Παρικουτίν
Συντεταγμένες: 19°29′35″N 102°15′4″W / 19.49306°N 102.25111°W
| Παρικουτίν | |
|---|---|
 | |
 | |
| Ύψος | 317 μέτρα |
| Οροσειρά | Υπερμεξικανική Ηφαιστειακή Ζώνη |
| Χώρες | Μεξικό |
| wikidata () | |
Το Παρικουτίν (ισπανικά: Paricutín ή Volcán de Paricutín, επίσης τονισμένο Parícutin, Παρίκουτιν) είναι ηφαιστειακός κώνος που βρίσκεται στην πολιτεία Μιτσοακάν του Μεξικού, κοντά στην πόλη Ουρουαπάν και περίπου 300 χιλιόμετρα δυτικά της Πόλης του Μεξικού. Το ηφαίστειο ξεπήδησε ξαφνικά από το χωράφι του τοπικού αγρότη Διονίσιο Πουλίδο το 1943, προσελκύοντας τόσο τη λαϊκή όσο και την επιστημονική προσοχή.
Το Παρικουτίν παρουσίασε την πρώτη ευκαιρία για τη σύγχρονη επιστήμη να τεκμηριώσει τον πλήρη κύκλο ζωής μιας έκρηξης αυτού του τύπου. Κατά τη διάρκεια των εννέα ετών δραστηριότητας του ηφαιστείου, οι επιστήμονες το σχεδίασαν και το χαρτογράφησαν και πήραν χιλιάδες δείγματα και φωτογραφίες. Μέχρι το 1952, η έκρηξη είχε δημιουργήσει ένα κώνο ύψους 424 μέτρων και προκάλεσε σημαντικές ζημιές σε έκταση μεγαλύτερη από 230 τετραγωνικά χιλιόμετρα με την εκτόξευση πέτρας, ηφαιστειακής τέφρας και λάβας. Τρεις άνθρωποι σκοτώθηκαν, δύο πόλεις εκκενώθηκαν πλήρως και θάφτηκαν από τη λάβα και άλλες τρεις επηρεάστηκαν σοβαρά. Εκατοντάδες άνθρωποι έπρεπε να μετεγκατασταθούν μόνιμα και δύο νέες πόλεις δημιουργήθηκαν για να τους εξυπηρετήσουν. Αν και η ευρύτερη περιοχή εξακολουθεί να είναι πολύ ενεργή ηφαιστειακά, το Παρικουτίν είναι πλέον αδρανές και έχει γίνει τουριστικό αξιοθέατο, με τους ανθρώπους να σκαρφαλώνουν στο ηφαίστειο και να επισκέπτονται τα ερείπια της εκκλησίας Σαν Χουάν Παρανγαρικουρίτο, καλυμμένα από λάβα.
Το 1997, το CNN ονόμασε το Παρικουτίν ένα από τα επτά φυσικά θαύματα του κόσμου.[1] Την ίδια χρονιά, η ταινία καταστροφής Volcano την ανέφερε ως προηγούμενο για τα φανταστικά γεγονότα της ταινίας.
Περιγραφή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το Παρικουτίν βρίσκεται στον μεξικανικό δήμο Νουέβο Παρανγαρικουρίτο, Μιτσοακάν, 29 χιλιόμετρα δυτικά της πόλης Ουρουαπάν και περίπου 320 χλμ δυτικά της Πόλης του Μεξικού.[2][3][4] Βρίσκεται στη βόρεια πλευρά του Πίκο ντε Πανσίταρο, το οποίο βρίσκεται στην κορυφή ενός παλιού ασπιδοηφαιστείου και υψώνεται 3.170 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της θάλασσας και 424 μέτρα πάνω από την κοιλάδα του Κιτσότσο-Κουιγουσούρου.[4][5] Αυτές οι δομές βρίσκονται ανάμεσα σε παλιές ηφαιστειακές οροσειρές και περιβάλλονται από μικρούς ηφαιστειακούς κώνους, με τις κοιλάδες ενδιάμεσά τους να καταλαμβάνονται από μικρά χωράφια και περιβόλια ή μικρούς οικισμούς, από ομάδες λίγων σπιτιών μέχρι εκείνες του μεγέθους κωμοπόλεων.[4][5][6]
Το ηφαίστειο βρίσκεται και είναι προϊόν της ηφαιστειακής ζώνης του Μεξικού, η οποία καλύπτει 900 χιλιόμετρα από δυτικά προς ανατολικά σε όλο το κεντρικό Μεξικό. Περιλαμβάνει την οροσειρά της Σιέρα Νεβάδα (ένα σύνολο σβησμένων ηφαιστείων) καθώς και χιλιάδες κώνους σκωρίας και ηφαιστειακές φλέβες. Η ηφαιστειακή δραστηριότητα εδώ έχει δημιουργήσει το Κεντρικό Οροπέδιο του Μεξικού και αποθέσεις πετρωμάτων πάχους μέχρι 1,8 χιλιόμετρα. Έχει επίσης δημιουργήσει γόνιμα εδάφη με την ευρεία εναπόθεση τέφρας και, ως εκ τούτου, αποτελούν μερικές από τις πιο παραγωγικές γεωργικές εκτάσεις του Μεξικού.[7] Η ηφαιστειακή δραστηριότητα εδώ είναι αποτέλεσμα της καταβύθισης των πλακών Ριβέρα και Κόκος κατά μήκος της Τάφρου της Μέσης Αμερικής.[8] Πιο συγκεκριμένα, το ηφαίστειο είναι το νεότερο από τις περίπου 1.400 ηφαιστειακές φλέβες του ηφαιστειακού πεδίου Μιτσοακάν-Γκουαναχουάτο, ένα οροπέδιο βασάλτη 40.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων γεμάτο με κώνους σκορίας όπως το Παρικουτίν, μαζί με μικρά ασπιδοειδή ηφαίστεια, μάαρ, δακτυλίους τόφφου και θόλους λάβας.[8][9] Οι κώνοι σκορίας είναι ο πιο κοινός τύπος ηφαιστείου στο Μεξικό, που εμφανίζεται ξαφνικά και χτίζει ένα βουνό σε σχήμα κώνου με απότομες πλαγιές πριν σβήσει. Ο άμεσος προκάτοχος του Παρικουτίν ήταν ο Ελ Χορούγιο, επίσης στο Μιτσοακάν, που εξερράγη το 1759.[7][10]
Αυτή τη στιγμή ο κρατήρας του ηφαιστείου έχει διάμετρο 200 μέτρα και είναι δυνατή η αναρρίχηση στο ηφαίστειο και το περπάτημα σε όλη την περίμετρο.[6] Αν και έχει χαρακτηριστεί ως σβησμένο από τους επιστήμονες, το Παρικουτίν είναι ακόμα ζεστό και το νερό της βροχής που διαρρέει αντιδρά με αυτή τη θερμότητα, έτσι ώστε ο κώνος να εκπέμπει ακόμα ατμό σε διάφορα ρεύματα.[6][11][12] Οι δυνάμεις που δημιούργησαν το ηφαίστειο είναι ακόμα ενεργές. Το 1997 σημειώθηκε ένα σφοδρό σμήνος 230 σεισμών στην περιοχή Παρίκουτιν λόγω τεκτονικής κίνησης, με πέντε πάνω από 3,9 στην κλίμακα μεγέθους στιγμής.[8] Υπήρξαν επίσης κάποιες αναφορές για βουητό το 1995, και για μαύρο ατμό και βουητό το 1998.[12] Το καλοκαίρι του 2006, υπήρξε άλλο ένα μεγάλο σμήνος ηφαιστειακών σεισμών, με πάνω από 300 να βρίσκονται κοντά στο ηφαίστειο, υποδεικνύοντας κίνηση μάγματος, αλλά χωρίς έκρηξη στο Παρικουτίν ή αλλού.[8]
Σχηματισμός
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το Παρίκουτιν εξερράγη από το 1943 έως το 1952, ασυνήθιστα μεγάλο χρονικό διάστημα για αυτό το είδος ηφαιστείου και με αρκετές φάσεις έκρηξης.[4][9] Για εβδομάδες πριν, οι κάτοικοι της περιοχής ανέφεραν ότι άκουγαν θορύβους παρόμοιους με βροντές αλλά χωρίς σύννεφα στον ουρανό. Αυτός ο ήχος είναι συνεπής με βαθείς σεισμούς που προκαλούνται από την κίνηση του μάγματος.[2][9] Μια μεταγενέστερη μελέτη έδειξε ότι της έκρηξης είχαν προηγηθεί 21 σεισμοί με ένταση άνω των 3,2 βαθμών, ξεκινώντας πέντε εβδομάδες πριν από την έκρηξη. Μία εβδομάδα πριν από την έκρηξη, οι εφημερίδες ανέφεραν 25–30 την ημέρα. Την ημέρα πριν από την έκρηξη, ο αριθμός υπολογίστηκε σε 300.[8]
Η έκρηξη ξεκίνησε στις 20 Φεβρουαρίου 1943, περίπου στις 16:00 τοπική ώρα. Το κέντρο της δραστηριότητας ήταν ένα χωράφι με καλαμπόκι που ανήκε στον Διονίσιο Πουλίδο, κοντά στην πόλη Παρικουτίν. Εκείνη την ημέρα, αυτός και η οικογένειά του δούλευαν στη γη τους, καθαρίζοντας την για να προετοιμαστούν για την ανοιξιάτικη φύτευση.[7] Ξαφνικά το έδαφος εκεί κοντά διογκώθηκε προς τα πάνω και σχημάτισε μια ρωγμή μεταξύ 2 και 2,5 μέτρων. Ανέφεραν ότι άκουσαν ήχους συριγμού και καπνό που μύριζε σαν σάπια αυγά, υποδεικνύοντας την παρουσία υδρόθειου. Μέσα σε λίγες ώρες, η σχισμή θα εξελισσόταν σε μικρό κρατήρα.[2][9]
Ο Διονίσιο Πουλίδο προσπάθησε να βρει την οικογένειά του και τα βόδια του αλλά είχαν εξαφανιστεί. Έτσι πήγε με το άλογό του στην πόλη όπου βρήκε την οικογένεια και τους φίλους του, χαρούμενους που τον είδαν ζωντανό.[7] Το ηφαίστειο αναπτύχθηκε γρήγορα και με μανία μετά από αυτό.[2]
Την πρώτη εκείνη μέρα, το ηφαίστειο είχε ξεκινήσει στρομπολική πυροκλαστική δραστηριότητα και μέσα σε 24 ώρες υπήρχε ένας κώνος τέφρας ύψους πενήντα μέτρων, που δημιουργήθηκε από την εκτόξευση ηφαιστειακών υλικών σε μέγεθος καρυδιού και μεγαλύτερες, ημι-λιωμένες ηφαιστειακές βόμβες. Μέχρι το τέλος της εβδομάδας, οι αναφορές έλεγαν ότι ο κώνος είχε ύψος μεταξύ 100 και 150 μέτρων.[2][7][9] Λίγο μετά την έναρξη, η κοιλάδα καλύφθηκε από καπνό και στάχτη.[2]
Φάσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η εννεάχρονη δραστηριότητα του ηφαιστείου χωρίζεται σε τέσσερα στάδια, με ονόματα που προέρχονται από τη γλώσσα Πουρέπετσα. Η πρώτη φάση ( Quitzocho ) διήρκησε από τις 22 Φεβρουαρίου έως τις 18 Οκτωβρίου 1943, με τη δραστηριότητα να συγκεντρώνεται στις ρωγμές που σχηματίστηκαν στην κοιλάδα Κουιγιουσούρο, σχηματίζοντας τον αρχικό κώνο. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου, το υλικό που εκτοξεύτηκε ήταν κυρίως λατυποπαγή και βόμβες.[4] Τον Μάρτιο, η έκρηξη έγινε πιο ισχυρή, με εκρηκτικές στήλες ύψους αρκετών χιλιομέτρων.[9] Σε τέσσερις μήνες, ο κώνος έφτασε τα 200 μέτρα σε ύψος και σε οκτώ μήνες τα 365 μέτρα.[4] Κατά τη διάρκεια αυτής της χρονικής περιόδου, υπήρχε κάποια ροή λάβας. Στις 12 Ιουνίου, η λάβα άρχισε να ρέει προς το χωριό Παρικουτίν, αναγκάζοντας τις εκκενώσεις την επόμενη μέρα.[9]
Η δεύτερη φάση διήρκεσε από τις 18 Οκτωβρίου 1943 έως τις 8 Ιανουαρίου 1944 και ονομάζεται Sapichi, που σημαίνει «παιδί», αναφερόμενος στο σχηματισμό μιας πλευρικής οπής και άλλων ανοιγμάτων στη βόρεια πλευρά του κώνου.[4][6] Τέφρα και βόμβες συνέχισαν να εκτοξεύονται, αλλά η νέα φλέβα έστειλε λάβα προς την πόλη Σαν Χουάν Παρανγαρικουτίρο, αναγκάζοντας τη μόνιμη εκκένωση της. Μέχρι τον Αύγουστο, η πόλη ήταν πλήρως καλυμμένη από λάβα και στάχτη, με μόνο τα πάνω τμήματα της κύριας εκκλησίας να είναι ακόμα ορατά.[4][9] Οι εκκενώσεις του Παρικουτίν και του Σαν Χουάν μπόρεσαν να πραγματοποιηθούν χωρίς απώλειες ζωών λόγω της αργής κίνησης της λάβας.[2][11] Αυτές οι δύο φάσεις διήρκεσαν λίγο περισσότερο από ένα χρόνο και αντιπροσωπεύουν περισσότερο από το 90% του συνολικού υλικού που εκτοξεύτηκε από τον κώνο, καθώς και σχεδόν τα τέσσερα πέμπτα (330 μέτρα) του τελικού ύψουςτου από τον πυθμένα της κοιλάδας. Η ηφαιστειακή στάχτη έφτασε μέχρι την Πόλη του Μεξικού.[2][7]
Η τρίτη φάση (Taqué-Ahuan) διήρκεσε από τις 8 Ιανουαρίου 1944 έως τις 12 Ιανουαρίου 1945 και χαρακτηρίστηκε κυρίως το σχηματισμό μιας σειράς ρωγμών στη νότια πλευρά του κώνου, καθώς και την αύξηση της δραστηριότητας στο κέντρο. Οι ροές λάβας από αυτή τη στιγμή εκτείνονται κυρίως στα δυτικά και βορειοδυτικά. Κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου σχηματίστηκε επίσης μία τράπεζα, που σήμερα ονομάζεται Λος Χορνίτος, στα νότια.[4]
Τα επόμενα επτά χρόνια, το ηφαίστειο έγινε λιγότερο ενεργό, με την εκτόξευση στάχτης, πέτρας και λάβας να συμβαίνει σποραδικά, με περιόδους ηρεμίας ενδιάμεσα.[4][7][9] Επαγγελματίες γεωλόγοι αποχώρησαν από την περιοχή το 1948. Η τελευταία έκρηξη δραστηριότητας καταγράφηκε από τον ίδιο μεταξύ Ιανουαρίου και Φεβρουαρίου 1952. Αρκετές εκρήξεις σημειώθηκαν διαδοχικά και δημιουργήθηκε μια στήλη καπνού τριών χιλιομέτρων.[4][7]
Επιστημονική έρευνα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η ιδιαίτερη σημασία της έκρηξης του Παρικουτίν ήταν ότι ήταν η πρώτη φορά που οι ηφαιστειολόγοι μπόρεσαν να τεκμηριώσουν πλήρως ολόκληρο τον κύκλο ζωής ενός ηφαιστείου.[2][9] Η έκρηξη προσέλκυσε γεωλόγους από όλο τον κόσμο,[9] αλλά οι κύριοι ερευνητές ήταν ο Ουίλιαμ Φόσχαντ του Ινστιτούτου Σμιθσόνιαν και ο Δρ. Γενάρο Γκονσάλες Ρέινα από την κυβέρνηση του Μεξικού, που ήρθαν περίπου ένα μήνα μετά την έναρξη της έκρηξης και παρέμειναν για αρκετούς χρόνια. Αυτοί οι δύο πραγματοποίησαν λεπτομερείς περιγραφές, σχεδίασαν σκίτσα και χάρτες και πήραν δείγματα και χιλιάδες φωτογραφίες κατά τη διάρκεια αυτής της περιόδου. Πολλά από αυτά χρησιμοποιούνται ακόμη και σήμερα από ερευνητές. Ο Φόσχανγκ συνέχισε να μελετά το ηφαίστειο μέχρι τον θάνατό του το 1956.[2][7] Μεταξύ 1943 και 1948, σχεδόν πενήντα επιστημονικά άρθρα δημοσιεύτηκαν σε μεγάλα περιοδικά σχετικά με το ηφαίστειο, με ακόμη περισσότερα από τότε. Η παγκόσμια προσπάθεια μελέτης του Παρίκουτιν αύξησε την κατανόηση του ηφαιστειακού συστήματος γενικά, αλλά ιδιαίτερα του σχηματισμού κώνων σκορίας.[9][10]
Κοινωνικοοικονομικές συνέπειες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Παρά τον συνεχιζόμενο Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο, η έκρηξη τράβηξε την προσοχή από όλο τον κόσμο, με δημοσιογράφους από εφημερίδες και περιοδικά, συμπεριλαμβανομένου του Life, να έρχονται να καλύψουν την ιστορία. Τα τελευταία χρόνια της έκρηξης, πιλότοι αεροπορικών εταιρειών έδειχναν το ηφαίστειο στους επιβάτες και μια ταινία του Χόλιγουντ, η Captain from Castile, γυρίστηκε στην περιοχή, χρησιμοποιώντας το σε έκρηξη ηφαίστειο ως φόντο και απασχολούσε ντόπιους ως κομπάρσους.[7] Η έκρηξη ενέπνευσε επίσης μια γενιά Μεξικανών καλλιτεχνών να την απεικονίσουν ή να την υπαινίσσονται στα έργα τους, συμπεριλαμβανομένων των Dr Atl, Ντιέγκο Ριβέρα, Νταβίδ Αλφάρο Σικέιρος, Αλφρέδο Σάλκε και Πάμπλο Ο'Χίγκινς.[13]
Οι εκρήξεις τελείωσαν το 1952, αφήνοντας έναν κώνο σκορίας με ύψος 424 μέτρα από τον πυθμένα της κοιλάδας.[7][9] Η έκρηξη κατέστρεψε ή προκάλεσε σοβαρές ζημιές σε μία περιοχή έκτασης 233 km2, και σχεδόν όλη η βλάστηση σε απόσταση αρκετών χιλιομέτρων χιλιόμετρα από τον κρατήρα καταστράφηκε.[7] Η λάβα του ηφαιστείου κάλυψε πάνω από 26 km 2, και 52 km 2 καλύφθηκαν με ηφαιστειακή άμμο.[7] Η πόλη Παρικουτίν, η οποία κάποτε είχε πληθυσμό 733 κατοίκους, έχει πλέον εξαφανιστεί τελείως και ό,τι έχει απομείνει από την πόλη Σαν Χουάν Παρανγαρικουτίρο, με πρώην πληθυσμό 1.895 κατοίκων, είναι τμήματα της κύριας εκκλησίας της που προβάλουν από τη σκληρή λάβα.[5][9][11]
Αν και κανείς δεν πέθανε απευθείας από την έκρηξη, τρεις άνθρωποι σκοτώθηκαν όταν χτυπήθηκαν από κεραυνό που προκλήθηκε από πυροκλαστικές εκρήξεις.[9] Η ζημιά από την έκρηξη επηρέασε κυρίως πέντε πόλεις σε δύο δήμους, το Σαν Χουάν Παρανγαρικουτίρο και το Λος Ρέγιες. Εκτός από τις δύο πόλεις που εξαφανίστηκαν, η Σακάν (πλ. 876), η Ανγαουάν (πλ. 1.098) και το Σιρόστο (πλ. 1.314) επηρεάστηκαν επίσης πολύ.[4] Η κύρια επίπτωση στους κατοίκους της περιοχής ήταν η διαταραχή της ζωής και της διαβίωσής τους, ιδιαίτερα τα δύο πρώτα χρόνια. Η περιοχή που επλήγη περισσότερο από την έκρηξη είχε πληθυσμό 5.910 κατοίκους, και εκατοντάδες από αυτούς απομακρύνθηκαν οριστικά.[7] Πριν φύγει από το σπίτι του για τελευταία φορά, ο Διονίσιο Πουλίδο τοποθέτησε μια πινακίδα στο χωράφι με καλαμπόκι που έγραφε στα ισπανικά: «Αυτό το ηφαίστειο ανήκει και λειτουργεί από τον Διονίσιο Πουλίδο».[7] Οι πληθυσμοί των δύο κατεστραμμένων πόλεων μεταφέρθηκαν αρχικά σε καταυλισμούς εκατέρωθεν της πόλης Ορουαπάν.[5] Ο πληθυσμός των άλλων τριών πόλεων παρέμεινε ως επί το πλείστον στη θέση του, αλλά έκανε προσαρμογές για να επιβιώσει κατά τη διάρκεια της έκρηξης.[5] Οι κάτοικοι της Ανγκαχουάν και του Σακάν έμειναν κυρίως εκεί που ήταν.[5] Ο πληθυσμός του Σιρόστο χωρίστηκε σε τρία: αυτούς που έμειναν στην αρχική τοποθεσία, τώρα γνωστή ως Σιρόστρο Βιέχο, εκείνους που μετακόμισαν λίγα μίλια μακριά σε ένα ράντσο που τώρα ονομάζεται επίσημα Σιρόστρο Νουέβο αλλά τοπικά ονομάζεται Μπαράνκα Σέκα, και μια τρίτη ομάδα που ίδρυσε έναν εντελώς νέο οικισμό με το όνομα Μιγκέλ Σίλβα κοντά στο Άριο δε Ροσάλες.[5]
Η πόλη Σαν Χουάν Παρανγκαρικουτίρο ήταν η έδρα του ομώνυμου δήμου και η καταστροφή της προκάλεσε μια πολιτική αναδιοργάνωση και ορισμό νέας έδρας (σήμερα γενικά ονομάζεται Σαν Χουάν Νουέβο), όπου βρισκόταν μεγάλο μέρος του πληθυσμού της προηγουμένης έδρας μετεγκαταστάθηκε, με κάποιους να πηγαίνουν στην Ανγκαχουάν.[3][4]
Η οικονομία της περιοχής ήταν τότε και τώρα είναι κυρίως αγροτική, με πληθυσμό κυρίως Πουρέπετσα, αγροτικό και φτωχό.[4][6] Ωστόσο, η έκρηξη προκάλεσε πολλές αλλαγές τόσο κοινωνικές όσο και οικονομικές στις πληγείσες περιοχές, τόσο για να προσαρμοστούν στο αλλαγμένο τοπίο αλλά και επειδή η φήμη της έκρηξης έφερε μεγαλύτερη επαφή από το υπόλοιπο Μεξικό και όχι μόνο.
Το ηφαίστειο έχει γίνει τουριστικό αξιοθέατο, με κύριο σημείο πρόσβασης το Ανγκαχουάν, από το οποίο φαίνεται καθαρά το ηφαίστειο.[7] Η πόλη προσφέρει οδηγούς και άλογα, τόσο για επίσκεψη στα ερείπια της εκκλησίας του Σαν Χουάν όσο και για αναρρίχηση στο ίδιο το ηφαίστειο.[3] Το ηφαίστειο είναι μέρος του Εθνικού Πάρκου Πίκο δε Τανσίταρο και είναι ως επί το πλείστον προσβάσιμο με άλογα, με μόνο τις τελευταίες εκατοντάδες, πολύ απότομα, μέτρα να αναρριχηθούν με τα πόδια.[11] Η πεζοπορία απαιτεί οδηγό ακόμα κι αν δεν χρησιμοποιούνται άλογα, καθώς το μονοπάτι δεν είναι καλά σηματοδοτημένο και περνά μέσα από δάση, χωράφια αγαύης και καλλιέργειες αβοκάντο. Πολλοί επισκέπτονται απλώς τα ερείπια της εκκλησίας, τα οποία είναι ευκολότερα προσβάσιμα και είναι ακόμα προσκυνηματικός χώρος, και η αγία τράπεζα κοσμείται τακτικά με φρέσκα κεριά και λουλούδια. Σε κοντινή απόσταση υπάρχει μια ομάδα περιπτέρων που πωλούν τοπικά τρόφιμα και αναμνηστικά.[11]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Alonso, Nathalie. «7 Natural Wonders of the World Today». USA Today Travel Tips. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Απριλίου 2023. Ανακτήθηκε στις 13 Απριλίου 2017.
- ↑ 2,00 2,01 2,02 2,03 2,04 2,05 2,06 2,07 2,08 2,09 «Parícutin: The Birth of a Volcano». Smithsonian National Museum of Natural History. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Ιανουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2015.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 «Tips viajero Volcán Paricutín (Michoacán)». Mexico City: Mexico Desconocio magazine. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2015.
- ↑ 4,00 4,01 4,02 4,03 4,04 4,05 4,06 4,07 4,08 4,09 4,10 4,11 4,12 4,13 «Volcanes Nombre del volcán: Paricutín». Instituto Latinoamericano de Comunicación Educativo. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2015.
- ↑ 5,0 5,1 5,2 5,3 5,4 5,5 5,6 Nolan, Mary Lee (1972). The towns of the volcano: A study of the human consequences of the eruption of Parícutin Volcano (PhD). Texas A&M University. OCLC 7312281.
- ↑ 6,0 6,1 6,2 6,3 6,4 Juan Guillermo Ordóñez (February 3, 2013). «Desafío Extremo / Aventura inolvidable en el Paricutín». El Norte (Monterrey): σελ. 2.
- ↑ 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 7,10 7,11 7,12 7,13 7,14 7,15 «Paricutin: The Volcano in a Cornfield». The Museum of Unnatural History. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2015.
- ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 8,4 Gardine, Matt; West, Michael E.; Cox, Tiffany (March 2011). «Dike emplacement near Paricutin volcano, Mexico in 2006». Bulletin of Volcanology 73 (2): 123–132. doi:.
- ↑ 9,00 9,01 9,02 9,03 9,04 9,05 9,06 9,07 9,08 9,09 9,10 9,11 9,12 9,13 9,14 «The eruption of Parícutin (1943–1952)». How Volcanos Work. San Diego State University. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 4 Ιουνίου 2007. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2015.
- ↑ 10,0 10,1 Antimio Cruz (February 20, 2003). «Niegan en Paricutin una nueva erupcion». Reforma (Mexico City): σελ. 4.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 11,4 «Volcán Paricutín». Lonely Planet guides. Ανακτήθηκε στις 8 Απριλίου 2015.
- ↑ 12,0 12,1 Adán García (December 5, 1998). «Chocan versiones sobre El Paricutin». Mural (Guadalajara): σελ. 10.
- ↑ Antimio Cruz (February 20, 2003). «'Multiplican' al Paricutin». Mural (Guadalajara): σελ. 5.
Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Paricutin στο Wikimedia Commons
