Μετάβαση στο περιεχόμενο

Πυρκαγιά του Καΐρου (1952)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Φωτογραφία που δείχνει τον εμπρησμό του κινηματογράφου Ριβόλι τον Ιανουάριο του 1952.

Η Πυρκαγιά του Καΐρου (αραβικά: حريق القاهرة‎‎), γνωστό και ως Μαύρο Σάββατο,[1][2] ήταν μια σειρά ταραχών που έλαβαν χώρα στις 26 Ιανουαρίου 1952, που σημαδεύτηκαν από το κάψιμο και τη λεηλασία περίπου 750 κτιρίων [3] — όπως καταστήματα λιανικής, καφετέριες, κινηματογράφοι, ξενοδοχεία, εστιατόρια, θέατρα, νυχτερινά κέντρα και το Casino Opera της πόλης —στο κέντρο του Καΐρου. Το άμεσο έναυσμα των ταραχών ήταν η Μάχη της Ισμαηλίας, μια επίθεση εναντίον μιας αιγυπτιακής αστυνομικής εγκατάστασης στην Ισμαηλία από τις βρετανικές δυνάμεις στις 25 Ιανουαρίου, κατά την οποία σκοτώθηκαν περίπου 50 βοηθοί αστυνομικοί.[2]

Οι αυθόρμητες αντιβρετανικές διαδηλώσεις που ακολούθησαν αυτούς τους θανάτους καταλήφθηκαν γρήγορα από οργανωμένα στοιχεία του πλήθους, τα οποία έκαψαν και λεηλάτησαν μεγάλα τμήματα του Καΐρου εν μέσω της ανεξήγητης απουσίας των δυνάμεων ασφαλείας.[1] Η φωτιά πιστεύεται από ορισμένους ότι σηματοδότησε το τέλος της Μοναρχίας στην Αίγυπτο.[3][4] Οι δράστες της πυρκαγιάς του Καΐρου παραμένουν άγνωστοι μέχρι σήμερα και η αλήθεια για αυτό το σημαντικό γεγονός στη σύγχρονη αιγυπτιακή ιστορία δεν έχει ακόμη αποδειχθεί.[5]

Η αναταραχή που έπληξε το Κάιρο κατά τη διάρκεια της πυρκαγιάς του 1952 έχει συγκριθεί με το χάος που ακολούθησε τις αντικυβερνητικές διαδηλώσεις της 25ης Ιανουαρίου 2011, όπου πραγματοποιήθηκαν διαδηλώσεις ανάμεσα σε μαζικούς εμπρησμούς και λεηλασίες, μια ανεξήγητη απόσυρση της αστυνομίας και οργανωμένη απόδραση κρατουμένων από τις φυλακές.[6]

Ιστορικό

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 1952, η βρετανική κατοχή της Αιγύπτου εισερχόταν στον 70ο χρόνο της, αλλά μέχρι τότε είχε περιοριστεί στη ζώνη της Διώρυγας του Σουέζ. Το πρωί της 25ης Ιανουαρίου 1952, ο Ταξίαρχος Κένεθ Έξχαμ, Βρετανός διοικητής στην περιοχή, εξέδωσε εντολή στους Αιγύπτιους αστυνομικούς στην Ισμαηλία, απαιτώντας να παραδώσουν τα όπλα τους και να εγκαταλείψουν τη ζώνη του καναλιού. Η εντολή του Έξχαμ ήρθε ως απάντηση στις επιθέσεις εναντίον των βρετανικών δυνάμεων από ομάδες φενταγίν, τις οποίες υποστήριζαν Αιγύπτιοι αστυνομικοί. Το Κυβερνείο της Ισμαηλίας απέρριψε το βρετανικό αίτημα, μια άρνηση που επανέλαβε ο υπουργός Εσωτερικών Φουάντ Σεραγκεντίν .[7]

Στις 25 Ιανουαρίου 1952, 7.000 στρατιώτες του βρετανικού στρατού περικύκλωσαν ένα αιγυπτιακό αστυνομικό τμήμα στην Ισμαηλία, το οποίο φιλοξενούσε μία ομάδα φενταγίν που είχε επιτεθεί στις βρετανικές δυνάμεις. Όταν οι φενταγίν πυροβολήσαν εναντίον των Βρετανών από το εσωτερικό του σταθμού, οι Βρετανοί επιτέθηκαν και τον κατέλαβαν μετά από μια σφοδρή συμπλοκή. Από τους 700 βοηθητικούς αστυνομικούς που βρίσκονταν μέσα στον σταθμό, 50 σκοτώθηκαν και 80 τραυματίστηκαν κατά τη διάρκεια της συμπλοκής. Όλοι οι επιζώντες Αιγύπτιοι αστυνομικοί συνελήφθησαν αιχμάλωτοι από τις βρετανικές δυνάμεις μετά τη μάχη. Οι Βρετανοί υπέστησαν επίσης μικρές απώλειες κατά τη διάρκεια της συμπλοκής.[7]

Εκδηλώσεις

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Την επόμενη μέρα, η είδηση της σύγκρουσης στην Ισμαηλία έφτασε στο Κάιρο, προκαλώντας την οργή του αιγυπτιακού κοινού. Η αναταραχή ξεκίνησε στο αεροδρόμιο Almaza, όταν οι εργαζόμενοι εκεί αρνήθηκαν να παράσχουν υπηρεσίες σε τέσσερα βρετανικά αεροπλάνα. Ακολούθησε διαδήλωση της αστυνομίας στους στρατώνες Abbaseya, οι οποίοι θέλησαν να εκφράσουν την αλληλεγγύη τους στους νεκρούς και αιχμαλωτισμένους συναδέλφους τους στην Ισμαηλία. Στη συνέχεια οι διαδηλωτές κατευθύνθηκαν προς το κτήριο του πανεπιστημίου, όπου ενώθηκαν με φοιτητές. Μαζί έκαναν πορεία προς το γραφείο του πρωθυπουργού για να απαιτήσουν από την Αίγυπτο να διακόψει τις διπλωματικές της σχέσεις με το Ηνωμένο Βασίλειο και να κηρύξει τον πόλεμο στη Βρετανία. Ο Αμπντούλ Φατάχ Χασάν, υπουργός Κοινωνικών Υποθέσεων, τους είπε ότι η κυβέρνηση των Βαφδιστών ήθελε να το κάνει, αλλά αντιμετώπισε την αντίθεση από τον Βασιλιά Φαρούκ Α' . Ως αποτέλεσμα, οι διαδηλωτές πήγαν στο παλάτι Abdeen όπου ενώθηκαν με φοιτητές από το Αλ Αζχάρ . Το πλήθος εξέφρασε τη δυσαρέσκειά του προς τον βασιλιά, τους υποστηρικτές του και τους Βρετανούς.[8]

Η πρώτη πράξη εμπρησμού έγινε στην Πλατεία Όπερας, με το κάψιμο του κλαμπ διασκέδασης Casino Opera.[9] Η φωτιά επεκτάθηκε στο Shepheard's Hotel, το Automobile Club, την Barclays Bank, καθώς και άλλα καταστήματα, εταιρικά γραφεία, κινηματογράφους, ξενοδοχεία και τράπεζες.[8] Τροφοδοτημένος από το αντιβρετανικό και αντιδυτικό αίσθημα, ο όχλος επικεντρώθηκε σε βρετανικές ιδιοκτησίες μαζί με εγκαταστάσεις με ξένες συνδέσεις,[1] καθώς και σε κτίρια που συνδέονται ευρέως με με δυτική επιρροή .[2] Τα νυχτερινά κέντρα και άλλες εγκαταστάσεις που σύχναζε ο βασιλιάς Φαρούκ Α' ήταν εξίσου στόχος. Οι πυρκαγιές έφτασαν επίσης στις γειτονιές Faggala, Daher, Citadel, καθώς και στην Πλατεία Ταχρίρ και στην πλατεία του σιδηροδρομικού σταθμού του Καΐρου. Λόγω του χάους που επικρατούσε, σημειώθηκαν κλοπές και λεηλασίες, μέχρι που έφτασε ο Αιγυπτιακός Στρατός λίγο πριν τη δύση του ηλίου και κατάφερε να αποκαταστήσει την τάξη.[8] Ο Στρατός ειδοποιήθηκε καθυστερημένα, αφού οι περισσότερες ζημιές είχαν ήδη σημειωθεί.[1]

Ζημιές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το μεγαλύτερο μέρος της καταστροφής, η έκταση της οποίας ήταν απρόβλεπτη από όλους,[1] σημειώθηκε μεταξύ 12:30 μ.μ. και 11 μ.μ. Συνολική ζημιά 3,4 εκατομμυρίων λιρών προκλήθηκε σε βρετανική και ξένη περιουσία.[1] Σχεδόν 300 καταστήματα καταστράφηκαν, συμπεριλαμβανομένων ορισμένων από τα πιο διάσημα πολυκαταστήματα της Αιγύπτου, όπως το Cicurel, το Omar Effendi και το Salon Vert. Ο απολογισμός των ζημιών περιελάμβανε επίσης 30 εταιρικά γραφεία, 13 ξενοδοχεία (μεταξύ των οποίων τα Shepheard's, Metropolitan και Victoria), 40 κινηματογραφικές αίθουσες (συμπεριλαμβανομένων των Rivoli, Radio, Metro, Diana και Miami), οκτώ εκθέσεις αυτοκινήτων, 10 καταστήματα πυροβόλων όπλων, 73 καφετέριες και εστιατόρια (συμπεριλαμβανομένου του Groppi's), 92 μπαρ και 16 κοινωνικές λέσχες. Όσον αφορά τα ανθρώπινα θύματα, 26 άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους και 552 τραυματίστηκαν, όπως από εγκαύματα και κατάγματα οστών. Μεταξύ των νεκρών ήταν ο 82χρονος μαθηματικός Τζέιμς Άιρλαντ Κρεγκ, ο οποίος είχε επινοήσει την ρετροαζιμουθιακή προβολή του Κρεγκ για να επιτρέψει στους μουσουλμάνους να βρουν την qibla, την κατεύθυνση προς τη Μέκκα. Χιλιάδες εργάτες εκτοπίστηκαν λόγω της καταστροφής αυτών των εγκαταστάσεων.

Συνέπεια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα γεγονότα θεωρήθηκαν τότε ως απόδειξη της αδυναμίας της αιγυπτιακής κυβέρνησης να διατηρήσει την τάξη.[2] Τα στρατεύματα του Αιγυπτιακού Στρατού κινήθηκαν γρήγορα για να αποκαταστήσουν την τάξη, γεγονός που απέτρεψε τους Βρετανούς να αυξήσουν τη ζώνη κατοχής τους.[1] Ο Πρωθυπουργός Μουσταφά ελ-Νάχας υπέβαλε αρχικά την παραίτησή του, η οποία δεν έγινε δεκτή από τον Βασιλιά Φαρούκ Α'.[10]

Η κυβέρνηση Βαφδιστών του ελ-Νάχας και ο βασιλιάς κατηγορούσαν ο ένας τον άλλον για την αποτυχία να καλέσουν στρατεύματα νωρίτερα.[1] Το Υπουργικό Συμβούλιο επέβαλε στρατιωτικό νόμο σε όλη τη χώρα και διέταξε το κλείσιμο των σχολείων και των πανεπιστημίων. Ο Ελ-Νάχας διορίστηκε γενικός στρατιωτικός διοικητής και κήρυξε απαγόρευση κυκλοφορίας στο Κάιρο και τη Γκίζα από τις 6 το απόγευμα έως τις 6 το πρωί. Εξέδωσε επίσης διάταγμα που απαγόρευε τις δημόσιες συγκεντρώσεις πέντε ή περισσότερων ατόμων, με τους παραβάτες να αντιμετωπίζουν ποινή φυλάκισης.[10]

Ο βασιλιάς διοργάνωσε ένα συμπόσιο στο παλάτι Abdeen για σχεδόν 2.000 αξιωματικούς του στρατού όταν σημειώθηκαν οι αναταραχές.[10] Το συμπόσιο είχε οργανωθεί για να γιορτάσει τη γέννηση του γιου του Ahmad Fuad.[5] Την επόμενη μέρα, ο βασιλιάς απέλυσε την κυβέρνηση των Βαφδιστών, μια απόφαση που μείωσε ελαφρώς τις εντάσεις με τους Βρετανούς.[10] Ωστόσο, η σειρά των βραχύβιων υπουργικών συμβουλίων που διόρισε στη συνέχεια δεν κατάφερε να αποκαταστήσει την εμπιστοσύνη του κοινού στη μοναρχία.[2] Η επακόλουθη πολιτική και εσωτερική αστάθεια κατά τη διάρκεια των έξι μηνών που ακολούθησαν ήταν μεταξύ των παραγόντων που άνοιξαν το δρόμο για την Αιγυπτιακή Επανάσταση του 1952. Η πυρκαγιά του Καΐρου ώθησε το Κίνημα των Ελεύθερων Αξιωματικών να προωθήσουν την ημερομηνία του σχεδιαζόμενου πραξικοπήματος τους, το οποίο έλαβε χώρα στις 23 Ιουλίου 1952.[10] Το πραξικόπημα είχε ως αποτέλεσμα την αναγκαστική παραίτηση του Φαρούκ Α' και την κατάργηση της μοναρχίας ένα χρόνο αργότερα. Επίσης, αναζωπύρωσε τις εχθροπραξίες με τους Βρετανούς, οι οποίες οδήγησαν στην υπογραφή της Αγγλο-Αιγυπτιακής Συμφωνίας Εκκένωσης του 1954. Τα τελευταία βρετανικά στρατεύματα που στάθμευσαν στην Αίγυπτο έφυγαν από τη χώρα στις 18 Ιουνίου 1956 [10]

Θεωρίες συνομωσίας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κανείς δεν συνελήφθη κατά τη διάρκεια των αναταραχών.[8] Φαίνεται ότι στο πλήθος υπήρχαν οργανωμένα στοιχεία, τόσο από τηναριστερά όσο και από τη δεξιά.[1] Σύμφωνα με επίσημες πηγές καθώς και από αυτόπτες μάρτυρες, οι αναταραχές είχαν σχεδιαστεί εκ των προτέρων και οι ομάδες που ήταν υπεύθυνες για αυτές ήταν άριστα καταρτισμένες και εκπαιδευμένες. Αυτό φάνηκε από την ταχύτητα και την ακρίβεια με την οποία άναψαν οι φωτιές. Οι δράστες κρατούσαν εργαλεία για να ανοίξουν κλειστές πόρτες και χρησιμοποίησαν σόμπες ασετυλίνης για να λιώσουν χαλύβδινα κάγκελα που είχαν τοποθετηθεί σε παράθυρα και πόρτες. Εκτέλεσαν το σχέδιό τους σε χρόνο ρεκόρ χρησιμοποιώντας σχεδόν 30 αυτοκίνητα.[11] Το χρονοδιάγραμμα ήταν επίσης μια άλλη σαφής ένδειξη του προσεκτικού σχεδιασμού πίσω από τον εμπρησμό. Το απόγευμα του Σαββάτου επιλέχθηκε λόγω του κλεισίματος του Σαββατοκύριακου των γραφείων και των πολυκαταστημάτων, καθώς και του κλεισίματος των κινηματογραφικών αιθουσών μετά την δύση του ηλίου.

Αν και ορισμένοι από τους πολιτικούς της χώρας μπορεί να έχουν εμπλακεί στο αρχικό ξέσπασμα της βίας,[1] δεν έχει ποτέ πλήρως προσδιοριστεί ποιος ξεκίνησε την πυρκαγιά του Καΐρου.[2] Οι ιστορικοί εξακολουθούν να διαφωνούν σχετικά με την ταυτότητα των εμπνευστών των αναταραχών, οδηγώντας σε αρκετές θεωρίες συνωμοσίας .[5] Μερικοί πιστεύουν ότι ο βασιλιάς Φαρούκ Α' ήταν ο εγκέφαλος της αναταραχής για να απαλλαγεί από την κυβέρνηση του ελ-Νάχας. Άλλοι έχουν προωθήσει τη θεωρία συνωμοσίας ότι οι βρετανικές αρχές υποκίνησαν την πυρκαγιά για να τιμωρήσουν τη διοίκηση του ελ-Νάχας για τη μονομερή κατάργηση της Αγγλο-Αιγυπτιακής Συνθήκης το 1951.[11] Εναλλακτικές θεωρίες ρίχνουν την ευθύνη στη Μουσουλμανική Αδελφότητα ή στο Αιγυπτιακό Σοσιαλιστικό Κόμμα.[2] Ωστόσο, δεν εμφανίστηκε ποτέ κανένα υλικό στοιχείο που να ενοχοποιεί μια συγκεκριμένη ομάδα. Μετά το πραξικόπημα της 23ης Ιουλίου 1952, ξεκίνησε έρευνα για να διερευνηθούν οι συνθήκες γύρω από την πυρκαγιά του Καΐρου, αλλά απέτυχε να ταυτοποιήσει τους πραγματικούς δράστες. Η πυρκαγιά του Καΐρου παραμένει έτσι ένα άλυτο μυστήριο.[11]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 King 1989, p. 207
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 2,4 2,5 2,6 Goldschmidt & Johnston 2004, p. 83
  3. ↑ 3,0 3,1 The Rebellion Within, An Al Qaeda mastermind questions terrorism. by Lawrence Wright. newyorker.com, June 2, 2008
  4. ↑ Egypt on the Brink by Tarek Osman, Yale University Press, 2010, p.39
  5. ↑ 5,0 5,1 5,2 Hassan, Fayza (24–30 January 2002). «Burning down the house». Al-Ahram Weekly (570). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2009-11-08. https://web.archive.org/web/20091108034353/http://weekly.ahram.org.eg/2002/570/sc3.htm#. Ανακτήθηκε στις 2011-02-06. 
  6. ↑ Muhammad, Mohsen (3 February 2011). «[Khusara]» (στα ar) (Reprint). Al Gomhuria. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 6 February 2011. https://web.archive.org/web/20110206133617/http://www.alarabiya.net/views/2011/02/03/136071.html. Ανακτήθηκε στις 2011-02-06. 
  7. ↑ 7,0 7,1 «[The Battle of Ismaïlia]» (στα ar). Al-Ahram. 13 May 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-05-12. https://web.archive.org/web/20110512021601/http://www.ahram.org.eg/433/2011/02/04/455/55/Malafat.aspx#. Ανακτήθηκε στις 2011-02-04. 
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 8,3 «[The 1952 Cairo Fire]» (στα ar). Al-Ahram. 12 May 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-05-12. https://web.archive.org/web/20110512021212/http://www.ahram.org.eg/433/2011/02/04/456/55/Malafat.aspx#. Ανακτήθηκε στις 2011-02-04. 
  9. ↑ [1]
  10. ↑ 10,0 10,1 10,2 10,3 10,4 10,5 «[The Dismissal of el-Nahhas and the July Revolution]» (στα ar). Al-Ahram. 9 May 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-05-12. https://web.archive.org/web/20110512021543/http://www.ahram.org.eg/433/2011/02/04/458/55/Malafat.aspx#. Ανακτήθηκε στις 2011-02-04. 
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 «[Who Was Behind the Cairo Fire]» (στα ar). Al-Ahram. 18 May 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2011-05-12. https://web.archive.org/web/20110512021611/http://www.ahram.org.eg/433/2011/02/04/459/55/Malafat.aspx#. Ανακτήθηκε στις 2011-02-04. 

Βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Goldschmidt, Arthur· Johnston, Robert (2004). Historical Dictionary of Egypt (3rd έκδοση). American University in Cairo Press. ISBN 978-977-424-875-7. 
  • Kerbœuf, Anne-Claire (2005). «The Cairo Fire of 26 January of 1952 and the Interpretations of History». Στο: Goldschmidt, Arthur. Re-Envisioning Egypt 1919–1952. American University in Cairo Press. σελίδες 194–216. ISBN 978-977-424-900-6. 
  • King, Joan Wucher (1989) [First published 1984]. Historical Dictionary of Egypt. Books of Lasting Value. American University in Cairo Press. ISBN 978-977-424-213-7. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Πυρκαγιά_του_Καΐρου_(1952)&oldid=10611776"