Μετάβαση στο περιεχόμενο

Χρήστης:Dmtrs32/πρόχειρο

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Γονάδα
Ένα ζεύγος ωοθηκών γριβάδι (κοινός κυπρίνος) τοποθετημένες σε ανατομικό πιάτο.

Μία γονάδα ή φυλετικός αδένας ή αναπαραγωγικός αδένας (gonad, sex gland, reproductive gland)[1] είναι ένας μικτός αδένας και γεννητικό όργανο που παράγει τους γαμέτες και τις φυλετικές ορμόνες ενός οργανισμού. Τα θηλυκά αναπαραγωγικά κύτταρα είναι ωάρια και τα αρσενικά αναπαραγωγικά κύτταρα είναι τα σπερματοζωάρια.[2] Η ανδρική γονάδα, ο όρχις, παράγει σπέρμα με τη μορφή σπερματοζωαρίων. Η θηλυκή γονάδα, η ωοθήκη, παράγει ωάρια. Και οι δύο αυτοί γαμέτες είναι απλοειδή κύτταρα. Μερικά ερμαφρόδιτα ζώα (και μερικοί άνθρωποι - βλέπε αληθής ερμαφροδιτισμός) έχουν έναν τύπο γονάδας που ονομάζεται ωοθηκόρχις (ovotestis).

Εξέλιξη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Είναι δύσκολο να βρεθεί μια κοινή προέλευση για τις γονάδες, αλλά οι γονάδες εξελίχθηκαν πιθανότατα ανεξάρτητα αρκετές φορές.[3]

Ρύθμιση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι γονάδες ελέγχονται από την ωχρινοτροπίνη (luteinizing hormone, LH) και την θυλακιοτρόπο ορμόνη (follicle-stimulating hormone, FSH), που παράγονται και εκκρίνονται από γοναδότροπα ή γοναδοτροπίνες (gonadotropes, gonadotrophins) στην πρόσθια υπόφυση .[4] Αυτή η έκκριση ρυθμίζεται από την εκλυτική ορμόνη των γοναδοτροπινών (gonadotropin-releasing hormone, GnRH) που παράγεται στον υποθάλαμο.[5][6]

Aνάπτυξη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι γονάδες αναπτύσσονται από τρεις πηγές. το μεσοθήλιο, το υποκείμενο μεσεγχύμα και τα αρχέγονα γεννητικά κύτταρα. Οι γονάδες αρχίζουν να αναπτύσσονται ως ένα κοινό αρχέγονο όργανο στο πιο πρώιμο στάδιο ανάπτυξης, με τη μορφή ουρογεννητικών επαρμάτων[7] την έκτη εβδομάδα, που διαφοροποιείται μόνο αργότερα σε αρσενικό ή θηλυκό γεννητικό όργανο (εκτός από τις περιπτώσεις που δεν διαφοροποιούνται). Η παρουσία του γονιδίου SRY,[8] που βρίσκεται στο κοντό βραχίονα του χρωμοσώματος Y και κωδικοποιεί τον παράγοντα καθορισμού όρχεων, καθορίζει συνήθως τη φυλετική διαφοροποίηση των ανδρών. Ελλείψει του γονιδίου SRY από το χρωμόσωμα Υ, αναπτύσσεται συνήθως το γυναικείο φύλο (ωοθήκες αντί για όρχεις). Η ανάπτυξη των γονάδων είναι μέρος της ανάπτυξης των ουροποιητικών και αναπαραγωγικών οργάνων.

Ασθένειες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι γονάδες υπόκεινται σε πολλές ασθένειες, όπως υπεργοναδισμός, υπογοναδισμός, αγοναδισμός, όγκους και καρκίνο, μεταξύ άλλων.

Γήρανση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Γήρανση των ωοθηκών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η καθυστέρηση στην απόκτηση παιδιών είναι συχνή στον ανεπτυγμένο κόσμο και αυτή η καθυστέρηση συνδέεται συχνά με γυναικεία στειρότητα των ωοθηκών και υπογονιμότητα. Η γήρανση των ωοθηκών χαρακτηρίζεται από προοδευτική μείωση της ποιότητας και του αριθμού των ωοκυττάρων.[9] Αυτή η μείωση οφείλεται πιθανότατα, εν μέρει, στη μειωμένη έκφραση των γονιδίων που κωδικοποιούν πρωτεΐνες απαραίτητες για επιδιόρθωση του DNA και στη μείωση.[10][11] Τέτοια μειωμένη έκφραση μπορεί να οδηγήσει σε αυξημένη βλάβη του DNA και σφάλματα στο μειωτικό ανασυνδυασμό.[9]

Γήρανση των όρχεων

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Οι όρχεις των ηλικιωμένων ανδρών έχουν συχνά ανωμαλίες στα σπερματοζωάρια που μπορεί τελικά να οδηγήσουν σε ανδρική υπογονιμότητα.[12] Αυτές οι ανωμαλίες περιλαμβάνουν συσσώρευση βλάβης του DNA και μειωμένη ικανότητα επιδιόρθωσης του DNA.[12] Κατά τη διάρκεια της σπερματογένεσης στον όρχι, προκύπτουν αυθόρμητες νέες μεταλλάξεις και τείνουν να συσσωρεύονται με την ηλικία.[13]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ «the definition of sex gland». Dictionary.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Ιουλίου 2015. Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2018. 
  2. ↑ «gonad (noun) American English definition and synonyms - Macmillan Dictionary». www.macmillandictionary.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 8 Μαΐου 2018. Ανακτήθηκε στις 8 Μαΐου 2018. 
  3. ↑ Schmidt-Rhaesa, Andreas (30 Αυγούστου 2007). The Evolution of Organ Systems (στα Αγγλικά). Oxford University Press. σελ. 252. ISBN 978-0-19-856668-7. 
  4. ↑ «gonadotropin». The Free Dictionary. Mosby's Medical Dictionary, 8th edition. Elsevier. 2009. Ανακτήθηκε στις 4 Ιουνίου 2012. 
  5. ↑ John W. Kimball (12 Φεβρουαρίου 2011). «Hormones of the Hypothalamus: Gonadotropin-releasing hormone (GnRH)». Kimball's Biology Pages. John W. Kimball (The Saylor Foundation). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Ιουνίου 2012. Ανακτήθηκε στις 4 Ιουνίου 2012. 
  6. ↑ Marieb, Elaine (2013). Anatomy & physiology. Benjamin-Cummings. σελ. 915. ISBN 9780321887603. 
  7. ↑ Schoenwolf, Gary C. (2015). Larsen's human embryology (Fifth έκδοση). Philadelphia, PA. σελ. 16. ISBN 9781455706846. 
  8. ↑ «Human Developmental Genetics». Institut Pasteur. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 5 Μαΐου 2012. Ανακτήθηκε στις 4 Ιουνίου 2012. 
  9. ↑ 9,0 9,1 Park SU, Walsh L, Berkowitz KM. Mechanisms of ovarian aging. Reproduction. 2021 Jul 14;162(2):R19-R33. doi: 10.1530/REP-21-0022. PMID 33999842; PMCID: PMC9354567
  10. ↑ Yang Q, Mumusoglu S, Qin Y, Sun Y, Hsueh AJ. A kaleidoscopic view of ovarian genes associated with premature ovarian insufficiency and senescence. FASEB J. 2021 Aug;35(8):e21753. doi: 10.1096/fj.202100756R. PMID 34233068
  11. ↑ Turan V, Oktay K. BRCA-related ATM-mediated DNA double-strand break repair and ovarian aging. Hum Reprod Update. 2020 Jan 1;26(1):43-57. doi: 10.1093/humupd/dmz043. PMID 31822904; PMCID: PMC6935693
  12. ↑ 12,0 12,1 Dong S, Chen C, Zhang J, Gao Y, Zeng X, Zhang X. Testicular aging, male fertility and beyond. Front Endocrinol (Lausanne). 2022 Oct 13;13:1012119. doi: 10.3389/fendo.2022.1012119. PMID 36313743; PMCID: PMC9606211
  13. ↑ Cioppi F, Casamonti E, Krausz C. Age-Dependent De Novo Mutations During Spermatogenesis and Their Consequences. Adv Exp Med Biol. 2019;1166:29-46. doi: 10.1007/978-3-030-21664-1_2. PMID 31301044
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Χρήστης:Dmtrs32/πρόχειρο&oldid=10945128"