Πρωθυπουργός της Νότιας Αφρικής

Πρωθυπουργός της Νότιας Αφρικής
	Έμβλημα της Νότιας Αφρικής
	Κάτοχος; Πίτερ Βίλεμ Μπότα; (Τελευταίος κάτοχος - Έως 1984)
Προσφώνηση	Ο Αξιότιμος (μέχρι το 1961)
Διορισμός από	Γενικός Κυβερνήτης της Νότιας Αφρικής; (1910-1961); Πρόεδρος του Κράτους της Νότιας Αφρικής; (1961-1984)
Διάρκεια θητείας	Όσο κατείχε την εμπιστοσύνη της πλειοψηφίας του Κοινοβουλίου
Δημιουργία	31 Μαιου 1910
Πρώτος κάτοχος	Λουίζ Μπότα
Τελευταίος κάτοχος	Πίτερ Βίλεμ Μπότα
Κατάργηση	14 Σεπτεμβρίου 1984
Διαδοχή	Πρόεδρος του Κράτους της Νότιας Αφρικής

Ο Πρωθυπουργός της Νότιας Αφρικής (Αφρικάανς: Eerste Minister van Suid-Afrika) ήταν ο αρχηγός της κυβέρνησης της Νότιας Αφρικής μεταξύ 1910 και 1984.

Ιστορία του αξιώματος

Το αξίωμα του πρωθυπουργού καθιερώθηκε το 1910, όταν η Ένωση της Νότιας Αφρικής σχηματίστηκε. Διοριζόταν από τον αρχηγό του κράτους-τον Γενικό Κυβερνήτη μέχρι το 1961 και τον Πρόεδρος του Κράτους της Νότιας Αφρικής όταν η Νότια Αφρική μετατράπηκε σε δημοκρατία το 1961. Στην πράξη, ήταν ο ηγέτης του πλειοψηφικού κόμματος ή συνασπισμού στην Βουλή της Συνέλευσης. Με ελάχιστες εξαιρέσεις, ο Γενικός Κυβερνήτης/Πρόεδρος του Κράτους ήταν υποχρεωμένος από τη σύμβαση να ενεργεί με τη συμβουλή του πρωθυπουργού. Έτσι, ο πρωθυπουργός ήταν η κορυφαία πολιτική προσωπικότητα της χώρας και de facto αρχηγός του εκτελεστικού, με εξουσίες παρόμοιες με εκείνες του βρετανού ομόλογού του.

Ο πρώτος πρωθυπουργός ήταν ο Λουίς Μπόθα, πρώην στρατηγός των Μπόερς και ήρωας πολέμου κατά τη διάρκεια της Δευτέρου Πολέμου των Μπόερς.

Το αξίωμα του πρωθυπουργού καταργήθηκε το 1984, όταν ο πρόεδρος του κράτους ανέλαβε τις εκτελεστικές εξουσίες του κράτους μετά από την ψήφιση του νέου συντάγματος που υιοθετήθηκε-συγχωνεύοντας αποτελεσματικά τον ρόλο του Πρωθυπουργού και του Προέδρου του Κράτους. Ο τελευταίος Πρωθυπουργός της Νότιας Αφρικής, ο Π. Β. Μπόθα, έγινε ο πρώτος Πρόεδρος του Κράτους με εκτελεστικές εξουσίες μετά τη συνταγματική μεταρρύθμιση το 1984 έπειτα από την απόσυρση του Μαράι Φιλγιούν.

Στη Νότια Αφρική μετά το απαρτχάιντ, το Κόμμα Ελευθερίας της Ινκάθα έχει υποστηρίξει την επιστροφή στο παλιό πολιτικό σύστημα το οποίο διαχωρίζει την νομοθετική από την εκτελεστική εξουσία με έναν Πρωθυπουργό ως αρχηγό της κυβέρνησης ώστε να αποφευχθεί έναμονοκομματικό Νοτιοαφρικανικό κράτος.^[1]

Κατάλογος Πρωθυπουργών της Νότιας Αφρικής

Αρ.	Πορτρέτο	Name (Γέννηση–Θάνατος)	Θητεία			Εκλογές (Κοινοβούλιο)	Κόμμα	Κυβέρνηση
Αρ.	Πορτρέτο	Name (Γέννηση–Θάνατος)	Έναρξη	Λήξη	Διάρκεια	Εκλογές (Κοινοβούλιο)	Κόμμα	Κυβέρνηση
1		Λουίς Μπότα (1862–1919)	31 Μαιου 1910	27 Αυγούστου 1919	70082916216000000009 έτη, 88 ημέρες	1910 (1ο) 1915 (2ο)	Νοτιοαφρικανικό Κόμμα	Λ. Μπόθα Α–Β
1		Λουίς Μπότα (1862–1919)	Πρώτος Πρωθυπουργός της Νότιας Αφρικής. Ίδρυση της Ένωσης της Νοτίου Αφρικής. Πρώτος Παγκόσμιος Πόλεμος. Κατάκτηση της Γερμανικής Νοτιοδυτικής Αφρικής. Συντριβή της επανάστασης του Μάριτζ. Υπογραφή της Συνθήκης των Βερσαλλιών. Πέθανε κατά την διάρκεια της θητείας του.
2		Γιαν Κρίστιαν Σματς (1870–1950)	3 Σεπτεμβρίου 1919	30 Ιουνίου 1924	70081522368000000004 έτη, 301 ημέρες	— (2ο) 1920 (3ο) 1921 (4ο)	Νοτιοαφρικανικό Κόμμα	Σματς Α–Β
2		Γιαν Κρίστιαν Σματς (1870–1950)	Συμμετείχε στην Αυτοκρατορική Συνδιάσκεψη του 1921. Προσπάθησε να συνάψει συμφωνία εκεχειρίας και ειρήνης ανάμεσα στους Βρετανούς και τους Ιρλανδούς κατά τον Ιρλανδικό Πόλεμο Ανεξαρτησίας. Συνέτριψε την Επανάσταση των Ραντ, η οποία του προκάλεσε πολιτική ζημία με αποτέλεσμα να ηττηθεί στις γενικές εκλογές του 1924 από το Εθνικό Κόμμα. Δημιούργησε συνασπισμό με το Εθνικό Κόμμα και επέστρεψε ως Αναπληρωτής Πρωθυπουργός και Υπουργός Δικαιοσύνης μετά τις γενικές εκλογές του 1933.
		Τζέιμς Μιούνικ Χέρτζογκ (1866–1942)	30 Ιουνίου 1924	5 Σεπτεμβρίου 1939	700847915280000000015 έτη, 67 ημέρες	1924 (5ο) 1929 (6ο) 1933 (7ο) 1938 (8ο)	Εθνικό Κόμμα (από 1934) Ενωμένο Κόμμα (από 1934)	Χέρντζογκ Α–Β–Γ–Δ
3			30 Ιουνίου 1924	5 Σεπτεμβρίου 1939	700847915280000000015 έτη, 67 ημέρες	1924 (5ο) 1929 (6ο) 1933 (7ο) 1938 (8ο)	Εθνικό Κόμμα (από 1934) Ενωμένο Κόμμα (από 1934)	Χέρντζογκ Α–Β–Γ–Δ
3			Αντικατέστησε τα Ολλανδικά με τα Αφρικάανς ως δεύτερη επίσημη γλώσσα το 1925. Δημιούργησε καινούργια σημαία το 1928. Αποδέχτηκε το δικαίωμα ψήφου για τις λευκές γυναίκες. Υιοθέτησε το Καταστατικό του Ουεστμίνστερ του 1931. Αφαίρεσε τους μαύρους ψηφοφόρους από τους εκλογικούς καταλόγους. Δημιούργησε συνασπισμό με το Νοτιοαφρικανικό Κόμμα ώστε να ιδρύσουν το Ενωμένο Κόμμα. Παραιτήθηκε όταν το Ενωμένο Κόμμα αρνήθηκε να υπερασπιστεί την επιλογή του για ουδετερότητα στον Δεύτερο Παγκόσμιο Πόλεμο.

(2)		Γιαν Κρίστιαν Σματς (1870–1950)	5 Σεπτεμβρίου 1939	4 Ιουνίου 1948	70082760480000000008 έτη, 273 ημέρες	— (8ο) 1943 (9ο)	Ενωμένο Κόμμα	Σματς Γ
(2)		Γιαν Κρίστιαν Σματς (1870–1950)	Δεύτερος Παγκόσμιος Πόλεμος. Υπέγραψε τον Χάρτη τον Ηνωμένων Εθνών. Εξέδωσε την Έκθεση Φάγκαν, η οποία υπέδειξε ότι ο απόλυτος φυλετικός διαχωρισμός στην Νότια Αφρική δεν ήταν πρακτικός και ότι οι περιορισμοί των μεταναστεύσεων των Αφρικανών εντός μητροπολιτικών περιοχών έπρεπε να καταργηθούν. Ηττήθηκε στις γενικές εκλογές του 1948 από το Εθνικό Κόμμα.
4		Ντάνιελ Φρανσουά Μαλάν (1874–1959)	4 Ιουνίου 1948	30 Νοεμβρίου 1954	70082048112000000006 έτη, 179 ημέρες	1948 (10ο) 1953 (11ο)	Εθνικό Κόμμα	Μάλαν Α–Β
4		Ντάνιελ Φρανσουά Μαλάν (1874–1959)	Ανέβηκε στην εξουσία με βάση το πρρόγραμμα του απαρτχάιντ και ξεκίνησε την ολοκληρωτική εφαρμογή της πολιτικής του φυλετικού διαχωρισμού.
5		Γιόχανς Γκερχάρνους Στρίτζντομ (1893–1958)	30 Νοεμβρίου 1954	24 Αυγούστου 1958	70081177416000000003 έτη, 267 ημέρες	— (11ο) 1958 (12ο)	Εθνικό Κόμμα	Στρίτζντομ
5		Γιόχανς Γκερχάρνους Στρίτζντομ (1893–1958)	Διέκοψε της σχέσεις του κράτους με το Ηνωμένο Βασίλειο. Αφαίρεσε τους έγχρωμους ψηφοφόρους από τους εκλογικούς καταλόγους. Επέτεινε την 'δίκη της προδοσίας' των 156 ακτιβιστών (συμπεριλαμβανομένου και του Νέλσον Μαντέλα) που συμμετείχαν στην Χάρτα της Ελευθερίας. Διέκοψε τις διπλωματικές σχέσεις με την Σοβιετική Ένωση. Πέθανε κατά την διάρκεια της θητείας του.
6		Χέντρικ Φρενς Φέρβερντ (1901–1966)	2 Σεπτεμβρίου 1958	6 Σεπτεμβρίου 1966	70082528064000000008 έτη, 4 ημέρες	— (12ο) 1961 (13ο) 1966 (14ο)	Εθνικό Κόμμα	Φέρβερντ Α–Β
6		Χέντρικ Φρενς Φέρβερντ (1901–1966)	Εκκίνηση του Νοτιοαφρικανικού Πολέμου του Τείχους. Ανακήρυξε την Νότια Αφρική μια Δημοκρατία εκτός της Κοινοπολιτείας των Εθνών στις 31 Μάϊου 1961 μετά το Αφρικανικό δημοψήφισμα του 1960. Κατήργησε τους ξεχωριστούς εκλογικούς καταλόγους των μαύρων. Ξεκίνησε το πρόγραμμα των Μπαντουστάν. Δολοφονήθηκε.
7		Μπάλταζαρ Γιόχανς Βόρστερ (1915–1983)	13 Σεπτεμβρίου 1966	2 Οκτωβρίου 1978	700838033280000000012 έτη, 19 ημέρες	— (14ο) 1970 (15ο) 1974 (16ο) 1977 (17ο)	Εθνικό Κόμμα	Βόρστερ Α–Β–Γ
7		Μπάλταζαρ Γιόχανς Βόρστερ (1915–1983)	Abolished the Coloured voters roll. South African Border War escalated into a full-scale conflict. He managed policy of détente with African countries, and accepted to let black African diplomats living in white areas. He alienated an extremist faction of his National Party when it accepted the presence of Māori players and spectators during the 1970 New Zealand rugby union tour of South Africa. He unofficially supported, but refused to recognize officially, the neighbouring state of Rhodesia, which was ruled by a white minority government that had unilaterally declared independence from United Kingdom. In 1974, under pressure from US Secretary of State Henry Kissinger he pressured Ian Smith, the Prime Minister of Rhodesia, to accept in principle that white minority rule could not continue indefinitely. Resigned.
8		Πίτερ Βίλεμ Μπότα (1916–2006)	9 Οκτωβρίου 1978	14 Σεπτεμβρίου 1984	70081872504000000005 έτη, 341 ημέρες	— (17ο) 1981 (18ο) 1984 (19ο)	Εθνικό Κόμμα	Μπόθα
8		Πίτερ Βίλεμ Μπότα (1916–2006)	Παρέμεινε Υπουργός Άμυνας μέχρι το 1980. Καλυτέρευσε τις σχέσεις με την Δύση. Ενέκρινε την ριζοσπαστική συνταγματική αναθεώρηση του 1983, συμπεριλαμβανομένης της δημιουργίας ενός Τριημέρους Κοινοβουλίου, το οποίο θα έδινε ελάχιστη πολιτική δύναμη στους έγχρωμους και του Ινδιάνους της Νότιας Αφρικής. Η πλειοψηφία του μαύρου πληθυσμού παράμενε χωρίς εκπροσώπηση. Ξεκίνησε ένα μυστικό πυρηνικό οπλικό πρόγραμμα σε συνεργασία με το Ισραήλ, το οποίο οδήγησε στην παραγωγή έξι ατομικών βομβών. Παραίτηση του Βόρστερ ως Πρόεδρος του Κράτους λόγω του ξεσπάσματος του Σκάνδαλου Μουλντεργκέιτ. Κατήργησε την θέση του Πρωθυπουργού το 1984 και έγινε εκτελεστικός Πρόεδρος του Κράτους.