Ο Κύκλος

Ο Κύκλος, Ιούλιος 1933, εξώφυλλο

Ο Κύκλος (με υπότιτλο: Φύλλα του λόγου και της τέχνης) ήταν λογοτεχνικό περιοδικό με προσανατολισμό κυρίως στην ποίηση, αλλά και σε πεζά κείμενα ελλήνων λογοτεχνών, το οποίο κυκλοφόρησε στην Ελλάδα από τον ποιητή Απόστολο Μελαχρινό μεταξύ 1931-1939 και ξαναεκδόθηκε μετά την Κατοχή μεταξύ 1945 - 1947.

Διευθυντής / Η έκδοση

Διευθυντής τou περιοδικού ήταν ο Απόστολος Μελαχρινός (1880 - 1952), ποιητής και μεταφραστής, που είχε γεννηθεί στη Βραΐλα της Ρουμανίας με καταγωγή από την Κωνσταντινούπολη και ο οποίος μετοίκησε στην Αθήνα το 1922 όταν έφυγε από την Κωνσταντινούπολη στην οποία μεγάλωσε.

Το περιοδικό τυπωνόταν στην Αθήνα, όπου ήταν και η έδρα του περιοδικού. Το πρώτο έτος, τυπώθηκε στα τυπογραφεία Δημητράκου, ενώ από το δεύτερο έτος σε τυπογραφείο του ίδιου του Κύκλου, όπου μέχρι το 1935 τυπώθηκαν και 60 βιβλία.

Συνολικά εκδόθηκαν 45 τεύχη και υπολογίζοντας και δυο αφιερώματα, 47 τεύχη. Η τιμή του περιοδικού ήταν στα πρώτα χρόνια από 10 δραχμές ανά τεύχος, κυμαινόμενο από 5 έως 15 δρχ ανάλογα με τον αριθμό σελίδων.

Προγραμματικές αρχές του Κύκλου

Οι προγραμματικές αρχές του περιοδικού που δημοσιεύτηκαν στο πρώτο του τεύχος το 1931 έκαναν σαφή αναφορά στη «νέα μας γλωσσική μορφή» (εννοώντας τη δημοτική γλώσσα, παίρνοντας ξεκάθαρη θέση στο γλωσσικό ζήτημα), ότι δε θα δείξει προτίμηση για κάποια αισθητική ή σχολή, ότι θα παρουσιάσει «αναδημιουργικές» μεταφράσεις αρχαίων και ξένων αριστουργημάτων καθώς και κριτικές. Με την επανέκδοσή του το 1945, ξαναπαρουσιάζονται προγραμματικές αρχές στις οποίες αναφέρεται ότι «καμιά δοκιμή νέας τεχνοτροπίας δεν μας τρομάζει», χωρίς να είναι σημαντικό το θέμα ή η ιδεολογία και αναφέρει για «ξανασυνθέσεις αρχαίων ποιητών», ώστε «να φαίνονται σαν έργα που ανάβρυσαν σήμερα και όχι σχολαστικά γυμνάσματα και μούμιες».

Ύλη του περιοδικού

Η ύλη του Κύκλου επηρεαζόταν από τα ενδιαφέροντα του Μελαχρινού, για την ποίηση, για τη γαλλική λογοτεχνική παραγωγή, για τον αρχαίο ελληνικό κόσμο, ιδίως την αρχαία τραγωδία και τη μετάφρασή της στα νέα ελληνικά. Σε θέματα σχετικά με την ποίηση, διαφαίνεται ότι υπήρχε επιρροή του Μελαχρινού, ενώ σε άλλα θέματα, το περιοδικό αναπτύχθηκε σε κατευθύνσεις που δεν ήταν μέρος της ιδεολογίας του (ενδεικτικά τα αφιερώματα στον Καβάφη, τον Έλιοτ, άρθρα κινηματογράφου και «προλεταριακή» λογοτεχνία). Μετά τον πόλεμο, ισότιμο ρόλο με την τραγωδία λαμβάνουν στο περιοδικό και τα δημοτικά τραγούδια.

Κύρια ενασχόληση του περιοδικού είναι η ποίηση (σχεδόν 38% της ύλης του περιοδικού), ελληνική ή μεταφρασμένη και γενικά ο Κύκλος προώθησε περισσότερο τις πρωτότυπες δημιουργίες, είτε σε πεζά κείμενα ή σε ποιήματα, παρά τις μελέτες και τις κριτικές που κάλυπταν 36% των κειμένων του. Από τα κείμενά του κυριαρχούσαν κατά 72% αυτά που ήταν πρωτογενώς ελληνικά, ενώ τα υπόλοιπα ήταν μεταφρασμένα.

Συνεργάτες

Στο περιοδικό έγραψαν ως συνεργάτες οι : Τέλλος Άγρας, Αλεξάνδρα Αλαφούζου, Λευτέρης Αλεξίου, Ρένος Αποστολίδης, Ντίμης Αποστολόπουλος, Γιώργος Βαλέτας, Κώστας Βάρναλης, Ηλίας Βενέζης, Γιάννα Βέρα, Πέτρος Βλαστός, Νικηφόρος Βρεττάκος, Γιώργος Γεραλής, Μέμος Γεωργίου, Αναστάσιος Γιανναράς, Ελισαίος Γιανίδης, Γκούρας ο Αλειτούργητος (ψευδώνυμο του Γιώργου Ροντάκη), Δημήτρης Γληνός, Ιωάννης Γρυπάρης, Π.Δ. Δαμασκηνός, Έλλη Δασκαλάκη (Αλεξίου), Βασίλης Δασκαλάκης, Αντώνης Δεκαβάλες, Κώστας Δημάδης, Μηνάς Δημάκης, Κ. Θ. Δημαράς, Αλέξης Διαμαντόπουλος, Άρης Δικταίος, Στρατής Δούκας, Αναστάσιος Δρίβας, Νίκος Εγγονόπουλος, Καίσαρ Εμμανουήλ, Ιωάννης Ζερβός, Γιώργος Θεοτοκάς, Άλκης Θρύλος, Λιλή Ιακωβίδη, Άγγελος Ιωαννίδης, Γιάννης Ιωαννίδης, Γαλάτεια Καζαντζάκη , Νίκος Καζαντζάκης, Τζούλιο Καΐμης, Νίκος Καλαμάρης (ψευδώνυμα Νικήτας Ράντος, Μ. Σπιέρος), Ισιδώρα Καμαρινέα, Στάβρος Κανονίδης, Επαμεινώνδας Καούρης, Δημήτρης Καπετανάκης, Μ. Καραγάτσης, Ζωή Καρέλλη, Λίνος Καρζής, Κ. Καρθαίος (Κλέανδρος Λάκων), Θράσος Καστανάκης, Γιώργος Κατσίμπαλης, Φώτης Κόντογλου, Λέων Κουκούλας, Μίλτος Κουντουράς, 'Ελλη Λαμπρίδη, Χρήστος Λεβάντας, Μίμης Λυμπεράκης, Ζήσιμος Λορεντζάτος, Κ.Λ. Λουκόπουλος, Μήτσος Λυγίζος, Μιλτιάδης Μαλακάσης, Μελισσάνθη, Δημήτρης Μεντζέλος, Κ.Λ. Μεραναίος, Αδέλα Μέρλιν (ψευδώνυμο της Μαρίας Λάππα), Γιάννης Μηλιάδης, Κλέαρχος Μιμίκος, Στέφανος Μόρφης, Όμηρος Μπεκές, Ρίτα Μπούμη-Παπά, Στρατής Μυριβήλης, Αντώνης Μυστακίδης, Λιλίκα Νάκου,Μελής Νικολαΐδης, Στέλιος Ξεφλούδας, Θεόδωρος Ξύδης, Δημήτρης Οικονομίδης, Ενριέτ Ολρύ (Henriette Olry), Κατίνα Παΐζη, Αλέξανδρος Πάλλης, Ι.Μ. Παναγιωτόπουλος, Ναπολέων Παπαγεωργίου, Ζαχαρίας Παπαντωνίου, Νίκος Παππάς, Τάκης Παπατσώνης, Κλέων Παράσχος, Σπήλιος Πασαγιάννης, Ν.Γ. Πεντζίκης, Ιουλία Περσάκη, Μιχ. Πετρίδης, Γ.Ν. Πολίτης, Λύσσανδρος Πράσινος, Παντελής Πρεβελάκης, Νίκος Προεστόπουλος, Γιώργος Σαραντάρης, Αθηνά Σαραντίδη, I.A. Σαρεγιάννης, Άγγελος Σημηριώτης, Άγγελος Σικελιανός, Θεόδωρος Σκουρλής, Σταύρος Ν. Στάγκος, Γιώργος Σταμπολής, Δημήτρης Σταύρου, Θρασύβουλος Σταύρου, Τατιάνα Σταύρου, Κώστας Στεργιόπουλος, Γιάννης Σφακιανάκης, Κώστας Ταμβάκης, Άγγελος Τερζάκης, Κλεάνθης Τριάντος, Μένος Φιλήντας, Ρώμος Φιλύρας, Παύλος Φλώρος, Νίκος Χάγερ-Μπουφίδης , Ε. Ι. Χαραλαμπίδης, Πέτρος Χάρης, Νίκος Χατζηκυριάκος-Γκίκας, Σώτος Χονδρόπουλος, Σάββας Χώτζης, Πότης Ψαλτήρας και Πωλ Βαλερύ (Paul Valéry).

Από αυτούς συχνότερα έγραφαν οι Α. Τερζάκης, Αν. Γιανναράς, Α. Δικταίος, Αν. Δρίβας, Κ. Εμμανουήλ, Ν. Καζαντζάκης, Ν. Καλαμαρης, και ο ίδιος ο Μελαχρινός, ο εκδότης του περιοδικού.

Οι συνεργάτες που συνεισέφεραν σταθερά, και πριν και μετά τον πόλεμο στις εκδόσεις του περιοδικού ήταν οι Λ. Αλεξίου, Αν. Γιανναράς, Κ. Εμμανουήλ, Μελισσάνθη, Τ. Παπατσώνης.:

Κύκλος (1980-1986(, Λάρνακα Κύπρου

Σημειώνεται ότι με το ίδιο όνομα, Ο Κύκλος και υπότιτλο «διμηνιαία έκδοση τέχνης και προβληματισμού», μεταξύ Ιανουαρίου 1980 και Αυγούστου 1986 εκδιδόταν περιοδικό στη Λάρνακα της Κύπρου από τον Φοίβο Σταυρίδη (4/10/1938-6/3/2012).

Πηγές

• Μικέ, 1988: 'Το λογοτεχνικό περιοδικό "Ο Κύκλος" (1931-1939, 1945-1947), Διδακτορική Διατριβή, Μαρία Μικέ, Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης, Θεσσαλονίκη , 1988