Στην Τουρκία, διεξήχθη συνταγματικό δημοψήφισμα την Κυριακή 16 Απριλίου 2017.[1][2] Οι ψηφοφόροι κλήθηκαν να προεγκρίνουν ή να απορρίψουν ένα σύνολο από 18 προτεινόμενες τροποποιήσεις του τουρκικού συντάγματος[3], που θα μετατρέψουν το πολίτευμα της χώρας από προεδρευόμενη κοινοβουλευτική δημοκρατία σε προεδρική κοινοβουλευτική δημοκρατία. Όσοι ενέκριναν την αλλαγή του πολιτεύματος ψήφιζαν "ναι", ενώ όσοι την απέρριπταν, ψήφιζαν "όχι". Το αποτέλεσμα, σε ποσοστά, ήταν οριακά υπέρ του "ναι", με το 51,4% των ψηφισάντων να συντάσσονται με αυτή την επιλογή, ενώ "όχι" ψήφισε το 48,59% των πολιτών. Σε απόλυτους αριθμούς, το "ναι" συγκέντρωσε περί τα 25,2 εκατομμύρια ψήφους, ενώ υπέρ του "όχι" τάχθηκαν 23,8 περίπου εκατομμύρια πολίτες[4].
Οι τροποποιήσεις αποτελούν πρόταση του κυβερνώντος Κόμματος Δικαιοσύνης και Ανάπτυξης (AKP, προφ. Α-Κε-Πε) και του ηγέτη του και προέδρου της Τουρκίας Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν. Υπέρ των αλλαγών τάχθηκε και το Κόμμα Εθνικιστικής Δράσης (MHP).[5][6]
Στο στρατόπεδο του "όχι" συντάχθηκαν, από διαφορετική σκοπιά, τα άλλα δύο κόμματα του τουρκικού κοινοβoυλίου, το κεμαλικής ιδεολογίας Ρεπουμπλικανικό Λαϊκό Κόμμα (CHP) και το αριστερό HDP (Χα-Ντε-Πε).
Οι τροποποιήσεις, όταν περάσουν και από τη βουλή, αφενός ενισχύουν τις εκτελεστικές εξουσίες του προέδρου της δημοκρατίας, αφετέρου μειώνουν αυτές του Κοινοβουλίου και καταργούν το αξίωμα του πρωθυπουργού. Βουλευτικές και προεδρικές εκλογές, θα διεξάγονται πλέον ταυτόχρονα, κάθε πέντε χρόνια[7]. Ακόμη, αυξάνεται ο αριθμός των βουλευτών από 550 σε 600 και αναμορφώνεται το Ανώτατο Συμβούλιο Δικαστών και Εισαγγελέων (HSYK) της Τουρκίας.
Πράσινος φάκελος και χαρακτηριστικό λευκο-καφέ ψηφοδέλτιο, δείγμα από αυτά που χρησιμοποιήθηκαν στο δημοψήφισμα. (Evet=Nαι, Hayir=Όχι )
Στις 10 Δεκεμβρίου 2016, το AKP και το MHP κατέθεσαν 21 προτεινόμενες τροποποιήσεις του συντάγματος και ξεκίνησαν να συλλέγουν υπογραφές από μέλη του κοινοβουλίου, προκειμένου να ξεκινήσουν οι κοινοβουλευτικές διαδικασίες που απαιτούνται για τη διεξαγωγή δημοψηφίσματος. Σε ψηφοφορίες που ακολούθησαν, 3 από αυτές τις προτάσεις απορρίφθηκαν, με τις υπόλοιπες 18 να παραμένουν. Συνοπτικά οι προτεινόμενες τροποποιήσεις είναι οι εξής:[8][9][10][11][12]
Περιγραφή των προτεινόμενων τροποποιήσεων
#
Άρθρο
Περιγραφή τροποποίησης
1
Άρθρο 9
Η δικαστική εξουσία είναι υποχρεωμένη να ενεργεί υπό τον όρο της αμεροληψίας.
2
Άρθρο 75
Ο αριθμός των βουλευτών αυξάνεται από τους 550 στους 600.
3
Άρθρο 76
Η απαιτούμενη ηλικία για να είναι κάποιος υποψήφιος σε εκλογές μειώνεται από τα 25 στα 18 έτη, ενώ πλέον δεν απαιτείται να έχει εκπληρώσει την στρατιωτική του θητεία. Στρατιωτικοί δεν μπορούν να θέτουν υποψηφιότητα σε εκλογές.
4
Άρθρο 77
Η κοινοβουλευτική θητεία παρατείνεται από τα 4 στα 5 έτη. Οι βουλευτικές και οι προεδρικές εκλογές θα διεξάγονται την ίδια μέρα κάθε πέντε χρόνια, με τις προεδρικές να διεξάγονται και σε δεύτερο γύρο, σε περίπτωση μη εξασφάλισης πλειοψηφίας.
5
Άρθρο 87
Ο ρόλος του κοινοβουλίου είναι να:
Συντάσσει, μεταβάλει, καταργεί νόμους.
Αποδέχεται διεθνείς συμβάσεις.
Συζητά, αυξάνει ή μειώνει τον προϋπολογισμό σε ειδική επιτροπή και να αποδέχεται ή απορρίπτει αυτόν στην ολομέλειά του.
Διορίζει 7 μέλη του HSYK
και χρησιμοποιεί άλλες εξουσίες που περιγράφονται στο σύνταγμα
5
Άρθρο 89
Για να ξεπεραστεί το προεδρικό βέτο, το κοινοβούλιο πρέπει να εγκρίνει το ίδιο νομοσχέδιο με απόλυτη πλειοψηφία (301 βουλευτών).
6
Άρθρο 98
Το κοινοβούλιο διορίζει το υπουργικό συμβούλιο και τον αντιπρόεδρο της χώρας μέσα από κοινοβουλευτική έρευνα, γενική συζήτηση και γραπτές ερωτήσεις. Συγκεκριμένα, ο προτεινόμενος αντιπρόεδρος θα πρέπει να απαντήσει σε γραπτές ερωτήσεις εντός 15 ημερών.
7
Άρθρο 101
Προκειμένου κάποιος να μπορεί να θέσει υποψηφιότητα στις προεδρικές εκλογές θα πρέπει να έχει την στήριξη ενός ή περισσότερων κομμάτων που κέρδισαν 5% ή περισσότερο στις προηγούμενες βουλευτικές εκλογές και 100.000 ψηφοφόρους. Ο εκλεγμένος πρόεδρος δεν χρειάζεται πλέον να τερματίσει τη συμμετοχή στο κόμμα του, σε περίπτωση που έχει κάποια.
8
Άρθρο 104
Ο πρόεδρος γίνεται ο αρχηγός του κράτους και ο επικεφαλής της κυβέρνησης, με εξουσία να διορίζει και να απολύει τους υπουργούς και τον αντιπρόεδρο. Ο πρόεδρος μπορεί να εκδίδει εκτελεστικά διατάγματα.
9
Άρθρο 105
Το κοινοβούλιο μπορεί να ξεκινήσει κοινοβουλευτική έρευνα με απόλυτη πλειοψηφία (301). Μετά την ολοκλήρωση σχετικής έρευνας, το κοινοβούλιο μπορεί να παραπέμψει σε δίκη τον πρόεδρο, εφόσον υπάρχει πλειοψηφία 400 βουλευτών.
10
Άρθρο 106
Ο πρόεδρος μπορεί να διορίσει έναν ή περισσότερους αντιπροέδρους. Εάν η προεδρία χηρεύσει, τότε πρέπει να πραγματοποιηθούν νέες προεδρικές εκλογές εντός 45 ημερών.
11
Άρθρο 116
Ο πρόεδρος και τα τρία πέμπτα της βουλής μπορούν να αποφασίσουν την πρόωρη προσφυγή στις κάλπες.
12
Άρθρο 119
Η πράξη του προέδρου να εφαρμόζει στη χώρα κατάσταση εκτάκτου ανάγκης πρέπει να διαθέτει κοινοβουλευτική έγκριση.
13
Άρθρο 125
Οι πράξεις του Προέδρου υπόκεινται σε δικαστικό έλεγχο.
13
Άρθρο 142
Τα στρατιωτικά δικαστήρια καταργούνται, εκτός αν έχουν συγκροτηθεί για να διερευνήσουν ενέργειες στρατιωτικών σε περίοδο πολέμου.
13
Άρθρο 146
Οι δικαστές του συνταγματικού δικαστηρίου μειώνονται από τους 15 στους 17. Ο πρόεδρος διορίζει τους 12 από τους δικαστές, ενώ οι υπόλοιποι 3 διορίζονται από το κοινοβούλιο.
14
Άρθρο 159
Το Ανώτατο Συμβούλιο Δικαστών και Εισαγγελέων μετονομάζεται σε "Συμβούλιο Δικαστών και Εισαγγελέων", τα μέλη του μειώνονται στα 13 από 22 και τα τμήματά του στα 2 από 3. 4 από τα μέλη του διορίζονται από τον πρόεδρο και 7 από το κοινοβούλιο.
15
Άρθρο 161
Ο πρόεδρος καταθέτει το σχέδιο του προϋπολογισμού 75 ημέρες πριν την έναρξη του νέου φορολογικού έτους.
16
Διάφορα άρθρα
Προσαρμογή διαφόρων άρθρων του συντάγματος, που αφορούν κυρίως μεταφορά εκτελεστικών αρμοδιοτήτων από την κυβέρνηση προς τον πρόεδρο.
16
Άρθρο 123
Ο πρόεδρος έχει την εξουσία να δημιουργεί ομόσπονδα κρατίδια.
17
Προσωρινό άρθρο 21
Οι επόμενες προεδρικές και βουλευτικές εκλογές θα διεξαχθούν στις 3 Νοεμβρίου 2019.
18
Εφαρμογή των τροποποιήσεων 1-17
Οι τροποποιήσεις (2, 4 και 7) να τεθούν σε ισχύ μετά τις επόμενες εκλογές, ενώ οι υπόλοιπες μετά την ορκωμοσία του νέου προέδρου.
