Μετάβαση στο περιεχόμενο

Το κουκλόσπιτο

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Το κουκλόσπιτο
ΣυγγραφέαςΧένρικ Ίψεν[1][2]
ΤίτλοςEt dukkehjem[1]
ΓλώσσαΝορβηγική γλώσσα[1]
Ημερομηνία δημιουργίας1879[1]
Ημερομηνία δημοσίευσης4  Δεκεμβρίου 1879[3]
Μορφήθεατρικό έργο[1]
ΧαρακτήρεςΝόρα[1], Τόρβαλτ Χέλμερ[1], Γιατρός Ρανκ[1], Κριστίνε Λίντε[1], Κρόγκσταντ[1], Άννα-Μαρία[1], Ελένη[1], Βαστάζος[1] και The Helmer's three little children[4]
Πρώτη έκδοσηGyldendal[1]
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα (π • σ • ε )

Το Κουκλόσπιτο (Δανικά και Μποκμάλ: Et dukkehjem) είναι θεατρικό έργο του Νορβηγού θεατρικού συγγραφέα Χένρικ Ίψεν με τρεις πράξεις. Έκανε πρεμιέρα στο Βασιλικό Θέατρο της Κοπεγχάγης στις 21 Δεκεμβρίου 1879, ενώ είχε εκδοθεί νωρίτερα εκείνο το μήνα.[5] Το έργο τοποθετείται σε μία νορβηγική πόλη γύρω στα 1879.

Το έργο είναι σημαντικό λόγω του τρόπου με τον οποίο αντιμετωπίζει τη μοίρα μιας παντρεμένης γυναίκας, που τη συγκεκριμένη εποχή στη Νορβηγία δεν είχε τις λογικές ευκαιρίες για προσωπική ολοκλήρωση σε έναν κόσμο κυριαρχούμενο από άνδρες, παρά το γεγονός ότι ο Ίψεν αρνείται ότι ήταν πρόθεσή του να γράψει ένα φεμινιστικό έργο. Εκείνη την εποχή, το έργο προκάλεσε μεγάλη αίσθηση και μία «θύελλα έντονης αντιπαράθεσης»,[6] που πέρασε από το θέατρο στις εφημερίδες ανά τον κόσμο και στην κοινωνία.[7]

Το 2006, στην εκατονταετία από θάνατο του Ίψεν, το Το κουκλόσπιτο διακρίθηκε ως το πιο πολυανεβασμένο έργο στον κόσμο εκείνη τη χρονιά.[8] Η UNESCO έχει εγγράψει τα αυτόγραφα χειρόγραφα του Ίψεν για Το κουκλόσπιτο στο Μητρώο της Παγκόσμιας Μμνήμης το 2001, ως αναγνώριση της ιστορικής τους αξίας.[9]

Kατάλογος χαρακτήρων

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Αντελέιντε Γιοχάνεσεν στο ρόλο της Νόρας σε κουτί τσιγάρων, 1880–82
  • Νόρα Χέλμερ – η σύζυγος του Tόρβαλντ, μητέρα τριών παιδιών, ζει με τα ιδανικά της γυναίκας του 19ου αιώνα, αλλά εγκαταλείπει την οικογένειά της στο τέλος του έργου.
  • Tόρβαλντ Χέλμερ – σύζυγος της Νόρας, πρόσφατα προαχθείς διευθυντής τράπεζας, ισχυρίζεται ότι είναι ερωτευμένος με τη σύζυγό του, αλλά ο γάμος τους την καταπνίγει.
  • Δρ. Ρανκ – πλούσιος οικογενειακός φίλος. Είναι ανίατα άρρωστος και υπονοείται ότι η «φυματίωση της σπονδυλικής στήλης» του προέρχεται από ένα αφροδίσιο νόσημα που κόλλησε από τον πατέρα του.
  • Κρίστινε Λίντε – παλιά φίλη της Νόρας από το σχολείο, χήρα, αναζητά εργασία. Ήταν σε σχέση με τον Κρόγκσταντ πριν από την εποχή του έργου.
  • Nιλς Κρόγκσταντ – υπάλληλος στην τράπεζα του Tόρβαλντ, πατέρας χωρίς σύζυγο, ωθείται στην απελπισία. Υποτιθέμενος απατεώνας, αποκαλύπτεται ότι είναι παλιός εραστής της Κριστίνε.
  • Τα Παιδιά – Παιδιά της Νόρας και του Tόρβαλντ: Iβαρ, Μπόμπι και Εμύ (κατά σειρά ηλικίας).
  • Aνε Μαρίε – πρώην παραμάνα της Νόρας, που έδωσε τη δική της κόρη σε «ξένους» όταν έγινε, όπως λέει, η μόνη μητέρα που γνώρισε η Νόρα. Φροντίζει τώρα τα παιδιά της Νόρας.[10]
  • Ελένε – υπηρέτρια των Χέλμερ
  • Ο Πορτιέρης – παραδίδει ένα χριστουγεννιάτικο δέντρο στο σπίτι των Χέλμερ στην αρχή του έργου.

Σύνοψη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πράξη Πρώτη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Κα Λίντε και η Νόρα συζητούν (από παραγωγή του 2012)

Το έργο αρχίζει την περίοδο των Χριστουγέννων καθώς η Nόρα Χέλμερ μπαίνει στο σπίτι της μεταφέροντας πολλά πακέτα. Ο σύζυγος της Νόρας Τόρβαλντ εργάζεται στο γραφείο του όταν εκείνη φτάνει. Την επιπλήττει παιχνιδιάρικα επειδή ξόδεψε τόσα πολλά χρήματα στα χριστουγεννιάτικα δώρα, αποκαλώντας την «μικρό σκίουρό» του. Την πειράζει για το πώς την προηγούμενη χρονιά είχε περάσει εβδομάδες κάνοντας δώρα και στολίδια με το χέρι, επειδή τα χρήματα ήταν λιγοστά. Φέτος ο Τόρβαλντ πρόκειται να προαχθεί στην τράπεζα όπου εργάζεται, οπότε η Νόρα πιστεύει ότι μπορούν να αφήσουν τον εαυτό τους λίγο ελεύθερο. Η υπηρέτρια αναγγέλλει δύο επισκέπτες: την κ. Κρίστινε Λίντε, μια παλιά φίλη της Nόρας, που ήρθε αναζητώντας εργασία και τον Δρ. Ρανκ, στενό φίλο της οικογένειας, που πηγαίνει στο γραφείο. Η Κριστίνε έχει περάσει λίγα δύσκολα χρόνια, από τότε που ο σύζυγός της πέθανε αφήνοντας της χωρίς χρήματα ή παιδιά. Η Νόρα λέει ότι τα πράγματα δεν ήταν εύκολα για αυτούς: Ο Τόρβαλντ αρρώστησε και έπρεπε να ταξιδέψουν στην Ιταλία για να αναρρώσει. Η Κριστίνε εξηγεί ότι όταν η μητέρα της ήταν άρρωστη έπρεπε να φροντίζει τους αδελφούς της, αλλά τώρα που μεγάλωσαν αισθάνεται ότι η ζωή της είναι «απερίγραπτα κενή». Η Νόρα υπόσχεται να μιλήσει στον Τόρβαλντ για την εύρεση εργασίας. Η Κριστίνε λέει ευγενικά στη Νόρα ότι είναι σαν παιδί. Η Νόρα προσβάλλεται, οπότε αστειεύεται ότι πήρε χρήματα από έναν «θαυμαστή», ώστε να μπορέσουν να ταξιδέψουν στην Ιταλία για να καλυτερέψει η υγεία του Τόρβαλντ. Είπε στον Τόρβαλντ ότι ο πατέρας της της έδωσε τα χρήματα, αλλά στην πραγματικότητα κατάφερε να τα δανειστεί παράνομα χωρίς εκείνος να το γνωρίζει, γιατί οι γυναίκες δεν μπορούσαν να κάνουν τίποτα οικονομικό, όπως η υπογραφή επιταγών, χωρίς το σύζυγό τους. Με τα χρόνια εργάζεται κρυφά και εξοικονομεί χρήματα για να το εξοφλήσει.

Ο Κρόγκσταντ, χαμηλόβαθμος υπάλληλος στην τράπεζα του Τόρβαλντ, φτάνει και πηγαίνει στο γραφείο. Η Νόρα είναι σαφώς ανήσυχη όταν τον βλέπει. Ο Δρ. Ρανκ φεύγει από το γραφείο και αναφέρει ότι αισθάνεται δυστυχισμένος, αν και όπως όλοι θέλει να συνεχίσει να ζει. Σε αντίθεση με τη δική του σωματική ασθένεια, λέει ότι ο άντρας στο γραφείο, ο Κρόγκσταντ, είναι «ηθικά ασθενής».

Μετά τη συνάντηση με τον Κρόγκσταντ, ο Τόρβαλντ βγαίνει από το γραφείο. Η Νόρα τον ρωτάει αν μπορεί να δώσει στην Κριστίνε μια θέση στην τράπεζα και ο Τόρβαλντ είναι πολύ θετικός, λέγοντας ότι αυτή είναι μια τυχερή στιγμή, καθώς μια θέση μόλις άδειασε. Ο Τόρβαλντ, η Κριστίνε και ο Δρ. Ρανκ φεύγουν από το σπίτι, αφήνοντας τη Νόρα μόνη. Η παραμάνα επιστρέφει με τα παιδιά και η Νόρα παίζει μαζί τους για λίγο έως ότου ο Κρόγκσταντ τρυπώνει από την μισάνοιχτη πόρτα στο σαλόνι και την ξαφνιάζει. Ο Κρόγκσταντ λέει στη Νόρα ότι ο Τόρβαλντ σκοπεύει να τον απολύσει από την τράπεζα και της ζητά να μεσολαβήσει για να του επιτρέψει να διατηρήσει τη δουλειά του. Εκείνη αρνείται και ο Κρόγκσταντ απειλεί να την εκβιάσει για το δάνειο που πήρε για το ταξίδι στην Ιταλία. Ξέρει ότι έλαβε αυτό το δάνειο πλαστογραφώντας την υπογραφή του πατέρα της μετά το θάνατό του. Ο Κρόγκσταντ φεύγει και όταν επιστρέφει ο Τόρβαλντ, η Nόρα προσπαθεί να τον πείσει να μην απολύσει τον Κρόγκσταντ. Ο Τόρβαλντ αρνείται να ακούσει τις εκκλήσεις της, εξηγώντας ότι ο Κρόγκσταντ είναι ψεύτης και υποκριτής και ότι πριν χρόνια είχε διαπράξει το έγκλημα της πλαστογραφίας κατά συρροή και ο ίδιος αισθάνεται σωματικά άρρωστος με την παρουσία ενός άνδρα «που δηλητηριάζει τα παιδιά του με ψέματα και υποκρισία».

Πράξη Δεύτερη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Κριστίνε φτάνει για να βοηθήσει τη Νόρα να μεταποιησει ένα φόρεμα για μια δεξίωση, όπου θα παραβρεθούν η ίδια και ο Τόρβαλντ την επόμενη μέρα. Ο Τόρβαλντ επιστρέφει από την τράπεζα και η Νόρα τον παρακαλεί να ξαναπροσλάβει τον Κρόγκσταντ, ισχυριζόμενη ότι ανησυχεί ότι αυτός θα δημοσιεύσει δυσφημιστικά άρθρα για τον Τόρβαλντ και θα καταστρέψει την καριέρα του. Ο Τόρβαλντ απορρίπτει τους φόβους της και εξηγεί ότι, παρόλο που ο Κρόγκσταντ είναι καλός εργαζόμενος και φαίνεται να έχει αλλάξει τη ζωή του, πρέπει να απολυθεί επειδή είναι πολύ άνετος μαζί του μπροστά στο προσωπικό της τράπεζας. Ο Τόρβαλντ αποσύρεται στο γραφείο του για να εργαστεί.

Ο Δρ. Ρανκ, ο οικογενειακός φίλος, φτάνει. Η Νόρα του ζητάει μια χάρη, αλλά ο Ρανκ απαντά αποκαλύπτοντας ότι έχει εισέλθει στο τελικό στάδιο της ασθένειάς του και ότι ήταν πάντα κρυφά ερωτευμένος μαζί της. Η Νόρα προσπαθεί να αρνηθεί την πρώτη αποκάλυψη, αλλά ενοχλείται περισσότερο από την ερωτική εξομολόγησή του. Στη συνέχεια προσπαθεί αδέξια να του πει ότι δεν είναι ερωτευμένη μαζί του, αλλά τον αγαπά πολύ ως φίλο.

Έχοντας απολυθεί από τον Τόρβαλντ, ο Κρόγκσταντ φτάνει στο σπίτι. Η Νόρα πείθει τον Δρ. Ράνκ να πάει στο γραφείο του Τόρβαλντ, ώστε να μη δει τον Κρόγκσταντ. Όταν ο Κρόγκσταντ αντιμετωπίζει τη Νόρα, δηλώνει ότι δεν ενδιαφέρεται πλέον για το υπόλοιπο του δανείου της Νόρας, αλλά αντ 'αυτού θα φανερώσει το σχετικό θέμα για να εκβιάσει τον Τόρβαλντ όχι μόνο για να τον κρατήσει στη δουλειά αλλά και να τον προάγει. Η Νόρα εξηγεί ότι έχει καταβάλει κάθε δυνατή προσπάθεια για να πείσει τον άντρα της, αλλά εκείνος αρνείται να αλλάξει γνώμη. Ο Κρόγκσταντ ενημερώνει τη Νόρα ότι έχει γράψει μια επιστολή που περιγράφει το έγκλημά της (πλαστογράφησε την εγγύηση του πατέρα της) και την έβαλε στο γραμματοκιβώτιο του Τόρβαλντ, που είναι κλειδωμένο.

Η Νόρα λέει στην Κριστίνε για τη δύσκολη κατάστασή της. Της δίνει την κάρτα του Κρόγκσταντ με τη διεύθυνσή του και της ζητά να προσπαθήσει να τον πείσει να παραιτηθεί.

Ο Τόρβαλντ μπαίνει και προσπαθεί να πάρει την αλληλογραφία του, αλλά η Νόρα τον αποσπά παρακαλώντας τον να τη βοηθήσει στην πρόβα που κάνει για το χορό, προφασιζόμενη άγχος για τη δεξίωση. Χορεύει τόσο άσχημα και ενεργεί τόσο παιδαριωδώς, που ο Τόρβαλντ συμφωνεί να περάσει όλο το βράδυ για να την εκπαιδεύσει. Όταν οι άλλοι πηγαίνουν για δείπνο, η Νόρα μένει πίσω για λίγα λεπτά και σκέφτεται να αυτοκτονήσει.

Πράξη Τρίτη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ο Τόρβαλντ απευθύνεται στη Νόρα (από μια παράσταση του 2012)

Η Kριστίνε λέει στον Κρόγκσταντ ότι παντρεύτηκε τον άντρα της μόνο επειδή δεν είχε άλλα μέσα για να στηρίξει την άρρωστη μητέρα και τα μικρά αδέλφια της και ότι επέστρεψε για να του προσφέρει ξανά την αγάπη της. Πιστεύει ότι δεν θα είχε στραφεί σε ανήθικες συμπεριφορές εάν δεν είχε καταστραφεί από την εγκατάλειψή της και δεν είχε σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Ο Κρόγκσταντ αλλάζει γνώμη και προσφέρεται να πάρει πίσω την επιστολή του προς τον Τόρβαλντ. Ωστόσο η Kριστίνε αποφασίζει ότι ο Τόρβαλντ θα πρέπει να γνωρίσει την αλήθεια για το καλό του γάμου του με τη Nόρα.

Οταν ο Τόρβαλντ τραβάει κυριολεκτικά τη Νόρα από το πάρτι, ο Ρανκ τους ακολουθεί. Συνομιλούν για λίγο, με τον Δρ Ρανκ να μεταφέρει έμμεσα στη Νόρα ότι πρόκειται για το τελικό αντίο, καθώς έχει πειστεί ότι ο θάνατός του πλησιάζει. Ο Δρ Rανκ φεύγει και ο Τόρβαλντ παίρνει τις επιστολές του. Καθώς τις διαβάζει, η Νόρα ετοιμάζεται να φύγει για πάντα, αλλά ο Τόρβαλντ τη φέρνει αντιμέτωπη με την επιστολή του Κρόγκσταντ. Εξοργισμένος, δηλώνει ότι τώρα είναι εντελώς στην εξουσία του. Πρέπει να παραδοθεί στις απαιτήσεις του και να παραμείνει σιωπηλός για όλη την υπόθεση. Χλευάζει τη Νόρα, την αποκαλεί ανέντιμη και ανήθικη γυναίκα και της λέει ότι είναι ανίκανη να μεγαλώσει τα παιδιά τους. Λέει ότι από τώρα και στο εξής ο γάμος τους θα είναι μόνο εικονικός.

Μια υπηρέτρια μπαίνει, παραδίδοντας μια επιστολή στη Νόρα. Η επιστολή προέρχεται από τον Κρόγκσταντ, ωστόσο ο Τόρβαλντ απαιτεί τη να διαβάσει και να την πάρει από τη Νόρα. Ο Τόρβαλντ θριαμβολογεί ότι σώθηκε, καθώς ο Κρόγκσταντ επέστρεψε την ενοχοποιητική σύμβαση, που ο Τόρβαλντ καίει αμέσως μαζί με τις επιστολές του Κρόγκσταντ. Παίρνει πίσω τα σκληρά λόγια του προς τη γυναίκα του και της λέει ότι τη συγχωρεί. Η Νόρα συνειδητοποιεί ότι ο σύζυγός της δεν είναι ο δυνατός και γενναίος άνδρας που νόμιζε ότι ήταν και ότι αγαπάει πραγματικά τον εαυτό του περισσότερο από την ίδια.

Ο Τόρβαλντ εξηγεί ότι όταν ένας άντρας έχει συγχωρήσει τη γυναίκα του, αυτό τον κάνει να την αγαπά ακόμη περισσότερο, αφού του θυμίζει ότι εξαρτάται απόλυτα από αυτόν, όπως ένα παιδί. Διατηρεί την ηρεμία του, θεωρώντας το περιστατικό ως απλό λάθος που έκανε λόγω της ανοησίας της, ενός από τα πιο αγαπημένα γυναικεία της χαρακτηριστικά.

Η Νόρα λέει στον Τόρβαλντ ότι τον εγκαταλείπει και σε μια επιθετική σκηνή εκφράζει την αίσθηση προδοσίας και απογοήτευσής της. Λέει ότι δεν την αγάπησε ποτέ, έχουν γίνει ξένοι ο ένας με τον άλλο. Νιώθει προδομένη από την αντίδραση του στο σκάνδαλο του Κρόγκσταντ και λέει ότι πρέπει να ξεφύγει για να καταλάβει τον εαυτό της. Λέει ότι την έχει αντιμετωπιστεί σαν κούκλα για να παίζουν για όλη της τη ζωή, πρώτα από τον πατέρα της και μετά από τον ίδιο. Ο Τόρβαλντ επιμένει ότι εκπληρώνει το καθήκον της ως γυναίκας και μητέρας, αλλά η Νόρα λέει ότι έχει καθήκοντα για τον εαυτό της που είναι εξίσου σημαντικά και ότι δεν μπορεί να είναι καλή μητέρα ή γυναίκα χωρίς να μάθει να είναι κάτι περισσότερο από ένα παιχνίδι. Αποκαλύπτει ότι περίμενε ότι θα ήθελε να θυσιάσει τη φήμη του για τη δική της και ότι είχε προγραμματίσει να αυτοκτονήσει για να τον εμποδίσει να το κάνει. Τώρα συνειδητοποιεί ότι ο Τόρβαλντ δεν είναι καθόλου είδος του ατόμου που πίστευε ότι ήταν και ότι ο γάμος τους βασίστηκε σε αμοιβαίες φαντασιώσεις και παρεξηγήσεις.

Η Νόρα αφήνει τα κλειδιά και το γαμήλιο δαχτυλίδι της. Ο Τόρβαλντ καταρρέει και αρχίζει να κλαίει, αμήχανος με αυτό που συνέβη. Οταν η Νόρα φεύγει από το δωμάτιο ο Τόρβαλντ, για ένα δευτερόλεπτο, εξακολουθεί να έχει μια αίσθηση ελπίδας, και αναφωνεί στον εαυτό του "Το πιο υπέροχο πράγμα από όλα -;", λίγο πριν ακουστεί η πόρτα να κλείνει.

Εναλλακτικό τέλος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Γερμανός ατζέντης του Iψεν θεώρησε ότι το αρχικό τέλος δεν θα είχε επιτυχία στα γερμανικά θέατρα. Επιπλέον οι νόμοι περί πνευματικών δικαιωμάτων της εποχής δεν προστάτευαν το πρωτότυπο έργο του Iψεν. Επομένως, για να θεωρηθεί αποδεκτό και να εμποδίσει τον μεταφραστή να αλλάξει το έργο του, ο Iψεν αναγκάστηκε να γράψει ένα εναλλακτικό τέλος για τη γερμανική πρεμιέρα. Σε αυτό το τέλος η Νόρα πηγαίνει στα παιδιά της, αφού έχει διαπληκτισθεί με τον Τόρβαλντ. Βλέποντάς τα καταρρέει και καθώς πέφτει η αυλαία υπονοείται ότι παραμένει. Ο Iψεν αργότερα χαρακτήρισε το τέλος αυτό ως όνειδος για το αρχικό έργο και το χαρακτήρισε ως «βάρβαρο αίσχος».[11] Σχεδόν όλες οι παραγωγές σήμερα χρησιμοποιούν το αρχικό τέλος, όπως και όλες σχεδόν οι κινηματογραφικές μεταφορές.

Σύνθεση και έκδοση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Εμπνευση από την πραγματική ζωή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Κουκλόσπιτο βασίστηκε στη ζωή της Λάουρα Κίελερ (πατρικό όνομα Λάουρα Σμιτ Πέτερσεν), μιας καλής φίλης του Ιψεν. Πολλά από όσα συνέβησαν μεταξύ της Νόρας και του Τόρβαλντ είχαν συμβεί μεταξύ της Λάουρα και του συζύγου της, Βίκτορ. Οπως συμβαίνει και στο έργο, η Λάουρα συνήψε ένα παρόμοιο δάνειο για να σώσει το σύζυγό της. Ηθελε τα χρήματα για να εξασφαλίσει μια θεραπεία για τη φυματίωση, που τον ταλαιπωρούσε.[12] Εγραψε στον Ιψεν, ζωτώντας του να συστήσει ένα έργο της στον εκδότη του, πιστεύοντας ότι από τις πωλήσεις του βιβλίου της θα αποπλήρωνε το χρέος της. Οταν αυτός αρνήθηκε πλαστογράφησε μια επιταγή για τα χρήματα και σε αυτό το σημείο αποκαλύφθηκε. Στην πραγματική ζωή, όταν ο Βίκτορ ανακάλυψε το μυστικό δάνειο της Βίκτορ τη χώρισε και την έκλεισε σε άσυλο. Δύο χρόνια με την προτροπή του επέστρεψε στο σύζυγο και τα παιδιά της και στη συνέχεια έγινε γνωστή Δανή συγγραφέας και έζησε μέχρι τα 83.

Ο Ιψεν έγραψε το Κουκλόσπιτο όταν η Λάουρα Κίελερ ήταν κλεισμένη στο άσυλο και η μοίρα αυτής της οικογενειακής φίλης τον επηρέασε έντονα, ίσως επίσης επειδή η Λάουρα του είχε ζητήσει να παρέμβει σε μια κρίσιμη στιγμή του σκανδάλου πράγμα που εκείνος δεν μπόρεσε ή δεν θέλησε να κάνει. Αντί αυτού μετέτρεψε αυτή την πραγματική κατάσταση σε ένα αισθητικά επιτυχημένο δράμα. Στο έργο η Νόρα εγκαταλείπει τον Τόρβσλντ με ψηλά το κεφάλι, αν και αντιμετωπίζει ένα αβέβαιο μέλλον, δεδομένων των περιορισμών που αντιμετώπιζαν οι μόνες γυναίκες στην κοινωνία της εποχής.

Η Κίελερ τελικά ανέκαμψε από την ντροπή του σκανδάλου και έκανε τη δικιά της πετυχημένη συγγραφική καριέρα, ενώ παρέμεινε δυσαρεστημένη με την αναγνώρισή της μόνο ως Νόρας του Ιψεν τα επόμενα χρόνια..[13][14]

Σύνθεση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Iψεν άρχισε να σκέφτεται το έργο γύρω στο Μάιο του 1878, παρόλο που δεν ξεκίνησε το πρώτο του σχέδιο πριν από ένα χρόνο αργότερα, έχοντας σκεφτεί τα θέματα και τους χαρακτήρες κατά την ενδιάμεση περίοδο (φαντάστηκε, για παράδειγμα, την πρωταγωνίστριά του, Νόρα, καθώς τον πλησίασε μια μέρα φορώντας ένα "μπλε μάλλινο φόρεμα").[15] Περιέγραψε την αντίληψή του για το έργο ως «σύγχρονη τραγωδία» σε σημείωμα που γράφτηκε στη Ρώμη στις 19 Οκτωβρίου 1878.[16] «Μια γυναίκα δεν μπορεί να είναι ο εαυτός της στη σύγχρονη κοινωνία», υποστηρίζει, δεδομένου ότι είναι «μια αποκλειστικά ανδρική κοινωνία, με νόμους φτιαγμένους από άνδρες και με εισαγγελείς και δικαστές που αξιολογούν τη γυναικεία συμπεριφορά από αρσενική άποψη!»

Εκδοση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Iψεν έστειλε ένα αντίγραφο του ολοκληρωμένου έργου στον εκδότη του στις 15 Σεπτεμβρίου 1879.[17] Εκδόθηκε για πρώτη φορά στην Κοπεγχάγη στις 4 Δεκεμβρίου 1879, σε μια έκδοση 8.000 αντιγράφων που εξαντλήθηκαν μέσα σε ένα μήνα. Ακολούθησε μια δεύτερη έκδοση 3.000 αντιγράφων στις 4 Ιανουαρίου 1880 και μια τρίτη 2.500 αντιγράφων στις 8 Μαρτίου.[18]

Ιστορικό παραστάσεων

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Κουκλόσπιτο έκανε την παγκόσμια πρεμιέρα του στις 21 Δεκεμβρίου 1879 στο Βασιλικό Θέατρο της Κοπεγχάγης, με Νόρα την Μπέτυ Χένινγκς,Τόρβαλντ τον Εμιλ Πούλσεν και Δρ. Ρανκ τον Πέτερ Γιέρντορφ.[19] Γράφοντας για τη νορβηγική εφημερίδα Folkets Avis, ο κριτικός Εριγκ Μπεγκ θαύμασε την πρωτοτυπία και την τεχνική μαεστρία του Iψεν: «Καμιά κραυγαλέα φράση, καμιά υψηλή θεατρικότητα, καμία σταγόνα αίματος, ούτε καν ένα δάκρυ.» [20] Ολα τα εισιτήρια εξαντλήθηκαν.[21] Μια άλλη παραγωγή ανέβηκε στο Βασιλικό Θέατρο της Στοκχόλμης, στις 8 Ιανουαρίου 1880, ενώ ακολούθησαν λίγο αργότερα οι παραγωγές στη Χριστιανία (με τη Γιόχανε Γιούελ ως Nόρα και τον Αρνολντους Ρέιμερς ως Tόρβαλντ) και στο Μπέργκεν.[22]

Στη Γερμανία η ηθοποιός Χέντβιγκ Νήμαν-Ράαμπε αρνήθηκε να ανεβάσει το έργο, όπως ήταν γραμμένο, δηλώνοντας, "Δεν θα εγκατέλειπα ποτέ τα παιδιά μου!". Καθώς οι επιθυμίες του συγγραφέα δεν προστατεύονταν από πνευματικά δικαιώματα, ο Ιψεν αποφάσισε, για να αποφύγει τη διασκευή του έργου από έναν ελάσσονα δραματουργό, να διαπράξει αυτό που ονόμασε «βάρβαρο αίσχος» στο έργο του ο ίδιος, δίνοντάς του ένα εναλλακτικό τέλος στο οποίο η Νόρα δεν έφευγε.[23] Μια παραγωγή με αυτή την εκδοχή ανέβηκε στο Φλένσμπουργκ το Φεβρουάριο του 1880.[24] Αυτή η εκδοχή ανέβηκε επίσης στο Αμβούργο, τη Δρέσδη, το Αννόβερο και το Βερολίνο, αν και, μετά τις διαμαρτυρίες και την έλλειψη επιτυχίας, η Νήμαν-Ράαμπε υιοθέτησε τελικά το αρχικό τέλος.[24] Μια άλλη παραγωγή της αρχικής εκδοχής, μερικές πρόβες της οποίας παρακολούθησε ο Ιψεν, ανέβηκε στις 3 Μαρτίου 1880 στο Residenztheater στο Μόναχο.[24]

Στη Μεγάλη Βρετανία ο μόνος τρόπος με τον οποίο αρχικά επιτράπηκε να ανέβει το έργο στο Λονδίνο ήταν μια διασκευή των Χένρι Αρθουρ Τζόουνς και Χένρι Χέρμαν με τον τίτλο Η Καταστροφή μιας Πεταλούδας.[25] Αυτή η παράσταση ανέβηκε στο Πριγκιπικό Θέατρο στις στις 3 Μαρτίου 1884. Γράφοντας το 1896 στο βιβλίο του Τα Θεμέλια ενός Εθνικού Δράματος ο Τζόουνς αναφέρει: «Εφτασε στα χέρια μου μια πρόχειρη μετάφραση από τη γερμανική εκδοχή του Κουκλόσπιτου και μου είπαν ότι αν μπορούσε να μετατραπεί σε ένα συμπαθητικό έργο, θα μπορούσε να ανέβει αμέσως στις σκηνές του Λονδίνου. Δεν ήξερα τίποτα για τον Iψεν. Υπό αυτές προέκυψε η διασκευή με τον τίτλο Η Καταστροφή μιας Πεταλούδας. " [26] Ο Χ. Λ. Μένκεν γράφει ότι ήταν ένα Κουκλόσπιτο "αφύσικο και αφοπλισμένο. ... Προς το μέσο του έργου ο Iψεν ρίχτηκε στα ψάρια και η Νόρα σώθηκε από την αυτοκτονία, την εξέγερση, τη φυγή και την αθανασία, κάνοντας ένα πιστό παλιό υπάλληλο να κλέψει τη μοιραία υπογραφή της από το γραφείο του Kρόγκσταντ.… Η αυλαία έπεσε πάνω σε ένα ευτυχισμένο σπίτι. "[27]

Πριν από το 1899 ανέβηκαν δύο ιδιωτικές παραγωγές του έργου στο Λονδίνο (στην αρχική του μορφή όπως το έγραψε ο Iψεν) - η μία με το Τζορτζ Μπέρναρντ Σω στο ρόλο του Kρόγκσταντ.[10] Η πρώτη δημόσια βρετανική παραγωγή του έργου στην κανονική του μορφή ανέβηκε στις 7 Ιουνίου 1889 στο Novelty Theatre, με πρωταγωνίστρια τη Τζάνετ Ειτσερτς ως Nόρα και τον Τσαρλς Τσάριγκτον ως Tόρβαλντ. .[28][29][30] Η Ειτσερτς έπαιξε ξανά τη Νόρα για ένα 7ήμερο το 1897. Λίγο μετά την πρεμιέρα του στο Λονδίνο η Ειτσερτς έφερε το έργο στην Αυστραλία το 1889.[31]

Το έργο πρωτοανέβηκε στην Αμερική το 1883 στο Λούισβιλ του Κεντάκι. Η Eλενα Μόντγεσκα υποδύθηκε τη Νόρα. Το έργο έκανε την πρεμιέρα του στο Μπρόντγουεϊ στο Θέατρο Πάλμερ στις 21 Δεκεμβρίου 1889, με πρωταγωνίστρια τη Μπέατρις Κάμερον ως Nόρα Χέλμερ.[32] Ανέβηκε για πρώτη φορά στη Γαλλία το 1894.[22] Μεταξύ άλλων παραγωγών στις Ηνωμένες Πολιτείες είναι μία το 1902 με πρωταγωνιστή τη Μίνι Μάντερν Φισκ, μια διασκευή του 1937 σε σενάριο του Θόρντον Ουάιλντερ και πρωταγωνίστρια τη Ρουθ Γκόρντον και μια παραγωγή του 1971 με την Κλαιρ Μπλουμ.

Το Μάιο του 2009 ανέβηκε μια νέα μετάφραση του Zάινι Χάρις στο Donmar Warehouse, με πρωταγωνιστές τη Τζίλιαν Άντερσον, τον Τόμπυ Στέφενς, τον Αντον Λέσερ, την Τάρα Φιτζέραλντ και το Κρίστοφερ Εκλεστον.[33]

Το έργο ανέβηκε από την 24/6: A Jewish Theater Company το Μάρτιο του 2011, μια από τις πρώτες παραστάσεις τους μετά τα εγκαίνιά της το Δεκέμβριο του 2010 στο Μανχάταν.[34]

Τον Αύγουστο του 2013 ο Γιανγκ Βικ,[35] στο Λονδίνο, ανέβασε μια νέα διασκευή [36] του Κουκλόσπιτου σε σκηνοθεσία της Κάρι Κράκνελ [37] με βάση την αγγλική μετάφραση του Σίμον Στέφενς. Το Σεπτέμβριο του 2014, σε συνεργασία με το Φεστιβάλ του Μπρίσμπεϊν, το La Boite που βρίσκεται στην πόλη αυτή της Αυστραλίας, φιλοξένησε μια διασκευή του Κουκλόσπιτου που γράφτηκε από τη Λάλυ Kατς και σκηνοθετήθηκε από το Στέφεν Μίτσελ Ράιτ.[38] Τον Ιούνιο του 2015 το Space Arts Centre στο Λονδίνο ανέβασε μια εκδοχή του Κουκλόσπιτου με το απορριφθέν εναλλακτικό τέλος.[39] Το Manaveli του Τορόντο παρουσίασε μια εκδοχή του Κουκλόσπιτου στα Ταμίλ (ஒரு பொம்மையின் வீடு) στις 30 Ιουνίου 2018, σε μετάφραση και σκηνοθεσία του P Wikneswaran. Το έργο έγινε ευμενέστατα δεκτό από την Κοινότητα των Ταμίλ στο Τορόντο και ανέβηκε ξανά λίγους μήνες αργότερα. Το ίδιο θεατρικό έργο γυρίστηκε σε ταινία στις αρχές του 2019 και προβλήθηκε στο Τορόντο στις 4 Μαΐου 2019. Η ταινία έγινε δεκτή με πολύ καλές κριτικές και οι καλλιτέχνες επευφημήθηκαν για την παράστασή τους. Τώρα γίνονται ενέργειες για την προβολή της ταινίας பொம்மையின் வீடு, στο Λονδίνο, στο Safari Cinema Harrow, στις 7 Ιουλίου 2019.[39] Από το Σεπτέμβριο του 2019 ως τον Οκτώβριο του 2019, το Lyric Hammersmith στο Λονδίνο φιλοξένησε μια νέα διασκευή του έργου του Τάνικα Γκούπτα, που μετέφερε το σκηνικό του έργου στην αποικιακή Ινδία.[40] Αν και η πλοκή παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό αμετάβλητη οι πρωταγωνιστές μετονομάστηκαν σε Τομ και Νίρου Χέλμερ και προστέθηκε μια συζήτηση σχετικά με τη βρετανική καταπίεση του ινδικού λαού. Μια σημαντική αλλαγή ήταν η αφαίρεση της πόρτας, που χτυπάει στο τέλος του έργου. Εξέδωσαν επίσης ένα πακέτο διδακτικού υλικού που περιλαμβάνει αποσπάσματα από το διασκευασμένο σενάριο του έργου.[41]

Μια παραγωγή του Κουκλόσπιτου από τη The Jamie Lloyd Company με πρωταγωνίστρια τη Τζέσικα Τσάστεϊν είχε αρχικά προγραμματιστεί να ανέβει στο Playhouse Theatre στο Λονδίνο το καλοκαίρι του 2020. Λόγω της πανδημίας του COVID-19 το έργο έχει αναβληθεί για μεταγενέστερη ημερομηνία.[42]

Aνάλυση και κριτική

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Νόρα (την παίζει η Βέρα Κομισσαρζέβσκαγια) στολίζει το χριστουγεννιάτικο δέντρο, 1904

Το Κουκλόσπιτο αμφισβητεί τους παραδοσιακούς ρόλους ανδρών και γυναικών στο γάμο του 19ου αιώνα.[43] Για πολλούς Ευρωπαίους του 19ου αιώνα αυτό ήταν σκανδαλώδες. Η σύμβαση του γάμου θεωρείτο ιερή και η απεικόνισή του όπως το έκανε ο Ιψεν προκάλεσε αντιδράσεις.[44] Ωστόσο ο Ιρλανδός θεατρικός συγγραφέας Τζορτζ Μπέρναρντ Σω βρήκε την προθυμία του Ιψεν να εξετάσει την κοινωνία χωρίς προκαταλήψεις καταπληκτική.[45]

Ο Σουηδός θεατρικός συγγραφέας Άουγκουστ Στρίντμπεργκ επέκρινε το έργο στον τόμο δοκιμίων και διηγημάτων του Παντρεμένοι (1884).[46] Ο Στρίντμπεργκ αμφισβήτησε τη Nόρα, που φεύγει και αφήνει τα παιδιά της πίσω με έναν άνδρα, που η ίδια αποδοκίμασε τόσο πολύ που δεν μένει μαζί του. Ο Στρίντμπεργκ θεωρεί επίσης ότι η εμπλοκή της Νόρα σε μια παράνομη οικονομική απάτη που περιλάμβανε την πλαστογραφία, και όλο αυτό πίσω από την πλάτη του συζύγου της, και στη συνέχεια το ψέμα της Νόρας στον άντρα της σχετικά με τον εκβιασμό του Κρόγκσταντ, είναι σοβαρά εγκλήματα που πρέπει να εγείρουν ερωτήματα στο τέλος του έργου, όταν η Νόρα κρίνει ηθικά τον άντρα της. Και ο Στρίντμπεργκ επισημαίνει ότι η καταγγελία της Νόρας ότι αυτή και ο Τόρβαλντ "δεν έχουν ανταλλάξει ποτέ μια σοβαρή κουβέντα για σοβαρά πράγματα", έρχεται σε αντίθεση με τις συζητήσεις που γίνονται στην πρώτη και δεύτερη πράξη.[47]

Οι λόγοι για τους οποίους η Νόρα φεύγει από το σύζυγό της είναι περίπλοκοι και υπονοούνται διάφορες λεπτομέρειες σε όλη τη διάρκεια του έργου. Στην τελευταία σκηνή λέει στο σύζυγό της ότι έχει «αδικηθεί πολύ» από την υποτιμητική και αφ' υψηλού συμπεριφορά του και τη στάση του απέναντί ​​της στο γάμο τους - σαν να ήταν η «σύζυγος κούκλα» του - και τα παιδιά με τη σειρά τους έχουν γίνει οι δικές της «κούκλες», οδηγώντας την να αμφιβάλλει για την ικανότητά της να μεγαλώσει τα παιδιά της. Ανησυχεί από τη συμπεριφορά του συζύγου της σε σχέση με το σκάνδαλο των δανεισμένων χρημάτων. Δεν αγαπά τον σύζυγό της, αισθάνεται ότι είναι ξένοι, αισθάνεται μεγάλη σύγχυση και υποδηλώνει ότι τα θέματα της μοιράζονται πολλές γυναίκες. Ο Τζορτζ Μπέρναρντ Σω προτείνει ότι έφυγε για να ξεκινήσει «ένα ταξίδι αναζητώντας τον αυτοσεβασμό και τη μαθητεία στη ζωή» και ότι η εξέγερσή της είναι «το τέλος ενός κεφαλαίου της ανθρώπινης ιστορίας».[48]

Ο Iψεν εμπνεύστηκε από την πεποίθηση ότι «μια γυναίκα δεν μπορεί να είναι ο εαυτός της στη σύγχρονη κοινωνία», δεδομένου ότι είναι «μια αποκλειστικά ανδρική κοινωνία, με νόμους από άνδρες και με εισαγγελείς και δικαστές που αξιολογούν τη γυναικεία συμπεριφορά από αρσενική άποψη». Οι ιδέες του μπορούν επίσης να θεωρηθούν ότι έχουν μια ευρύτερη εφαρμογή: Ο Μάικλ Μέγερ υποστήριξε ότι το θέμα του έργου δεν είναι τα δικαιώματα των γυναικών, αλλά μάλλον "η ανάγκη κάθε ατόμου να ανακαλύψει τι είναι πραγματικά και να προσπαθήσει να γίνει αυτό ακριβώς. " [49] Σε μια ομιλία που δόθηκε στη Νορβηγική Ένωση για τα Δικαιώματα της Γυναίκας το 1898, ο Ίμπσεν επέμεινε ότι" πρέπει να αποκηρύξει την τιμή ότι εργάζεται συνειδητά για το κίνημα των δικαιωμάτων των γυναικών ", αφού έγραψε" χωρίς καμία συνειδητή σκέψη να κάνει προπαγάνδα, «το καθήκον του ήταν η περιγραφή του ανθρώπου.[50] Ωστόσο το έργο σχετίζεται με το φεμινισμό, καθώς η Μίριαμ Σνέιρ το συμπεριλαμβάνει στην ανθολογία της Φεμινισμός: Τα Βασικά Ιστορικά Γραπτά, χαρακτηρίζοντάς το ως ένα από τα βασικά φεμινιστικά έργα.[51]

Λόγω της παρέκκλισης από την παραδοσιακή συμπεριφορά και τις θεατρικές συμβάσεις, που συνεπάγεται η αποχώρηση της Νόρας, η πράξη της να χτυπήσει την πόρτα καθώς φεύγει καταλήγει να αντιπροσωπεύει το ίδιο το έργο.[52][53] Στους Εικονοκλάστες (1905), ο Τζέιμς Χάνεκερ σημείωσε ότι «η πόρτα που χτυπάει αντηχεί σε όλη τη στέγη του κόσμου».[54]

Διασκευές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κινηματογράφος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το Κουκλόσπιτο έχει διασκευασθεί για τον κινηματογράφο σε διάφορες περιπτώσεις όπως:

  • Η χαμένη βουβή ταινία του 1922 Κουκλόσπιτο με πρωταγωνίστρια την Αννα Ναζίμοβα ως Νόρα.[55][56]
  • Η γερμανική βουβή ταινία Νόρα του 1923 σε σκηνοθεσία του Μπέρτολντ Φήρτελ. Τη Νόρσ υποδύθηκε η Ολγα Τσέχοβα, που γεννήθηκε Ολγα Νάιπερ, που ήταν ανηψιά και συνονόματη του Αντόν Τσέχωφ. Ηταν επίσης σύζυγος του Μάικλ Τσέχωφ.[57]
  • Η ταινία Casa de munecas της Αργεντινής του 1943 με πρωτaγωνίστρια τη Ντέλια Γκαρσές, που εκσυγχρονίζει την ιστορία και χρησιμοποιεί το εναλλακτικό τέλος..[58]
  • Δύο κινηματογραφικές εκδοχές βγήκαν το 1973: το Κουκλόσπιτο του Τζόζεφ Λόουζι με πρωταγωνιστές τη Τζέιν Φόντα, τον Ντέιβιντ Γουόρνερ και τον Τρέβορ Χάουαρντ[59] και το Κουκλόσπιτο του Πάτρικ Γκάρλαντ με πρωταγωνιστές την Κλερ Μπλουμ, τον Άντονι Χόπκινς και τον Ραλφ Ρίτσαρντσον.[60]
  • Η ταινία του Νταριούς Μεχριουί Σάρα βασίζεται στο Κουκλόσπιτο με την πλοκή να μεταφέρεται στο Ιράν. Η Σάρα, που την υποδύεται η Νίκι Καριμί, είναι η Νόρα του έργου του Ιψεν.[60]
  • Το 2012 το θέατρο Young Vic του Λονδίνου έβγαλε μια ταινία μικρού μήκους με τίτλο Νόρα με τη Χάτι Μόραχαν να παρουσιάζει πώς θα φαινόταν μια σημερινή Νόρα.[61]
  • Το 2016 υπήρχαν σχέδια για μiα σύγχρονη εκδοχή με πρωταγωνιστές τον Μπεν Κίνγκσλεϊ ως Δόκτορ Ρανκ και τη Μισέλ Μαρτίν ως Νόρα.[62][63]

Τηλεόραση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Το 1959 διασκευή για την Αμερικανική Τηλεόραση σε σκηνοθεσία του Τζορτζ Σέιφερ, με τις Τζούλι Χάρις, Κρίστοφερ Πλάμερ, Χιούμ Κρόνιν, Αιλιν Χέκαρτ και Τζέισον Ρόμπαρντς.
  • Το 1973 η Νορβηγική Τηλεόραση παρήγαγε μια διασκευή του Κουκλόσπιτου με τίτλο Ed dukkehjem σε σκηνοθεσία Αριλντ Μπρίχμαν και πρωταγωνίστρια τη Λίζε Φγέλσταντ ως Νόρα.
  • Το 1974 μια δισσκευή της Δυτικογερμανικής τηλεόρασης με τίτλο Nora Helmer σε σκηνοθεσία Ράινερ Βέρνερ Φασμπίντερ με πρωταγωνίστρια τη Μάργκιτ Κάρστενσεν στο ρόλο του τίτλου.
  • Το 1992 ο Ντέιβιντ Θάκερ σκηνοθέτησε μια βρετανική τηλεοπτική διασκευή με τη Τζούλιετ Στίβενσον, τον Τρέβορ Ηβ και τον Ντέιβιντ Κάλντερ.

Μετασκευές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Το 1989 ο σκηνοθέτης θεάτρου και κινηματογράφου Ίνγκμαρ Μπέργκμαν σκηνοθέτησε και εξέδωσε μια συντομευμένη μετασκευή του έργου με τίτλο Νόρα, που παρέλειπε εντελώς τους χαρακτήρες των υπηρετών και των παιδιών εστιάζοντας περισσότερο στον αγώνα επικράτησης μεταξύ Νόρας και Τόρβαλντ. Θεωρήθηκε ευρέως ότι υποβαθμίζει τα φεμινιστικά θέματα του πρωτότυπου του Ιψεν.[64] Το πρώτο ανέβασμά της στη Νέα Υόρκη εκτιμήθηκε από τους Times ότι τονίζει τις μελοδραματικές πτυχές του έργου.[65] Οι Los Angeles Times έγραψαν ότι " η Νόρα ανεβάζει το Κουκλόσπιτο σε ορισμένα σημεία αλλά το αδυνατίζει σε άλλα.[66]
  • Ο Λούκας Νέιθ έγραψε το Κουκλόσπιτο, Μέρος 2, ως συνέχεια για τη Νόρα 15 χρόνια αργότερα.
  • Το 2017 η περφόμερ Σερντόνα Σινάτρα έγραψε και πρωταγωνίστησε σε μια διασκευή του έργου με τίτλο Το Κουκλόσπιτο της Σερντόνα σε σκηνοθεσία του Αλί Μοχάμεντ ελ-Γκασέιρ. Η παράσταση ανέβηκε στο 12th Avenue Arts από το Washington Ensemble Theatre.Ο Μπρένταν Κίλη των The Seattle Tines την περιέγραψε ως "τριεπίπεδη σάτιρα", στην οποία "η εκδοχή της Σερντόνα του έργου του Ιψεν για τη θηλυκότητα στρέφεται σε ένα είδος αυτοαναφοράς στην επαμφοτερίζουσα ταυτότητα της."[67]
  • Το Θέατρο Πολιτών της Γλασκώβης ανέβασε το Νόρα: Ενα Κουκλόσπιτο του Στεφ Σμιθ, ριζική μετασκευή του έργου, με τρεις ηθοποιούς να παίζουν τη Νόρα το 1918, το 1968 και το 2018.[68] Η παραγωγή μεταφέρθηκε αργότερα στο Young Vic του Λονδίνου.[69]
  • Το Dottok-e-Log (Κουκλόσπιτο), διασκευσμένο και σκηνοθετημένο από το Χασίφ Χουσέιν, παρουσιάστηκε στα Βαλουχικά στην Εθνική Ακαδημία Παραστατικών Τεχνών του Πακιστάν στις 30-31 Μαρτίου 2019.

Μυθιστορήματα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το 2019 ο απομνημονευματογράφος, δημοσιογράφος και καθηγητής Γουέντι Σουάλοου εξέδωσε το Ψάχνοντας τη Νόρα: Μετά το Κουκλόσπιτο. Το ιστορικό μυθιστόρημα του Σουάλοου αφηγείται την ιστορία της ζωής της Νόρας Χέλμερ από τη στιγμή, το Δεκέμβριο του 1879, που η Νόρα εγκαταλείπει το σύζυγο και τα μικρά παιδιά της στο τέλος του Κουκλόσπιτου. Ο Σουάλοου παρουσιάζει, από την έρευνά του στο έργο και την εμβληματική του πρωταγωνίστρια, την πραγματικότητα της εποχής και τη νορβηγική μετανάστευση του 19ου αιώνα στην Αμερική, ακολουθώντας τη Νόρα καθώς πρώτα αγωνίζεται να επιβιώσει στην Χριστιανία (σημερινό Οσλο) και στη συνέχεισ ταξιδεύει με πλοίο, τρένο και κάρο σε ένα στα δυτικά λιβάδια της Μινεσσότα.

Χορός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το μπαλέτο της Στίνα Κουάγκεμπερ Νόρα για το Αγγλικό Εθνικό Μπαλέτο έκανε πρεμιέρα το 2019, με την Κρύσταλ Κόστα ως Νόρα και τον Τζέφρι Τσίριο ως Tόρβαλντ, στο Τυρολέζικο Κοντσέρτο για Πιάνο και Ορχήστρα του Φίλιπ Γκλας. .[70]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ 1,00 1,01 1,02 1,03 1,04 1,05 1,06 1,07 1,08 1,09 1,10 1,11 1,12 1,13 «Henrik Ibsens skrifter». Henrik Ibsen's writings Digital Edition. Ανακτήθηκε στις 31  Οκτωβρίου 2024.
  2. ↑ IbsenStage. ibsenstage.hf.uio.no/pages/work/8528. Ανακτήθηκε στις 31  Οκτωβρίου 2024.
  3. ↑ «Henrik Ibsens skrifter». Henrik Ibsen's writings Digital Edition. Ανακτήθηκε στις 31  Οκτωβρίου 2024.
  4. ↑ «Henrik Ibsens skrifter». Henrik Ibsen's writings Digital Edition. Ανακτήθηκε στις 4  Νοεμβρίου 2024.
  5. ↑ «A Doll's House - PLAY BY IBSEN». Ανακτήθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 2019. 
  6. ↑ Krutch, Joseph Wood (1953). "Modernism" in Modern Drama, A Definition and an Estimate (στα Αγγλικά). Ithaca: Cornell University Press. σελ. 9. OCLC 176284. 
  7. ↑ Walter, McFarlane, James· Jens, Arup (1998). Four Major Plays. Oxford University Press. ISBN 0192833871. OCLC 39674082. 
  8. ↑ «Henrik Ibsen's psychodramas still grip the world 100 years after his death». Pravda Report. 22 May 2006. http://www.pravdareport.com/news/world/22-05-2006/80777-ibsen-0/. Ανακτήθηκε στις 30 May 2017. 
  9. ↑ «Henrik Ibsen: A Doll's House». UNESCO. Ανακτήθηκε στις 30 Μαΐου 2017. 
  10. ↑ 10,0 10,1 Byatt, A. S. (1 May 2009). «Blaming Nora». The Guardian. ISSN 0261-3077. https://www.theguardian.com/stage/2009/may/02/ibsen-a-dolls-house. Ανακτήθηκε στις 30 May 2017. 
  11. ↑ «The alternative ending of A Doll's House». National Library of Norway. 30 Μαΐου 2005. Ανακτήθηκε στις 30 Μαΐου 2017. 
  12. ↑ A. S. Byatt (2 May 2009). «Blaming Nora». The Guardian (Guardian News and Media). https://www.theguardian.com/stage/2009/may/02/ibsen-a-dolls-house. Ανακτήθηκε στις 20 June 2017. 
  13. ↑ Törnqvist, Egil (1995). Ibsen: A Doll's House. Cambridge University Press. σελ. 2. ISBN 9780521478663. OCLC 635006762. 
  14. ↑ Worthen, William B (2011). The Wadsworth anthology of drama. Wadsworth. σελ. 667. ISBN 9781428288157. OCLC 610205542. 
  15. ↑ Meyer (1967, 463–467, 472).
  16. ↑ Meyer (1967, 466).
  17. ↑ Meyer (1967, 474).
  18. ↑ Meyer (1967, 475).
  19. ↑ Meyer (1967, 477) and Moi (2006, 227, 230).
  20. ↑ Quoted by Meyer (1967, 477).
  21. ↑ Meyer (1967, 480).
  22. ↑ 22,0 22,1 Meyer (1967, 479).
  23. ↑ Meyer (1967, 480–481).
  24. ↑ 24,0 24,1 24,2 Meyer (1967, 481).
  25. ↑ text Jones, Henry Arthur. Herman, Henry. Breaking a butterfly : a play in three acts. Printed for private use only: not published. 76 pages.
  26. ↑ Jones, Henry Arthur. The Foundations of a National Drama: a collection of lectures, essays and speeches, delivered and written in the years 1896–1912. (1 January 1913). 1 January 1913. Reprinted: Wentworth Press (26 Aug 2016) (ISBN 978-1362548942). Page 208.
  27. ↑ Mencken, H. L. The Collected Drama of H. L. Mencken: Plays and Criticism. Scarecrow Press, 2012. (ISBN 9780810883703). page 185.
  28. ↑ Ibsen, Henrik (1889). A Doll's House [Illustrated with photographs]. William C. Archer translator. London: T Fisher Unwin. OCLC 29743002. 
  29. ↑  Moses, Montrose J. (1920). «Doll's House, A». Στο: Rines, George Edwin, επιμ. Encyclopedia Americana.  (Αγγλικά)
  30. ↑  «Herman, Henry». New International Encyclopedia. 1905. 
  31. ↑ Brockett and Hildy (2003, 353).
  32. ↑ «Opening Night Production Credits: A Doll's House (1889)». The Internet Broadway Database. 2008. Ανακτήθηκε στις 18 Σεπτεμβρίου 2008. 
  33. ↑ Kate Bassett (24 May 2009). «The Donmar's new Ibsen isn't so much a clever interpretation as a bit of questionable rewriting». The Independent (London). https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/theatre-dance/reviews/a-dolls-house-donmar-londonbrthe-observer-nt-cottesloe-londonbrgrasses-of-a-thousand-colours-royal-court-upstairs-london-1689909.html. 
  34. ↑ «For New Theater Company, Shabbat Takes Center Stage». The Forward. 16 December 2010. 
  35. ↑ «Homepage». Young Vic website. 
  36. ↑ [1]
  37. ↑ Soloski, Alexis (6 Φεβρουαρίου 2014). «Carrie Cracknell Adds a 21st-Century Flavor to Ibsen». The New York Times. 
  38. ↑ «A Doll's House by Henrik Ibsen in a new version by Lally Katz». La Boite Theatre Company. 2014. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Νοεμβρίου 2014. Ανακτήθηκε στις 2 Νοεμβρίου 2014. 
  39. ↑ 39,0 39,1 .«A Doll's House at The Space». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Απριλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 1 Απριλίου 2015. 
  40. ↑ https://lyric.co.uk/shows/a-dolls-house/
  41. ↑ https://lyric.co.uk/wp-content/uploads/2019/05/A-Dolls-House_Education-Pack_Lyric-2019.pdf
  42. ↑ .«The Jamie Lloyd Company announces the postponement of THE SEAGULL and A DOLL'S HOUSE». Ανακτήθηκε στις 28 Μαΐου 2020. 
  43. ↑ Fisher, Jerilyn (2003). «The slammed door that still reverberates». Στο: Fisher, Jerilyn· Silber, Ellen S, επιμ. Women in literature: reading through the lens of gender. Greenwood Press. σελίδες 99–101. ISBN 9780313313462. OCLC 50638821. 
  44. ↑ James, McFarlane (1994). Cambridge Companion to Ibsen. Cambridge University Press. σελ. 167. ISBN 9780521423212. OCLC 869601716. 
  45. ↑ Griffith, Gareth (21 Δεκεμβρίου 1995). Superior Brains: Political Thought of Bernard ShawΔωρεάν πρόσβαση υπoκείμενη σε περιορισμένη δοκιμή, συνήθως απαιτείται συνδρομή. Routledge. σελίδες 164–165. ISBN 9780415124737. OCLC 528524661. 
  46. ↑ Meyer (1967, 476).
  47. ↑ Sandbach, Mary, trans. Strindberg, August, author. 1972. Getting Married Parts I and II. London: Victor Gollancz. (1972) (ISBN 0-575-00629-3)
  48. ↑ Shaw, Bernard. "A Doll's House Again". Dramatic Opinions and Essays. Volume II. Brentanos (1916) p. 258
  49. ↑ Meyer (1967, 478).
  50. ↑ Ibsen, "Speech at the Festival of the Norwegian Women's Rights League, Christiana", 26 May 1898; in Dukore (1974, 563); see also Moi (2006, 229–230).
  51. ↑ Schneir, Miriam (1972). Feminism: The Essential Historical Writings. Vintage Books. 
  52. ↑ Hornby, Richard (1995). Script into performance: a structuralist approach. Hal Leonard Corporation. σελ. 157. ISBN 978-1-55783-237-5. 
  53. ↑ Törnqvist, Egil (1995). Ibsen: A Doll's House. Cambridge University Press. σελ. 150. ISBN 9780521478663. OCLC 635006762. 
  54. ↑ Cunningham, Lawrence S.· Reich, John J. (2009). Culture & Values, Volume II: A Survey of the Humanities with Readings. Cengage Learning. σελ. 492. ISBN 978-0-495-56926-8. 
  55. ↑ Progressive Silent Film List: A Doll's House at silentera.com
  56. ↑ Hale, Alan (28 Φεβρουαρίου 1922). «A Doll's House» – μέσω memory.loc.gov. 
  57. ↑ Holledge, Julie. Bollen, Jonathan. Helland, Frode. Tompkins, Joanne. A Global Doll's House: Ibsen and Distant Visions. Springer, 2016. (ISBN 9781137438997). Page 217.
  58. ↑ Plazaolapage, Luis Trelles. South American Cinema/ Cine De America Del Sur: Dictionary of Film Makers/ Diccionario De Los Productores De Peliculas. Publisher: La Editorial, UPR (1989). (ISBN 9780847720118). Page 10.
  59. ↑ «Review: A Doll's House». Variety. 31 Δεκεμβρίου 1972. 
  60. ↑ 60,0 60,1 Canby, Vincent (23 May 1973). «Claire Bloom's 'Doll's House on Film: The Cast». The New York Times. https://www.nytimes.com/movie/review?res=9A0DE3DE123DE63ABC4B51DFB3668388669EDE. 
  61. ↑ «Nora: a short film responding to Ibsen's A Doll's House». The Guardian. 18 October 2012. https://www.theguardian.com/film/video/2012/oct/18/nora-ibsen-dolls-house-video. Ανακτήθηκε στις 12 January 2017. 
  62. ↑ Wharton, David. «Ben Kingsley, Julian Sands, And Jena Malone Sign On for a Doll's House». Cinema Blend. Ανακτήθηκε στις 12 Ιανουαρίου 2017. 
  63. ↑ Mottram, James (9 June 2016). «Sir Ben Kingsley interview». Independent. https://www.independent.co.uk/arts-entertainment/films/features/sir-ben-kingsley-interview-learning-to-drive-actor-gandhi-house-of-sand-and-fog-film-a7072516.html. Ανακτήθηκε στις 12 January 2017. 
  64. ↑ «A Doll's House». Ingmar Bergman. Ανακτήθηκε στις 3 Απριλίου 2017. 
  65. ↑ Goodman, Walter (24 February 1988). «Stage: Bergman Version Of Ibsen's 'Doll's House'». The New York Times. ISSN 0362-4331. https://www.nytimes.com/1988/02/24/theater/stage-bergman-version-of-ibsen-s-doll-s-house.html. Ανακτήθηκε στις 3 April 2017. 
  66. ↑ Shirley, Don (26 May 1998). «Bergman Adaptation Restructures 'A Doll's House'». Los Angeles Times. ISSN 0458-3035. http://articles.latimes.com/1998/may/26/entertainment/ca-53435. Ανακτήθηκε στις 3 April 2017. 
  67. ↑ Kiley, Brendan. «'Cherdonna's Doll's House' is an absurd and poignant satire of femininity». The Seattle Times. The Seattle Times. Ανακτήθηκε στις 4 Ιανουαρίου 2021. 
  68. ↑ McMillan, Joyce (12 Μαρτίου 2019). «Stef Smith on reimagining A Doll's House: "I couldn't just wrench the play out of Ibsen's hands"». The Scotsman. Ανακτήθηκε στις 31 Μαρτίου 2019. 
  69. ↑ McMillan, Joyce (7 Ιανουαρίου 2020). «Anna Russell-Martin on starring in Stef Smith's Nora - A Doll's House: "I still cry, whenever I read it"». The Scotsman. Ανακτήθηκε στις 10 Ιανουαρίου 2020. 
  70. ↑ Winship, Lyndsey (5 April 2019). «English National Ballet: She Persisted review – odes to Frida, Pina and Nora». The Guardian. https://www.theguardian.com/stage/2019/apr/05/english-national-ballet-she-persisted-review-sadlers-wells-tamara-rojo-frida-pina-nora. 
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Το_κουκλόσπιτο&oldid=10636290"