius. Το cognomen "Syracusius" επιλέχθηκε, επειδή το In Verrem τού Κικέρωνα είναι γεμάτο με αναφορές σε "Syracusae" και "Syracusani". Περαιτέρω, στο De Oratore τού Κικέρωνα, ο Κικέρων αναφέρεται στον Strabo Vopiscus ως αυθεντία στο χιούμορ, όπου αναφέρεται στη φήμη των Σικελών όσον αφορά το χιούμορ, και οι Συρακούσες ήταν μία από τις κύριες πόλεις της Σικελίας. Τέτοιες αναφορές προορίζονταν ως «κλείσιμο τού ματιού» στους αναγνώστες της Ιστορίας, οι οποίοι θα αναγνώριζαν το αστείο τού ιστορικού υλικού από τον συγγραφέα. Αυτό αντιστοιχεί στην άποψη του Ντάβιντ Ρόρμπαχερ για την Ιστορία, ο οποίος υποστηρίζει ότι ο συγγραφέας δεν έχει πολιτική ή θεολογική ατζέντα. Μάλλον ότι η Ιστορία είναι το ισοδύναμο ενός λογοτεχνικού παζλ ή παιχνιδιού, με την κατανόηση και την απόλαυση τού αναγνώστη των πολυάριθμων περίτεχνων και περίπλοκων υπαινιγμών -που περιέχονται σε αυτήν- να είναι ο μόνος σκοπός πίσω από την ύπαρξή της.

Προς υποστήριξη αυτής της θεωρίας, ο Ρόρμπαχερ παρέχει ένα παράδειγμα σχετικά με το έργο του Aμμιανού Μαρκελίνου. Σε ένα απόσπασμα (Αμμ. 19.12.14), ο Αμμιανός περιγράφει τις προσπάθειες του Χριστιανού Αυτοκράτορα Κωνστάντιου Β΄ να καταδιώξει περιπτώσεις μαγείας σύμφωνα με τους νόμους περί προδοσίας, ιδιαίτερα τη θανατική ποινή που επιβάλλονταν σε εκείνους τους άνδρες, που καταδικάζονταν απλώς, επειδή φορούσαν φυλαχτό για να αποτρέψουν ασθένειες: "si qui remedia quartanae vel doloris alterius collo gestaret " ("Γιατί αν κάποιος φορούσε στο λαιμό του ένα φυλαχτό ενάντια στον τεταρταίο πυρετό ή οποιοδήποτε άλλη ασθένεια"). Υπάρχει μία πολύ παρόμοια αυτοκρατορική απόφαση, που περιγράφεται στον Βίο του Καρακάλλα (5.7), η οποία δεν έχει νόημα στην εποχή τού Καρακάλλα και διατυπώνεται σχεδόν με τον ίδιο τρόπο: "qui remedia quartanis tertianisque collo adnexas gestarent " ("φορώντας τα γύρω από το λαιμό τους ως προληπτικά τού τεταρταίου ή του τριταίου πυρετού»).

Άλλες θεωρίες περιλαμβάνουν τη μινιμαλιστική άποψη του Aντρέ Σαστανιόλ ότι ο συγγραφέας ήταν ένας ειδωλολάτρης, που υποστήριζε τη Σύγκλητο και τη ρωμαϊκή αριστοκρατία και περιφρονούσε τις κατώτερες τάξεις και τις βαρβαρικές φυλές . Από την άλλη ο Φρανσουά Πασούντ πρότεινε ότι τα τελευταία βιβλία της Ιστορίας είναι στην πραγματικότητα ένας τύπος εναλλακτικής ιστορικής αφήγησης, με γεγονότα και προσωπικότητες πρόσφατων Αυτοκρατόρων του 4ου αι. υφασμένα στον ιστό μίας σειράς Αυτοκρατόρων του 3ου αι. Σύμφωνα με τον Πασούντ, η περιγραφή τού Αυτοκράτορα Πρόβου είναι στην πραγματικότητα μία εκδοχή τού Ιουλιανού, με τον Κάρο να αντικαθιστά τον Βαλεντινιανό Α΄ και τον Καρίνο τον Γρατιανό .

Ιστορική αξία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Από τον 6ο αι. έως το τέλος του 19ου αι., οι ιστορικοί είχαν αναγνωρίσει ότι η Historia Augusta ήταν μία ελαττωματική και όχι ιδιαίτερα αξιόπιστη πηγή, και από τον 20ο αι. οι σύγχρονοι μελετητές τείνουν να την αντιμετωπίζουν με εξαιρετική προσοχή. Παλαιότεροι ιστορικοί, όπως ο Έντουαρνυ Γκίμπον, που δεν γνώριζαν πλήρως τα προβλήματά της σε σχέση με τα πλασματικά στοιχεία που περιέχονταν σε αυτή, γενικά αντιμετώπιζαν τις πληροφορίες που διατηρούνται σε αυτήν ως αυθεντικές. Για παράδειγμα, στην αφήγηση του Γκίμπον για τη βασιλεία του Γαλλιηνού, αναπαράγει χωρίς κριτική την προκατειλημμένη, και σε μεγάλο βαθμό φανταστική, αφήγηση της Historia Augusta για εκείνη τη βασιλεία. Έτσι, όταν ο Γκίμπον δηλώνει «Την επαναλαμβανόμενη ευφυΐα των εισβολών, των ηττών και των εξεγέρσεων, αυτός τη δέχτηκε με ένα απρόσεκτο χαμόγελο· και ξεχωρίζοντας, με επηρεασμένη περιφρόνηση, κάποια συγκεκριμένη παραγωγή της χαμένης επαρχίας, ρώτησε απρόσεκτα αν η Ρώμη έπρεπε να είναι ερειπωμένη, εκτός αν προμηθεύτηκε λινό από την Αίγυπτο και ύφασμα αρράς από τη Γαλατία», επεξεργάζεται ξανά το απόσπασμα στο Οι Δύο Γαλλιηνοί:

Ντρέπομαι να αφηγηθώ αυτά που έλεγε συχνά ο Γαλλιηνός εκείνη την εποχή, όταν συνέβαιναν τέτοια πράγματα, σαν να αστειευόταν ανάμεσα στα δεινά της ανθρωπότητας. Διότι όταν του είπαν την εξέγερση της Αιγύπτου, λέγεται ότι αναφώνησε «Τι! Δεν μπορούμε χωρίς αιγυπτιακά λινά!» και όταν πληροφορήθηκε ότι η Ασία είχε καταστραφεί τόσο από τη βία της φύσης, όσο και από τις επιδρομές των Σκυθών, είπε: «Τι! Δεν μπορούμε χωρίς άλατα!» και όταν η Γαλατία χάθηκε, αναφέρεται ότι γέλασε και παρατήρησε: «Μπορεί η Κοινοπολιτεία να είναι ασφαλής χωρίς Ατρεβατικούς μανδύες;» Έτσι, εν ολίγοις, όσον αφορά όλα τα μέρη του κόσμου, καθώς τα έχανε, αστειευόταν, σαν να φαινόταν ότι είχε χάσει κάποιο ασήμαντο αντικείμενο υπηρεσίας.

Στη συνέχεια, ο Γκίμπον σημείωσε μετά από αυτό το απόσπασμα: «Αυτός ο μοναδικός χαρακτήρας, πιστεύω, έχει μεταδοθεί δίκαια σε εμάς. Η βασιλεία του άμεσου διαδόχου του ήταν σύντομη και πολυάσχολη, και οι ιστορικοί που έγραψαν πριν από την άνοδο της δυναστείας τού Κωνσταντίνου δεν μπορούσαν να έχουν το πιο απομακρυσμένο ενδιαφέρον να παραποιήσουν τον χαρακτήρα τού Γαλλιηνού . Οι σύγχρονοι ερευνητές τώρα πιστεύουν ότι η φήμη τού Γαλλιηνού αμαυρώθηκε αργότερα, ενώ ήταν ένας από τους κύριους αρχιτέκτονες της μεταγενέστερης ρωμαϊκής αυτοκρατορικής δομής, και ότι στις μεταρρυθμίσεις του βασίστηκαν οι επόμενοι αυτοκράτορες

Ωστόσο, δεν είναι συνετό να το απορρίψουμε εντελώς, καθώς είναι επίσης η κύρια λατινική πηγή για έναν αιώνα ρωμαϊκής ιστορίας. Για παράδειγμα, οι μελετητές είχαν υποθέσει ότι ο Βετούριος Μακρίνος, που αναφέρεται στον Βίο τού Δίδιου Ιουλιανού, ήταν εφεύρεση του συγγραφέα, όπως και τόσα άλλα ονόματα. Ωστόσο αποκαλύφθηκε μία επιγραφή, που επιβεβαίωσε την ύπαρξή του και τη θέση του ως πραιτοριανού επάρχου το 193. Ομοίως, οι πληροφορίες ότι το Τείχος τού Αδριανού κατασκευάστηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Αδριανού και ότι το Τείχος του Αντωνίνου κτίστηκε κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Αντωνίνου Πίου δεν έχουν καταγραφεί από κανένα άλλο σωζόμενο αρχαίο συγγραφέα εκτός από την Historia Augusta, η αληθοφάνεια της οποίας έχει επιβεβαιωθεί από επιγραφές.

Ψεύτικα έγγραφα και αρχές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Μία ιδιαιτερότητα του έργου είναι η συμπερίληψη μεγάλου αριθμού υποτιθέμενων αυθεντικών εγγράφων, όπως αποσπάσματα από τις διαδικασίες της Συγκλήτου και επιστολών, που γράφτηκαν από αυτοκρατορικές προσωπικότητες. Συνολικά περιέχει περίπου 150 υποτιθέμενα έγγραφα, συμπεριλαμβανομένων 68 επιστολών, 60 ομιλιών και προτάσεων προς τον λαό ή τη Σύγκλητο και 20 συγκλητικά διατάγματα και επευφημίες. Αρχεία όπως αυτά είναι αρκετά διαφορετικά από τις ρητορικές ομιλίες, που εισάγουν συχνά οι αρχαίοι ιστορικοί – ήταν αποδεκτή πρακτική για τον συγγραφέα να τις εφεύρει ο ίδιος – και στις λίγες περιπτώσεις που οι ιστορικοί (όπως ο Σαλούστιος στο έργο του για τον Κατιλίνα ή ο Σουητόνιος στους Δώδεκα Καίσαρές του) περιλαμβάνουν τέτοια έγγραφα, τα οποία γενικά θεωρούνται γνήσια. Αλλά σχεδόν όλα αυτά που βρέθηκαν στην Historia Augusta έχουν απορριφθεί ως κατασκευάσματα, εν μέρει για λόγους ύφους, εν μέρει επειδή αναφέρονται σε στρατιωτικούς τίτλους ή σημεία διοικητικής οργάνωσης, που δεν έχουν καταγραφεί αλλού μέχρι πολύ μετά την υποτιθέμενη ημερομηνία, ή για άλλο ύποπτο περιεχόμενο.

Η Ιστορία αναφέρει επιπλέον δεκάδες -μη καταγεγραμμένους κατά τα άλλα- ιστορικούς, βιογράφους, επιστολογράφους, γνωστούς φίλους των συγγραφέων κ.λπ., οι περισσότεροι από τους οποίους πρέπει να θεωρηθούν ως εκφράσεις της δημιουργικής φαντασίας του συγγραφέα. Για παράδειγμα, ο βιογράφος "Cordus" αναφέρεται είκοσι επτά φορές στην Ιστορία και για πολύ καιρό εθεωρείτο πραγματικός, αλλά χαμένος, βιογράφος μέχρι τα μέσα του 20ου αι. . Με μερικές μικρές εξαιρέσεις, όπου το υλικό -που ισχυρίζεται ότι προέρχεται από τον Κόρδο- προέρχεται στην πραγματικότητα από τον Σουητόνιο ή τον Κικέρωνα, κάθε άλλη αναφορά είναι πλαστή, παρέχοντας λεπτομέρειες που έχουν εφευρεθεί και αποδίδονται στον Cordus. Ο Cordus αναφέρεται σχεδόν αποκλειστικά σε εκείνους τους Βίους, όπου η Ιστορία χρησιμοποίησε τον Ηρωδιανό ως κύρια πηγή και οι εμφανίσεις του εξαφανίζονται μόλις τελειώσει η ιστορία τού Ηρωδιανού.

Ο συγγραφέας επίσης υλικό, που είχε ληφθεί από έναν νόμιμο ιστορικό, το αποδίδει σε έναν πλασματικό συγγραφέα. Για παράδειγμα, ο Ηρωδιανός χρησιμοποιείται πιο συχνά από ό,τι αναφέρεται ρητά στην Ιστορία: εκτός από τις δέκα φορές που αναφέρεται σωστά, τρεις φορές το υλικό του αναφέρεται ως «από τον Αρριανό», πιθανότατα για να πολλαπλασιαστούν οι πηγές τού συγγραφέα. Επιπλέον, όχι μόνο ο συγγραφέας αντιγράφει από το Hρωδιανό χωρίς αναφορές (άμεσα, ή σε συμπληρώματα), αλλά συχνά παραμορφώνει τον Ηρωδιανό, για να ταιριάζει στον λογοτεχνικό του στόχο.

Έπειτα, υπάρχει η σκόπιμη παραπομπή ψευδών πληροφοριών, που στη συνέχεια θεωρούνται ως έγκυροι συντάκτες. Για παράδειγμα, τουλάχιστον πέντε από τις δεκαέξι αναφορές στον Δέξιππο της Ιστορίας θεωρούνται ψεύτικες και ο Δέξιππος φαίνεται να αναφέρεται, όχι ως κύρια πηγή πληροφοριών, αλλά μάλλον ως αντιφατικός συγγραφέας, που αντιπαραβάλλεται με πληροφορίες, οι οποίες προέρχονται από το Hρωδιανό ή την Ιστορία των Αυτοκρατόρων τού Ένμανν. Επιπλέον, ο Κόιντος Γαργίλιος Μαρτιάλις, ο οποίος παρήγαγε έργα για την κηπουρική και την ιατρική, αναφέρεται δύο φορές ως βιογράφος, κάτι που θεωρείται μία άλλη ψευδής απόδοση.

Παραδείγματα ψευδών ιστορικών γεγονότων και προσώπων

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η αναξιοπιστία της Ιστορίας πηγάζει από τα πολυσχιδή είδη ψευδών πληροφοριών (σε αντίθεση με απλώς ανακριβείς πληροφορίες), που διατρέχουν το έργο και γίνονται όλο και πιο κυρίαρχες καθώς προχωρά. Οι διάφορες βιογραφίες αποδίδονται σε διαφορετικούς, επινοηθέντες «συγγραφείς» και συνεχίζονται με τις αφιερωτικές επιστολές στον Διοκλητιανό και τον Κωνσταντίνο Α΄, την παράθεση κατασκευασμένων εγγράφων, την αναφορά μη ιστορικών αυθεντιών, την εφεύρεση προσώπων (που εκτείνονται ακόμη και στα θέματα μερικών από τις δευτερεύουσες βιογραφίες), παρουσίαση αντιφατικών πληροφοριών για τη σύγχυση ενός ζητήματος κάνοντας επίδειξη αντικειμενικότητας, εσκεμμένα ψευδείς δηλώσεις και τη συμπερίληψη υλικού, που μπορεί να αποδειχθεί ότι σχετίζεται με γεγονότα ή πρόσωπα του τέλους του 4ου αι. και όχι με περίοδο, για την οποία υποτίθεται ότι γράφεται ο βίος. Για παράδειγμα:

  • Στον βίο τού Γέτα αναφέρει ότι γεννήθηκε στο Mεδιόλανον στις 27 Μαΐου. Το έτος δεν προσδιορίζεται, αλλά ήταν «στην υπατεία του Σεβήρου και του Βιτέλλιου». Στην πραγματικότητα γεννήθηκε στη Ρώμη στις 7 Μαρτίου 189. Δεν υπήρχε τέτοιο ζεύγος υπάτων σε αυτό ή σε οποιοδήποτε άλλο έτος. Ωστόσο, έχει προταθεί τα ονόματα αυτών των προσώπων να τροποποιηθούν ως Σεβήρου και Βετουλένου και ότι αυτοί οι άνδρες υπήρξαν ύπατοι κάποια στιγμή πριν από το 192.
  • Στη Vita Commodi, τη βιογραφία του Αυτοκράτορα Κομμόδου, υπάρχουν πολλές αμφιβολίες για την αυθεντικότητα των πηγών, που χρησιμοποιήθηκαν και αναφέρονται. Ο Lampridius (το ψευδώνυμο με το οποίο εργάζεται ο συγγραφέας εδώ) ισχυρίζεται ότι χρησιμοποίησε τον Mάριο Μάξιμο πολλές φορές για το έργο του. Ένα παράδειγμα αποτελεί μία ενδεικτική περίπτωση: ο Lampridius (υποτίθεται ότι) παραθέτει τις συγκλητικές ομιλίες από το έργο τού Μ. Μάξιμου, που έγιναν μετά το τέλος τού Κόμμοδου. Ωστόσο δεν είναι σαφές εάν οι αναφορές στον Μ.Μάξιμο είναι γνήσιες, ή κατασκευασμένες από τον συγγραφέα για να δώσει στον εαυτό του μία αίσθηση εξουσίας και τεχνογνωσίας. Ο Baldwin πιστεύει ότι οι συγκλητικοί λόγοι είναι πιθανότατα αποκύημα της φαντασίας τού Lampridius. Ωστόσο ο Molinier-Arbo πιστεύει στην αυθεντικότητά τους. Προτείνει ότι η πλήρης έκθεση τού acta senatus (οι πράξεις της Συγκλήτου) παραδόθηκε στο acta urbis (ένα είδος εφημερίδας της πόλης). Ο M. Μάξιμος θα μπορούσε να χρησιμοποιήσει αυτή την αναφορά για την εργασία του και ο Lampridius θα μπορούσε να την είχε ερανιστεί αργότερα.
  • Μία επιστολή του Αδριανού που γράφτηκε από την Αίγυπτο στον κουνιάδο του Σερβιανό παρατίθεται εκτενώς (και έγινε αποδεκτή ως γνήσια από πολλούς μέχρι τον 20ό αι.). Ο Σερβιανός χαιρετίζεται ως ύπατος και ο Αδριανός αναφέρει τον (υιοθετημένο) γιο του Λεύκιο Αίλιο Καίσαρα: αλλά ο Αδριανός ήταν στην Αίγυπτο το 130, η υπατεία τού Σερβιανού έγινε το 134 και ο Αδριανός υιοθέτησε τον Αίλιο το 136. Η επιστολή λέγεται ότι δημοσιεύτηκε από τον απελεύθερο τού Αδριανού Φλέγοντα, με την ύπαρξη της επιστολής να μην αναφέρεται πουθενά εκτός από την Ιστορία, σε ένα άλλο ύποπτο απόσπασμα. Ένα απόσπασμα στην επιστολή που ασχολείται με την επιπόλαια αιγυπτιακή θρησκευτική πίστη αναφέρεται στον Πατριάρχη, επικεφαλής της εβραϊκής κοινότητας στην Αυτοκρατορία. Αυτό το αξίωμα δημιουργήθηκε μόνο, αφού ο Αδριανός κατέπνιξε την εβραϊκή εξέγερση του 132, και το απόσπασμα πιθανότατα προορίζεται για την κοροϊδία τού ισχυρού Πατριάρχη του τέλους του 4ου αι., Γαμαλιήλ.
  • Ο Δέκιος αναβιώνει το αξίωμα τού τιμητή (censor) και η Σύγκλητος αναγνωρίζει τον Βαλεριανό ως άξιο να το κρατήσει με ένα διάταγμα της 27ης Οκτωβρίου 251. Το διάταγμα μεταφέρεται στον Δέκιο (για εκστρατεία κατά των Γότθων) και καλεί τον Βαλεριανό να τού απονείμει την τιμή. Η αναβίωση τού τιμητή είναι πλασματική και ο Δέκιος είχε αποβιώσει για αρκετούς μήνες πριν την ημερομηνία που αναφέρεται.
  • Ο Βαλεριανός διοργανώνει αυτοκρατορικό συμβούλιο στο Βυζάντιο, στο οποίο συμμετείχαν πολλοί επώνυμοι αξιωματούχοι: κανένας από αυτούς δεν επιβεβαιώνεται αλλού και μερικοί κατέχουν ορισμένα αξιώματα, που δεν ήταν γνωστό ότι υπήρχαν μέχρι τον επόμενο αιώνα. Εκεί ο στρατηγός «Ulpius Crinitus» (όνομα που προφανώς επιλέχθηκε για να παραπέμπει στις στρατιωτικές δόξες του Αυτοκράτορα Ούλπιου Τραϊανού) παίρνει τον νεαρό Αυρηλιανό (που προορίζεται να είναι ακόμη ένας στρατιωτικός Αυτοκράτορας) ως υιοθετημένο γιο του. Δεν υπάρχουν λόγοι να πιστεύουμε, ότι αυτό είναι κάτι άλλο από εφεύρεση.
Ο Τρηβελλιανός, ένας από τους πλασματικούς τυράννους που περιλαμβάνονται στην Historia Augusta, ζωγραφισμένος από τον Γκιγιώμ Ρουιγιέ στο Promptuarii Iconum Insigniorum ,1553.
  • Στους Τριάκοντα Τυράννους (Tyranni Triginta), ο συγγραφέας «Trebellius Pollio» επιχειρεί να εξιστορήσει «τους 30 σφετεριστές, που εμφανίστηκαν στα χρόνια που η Αυτοκρατορία διοικούνταν από τον Γαλλιηνό και τον Βαλεριανό». Ο αριθμός 30 προφανώς βασίζεται στο πρότυπο των διαβόητων «Τριάντα Τύραννων» που κυβέρνησαν την Αθήνα μετά το τέλος του Πελοποννησιακού Πολέμου. Το κεφάλαιο περιέχει 32 μίνι-βιογραφίες. Αυτές περιλαμβάνουν δύο γυναίκες, έξι νέους και επτά άνδρες που δεν διεκδίκησαν ποτέ την αυτοκρατορική εξουσία. Ένας σφετεριστής της βασιλείας του Μαξιμίνου Θράκα, ένας της εποχής του Δεκίου και δύο της εποχής του Αυρηλιανού. και ένας αριθμός που δεν είναι ιστορικές προσωπικότητες: ο Ποστούμος ο νεότερος, ο Σατουρνίνος, ο Τρηβελιανός , ο Κέλσος, ο Τίτος, ο Κηνσορίνος και ο Βικτωρίνος ο Νεότερος.
  • Στον Βίο τού Τάκιτου, ο Αυτοκράτορας αναγνωρίζεται από τη Σύγκλητο, συνεδριάζοντας στην Curia Pompiliana, η οποία δεν υπήρξε ποτέ. Στη συνέχεια, η Ιστορία απαριθμεί έναν αριθμό ατόμων, τα οποία επινοούνται από τον συγγραφέα: ο ύπατος «Velius Cornificius Gordianus», «Maecius Faltonius Nicomachus», ο έπαρχος της πόλης «Aelius Cesettianus», και τον πραιτοριανό έπαρχο «Moesius Gallicanus». Ιδιωτικές επιστολές που επαινούν τον Τάκιτο παρατίθενται από τους συγκλητικούς «Autronius Tiberianus» και «Claudius Sapilianus», οι οποίοι και οι δύο θεωρούμε ότι είναι μη ιστορικές προσωπικότητες. Οι περισσότεροι «Maecii» και «Gallicani» στην Ιστορία πιστεύεται ότι είναι επινοήσεις του συγγραφέα.
  • Στους Τέσσερις τυράννους (Quadrigae Tyrannorum): βίοι των Φίρμου, Σατουρνίνου, Πρόκουλου και Βονόσου, ο συγγραφέας περιλαμβάνει τον Φίρμο, που λέγεται ότι ήταν σφετεριστής στην Αίγυπτο υπό τον Αυρηλιανό. Δεν υπάρχει βεβαιότητα ότι αυτό το άτομο υπήρξε ποτέ. Ωστόσο υπήρχε ένας επίτροπος (corrector) ονόματι Kλαύδιος Φίρμος, που στάλθηκε στην Αίγυπτο το 274, περίπου την εποχή που ο Ζώσιμος δηλώνει ότι ο Αυρηλιανός αντιμετώπιζε κάποιο πρόβλημα στην επαρχία αυτή. Ωστόσο, ο πλούτος των λεπτομερειών της Ιστορίας γι' αυτόν θεωρείται ότι έχει επινοηθεί πλήρως. Για παράδειγμα, έτρωγε μία στρουθοκάμηλο την ημέρα, είχε μία άμαξα που έσερναν στρουθοκάμηλοι, κολυμπούσε ανάμεσα σε κροκόδειλους, έκτισε για τον εαυτό του ένα σπίτι εξοπλισμένο με τετράγωνα φύλλα γυαλιού.
  • Στον Βίο τού Πρόβου ο συγγραφέας «Flavius Vopiscus Συρακούσιος» αναφέρει ότι οι απόγονοι (posteri) τού Αυτοκράτορα έφυγαν από τη Ρώμη και εγκαταστάθηκαν κοντά στη Βερόνα. Εκεί ένα άγαλμα του Πρόβου χτυπήθηκε από κεραυνό, ένα προμήνυμα σύμφωνα με τους μάντεις «ότι οι μελλοντικές γενιές της οικογένειας θα ανέλθουν σε τέτοια διάκριση στη Σύγκλητο, που θα κατέχουν όλες τις υψηλές θέσεις», αν και ο Vopiscus (υποτίθεται ότι έγραφε υπό τον Κωνσταντίνο A΄) λέει αυτή την προφητεία δεν έχει γίνει ακόμη. Αυτή είναι μία από τις ισχυρότερες ενδείξεις της χρονολόγησης της Ιστορίας στα τέλη του 4ου αιώνα, καθώς φαίνεται να είναι μία αρκετά διαφανής νύξη στον πλούσιο και ισχυρό συγκλητικό Σέξτο Κλαύδιο Πετρόνιο Πρόβο (ύπατο το 371), του οποίου οι δύο γιοι κατείχαν την υπατεία μαζί το 395. Ο Πετρόνιος Πρόβος γεννήθηκε στη Βερόνα.

Mάριος Μάξιμος ή "Άγνωστος";

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ορισμένοι μελετητές υπερασπίζονταν πάντα την αξία συγκεκριμένων τμημάτων του έργου. Ο Άντονυ Μπίρλεϋ, για παράδειγμα, έχει υποστηρίξει ότι οι βίοι μέχρι τον Σεπτίμιο Σεβήρο βασίζονται στις χαμένες πλέον βιογραφίες του Mάριου Μάξιμου, οι οποίες γράφτηκαν ως συνέχεια των Βίων των Δώδεκα Καισάρων τού Σουητόνιου. Ως αποτέλεσμα, η μετάφρασή του της Ιστορίας των Αυγούστων στις εκδόσεις Penguin Books καλύπτει μόνο το πρώτο μισό και δημοσιεύτηκε ως Βίοι των Μετέπειτα Καισάρων. Ο Μπίρλεϋ παρέχει βιογραφίες τού Νέρβα και τού Τραϊανού (αυτά δεν αποτελούν μέρος των πρωτότυπων κειμένων, τα οποία αρχίζουν με τον Αδριανό).

Η άποψή του (μέρος μίας παράδοσης που ανάγεται στον J.J. Müller, ο οποίος προώθησε τους ισχυρισμούς τού M. Μάξιμου ήδη από το 1870, και υποστηρίχθηκε από σύγχρονους μελετητές όπως ο Aντρέ Σαστανιόλ) αμφισβητήθηκε σθεναρά από τον Ρόναλντ Σάυμ, ο οποίος θεώρησε ότι σχεδόν όλες οι αναγνωρίσιμες αναφορές από τον Μ. Μάξιμο είναι ουσιαστικά επιπόλαιες παρεμβολές στην κύρια αφηγηματική πηγή, την οποία υπέθεσε ότι ήταν ένας διαφορετικός Λατίνος συγγραφέας, τον οποίο ονόμασε «Ignotus (Άγνωστος), ο καλός βιογράφος». Η θεωρία του υποστήριξε, πρώτον, ότι καθώς ο Μ. Μάξιμος έγραψε μία συνέχεια των Βίων των Δώδεκα Καίσαρων, το έργο του κάλυψε τη βασιλεία από τον Νέρβα έως τον Ελαγάβαλο. Κατά συνέπεια, αυτό δεν θα περιλάμβανε μία βιογραφία του Λεύκιου Βέρου, παρόλο που η βιογραφία αυτού του Princeps στην Ιστορία είναι κυρίως καλής ποιότητας. Δεύτερον, ότι ο «Άγνωστος» προχωρούσε ως τον Καρακάλλα, όπως αποκαλύπτεται από την κατώτερη και κυρίως πλασματική βιογραφία του Mακρίνου. Τέλος, ότι ο συνθέτης της Historia Augusta έγραψε τους βίους των Αυτοκρατόρων μέχρι τον Βίο τού Καρακάλλα (συμπεριλαμβανομένου τού Λεύκιου Βέρου) χρησιμοποιώντας τον Άγνωστο ως την κύρια πηγή του και συμπληρώνοντας περιστασιακά από τον Μ. Μάξιμο. Μόνο όταν η πηγή εξαντλήθηκε, στράφηκε σε άλλες λιγότερο αξιόπιστες πηγές (όπως ο Ηρωδιανός και ο Μ. Μάξιμος), καθώς και στη δική του γόνιμη φαντασία, και ήταν σε αυτή τη συγκυρία που συνέθεσε τους πρώτους πέντε μικρούς βίους, μέχρι τον Βίο τού Γέτα.

Μία παρόμοια θεωρία με αυτή του Σάυμ έχει διατυπωθεί από τον Φρανσουά Πασούντ, ο οποίος ισχυρίστηκε ότι ο Μ. Μάξιμος ήταν πιθανώς ένας σατιρικός ποιητής, στο ίδιο πνεύμα με τον Ιουβενάλη και καθόλου αυτοκρατορικός βιογράφος. Το επιχείρημά του βασίζεται στο σημείο ότι, εκτός από τις αναφορές στην Ιστορία, η μόνη σωζόμενη αναφορά στο έργο του M. Μάξιμου είναι πάντα στο πλαίσιο του Ιουβενάλη, και ότι η περιγραφή της Ιστορίας γι' αυτόν ως ιστορικού δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί με εμπιστοσύνη, δεδομένου τού τρόπου με τον οποίο επινοεί ή παραμορφώνει τόσες άλλες παραπομπές. Αυτή η θεωρία απορρίπτεται από ιστορικούς, όπως ο Άντονυ Μπίρλεϋ και ο Ντάβιντ Ρόρμπαχερ.

Λογοτεχνική αξία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Historia Augusta έχει περιγραφεί από τον Ρόναλντ Σάυμ ως «το πιο αινιγματικό έργο, που έχει μεταδώσει η Αρχαιότητα». Αν και μεγάλο μέρος της μελέτης ανά τους αιώνες ήταν στο ιστορικό περιεχόμενο, από τον 20ό αι. υπήρξε επίσης μία εκτίμηση της λογοτεχνικής αξίας τού έργου. Για μεγάλο μέρος αυτού τού αιώνα η αξιολόγηση ήταν κρίσιμη, όπως καταδεικνύεται από την ανάλυση, που προτάθηκε από τον David Magie:

"Η λογοτεχνική, αλλά και η ιστορική, αξία της Historia Augusta έχει πληγεί πολύ ως αποτέλεσμα της μεθόδου σύνθεσής της. Στη διάταξη σε κατηγορίες τού ιστορικού υλικού, οι συγγραφείς ακολούθησαν μόνο τις αποδεκτές αρχές της τέχνης της βιογραφίας, όπως ασκούνταν στην αρχαιότητα, αλλά οι αφηγήσεις τους, που συχνά αποτελούνται από απλά αποσπάσματα διατεταγμένα χωρίς σχέση ή μετάβαση, στερούνται χάρης και ακόμη και συνοχής. Η υπερβολική έμφαση σε προσωπικά στοιχεία και η εισαγωγή ανεκδοτολογικού υλικού καταστρέφουν την αναλογία πολλών ενοτήτων και η παρεμβολή πλαστών εγγράφων διακόπτει την πορεία της αφήγησης, χωρίς να προσθέτει κάτι ιστορικής αξίας ή ακόμη και γενικού ενδιαφέροντος. Τέλος, η μεταγενέστερη προσθήκη εκτενών αποσπασμάτων και σύντομων σημειώσεων, συχνά σε παραγράφους με το γενικό περιεχόμενο των οποίων δεν έχουν καμία σχέση, έδωσε την κορυφαία πινελιά στην αμηχανία και την ασυνέπεια τού συνόλου, με αποτέλεσμα η συχνά επαναλαμβανόμενη κατηγορία να φαίνεται σχεδόν δικαιολογημένη, ότι αυτές οι βιογραφίες είναι κάτι περισσότερο από λογοτεχνικά τερατουργήματα."

Ο M.L.W. Laistner ήταν της άποψης ότι «ακόμη και αν η Historia Augusta ήταν προπαγάνδα μεταμφιεσμένη σε βιογραφία, εξακολουθεί να είναι ένα άθλιο κομμάτι λογοτεχνίας», ενώ ο Ρόναλντ Σάυμ σημείωσε ότι σε σχέση με την ικανότητα πεζογραφίας τού συγγραφέα:

"Δεν ήταν κομψός εκφραστής. Η συνήθης έκφρασή του είναι επίπεδη και μονότονη. Αλλά άνισα, είναι και αξιόλογη. Διότι αυτός ο συγγραφέας είναι πολυμαθής, λάτρης των λέξεων και συλλέκτης. Εξ ου και πολλές σπάνιες λέξεις ή ακόμη και επινοήσεις... πρώτον, όταν περιγράφει τη στρατιωτική πειθαρχία, αναφέρεται με τεχνικούς όρους στο στρατόπεδο. Δεύτερον, ο αρχαϊσμός, η ακρίβεια και οι εκλεπτυσμένες λέξεις, κάνουν την έκφρασή του αξιόλογη."

Επιπλέον, το έργο δείχνει αποδείξεις ότι έχει συνταχθεί με έναν πολύ τυχαίο και βιαστικό τρόπο, με ελάχιστη έως καθόλου επακόλουθη επεξεργασία τού υλικού για να σχηματίσει μια συνεκτική αφήγηση. Ο Birley βλέπει ένα παράδειγμα της απροσεξίας με την οποία ο συγγραφέας προσέγγισε το έργο στην κατασκευή της βιογραφίας του M. Αυρήλιου, όπου στα μέσα τού Βίου τού Mάρκου Αυρηλίου ο συγγραφέας βρέθηκε σε σύγχυση, πιθανώς επειδή είχε υπερβολικά πολύ ιστορικό υλικό από αυτό που χρειαζόταν και επίσης επειδή είχε ήδη χρησιμοποιήσει μεγάλο μέρος της πηγής του για να γράψει τις ξεχωριστές βιογραφίες του Λεύκιου Βέρου και του Aβίδιου Κάσσιου, των οποίων οι βίοι διασταυρώνονται με τού Μ. Αυρηλίου. Η απάντηση που κατέληξε, ήταν να χρησιμοποιήσει τον Ευτρόπιο ως πηγή για μία σύντομη επισκόπηση της εξουσίας τού Μ. Αυρηλίου μετά το τέλος τού Λ. Βέρου. Ωστόσο διαπίστωσε ότι με αυτόν τον τρόπο, το τέλος της αφήγησης ήταν πολύ απότομο και έτσι, αφού συμπεριέλαβε κάποια κουτσομπολιά ότι ο Κόμμοδος δεν ήταν γιος του, άρχισε για άλλη μία φορά μία αφήγηση της βασιλείας του Μ. Αυρηλίου μετά το θάνατο του Λ. Βέρου.

Αν και αυτές οι κριτικές εξακολουθούν να αποτελούν την επικρατούσα άποψη για τη λογοτεχνική αξία της Ιστορίας, σύγχρονοι μελετητές όπως ο Ρόρμπαχερ έχουν αρχίσει να υποστηρίζουν ότι, ενώ είναι κακώς γραμμένο και δεν είναι ένα με ύφος ή κομψό έργο, η χρήση τού υπαινιγμού, ως μέσο για την παρωδία δημοφιλών βιογραφικών και ιστοριογραφικών έργων τού τέλους του 4ου αι., σημαίνει ότι τα ίδια τα χαρακτηριστικά, που κάποτε αποτελούσαν αιτία έντονης κριτικής (όπως η συμπερίληψη άσχετων ή αντιφατικών επινοήσεων μαζί με υλικό παραδοσιακής πηγής) είναι στην πραγματικότητα σκόπιμα και αναπόσπαστο μέρος τού έργου, καθιστώντας το έτσι ένα από τα πιο μοναδικά κομμάτια λογοτεχνίας, που αναδύθηκαν από τον αρχαίο κόσμο.

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Υποσημειώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Gerardus Vossius, who published de Historicis Latinis in 1627, discussed the problem of the distribution of the various vitae among the scriptores, but also the problems about the authors cited by them. Louis-Sébastien Le Nain de Tillemont, who published Histoire des Empereurs et des autres Princes qui ont régné durant les six premiers Siècles de l'Eglise in 1690, provided a wholesale denunciation of the biographies as being worthless, full of contradictions and chronological errors.
  2. ↑ Sev. 17.5–19.4 was copied from Victor, Caes. 20.1 and 10–30; in both passages there is a major error, which mixes up the emperor Didius Julianus with the legal scholar Salvius Julianus
  3. ↑ MA 16.3–18.2 was lifted from Eutropius 8.11
  4. ↑ In the Aurelian, Vopiscus refers to Constantinus Chlorus as emperor and Diocletian as a private citizen, dating this composition between Diocletian's abdication on 1 May 305 and Constantius' death on 25 July 306
  5. ↑ For example, Spartianus declares that he is going to write a life of Verus, but that life is attributed to Capitolinus.

Βιβλιογραφικές αναφορές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,0 1,1 (Αγγλικά) Clavis Historicorum Antiquitatis Posterioris. Ιουνίου 2018. 213. Ανακτήθηκε στις 8  Σεπτεμβρίου 2023.
  2. ↑ Magie 1921, σελ. xii.
  3. ↑ Langenfeld, Kathryn Ann (2017). «Forging a History: the Inventions and Intellectual Community of the Historia Augusta» (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 2 Ιουλίου 2021. Many recent studies have concluded that the inventions of the Historia Augusta can only obscure or detract from any historical purpose and that the primary intended function of the Historia Augusta was entertainment. In contrast, through reassessment of the work’s composition and the forms and frequency of the inventions across the collection, this study demonstrates that the author uses his inventions to forge thematic and structural links across the thirty biographies and to encourage deeper reflection on his biographical subjects, the limitations of authentic history, and his contemporary political context. 
  4. ↑ Breisach 2007, σελ. 75.
  5. ↑ 5,0 5,1 Magie 1921, σελ. xi.
  6. ↑ Birley 1988, σελ. 20.
  7. ↑ 7,0 7,1 Magie 1921.
  8. ↑ 8,0 8,1 Birley 1988, σελ. 9.
  9. ↑ Birley 1967.
  10. ↑ 10,0 10,1 Syme 1983.
  11. ↑ Syme 1971, σελ. 277.
  12. ↑ Barnes 1978, σελ. 12.
  13. ↑ Browning 1983.
  14. ↑ Magie 1921, σελ. xxxiii.
  15. ↑ 15,0 15,1 Marshall 1983, σελ. 354f.
  16. ↑ Marshall 1983, σελ. 355.
  17. ↑ Marshall 1983, σελ. 356.
  18. ↑ Magie 1921, σελ. xxviii.
  19. ↑ Birley 1988, σελ. 7.
  20. ↑ 20,0 20,1 Birley 1988, σελ. 11.
  21. ↑ Magie 1921, σελ. xxxii.
  22. ↑ Syme 1971, σελ. 1.
  23. ↑ Birley 2006, σελ. 20.
  24. ↑ Syme 1971, σελ. 2.
  25. ↑ Momigliano 1984, σελ. 113.
  26. ↑ Baynes 1926.
  27. ↑ Hornblower, Spawforth & Eidinow 2012, σελ. 691.
  28. ↑ Birley 2006, σελ. 19.
  29. ↑ Rohrbacher 2016, σελ. 20.
  30. ↑ Momigliano 1954.
  31. ↑ 31,0 31,1 Momigliano 1969.
  32. ↑ 32,0 32,1 Momigliano 1973.
  33. ↑ Jones 1986, σελ. 1071, Note 1.
  34. ↑ Momigliano 1984, σελ. 121.
  35. ↑ Momigliano 1984.
  36. ↑ Momigliano 1984, σελ. 140.
  37. ↑ Cameron 2010.
  38. ↑ Birley 1988, σελ. 12.
  39. ↑ Birley 1988.
  40. ↑ 40,0 40,1 Birley 1988, σελ. 10.
  41. ↑ 41,0 41,1 41,2 41,3 41,4 41,5 Rohrbacher 2016, σελ. 5.
  42. ↑ 42,0 42,1 Den Hengst 2010, σελ. 182.
  43. ↑ Rohrbacher 2016, σελ. 6.
  44. ↑ 44,0 44,1 Rohrbacher 2016.
  45. ↑ Birley 2006.
  46. ↑ 46,0 46,1 Rohrbacher 2016, σελ. 23.
  47. ↑ Prickman 2013.
  48. ↑ Birley 2006, σελ. 23.

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ιστορία_των_Αυγούστων&oldid=10774435"