Παρνασσίδα

Η Παρνασσίδα είναι ιστορική περιοχή της Φωκίδας, στο κεντρικό τμήμα της Στερεάς Ελλάδας. Παλαιότερα αποτελούσε ομώνυμη επαρχία, αλλά, αν και δεν υφίσταται πλέον ως διοικητική μονάδα, η περιοχή είναι ακόμα γνωστή με το ιστορικό της όνομα και ταυτίζεται σήμερα με τον «καλλικρατικό» Δήμο Δελφών. Καταλαμβάνει το ανατολικό τμήμα της Φωκίδας, με έκταση 1.122 χμ² και πληθυσμό 28.048 κατοίκους. Συνορεύει δυτικά με την πρώην επαρχία Δωρίδας, βόρεια και βορειοανατολικά με τη Φθιώτιδα και ανατολικά με τη Βοιωτία, ενώ στα νότια βρέχεται από τον Κορινθιακό κόλπο.

Χαρακτηριστικά

Το έδαφος της Παρνασσίδας είναι κατεξοχήν ορεινό, αλλά η μορφολογία της περιοχής είναι αξιοπρόσεκτη. Η Παρνασσίδα εκτείνεται από τις δυτικές πλαγιές του Παρνασσού μέχρι και τη Γκιώνα, ενώ ανάμεσα στα δύο αυτά πανύψηλα βουνά απλώνεται ο Ελαιώνας της Άμφισσας, ο οποίος αποτελεί τον μεγαλύτερο ελαιώνα της Ελλάδας και καταλήγει στον Κορινθιακό και στον κόλπο της Ιτέας. Οι κάτοικοι ασχολούνται παραδοσιακά με τη γεωργία, ιδιαίτερα με την καλλιέργεια της ελιάς, με την κτηνοτροφία κυρίως στα ορεινά, με την εξόρυξη βωξίτη και την εκμετάλλευση του δασικού πλούτου.

Η Γκιώνα, το υψηλότερο βουνό της νότιας Ελλάδας, αποτελεί το φυσικό σύνορο μεταξύ των δύο φωκικών περιοχών, καθώς το μεγαλύτερο τμήμα της ανήκει στην Παρνασσίδα και από τους δυτικούς πρόποδές της ξεκινά η περιοχή της Δωρίδας, πρώην Επαρχία Δωρίδας και νυν Δήμος Δωρίδος. Η διάλεκτος, ιδιαίτερα στα ορεινά των δύο περιοχών, χαρακτηρίζεται "βαριά" ρουμελιώτικη, απομεινάρι των αρχαίων δωρικών διαλέκτων που ομιλούνταν στην περιοχή της σημερινής Φωκίδας. Σε πολλά ιστορικά αρχεία ιδιαίτερα από την εποχή της Τουρκοκρατίας και της Γερμανικής κατοχής, γίνεται αναφορά σε Λοκρούς (κάτοικοι της Παρνασσίδας) και Δωριείς, αλλά ο διαχωρισμός δεν προσδιορίζει διαφορετικά πολιτισμικά στοιχεία μεταξύ των δύο περιοχών.

Ιστορία

Η Παρνασσίδα αποτελεί μία από τις κορυφαίες σε ιστορική σημασία περιοχές της Ελλάδας, από τα αρχαία χρόνια μέχρι και τη νεότερη περίοδο.

Κατά την αρχαιότητα, η περιοχή ήταν διασπασμένη σε διαφορετικά κράτη, στα οποία ζούσαν συγγενικά μεταξύ τους ελληνικά φύλα: οι Δωριείς, οι Λοκροί και οι Φωκείς. Η νότια Παρνασσίδα αποτελούσε το κυρίως τμήμα της Οζολίας Λοκρίδας, με κυρίαρχη πόλη την Άμφισσα και άλλες σημαντικές πόλεις τη Μυωνία (σημερινή Αγία Ευθυμία) και την Οιάνθη ή Οιάνθεια (σημερινό Γαλαξείδι). Η ανατολική Παρνασσίδα αποτελούσε τμήμα της αρχαίας Φωκίδας, με σημείο αναφοράς τους Δελφούς, όπου βρισκόταν το σημαντικότερο μαντείο της αρχαιότητας, και άλλες σημαντικές πόλεις την Κρίσα (σημερινό Χρισσό) και την Κίρρα. Στα βόρεια εδάφη της Παρνασσίδας υπήρχε η αρχαία Δωρίδα, η οποία δεν πρέπει να συγχέεται με τη σημερινή Δωρίδα της δυτικής Φωκίδας. Στη βόρεια Παρνασσίδα εγκαταστάθηκαν οι Δωριείς κατά τη λεγόμενη Κάθοδο των Δωριέων, όπου ίδρυσαν τη μητρόπολή τους, για να εξαπλωθούν στη συνέχεια σε ολόκληρη την Παρνασσίδα και να περάσουν στην Πελοπόννησο, φτάνοντας μέχρι την Κρήτη.

Κατά την Τουρκοκρατία, η περιοχή δοκιμάστηκε από τη μανία των κατακτητών και στο έδαφός της εκτυλίχθηκαν πολλές μάχες μεταξύ Ελλήνων και Τούρκων. Υπήρξε από τις πρώτες περιοχές που ξεσηκώθηκαν στην Ελληνική Επανάσταση του 1821, ενώ η Άμφισσα (τα Σάλωνα της περιόδου εκείνης) ήταν η πρώτη πόλη της Ρούμελης που απελευθερώθηκε.

Στην Παρνασσίδα υπάρχει επίσης η Γραβιά όπου στην οποία διεξήχθη η θρυλική Μάχη στο Χάνι της Γραβιάς στις 8ης Μαΐου 1821. Εκεί ο Οδυσσέας Ανδρούτσος με μόλις 120 άνδρες νίκησε τον στρατό των 9.000 ανδρών του Ομέρ Βρυώνη, αναγκάζοντας τον τουρκικό στρατό να διακόψει την επέλασή του προς την Άμφισσα.

Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής πολλά χωριά της Παρνασσίδας καταστράφηκαν από τους Γερμανούς και Ιταλούς κατακτητές, λόγω της ισχυρής αντίστασης που προέβαλλαν, θρηνώντας πολλά θύματα. Είναι χαρακτηριστικό ότι τα περισσότερα από τα αναγνωρισμένα ως Μαρτυρικά χωριά της περιοχής της Στερεάς Ελλάδας βρίσκονται στην Παρνασσίδα και είναι η Αγία Ευθυμία, η Βουνιχώρα, ο Επτάλοφος, η Καλοσκοπή, η Λιλαία και το Προσήλιο.

Αξιοθέατα

Η πιο διάσημη τοποθεσία της Παρνασσίδας είναι αναμφισβήτητα η περιοχή των Δελφών, όπου τουρίστες από ολόκληρο τον κόσμο επισκέπτονται τον αρχαιολογικό χώρο, ο οποίος έχει χαρακτηριστεί ως Μνημείο Παγκόσμιας Κληρονομιάς, όπως επίσης και το Αρχαιολογικό Μουσείο Δελφών. Στην περιοχή υπάρχει επίσης η αρχαία Κασταλία πηγή και οι Φαιδριάδες πέτρες, τόπος εκτελέσεως των βέβηλων του Μαντείου των Δελφών. Εντυπωσιακή είναι η πανοραμική θέα που προσφέρει η τοποθεσία των Δελφών προς τον Κορινθιακό, τον Ελαιώνα της Άμφισσας, τη Γκιώνα και τη χαράδρα μεταξύ του Παρνασσού και της Κίρφης.

Στην Άμφισσα, πρωτεύουσα της Φωκίδας, δεσπόζει το επιβλητικό Κάστρο των Σαλώνων, το οποίο αποτελούσε την αρχαία ακρόπολη της πόλης και σε αυτό σώζονται ερείπια της αρχαιότητας, αλλά και μεταγενέστερες ελληνιστικές, βυζαντινές και φράγκικες προσθήκες. Στην πόλη τοποθετείται επίσης το Αρχαιολογικό Μουσείο Άμφισσας, όπου διασώζονται αρχαιολογικά ευρήματα από ολόκληρη τη Φωκίδα, ενώ από τις παρυφές της πόλης και μέχρι την παραλία εξαπλώνεται ο πανάρχαιος Ελαιώνας της Άμφισσας, ο οποίος καταλαμβάνει ολόκληρο το Κρισσαίο πεδίο.

Ονομαστό είναι επίσης το Γαλαξείδι για την γραφικότητά του και τα αρχοντικά που διατηρούνται έως σήμερα στην άλλοτε σπουδαία ναυτική πολιτεία, ενώ στα βόρεια της Παρνασσίδας διατηρείται το Χάνι της Γραβιάς. Δημοφιλείς προορισμοί για τους φυσιολάτρεις αποτελούν τα όρη Γκιώνα και Παρνασσός, γνωστά για το αλπικό τους τοπίο και την πλούσια φυσική τους ομορφιά, ενώ ιδιαίτερο χρώμα προσθέτουν τα γραφικά χωριά στις πλαγιές των δύο βουνών, σε μερικά από τα οποία διασώζονται ερείπια της αρχαιότητας όπως στην Αγία Ευθυμία, τη Λιλαία, το Πολύδροσο, το Χρισσό, αλλά και την παραθαλάσσια Κίρρα.

Δείτε επίσης

Πηγές

Βιβλιογραφία

Εγκυκλοπαίδεια Υδρία-Cambridge-Ήλιος

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Ιστοσελίδα Νομού Φωκίδας Αρχειοθετήθηκε 2007-02-08 στο Wayback Machine.