Συμφωνία Κυπριανού-Ντενκτάς

Η Συμφωνία Κυπριανού-Ντενκτάς ήταν μία δικοινοτική συμφωνία μεταξύ του Σπύρου Κυπριανού και του Ραούφ Ντενκτάς που έλαβε χώρα στη Λευκωσία στις 19 Μαΐου του 1979 υπό την αιγίδα του Γ.Γ. του ΟΗΕ προς επίλυση του Κυπριακού και κάτω από το συνεχιζόμενο άχθος της τουρκικής εισβολής του 1974, που επιχειρήθηκε αμέσως μετά το σε βάρος του Μακαρίου πραξικόπημα.

Γενικά

Ουσιαστικά η συμφωνία αυτή καθόριζε την επανέναρξη των διακοινοτικών συνομιλιών για τις 15 Ιουνίου του 1979, επειδή μετά τον θάνατο του Μακαρίου, (στις 3-8-1977), η συμφωνία Μακαρίου-Ντενκτάς είχε πλέον ατονίσει. Η Συμφωνία Κυπριανού-Ντενκτάς συνομολογήθηκε πάνω στις "κατευθυντήριες γραμμές" της παραπάνω προηγούμενης συμφωνίας περιλαμβάνοντας 10 σημεία, εξ ου και αποκαλείται επίσης "συμφωνία των 10 σημείων". Το κείμενο της συμφωνίας αυτής των 10 σημείων έχει ως εξής:

1. Συνομολογείται η επανέναρξη των διακοινοτικών συνομιλιών για τις 15 Ιουνίου του 1979.
2. Βάση συνομιλιών θα είναι οι κατευθυντήριες γραμμές της από 12 Φεβρουαρίου 1977 Συμφωνίας Μακαρίου-Ντενκτάς, καθώς και οι σχετικές προς το Κυπριακόν αποφάσεις του ΟΗΕ.
3. Τα ανθρώπινα δικαιώματα και οι θεμελιώδεις ελευθερίες όλων των πολιτών της Δημοκρατίας θα πρέπει να τυγχάνουν σεβασμού.
4. Οι συνομιλίες θα καλύψουν όλες τις εδαφικές και συνταγματικές πτυχές.
5. Θα δοθεί προτεραιότητα στην επίτευξη συμφωνίας για την επανεγκατάσταση στα Βαρώσια Ελληνοκυπρίων προσφύγων, υπό την αιγίδα του ΟΗΕ, αμέσως με την έναρξη της υπό των συνομιλητών εξέτασης των συνταγματικών και εδαφικών πτυχών επί μιας συνολικής συμφωνίας. Ειδικότερα μετά την επίτευξη συμφωνίας για τα Βαρώσια θα εφαρμοστεί αυτή χωρίς ν΄ αναμένεται το αποτέλεσμα των συζητήσεων και επί των άλλων πτυχών του Κυπριακού προβλήματος.
6. Συνομολογήθηκε επίσης η αποφυγή οποιασδήποτε ενέργειας που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο την έκβαση των συνομιλιών ενώ ιδιαίτερη σημασία θα δοθεί υπό αμφοτέρων των πλευρών σε αρχικά πρακτικά μέτρα για την προαγωγή καλής θέλησης, αμοιβαίας εμπιστοσύνης και της επανόδου σε συνθήκες ομαλότητας.
7. Σκοπείται η αποστρατικοποίηση της Κυπριακής Δημοκρατίας και θέματα σχετικά προς αυτήν θα συζητηθούν.
8. Η ανεξαρτησία, κυριαρχία, η εδαφική ακεραιότης και το αδέσμευτο της Δημοκρατίας πρέπει να τύχουν επαρκών εγγυήσεων εναντίον ένωσης ολικής ή μερικής, με οποιανδήποτε άλλη χώρα και εναντίον οποιασδήποτε μορφής διαμελισμού ή απόσχισης.
9. Οι διακοινοτικές συνομιλίες θα διεξαχθούν κατά τρόπο συνεχή και αδιάκοπο, αποφεύγοντας οποιαδήποτε καθυστέρηση.
10. Οι διακοινοτικές συνομιλίες θα γίνουν στη Λευκωσία.

Εξέλιξη - απόρριψη

Τελικά αν και η συμφωνία αυτή δεν μπορούσε να χαρακτηριστεί ούτε από "μειοδοσία", αλλά ούτε και σαν "Ναπολεόντεια συναλλαγή", εν τούτοις ο Σπ. Κυπριανού λίγες ημέρες μετά υπαναχώρησε απορρίπτοντάς την. Μάλιστα στην υπαναχώρηση αυτή φέρεται να συμφώνησε και ο Ντενκτάς αλλά με ιδιαίτερη (έκδηλη) ανακούφιση, αποσύροντας την πρότασή του για τον εποικισμό των Βαρωσίων με 40.000 Ελληνοκυπρίους πρόσφυγες.
Η απόρριψη αυτή κρίθηκε ιδιαίτερα επιπόλαιη από την ελληνοκυπριακή πλευρά,, θεωρώντας πως ίσως ο Κυπριανού έπραξε έτσι προκειμένου ν΄ αποφύγει μακροπρόθεσμες ευθύνες. Έτσι οι προβλεπόμενες συνομιλίες για τις 15 Ιουνίου 1979 δεν πραγματοποιήθηκαν.

Για την ιστορία και όλες οι επόμενες συναντήσεις που πραγματοποιήθηκαν υπό την πίεση του ΟΗΕ στην εξεύρεση λύσης, παρότι είχε αλλάξει το δόγμα της Ελλάδας μετά την ανάληψη της κυβέρνησης του Α. Παπανδρέου, απορρίφθηκαν "αγέρωχα" (όπως σημειώνει ο Κ. Παναγιωτάκος) από τον Σπ. Κυπριανού. Συγκεκριμένα απορρίφθηκαν:

• Το 1981, η λεγόμενη "αξιολόγηση των ιδεών Βαλντχάιμ. όπου το σχετικό κείμενο δημοσίευσε η εφημερίδα το ΒΗΜΑ φ. 8-11-1981.
• Το 1983, οι λεγόμενοι "Δείκτες του Ντε Γκουεγιάρ, που είχε αναλάβει Γ.Γ. του ΟΗΕ. Η δε αντίδραση τότε του Ντενκτάς μετά την άρνηση του Κυπριανού υπήρξε αρκετά έντονη. ΄Μετά την επιμονή και αυτής της απόρριψης εκ μέρους του Κυπριανού, ο Ντενκτάς κεφαλαιοποιώντας τον ανενδοτισμό του συνομιλητή του με παράλληλη καταγγελία στον ΟΗΕ, προχώρησε πλέον αδίστακτα στην ανακήρυξη της Τουρκικής Δημοκρατίας της Βόρειας Κύπρου.
• Το 1984, του τελευταίου παραπάνω γεγονότος ακολούθησαν οι λεγόμενες "εκ του σύνεγγυς συνομιλίες" στην έδρα του ΟΗΕ (τον Δεκέμβριο του 1984),
• Το 1985, των παραπάνω ακολούθησε η θνησιγενής "Διάσκεψη κορυφής Κυπριανού-Ντενκτάς" (τον Ιανουάριο του 1985), η οποία και αυτή ναυάγησε μετά την υπαναχώρηση του Κυπριανού την τελευταία στιγμή. Σημειώνεται ότι σ΄ όλες αυτές τις υπαναχωρήσεις και απορρίψεις ο Α. Παπανδρέου παρείχε πλήρη υποστήριξη στον Κυπριανού.

Σημειώσεις

• Μετά τον θάνατο του Μακαρίου Πρόεδρος Κυπριακής Δημοκρατίας ανέλαβε ο Σπ. Κυπριανού και Αρχιεπίσκοπος Κύπρου εξελέγη ο μέχρι τότε επίσκοπος Πάφου Χρυσόστομος Α΄.
• Από της Συμφωνίας Μακαρίου-Ντενκτάς και μέχρι της συνομολόγησης της συμφωνίας αυτής ο ΟΗΕ είχε υποβάλει ένα "Σχέδιο" επανάληψης των συνομιλιών το οποίο φέρονταν τότε με την ονομασία "Δυτικό Σχέδιο". Αυτό είχαν υποβάλει στις 10 Νοεμβρίου του 1978 οι κυβερνήσεις Αγγλίας, ΗΠΑ και Καναδά, το οποίο και προνοούσε αφενός την επανάληψη των συνομιλιών αφετέρου την επιστροφή των Βαρωσίων στους Ελληνοκυπρίους κ.ά.. Τελικά το "Δυτικό Σχέδιο" απορρίφθηκε από την πλευρά του Σ. Κυπριανού, λίγες ημέρες μετά την υποβολή του.
• Τα παραπάνω 10 σημεία είναι αυτά όπως δόθηκαν στον τότε ημερήσιο τύπο, φωτοτυπία των οποίων φέρεται στο βιβλίο "Κύπρος - Ο Φάκελλος της μεγάλης προδοσίας" σελ.18 του πρέσβη Κ. Παναγιωτάκου.
• Υπενθυμίζεται ότι ελληνική κυβέρνηση την εποχή εκείνη ακολουθούσε το δόγμα: "Η Κύπρος αποφασίζει και η Ελλάς συμπαρίσταται".

Πηγές

• Κ. Παναγιωτάκος "Κύπρος - Ο Φάκελλος της μεγάλης προδοσίας" - Αθήνα 1986.
• Σπ. Παπαγεωργίου: "Καραμανλής και Κυπριακόν" - Αθήναι 1988.