Φραγκόσυκο
Το φραγκόσυκο ή κακτόσυκο είναι φρούτο, καρπός της φραγκοσυκιάς ή κακτοσυκιάς, κακτοειδούς φυτού Κεντρο-Αμερικανικής προέλευσης, που φυτρώνει στην Ελλάδα και στην Κύπρο. Ο καρπός αυτός αναπτύσσεται περιμετρικά πάνω στις άκρες των φύλλων της φραγκοσυκιάς.
Το φραγκόσυκο ή κακτόσυκο ονομαζέται και ως παυλόσυκο ή αραπόσυκο και το φυτό παυλοσυκιά ή αραποσυκιά. Το κόκκινο φραγκόσυκο ονομάζεται και ως δρακόσυκο. Στην Κύπρο ονομάζεται και ως παπουτσόσυκο και το φυτό παπουτσοσυκιά.[1][2][3]
Μορφολογία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η επιφάνεια του καρπού, δηλαδή του φραγκόσυκου, καλύπτεται αφενός από σκούρα κομπάκια και αφετέρου από πολύ μικρά αγκαθάκια, τα οποία μοιάζουν με χνούδι και δε γίνονται άμεσα αντιληπτά. Είναι πιθανό να πιάνει κανείς τα φραγκόσυκα για κάποιο χρόνο (λεπτά) πριν αρχίσει να νοιώθει την ενόχληση από τα αγκάθια. Για τη συλλογή του και το καθάρισμά του πριν την κατανάλωση, πρέπει να το πιάνει κανείς με κάποιο μέσο (π.χ. χαρτί, γάντι) ή εργαλείο (πιρούνι) ώστε να μην έρχεται σε επαφή με το δέρμα.
Ο καρπός της Οπουντίας της ινδικής συκής (Opuntia ficus-indica), εάν καταναλωθεί με τους σπόρους μπορεί να προκαλέσει δυσκοιλιότητα, ενώ, γίνεται καθαρτικό εάν καταναλωθεί χωρίς τους σπόρους.[4]
Ανάπτυξη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]-
Εμφάνιση του βλαστού. -
Ανάπτυξη του βλαστού. -
Πρόσθετη ανάπτυξη του βλαστού. -
Πιο ανεπτυγμένος βλαστός.
Χημική ανάλυση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Χημική ανάλυση του εδώδιμου μέρους του φραγκόσυκου δημοσιεύτηκε σε έκδοση του Γενικού Χημείου του Κράτους της Κύπρου.[5]
Η χημική ανάλυση βρίσκεται στη σελίδα 81 του βιβλίου «ΠΙΝΑΚΕΣ ΣΥΣΤΑΣΗΣ ΚΥΠΡΙΑΚΩΝ ΤΡΟΦΙΜΩΝ», που εκδόθηκε το 1999 με αριθμό ISBN 9963-38-212-6. Τα 82 γραμμάρια από τα 100 ήταν νερό. Η ίδια ποσότητα δείγματος περιείχε σε χιλιοστογραμμάρια: 119 κάλιο, 24 φωσφόρο, 13 μαγνήσιο και 80 βιταμίνη C.
Χρήσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ως τροφή
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Διατροφικό περιεχόμενο
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]| Διατροφική αξία 100 g (3.5 oz) | |||
|---|---|---|---|
| Ενέργεια | 172 kJ | ||
| Θερμίδες | 41 kcal | ||
| Υδατάνθρακες | 9,6 g | ||
| Φυτικές ίνες | 3,6 g | ||
| Λιπαρά | 0,5 g | ||
| Πρωτεΐνες | 2,5 g | ||
| Βιταμίνες | |||
| Βιταμίνη Α | 25 μg (3%) | ||
| Ριβοφλαβίνη (Β2) | 0,1 mg (8%) | ||
| Νιασίνη (Β3) | 0,5 mg (3%) | ||
| Βιταμίνη Β6 | 0,1 mg (8%) | ||
| Φυλλικό οξύ (Β9) | 6 μg (2%) | ||
| Βιταμίνη C | 14,0 mg (17%) | ||
| Βιταμίνη E | mg (0%) | ||
| Ανόργανα άλατα | |||
| Ασβέστιο | 56 mg (6%) | ||
| Σίδηρος | 0,3 mg (2%) | ||
| Μαγνήσιο | 85 mg (24%) | ||
| Φωσφόρος | 24 mg (3%) | ||
| Κάλιο | 220 mg (5%) | ||
| Ψευδάργυρος | 0,1 mg (1%) | ||
IU = International units | |||
| Πηγή: usda[6] | |||
Περιφερειακές χρήσεις σε τρόφιμα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο καρπός της φραγκοσυκιάς, κοινώς ονομάζεται φραγκόσυκο, σύκο κάκτου, Ινδικό σύκο[2][7] ή tuna (τούνα) στα Ισπανικά,[8] είναι βρώσιμο, αν και θα πρέπει να ξεφλουδιστεί προσεκτικά για να απομακρυνθούν τα μικρά αγκαθάκια στην εξωτερική επιφάνεια πριν από την κατανάλωση. Εάν η εξωτερική στρώση δεν έχει αφαιρεθεί σωστά, μπορεί να καταποθούν τα γλωχίδια (glochids) ή glochidia, προκαλώντας ενόχληση στο λαιμό, τα χείλη και τη γλώσσα καθώς τα μικρά αγκαθάκια, προσκολλώνται εύκολα στο δέρμα. Οι ιθαγενείς Αμερικανοί, όπως οι Τεκέστα (Tequesta),[Σημ. 1] κυλούσαν τους καρπούς γύρω από ένα κατάλληλο μέσο (π.χ. χαλίκι) για να "λειάνουν" τα γλωχίδια. Εναλλακτικά, η περιστροφή του καρπού στη φλόγα μιας φωτιάς ή δάδας, έχει χρησιμοποιηθεί για να αφαιρέσει τα γλωχίδια. Σήμερα, διατίθενται επίσης ποικιλίες παρθενοκαρπικές (parthenocarpic)[Σημ. 2] (χωρίς κουκούτσια).
Τα φραγκόσυκα συχνά χρησιμοποιούνται για να κάνουν καραμέλες, ζελέ ή ποτά.[9][10][11] Μπορεί να γίνει και γλυκό του κουταλιού. Το φραγκόσυκο χρησιμοποιείται επίσης, ως το κύριο συστατικό ενός δημοφιλούς Χριστουγεννιάτικου ποτού στις Βρετανικές Παρθένες Νήσους, που ονομάζεται "Miss Blyden".
Η φραγκοσυκιά εισήχθη στην Ευρώπη και ευδοκιμεί σε περιοχές με κατάλληλο κλίμα, όπως το νότιο τμήμα της Γαλλίας, της νότιας Ιταλίας, της Σικελίας (όπου αναφέρεται ως fichi d'India ή ficurinnia) στη Σαρδηνία (όπου καλούνται figumorisca - μαυριτανικό σύκα), κατά μήκος του ποταμού Στρυμόνα στη Βουλγαρία και Ελλάδα, στη νότια Πορτογαλία και τη Μαδέρα (όπου καλούνται tabaibo, figo tuno ή "Ινδικά σύκα"), στην Ανδαλουσία, Ισπανία (όπου είναι γνωστοί ως higos chumbos - (ίγος τσούμπος)). Στην Ελλάδα, αναπτύσσεται σε περιοχές όπως της Πελοποννήσου, Χαλκιδικής, Ιονίων Νήσων, Αιγαίου Πελάγους ή Κρήτης και τα σύκα της, είναι γνωστά ως «φραγκόσυκα» (Φράγκικο, δηλαδή σύκα της Δυτικής Ευρώπης) ή παυλόσυκα (σύκα του Παύλου), ανάλογα με την περιοχή. Στην Αλβανία, καλούνται fiq deti, που μεταφράζονται ως «θαλάσσια σύκα» και απαντώνται στην νοτιο-δυτική όχθη της. Τα σύκα καλλιεργούνται επίσης στην Κύπρο, όπου είναι γνωστά ως παπουτσόσυκα[1] ή μπαμπούτσα (σύκα κάκτου).
Το φραγκόσυκο φύεται επίσης ευρέως στα νησιά της Μάλτας, όπου οι Μαλτέζοι, το απολαμβάνουν ως ένα τυπικό καλοκαιρινό φρούτο (γνωστό ως bajtar tax-xewk, κυριολεκτικά «ακανθώδη σύκα») καθώς και για την παρασκευή του δημοφιλούς λικέρ, γνωστού ως bajtra.[12] Οι φραγκοσυκιές βρίσκονται τόσο συχνά στα νησιά της Μάλτας, που πολλές φορές χρησιμοποιούνται ως διαχωριστικοί τείχη μεταξύ των πολλών χαρακτηριστικών ενωμένων χωραφιών της Μάλτας, σε αντικατάσταση των συνήθων τοίχων από χαλίκια. Στην Αίγυπτο, είναι γνωστό ως teen shouky. Η φραγκοσυκιά εισήχθη στην Ερυθραία, κατά την περίοδο της Ιταλικής αποικιοκρατίας, μεταξύ του 1890 και του 1940. Είναι τοπικά γνωστό ως beles και είναι σε αφθονία, κατά τη διάρκεια του τέλους του καλοκαιριού και των αρχών του φθινοπώρου (από τα τέλη Ιουλίου έως και τον Σεπτέμβριο). Τα beles από την Ιερά Μονή του Debre Bizen λέγεται ότι είναι ιδιαίτερα γλυκά και ζουμερά. Στη Λιβύη, είναι ένα δημοφιλές φρούτο του καλοκαιριού και από τους ντόπιους ονομάζεται Χίντι, που στην κυριολεξία σημαίνει Ινδικό.
Στο Μαρόκο, την Τυνησία, τη Λιβύη, τη Σαουδική Αραβία, την Ιορδανία και σε άλλα μέρη της Μέσης Ανατολής, οι φραγκοσυκιές με τις κίτρινες και πορτοκαλί ποικιλίες, καλλιεργούνται στην άκρη των χωραφιών, δίπλα από τις σιδηροδρομικές γραμμές και άλλα διαφορετικά μη-καλλιεργήσιμα εδάφη. Το καλοκαίρι, πωλείται από πλανόδιους πωλητές και θεωρείται ένα δροσιστικό φρούτο για εκείνη την εποχή.
Tungi είναι η τοπική ονομασία των φραγκόσυκων στη Νήσο της Αγίας Ελένης. Τα φυτά (της Οπουντίας της ινδικής συκής) αρχικά είχαν φέρει στο νησί οι αποικιακοί έμποροι ελεφαντόδοντου από την Ανατολική Αφρική στη δεκαετία του 1850. Ο κάκτος tungi, φύεται πλέον άγριος στις ξηρές παράκτιες περιοχές του νησιού. Τρεις κύριες ποικιλίες tungi φυτρώνουν στο νησί: η «Αγγλική» με τους κίτρινους καρπούς· η «Madeira» με τους μεγάλους κόκκινους καρπούς· και η μικρή, σταθερή «ακανθώδης κόκκινη».
Τα νέα βλαστικά στελέχη, που συνήθως ονομάζονται nopales (νοπάλες), επίσης είναι εδώδιμα στα περισσότερα είδη Οπουντίας. Χρησιμοποιούνται συνήθως στη Μεξικάνικη κουζίνα, σε πιάτα όπως το huevos con nopales - (ουέβος κον νοπάλες) (αυγά με nopal) ή το tacos de nopales (τάκος δε νοπάλες). Τα nopales είναι επίσης ένα σημαντικό συστατικό στη Νέα Μεξικανική κουζίνα.
Στην ποτοποιΐα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Αλκοολούχα ποτά με βάση το φραγκόσυκο παρασκευάζονται σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Για παράδειγμα, στην Αμοργό παρασκευάζεται με απόσταξη ποτό με 40% περιεκτικότητα σε αλκοόλ.[Σημ. 3] Κάτι παρόμοιο, αλλά με 35% περιεκτικότητα σε αλκοόλ, παρασκευάζεται και στην Κρήτη.[13][14]
Καθάρισμα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το καθάρισμα από τα αγκάθια του φραγκόσυκου, με απλό τρόπο, γίνεται ως εξής: Τα φραγκόσυκα τοποθετούνται σε νάιλον σακούλα γεμάτη νερό. Η σακούλα αναταράσσεται αρκετές φορές κρατούμενη από τα δύο της χερούλια. Τα αγκαθάκια στα φραγκόσυκα βρέχονται και μαλακώνουν, ενώ παράλληλα, τα φραγκόσυκα τρίβονται μεταξύ τους και τα αγκαθάκια παρασύρονται στο νερό της σακούλας. Η σακούλα αδειάζεται από το νερό με αναποδογύρισμα και τα φραγκόσυκα μπορούν πλέον να πιαστούν με γυμνά χέρια.[εκκρεμεί παραπομπή]
Φωτοθήκη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]-
Φραγκόσυκο στο στάδιο της άνθισης. -
![Κοντινή λήψη του φραγκόσυκου: Πέραν των μεγάλων ακίδων, σημειώστε τα γλωχίδια (glochids ή glochidia),[Σημ. 4] (τα λεπτά αγκαθάκια ή άλλως, τις γουρουνότριχες) που εύκολα αποκολλόνται και που είναι πιθανό να προκαλέσουν δερματικό και οφθαλμικό κνησμό.](//upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/thumb/c/cc/PricklyPearClose.jpg/190px-PricklyPearClose.jpg)
Κοντινή λήψη του φραγκόσυκου: Πέραν των μεγάλων ακίδων, σημειώστε τα γλωχίδια (glochids ή glochidia),[Σημ. 4] (τα λεπτά αγκαθάκια ή άλλως, τις γουρουνότριχες) που εύκολα αποκολλόνται και που είναι πιθανό να προκαλέσουν δερματικό και οφθαλμικό κνησμό. -
Φραγκόσυκα. -
Φραγκόσυκα. Αριστερά καθαρισμένα, δεξιά σε φυσική μορφή.
![Κοντινή λήψη του φραγκόσυκου: Πέραν των μεγάλων ακίδων, σημειώστε τα γλωχίδια (glochids ή glochidia),[Σημ. 4] (τα λεπτά αγκαθάκια ή άλλως, τις γουρουνότριχες) που εύκολα αποκολλόνται και που είναι πιθανό να προκαλέσουν δερματικό και οφθαλμικό κνησμό.](/wiki/%CE%91%CF%81%CF%87%CE%B5%CE%AF%CE%BF:PricklyPearClose.jpg)
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Σημειώσεις
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Οι Tequesta (επίσης, Tekesta, Tegesta, Chequesta, Vizcaynos) φυλή ιθαγενών Αμερικανών, κατά τη στιγμή της πρώτης επαφής τους με τους Ευρωπαίους, καταλαμβάνουν μια έκταση κατά μήκος της νοτιοανατολικής ακτής του Ατλαντικού στη Φλόριντα. Είχαν σπάνιες επαφές με τους Ευρωπαίους και είχαν σε μεγάλο βαθμό μεταναστεύσει από τα μέσα του 18ου αιώνα.
- ↑ Στη βοτανική και την κηποκομία, η παρθενοκαρπία (που στην κυριολεξία σημαίνει παρθένος καρπός), είναι η φυσική ή η τεχνητή παραγωγή των φρούτων χωρίς τη γονιμοποίηση ωαρίων. Επομένως, ο καρπός είναι χωρίς κουκούτσια.
- ↑ Το ποτό παρασκευάζεται από το είδος Opuntia littoralis, ονομάζεται δε Mekila όπου η πρώτη συλλαβή του Me να παραπέμπει στο μέλι, καθώς είναι ένα από τα συστατικά του.[Παρ. Σημ. 1]
- ↑ Τα γλωχίδια - (glochids ή glochidia) (ενικός: γλωχίδιο - (glochidium)) είναι τριχοειδή αγκάθια ή κοντά αγκαθάκια, συνήθως αγκυστρωτά, που βρίσκονται στις αρεόλες (areoles) των κάκτων στην υπο-οικογένεια Opuntioideae. Τα γλωχίδια των κάκτων, αποκολλώνται εύκολα από το φυτό και διεισδύουν στο δέρμα, προκαλώντας έτσι ερεθισμό κατά την επαφή.
- Παραπομπές σημειώσεων
- ↑ Philip Chrysopoulos (12 Ιανουαρίου 2022). «Mekila: The Greek Tequila Made from Prickly Pears». Greek Reporter. Ανακτήθηκε στις 15 Ιανουαρίου 2022.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 με ημερομηνία 3.9.2012 (http://mitsero.wordpress.com/2012/09/03[νεκρός σύνδεσμος]).
- ↑ 2,0 2,1 Λεπτομέρειες για το φρούτο και το φυτό βρίσκονται στο βιβλίο Τα Φραγκόσυκα, Επιστημονική και Πρακτική Θεώρηση Φυτού και Καρπών, του Μιχαήλ Στρατουδάκη (http://www.fragosika.gr/ Αρχειοθετήθηκε 2014-01-01 στο Wayback Machine.).
- ↑ Δημητρίου, Δήμητρα. «Παπουτσόσυκο». foodmuseum.cs.ucy.ac.cy. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 21 Αυγούστου 2012. Ανακτήθηκε στις 23 Νοεμβρίου 2015.
- ↑ Lentini, F.; Venza, F. (2007). «Wild Food Plants of Popular Use in Sicily». Journal of Ethnobiology and Ethnomedicine 3 (15). doi:. PMID 17397527. PMC 1858679. http://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC1858679/.
- ↑ http://www.moh.gov.cy/moh/sgl/sgl.nsf/dmlindex_gr/dmlindex_gr?OpenDocument Αρχειοθετήθηκε 2013-11-20 στο Wayback Machine.)
- ↑ «Link to USDA Database entry». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Μαρτίου 2016. Ανακτήθηκε στις 21 Σεπτεμβρίου 2015.
- ↑ Originally meaning "Native American", though the specific epithet, "ficus-indica", means "fig from India". Note also Ficus benghalensis which is both a true fig tree and from South Asia.
- ↑ Grigson, Jane. Jane Grigson's Fruit Book, 2007, U of Nebraska Press, p. 380. ISBN 0-8032-5993-X
- ↑ Midey, Connie (2005-05-31). «A magical plant». The Arizona Republic. http://www.azcentral.com/health/diet/articles/0531prickly0531.html. Ανακτήθηκε στις 2010-05-22.
- ↑ Jarman, Max (2005-10-11). «Hand crafted hooch: Prickly pear vodka from Flagstaff». The Arizona Republic. http://www.azcentral.com/ent/music/articles/1012distillery-ON-CP.html. Ανακτήθηκε στις 2010-05-22.
- ↑ Gist, Wendy (Μάιος 2009). «Southwest Flavor: Stick to It». New Mexico Magazine. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2012-07-07. https://web.archive.org/web/20120707093654/http://www.nmmagazine.com/swflavor_pricklypear_may09.php. Ανακτήθηκε στις May 22, 2010.
- ↑ http://www.timesofmalta.com/articles/view/20030320/local/i-zeppis-bajtra-i-the-liqueur-from-the-prickly-pear-fruit.154122
- ↑ «Greek Tequila Made in Amorgos». Crete Gazette. 1 Οκτωβρίου 2009. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Απριλίου 2016. Ανακτήθηκε στις 3 Απριλίου 2016.
- ↑ Mary Harris (1 Ιουνίου 2016). «Move Over Mexico… Cretan Opuntia Spirit Tequila Has Arrived!». Greek Greece Reporter. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιουνίου 2016. Ανακτήθηκε στις 2 Ιουνίου 2016.