Φραντς Αιπίνους
| Φραντς Αιπίνους | |
|---|---|
 Ταφόπλακα του Αιπίνους στο νεκροταφείο Ραάντι, Τάρτου, Εσθονία | |
| Γενικές πληροφορίες | |
| Όνομα στη μητρική γλώσσα | Franz Ulrich Maria Theodor Aepinus (Äpinus, Hoch) (Γερμανικά) |
| Γέννηση | 13 Δεκεμβρίου 1724[1][2][3] Ρόστοκ[4][5] |
| Θάνατος | 10 Αυγούστου 1802[1][2][3] Τάρτου[6] |
| Τόπος ταφής | Κοιμητήριο Ράαντι |
| Χώρα πολιτογράφησης | Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία Ρωσική Αυτοκρατορία |
| Εκπαίδευση και γλώσσες | |
| Ομιλούμενες γλώσσες | Γερμανικά[7] λατινική γλώσσα[7] |
| Σπουδές | Πανεπιστήμιο του Ρόστοκ[8] Πανεπιστήμιο της Ιένας |
| Πληροφορίες ασχολίας | |
| Ιδιότητα | φυσικός μαθηματικός ακαδημαϊκός εφευρέτης αστρονόμος φιλόσοφος[9] |
| Εργοδότης | Κρατικό Πανεπιστήμιο Αγίας Πετρούπολης |
| Οικογένεια | |
| Γονείς | Φράντς Άλμπερτ Αιπίνους |
| Αξιώματα και βραβεύσεις | |
| Βραβεύσεις | Τάγμα της Αγίας Άννης, Α΄ Τάξη |
 Σχετικά πολυμέσα | |
Ο Φραντς Μαρία Ούλριχ Τέοντορ Αιπίνους[10] (γερμανικά: Franz Maria Ulrich Theodor Aepinus, 13 Δεκεμβρίου 1724 – 10 Αυγούστου 1802) ήταν Γερμανός μαθηματικός, επιστήμονας και φυσικός φιλόσοφος που κατοικούσε στη Ρωσική Αυτοκρατορία. Ο Αιπίνους είναι περισσότερο γνωστός για τις έρευνές του, θεωρητικές και πειραματικές, στον ηλεκτρισμό και τον μαγνητισμό.
Πρώτα χρόνια
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Γεννήθηκε στο Ρόστοκ του Δουκάτου του Μεκλεμβούργου-Σβέριν. Ήταν απόγονος του Γιοχάνες Αιπίνους (1499–1553), του πρώτου που υιοθέτησε την ελληνική μορφή (αἰπεινός) του οικογενειακού ονόματος Hugk ή Huck, και κορυφαίου θεολόγου και αμφισβητία την εποχή της προτεσταντικής μεταρρύθμισης.[11]
Σταδιοδρομία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Αφού σπούδασε ιατρική για ένα διάστημα, ο Φραντς Αεπίνους αφοσιώθηκε στις φυσικές και μαθηματικές επιστήμες, στις οποίες σύντομα απέκτησε τέτοια διάκριση που έγινε δεκτός ως μέλος της Πρωσικής Ακαδημίας Επιστημών. Το 1755 διετέλεσε για λίγο διευθυντής του Ινστιτούτου Αστρονομικού Υπολογισμού (Astronomisches Rechen-Institut). Το 1757 εγκαταστάθηκε στην Αγία Πετρούπολη ως μέλος της Ρωσικής Ακαδημίας Επιστημών και καθηγητής φυσικής, όπου παρέμεινε μέχρι τη συνταξιοδότησή του το 1798.
Το υπόλοιπο της ζωής του το πέρασε στο Ντόρπατ.[12] Απολάμβανε την εύνοια της αυτοκράτειρας Αικατερίνης Β΄ της Ρωσίας, η οποία τον διόρισε δάσκαλο του γιου της Παύλου[11]:53 και προσπάθησε, χωρίς επιτυχία, να ιδρύσει πρότυπα σχολεία σε όλη την αυτοκρατορία υπό τη διεύθυνσή του.[12] Το 1760, ο Αιπίνους εξελέγη αντεπιστέλλον μέλος της Βασιλικής Σουηδικής Ακαδημίας Επιστημών.[11]:49
Έργα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Το κύριο έργο του, Tentamen Theoriae Electricitatis et Magnetismi (Προσπάθεια για μια θεωρία του ηλεκτρισμού και του μαγνητισμού), που δημοσιεύθηκε στην Αγία Πετρούπολη το 1759, ήταν η πρώτη συστηματική προσπάθεια εφαρμογής μαθηματικών συλλογισμών στα θέματα αυτά. Δημοσίευσε επίσης μια πραγματεία, το 1761, De Distributione Caloris per Tellurem (Για την κατανομή της θερμότητας στη Γη), και ήταν συγγραφέας υπομνημάτων για διάφορα θέματα αστρονομίας, μηχανικής, οπτικής και αμιγώς μαθηματικών, τα οποία περιέχονται στα περιοδικά των επιστημονικών εταιρειών της Αγίας Πετρούπολης και του Βερολίνου.
Η μελέτη του για τις επιπτώσεις της παράλλαξης στη διέλευση ενός πλανήτη πάνω από τον ηλιακό δίσκο προκάλεσε μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς εμφανίστηκε (το 1764) μεταξύ των ημερομηνιών των δύο διελεύσεων της Αφροδίτης που έλαβαν χώρα τον 18ο αιώνα.[12]
Θεωρίες για τον ηλεκτρισμό
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ο Αιπίνους ήταν ο πρώτος που έδειξε ότι η θεωρία της δράσης εξ αποστάσεως για τον ηλεκτρισμό παρέχει απλή εξήγηση για τα πειραματικά ευρήματα που είναι σήμερα γνωστά ως ηλεκτροστατική επαγωγή, θέτοντας τα θεμέλια της ηλεκτροστατικής.[13]:52 Η θεωρία του έμοιαζε με την προσέγγιση του Νεύτωνα για τη βαρύτητα στο ότι βασιζόταν σε ανεξήγητη δράση εξ αποστάσεως.[11] Επίσης, όπως ο Νεύτωνας, ο Αιπίνους πίστευε ότι η μετάδοση της δύναμης απαιτούσε επαφή.[14] Αυτές οι φαινομενικές αντιφάσεις αντικατοπτρίζουν τη σύγχρονη επιστημονική αντίληψη των προσεγγιστικών μοντέλων των φυσικών φαινομένων.
Ο Χένρι Κάβεντις επινόησε θεωρίες για τον ηλεκτρισμό οι οποίες ήταν ουσιαστικά ίδιες, αλλά είχαν διαμορφωθεί χωρίς καμία επικοινωνία μεταξύ των δύο αυτών φιλοσόφων. Ο Αιπίνους δημοσίευσε τη θεωρία του περίπου δέκα χρόνια πριν από εκείνη του Κάβεντις. Πρόκειται για θεωρίες που τελικά έθεσαν τέλος στην ιδέα των δύο ρευστών.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 9 Απριλίου 2014.
- ↑ 2,0 2,1 2,2 MacTutor History of Mathematics archive. Ανακτήθηκε στις 22 Αυγούστου 2017.
- ↑ 3,0 3,1 3,2 (Αγγλικά) SNAC. w6pp0f1r. Ανακτήθηκε στις 9 Οκτωβρίου 2017.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 10 Δεκεμβρίου 2014.
- ↑ «Большая советская энциклопедия» (Ρωσικά) Η Μεγάλη Ρωσική Εγκυκλοπαίδεια. Μόσχα. 1969. Ανακτήθηκε στις 28 Σεπτεμβρίου 2015.
- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γερμανίας: (Γερμανικά) Gemeinsame Normdatei. Ανακτήθηκε στις 30 Δεκεμβρίου 2014.
- ↑ 7,0 7,1 Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. js20191024206. Ανακτήθηκε στις 1 Μαρτίου 2022.
- ↑ (Αγγλικά) Mathematics Genealogy Project.
- ↑ Τσεχική Εθνική Βάση Δεδομένων Καθιερωμένων Όρων. js20191024206. Ανακτήθηκε στις 19 Δεκεμβρίου 2022.
- ↑ «Αιπίνους (Aepinus), Φραντς Μαρία Ούλριχ Τέοντορ (1724 - 1802) - Εκδοτική Αθηνών Α.Ε.». www.greekencyclopedia.com. Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2024.
- ↑ 11,0 11,1 11,2 11,3 Home, Roderick Weir. "Aepinus's Essay on the Theory of Electricity and Magnetism". United States, Princeton University Press, 2015.
- ↑ 12,0 12,1 12,2 Μία ή περισσότερες προτάσεις από το προηγούμενο κείμενο ενσωματώνει κείμενο από έκδοση που είναι πλέον κοινό κτήμα: Chisholm, Hugh, επιμ.. (1911) «Aepinus, Franz Ulrich Theodor» Εγκυκλοπαίδεια Μπριτάννικα 1 (11η έκδοση) Cambridge University Press, σελ. 258
- ↑ Whittaker, Edmund T. (1989). A history of the theories of aether & electricity. 1: The classical theories (Repr έκδοση). New York: Dover Publ. ISBN 978-0-486-26126-3.
- ↑ Sanford, Fernando (1921). «Some Early Theories Regarding Electrical Forces--The Electric Emanation Theory». The Scientific Monthly 12 (6): 544–550. ISSN 0096-3771. Bibcode: 1921SciMo..12..544S. https://www.jstor.org/stable/6312.
Περαιτέρω ανάγνωση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Heilbron, John L. (1970). «Aepinus, Franz Ulrich Theodosius». Dictionary of Scientific Biography. 1. New York: Charles Scribner's Sons, σσ. 66–68. ISBN 0-684-10114-9.