Σφηνόμορφος

Σφηνόμορφος
	; Το είδος Sphenomorphus nigrolabris
Συστηματική ταξινόμηση
Βασίλειο:	Ζώα (Animalia);
Συνομοταξία:	Χορδωτά (Chordata);
Υποσυνομοταξία:	Σπονδυλωτά (Vertebrata);
Ομοταξία:	Ερπετά (Reptilia);
Τάξη:	Φολιδωτά (Squamata);
Υποτάξη:	Σκινκόμορφα (Scincomorpha);
Οικογένεια:	Σκινκίδες (Scincidae);
Υποοικογένεια:	Σφηνομορφίνες (Sphenomorphinae);
Γένος:	Σφηνόμορφος; (Sphenomorphus); Fitzinger, 1843;
Συνώνυμα
	Hinulia, Gray, 1845;

Ο σφηνόμορφος (λατινική και επιστημονική ονομασία Sphenomorphus) είναι γένος από σαύρες, που σήμερα περιλαμβάνει πολλά και διάφορα είδη των αποκαλούμενων σκίνκων (κοινώς skinks στην αγγλική). Παρά το ότι αναμφίβολα όλα τα είδη του είναι πιθανότατα πολύ κοντινοί συγγενείς μεταξύ τους, το γένος όπως καθορίζεται σήμερα φαίνεται να μην είναι μονοφυλετικό και αρκετά είδη μάλλον χρειάζεται να αφαιρεθούν από αυτό σε κάποια μελλοντική αναθεώρηση.^[1] Πέντε πρώην είδη του έχουν ήδη μεταφερθεί στο γένος Pinoyscincus. Το γένος ορίσθηκε για πρώτη φορά από τον Αυστριακό ζωολόγο Λέοπολντ Φίτσινγκερ το 1843.

Οι σφηνόμορφοι συναντώνται κυρίως στη Νοτιοανατολική Ασία, αλλά έχουν επίσης βρεθεί στην Ινδία και την Κίνα.

Είδη

Σήμερα αναγνωρίζονται γενικώς στο γένος Sphenomorphus τα εξής 113 είδη:

Sphenomorphus acutus (W. Peters, 1864) – σφηνόμορφος ο οξυκέφαλος
Sphenomorphus aignanus (Boulenger, 1898)
Sphenomorphus alfredi (Boulenger, 1898) – σφηνόμορφος ο αλφρέδειος
Sphenomorphus annamiticus (Boettger, 1901) – σφηνόμορφος του Βιετνάμ
Sphenomorphus annectens (Boulenger, 1897) – σφηνόμορφος ο προσδεδεμένος
Sphenomorphus anomalopus (Boulenger, 1890) – σφηνόμορφος ο ανωμαλόπους
Sphenomorphus anotus, Greer, 1973 – σφηνόμορφος ο άνωτος
Sphenomorphus apalpebratus, Datta-Roy, Das, Bauer, Lyngdoh-Tron & Karanth, 2013
Sphenomorphus bacboensis (Eremchenko, 2003)
Sphenomorphus bignelli, Schmidt, 1932
Sphenomorphus brunneus, Greer & F. Parker, 1974
Sphenomorphus buenloicus, Darevsky & V.S. Nguyen, 1983
Sphenomorphus buettikoferi (Lidth de Jeude, 1905)
Sphenomorphus cameronicus, Smith, 1924
Sphenomorphus capitolythos, Shea & Michels, 2008
Sphenomorphus celebensis (F. Müller, 1894) – σφηνόμορφος της Κελέβης
Sphenomorphus cinereus, Greer & F. Parker, 1974
Sphenomorphus concinnatus (Boulenger, 1887) – σφηνόμορφος ο κομψός
Sphenomorphus consobrinus (W. Peters & Doria, 1878)
Sphenomorphus cophias, Boulenger, 1908
Sphenomorphus courcyanus (Annandale, 1912)
Sphenomorphus cranei, Schmidt, 1932 – σφηνόμορφος του Κρέιν
Sphenomorphus crassus, Inger, Lian, Lakim & Yambun, 2001
Sphenomorphus cryptotis, Darevsky, Orlov & Cuc, 2004
Sphenomorphus cyanolaemus, Inger & Hosmer, 1965 – σφηνόμορφος ο κυανόλαιμος
Sphenomorphus darlingtoni (Loveridge, 1945)
Sphenomorphus dekkerae, Shea, 2017
Sphenomorphus derooyae (De Jong, 1927)
Sphenomorphus diwata, W. Brown & Rabor, 1967
Sphenomorphus dussumieri (A.M.C. Duméril & Bibron, 1839)
Sphenomorphus fasciatus (Gray, 1845)
Sphenomorphus forbesi (Boulenger, 1888)
Sphenomorphus fragilis (Macleay, 1877)
Sphenomorphus fragosus, Greer & F. Parker, 1967
Sphenomorphus fuscolineatus, Greer & Shea, 2004
Sphenomorphus grandisonae, Taylor, 1962 – σφηνόμορφος του Grandison
Sphenomorphus granulatus (Boulenger, 1903)
Sphenomorphus haasi, Inger & Hosmer, 1965
Sphenomorphus helenae, Cochran, 1927
Sphenomorphus incognitus (Thompson, 1912) – σφηνόμορφος ο άγνωστος
Sphenomorphus indicus (Gray, 1853) – σφηνόμορφος ο ινδικός
Sphenomorphus jobiensis (A. Meyer, 1874)
Sphenomorphus kinabaluensis (Bartlett, 1895) – σφηνόμορφος του Κιναμπάλου
Sphenomorphus latifasciatus (A. Meyer, 1874)
Sphenomorphus leptofasciatus, Greer & F. Parker, 1974
Sphenomorphus lineopunctulatus, Taylor, 1962 – σφηνόμορφος ο γραμμόστικτος
Sphenomorphus longicaudatus (de Rooij, 1915) – σφηνόμορφος ο μακρόουρος
Sphenomorphus loriae (Boulenger, 1897)
Sphenomorphus louisiadensis (Boulenger, 1903)
Sphenomorphus maculatus (Blyth, 1853) – σφηνόμορφος ο στικτός
Sphenomorphus maculicollus, Bacon, 1967
Sphenomorphus maindroni (Sauvage, 1879)
Sphenomorphus malaisei (Rendahl, 1937)
Sphenomorphus malayanus (Doria, 1888) – σφηνόμορφος ο μαλαϊκός
Sphenomorphus melanopogon (A.M.C. Duméril & Bibron, 1839) – σφηνόμορφος ο μελανοπώγων
Sphenomorphus meyeri (Doria, 1874)
Sphenomorphus microtympanum, Greer, 1973
Sphenomorphus mimicus, Taylor, 1962
Sphenomorphus mimikanus (Boulenger, 1914)
Sphenomorphus minutus (Meyer, 1874)
Sphenomorphus modiglianii (Boulenger, 1894)
Sphenomorphus muelleri (Schlegel, 1837)^[2] – σφηνόμορφος του Mueller
Sphenomorphus multisquamatus, Inger, 1958 – σφηνόμορφος ο πολυφολιδωτός
Sphenomorphus murudensis, M.A. Smith, 1925
Sphenomorphus necopinatus (Brongersma, 1942)
Sphenomorphus neuhaussi, T. Vogt, 1911
Sphenomorphus nigriventris (De Rooij, 1915) – σφηνόμορφος ο μελανογάστορας
Sphenomorphus nigrolabris (Günther, 1873) – σφηνόμορφος ο μελανόχειλος
Sphenomorphus nigrolineatus (Boulenger, 1897) – σφηνόμορφος ο μελανόγραμμος
Sphenomorphus oligolepis (Boulenger, 1914)
Sphenomorphus orientalis (Shreve, 1940) – σφηνόμορφος ο ανατολικός
Sphenomorphus papuae (Kinghorn, 1928)
Sphenomorphus phuquocensis, Grismer, Nazarov, Bobrov, & Poyarkov, 2020 – σφηνόμορφος της Νήσου Φου-Κουόκ
Sphenomorphus praesignis (Boulenger, 1900)
Sphenomorphus pratti (Boulenger, 1903)
Sphenomorphus preylangensis, Grismer, Wood, Quah, Anuar, Poyarkov, Thy, Orlov, Thammachoti, & Seiha, 2019
Sphenomorphus puncticentralis, Iskandar, 1994
Sphenomorphus rarus, C. Myers & Donnelly, 1991 – σφηνόμορφος ο σπάνιος
Sphenomorphus rufus (Boulenger, 1887)
Sphenomorphus sabanus, Inger, 1958
Sphenomorphus sanana (Kopstein, 1926)
Sphenomorphus sanctus (A.M.C. Duméril & Bibron, 1839) – σφηνόμορφος της Ιάβας
Sphenomorphus sarasinorum (Boulenger, 1897)
Sphenomorphus schlegeli, Dunn, 1927
Sphenomorphus schultzei (T. Vogt, 1911)
Sphenomorphus scotophilus (Boulenger, 1900) – σφηνόμορφος ο σκοτόφιλος
Sphenomorphus scutatus (W. Peters, 1867) – σφηνόμορφος ο ασπιδωτός ή σφηνόμορφος του Παλάου
Sphenomorphus senja, Grismer & Quah, 2015
Sphenomorphus sheai, T. Nguyen, K. Nguyen, Van Devender, Bonkowski & Ziegler, 2013
Sphenomorphus shelfordi (Boulenger, 1900)
Sphenomorphus simus (Sauvage, 1879) – σφηνόμορφος ο βραχύρρινος
Sphenomorphus solomonis (Boulenger, 1887)
Sphenomorphus stellatus (Boulenger, 1900)
Sphenomorphus striolatus (Weber, 1890)
Sphenomorphus sungaicolus, Sumarli, Grismer, Wood, A. Ahmad, Rizal, Ismail, Izam, N. Ahmad & Linkem, 2016
Sphenomorphus taiwanensis, Chen & Lue, 1987 – σφηνόμορφος της Ταϊβάν
Sphenomorphus tanahtinggi, Inger, Lian, Lakim & Yambun, 2001
Sphenomorphus tanneri, Greer & F. Parker, 1967 – σφηνόμορφος του Tanner
Sphenomorphus taylori, Burt, 1930 – σφηνόμορφος του Taylor
Sphenomorphus tenuiculus (Mocquard, 1890)
Sphenomorphus tersus (M.A. Smith, 1916)
Sphenomorphus tetradactylus (Darevsky & Orlov, 2005)
Sphenomorphus tonkinensis, Q. Nguyen, Schmitz, T. Nguyen, Orlov, Böhme & Ziegler, 2011 – σφηνόμορφος του Τονκίνου
Sphenomorphus transversus, Greer & F. Parker, 1971
Sphenomorphus tridigitus (Bourret, 1939) – σφηνόμορφος ο τριδάκτυλος
Sphenomorphus tritaeniatus (Bourret, 1937)
Sphenomorphus tropidonotus (Boulenger, 1897) – σφηνόμορφος ο τροπιδόνωτος
Sphenomorphus undulatus (W. Peters & Doria, 1878) – σφηνόμορφος ο κυματώδης
Sphenomorphus vanheurni (Brongersma, 1942)
Sphenomorphus variegatus (W. Peters, 1867)
Sphenomorphus wau, Shea & Allison, 2021
Sphenomorphus wollastoni (Boulenger, 1914)
Sphenomorphus woodfordi (Boulenger, 1887)
Sphenomorphus yersini, S. Nguyen, L. Nguyen, V.D.H. Nguyen, Orlov & Murphy, 2018 – σφηνόμορφος του Yersin
Sphenomorphus zimmeri (Ahl, 1933)

Παραπομπές

↑ Greer κ.ά. (2006)
↑ Beolens, Bo; Watkins, Michael; Grayson, Michael: The Eponym Dictionary of Reptiles, Johns Hopkins University Press, Βαλτιμόρη 2011, ISBN 978-1-4214-0135-5 (Sphenomorphus muelleri, σελ. 184)

Βιβλιογραφία

Fitzinger, L.: Systema Reptilium, Fasciculus Primus, Amblyglossae, εκδ. Braumüller & Seidel, Βιέννη 1843 (Sphenomorphus, νέον γένος, σελ. 23) (στη λατινική)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Austin J.J., Arnold E.N.: «Using ancient and recent DNA to explore relationships of extinct and endangered Leiolopisma skinks (Reptilia: Scincidae) in the Mascarene islands», Molecular Phylogenetics and Evolution, τόμ. 39 (2), σσ. 503-511 (2006)
Greer, Allen E., Patrick David και Alexandre Teynié: «The Southeast Asian scincid lizard Siaphos tridigitus Bourret, 1939 (Reptilia, Scincidae): a second specimen», Zoosystema, τόμ. 28 (3), σσ. 785-790 (2006) (πλήρες κείμενο σε PDF)
Shea G.M., Michels J.P.: «A replacement name for Sphenomorphus keiensis (Kopstein, 1926) from the southeastern Moluccas, Indonesia (Reptilia: Squamata: Scincidae) with a redescription of the species» Αρχειοθετήθηκε 2012-02-17 στο Wayback Machine. Zoologische Mededelingen, τόμ. 82 (52), σσ. 737-747 (2008) (PDF)

[1] Greer κ.ά. (2006)

[2] Beolens, Bo; Watkins, Michael; Grayson, Michael: The Eponym Dictionary of Reptiles, Johns Hopkins University Press, Βαλτιμόρη 2011, ISBN 978-1-4214-0135-5 (Sphenomorphus muelleri, σελ. 184)

[1]

[2]