Μετάβαση στο περιεχόμενο

Αμφιτρύωνας

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
 Το λήμμα παραθέτει τις πηγές του αόριστα, χωρίς παραπομπές. Βοηθήστε συνδέοντας το κείμενο με τις πηγές χρησιμοποιώντας παραπομπές, ώστε να είναι επαληθεύσιμο.
Η σήμανση τοποθετήθηκε στις 06/02/2020.
Αμφιτρύωνας
Γενικές πληροφορίες
ΚατοικίαΘήβα
Πληροφορίες ασχολίας
Οικογένεια
ΣύζυγοςΑλκμήνη[1][2]
ΤέκναΙφικλής[2][3]
Λαονόμη
ΓονείςΑλκαίος[2] και Αλκεύς
ΑδέλφιαΠεριμήδη
Αξιώματα και βραβεύσεις
Αξίωμαβασιλιάς των Μυκηνών
Commons page Σχετικά πολυμέσα
δεδομένα

Στην ελληνική μυθολογία ο Αμφιτρύωνας (Αμφιτρύων) ήταν γιος του Αλκαίου, βασιλιά της Τίρυνθας, και της Αστυδάμειας (ή Λυσιμάχης ή Λαονόμης ή Ιππονόμης) που ήταν κόρη του Πέλοπα. Επομένως ο Αμφιτρύωνας ήταν εγγονός των ηρώων Περσέα και Πέλοπα. Από τη μητέρα του κληρονόμησε τον θρόνο της Τίρυνθας και από την σύζυγό του Αλκμήνη τον θρόνο των Μυκηνών.

Η ζωή του

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Αμφιτρύων βασιλιάς των Μυκηνών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Αμφιτρύωνας έγινε βασιλιάς των Μυκηνών όταν παντρεύτηκε την Αλκμήνη με την προϋπόθεση να αντιμετωπίσει τους Τηλεβόες που διεκδικούσαν τον μυκηναϊκό θρόνο από τον Ηλεκτρύωνα, τον πατέρα της Αλκμήνης, στηριζόμενοι στο εθιμικό δίκαιο που έδινε την εξουσία μητρογραμμικά, δηλαδή στον πλησιέστερο αρσενικό συγγενή της βασίλισσας.[4] Έτσι οι γιοί του Πτερέλαου ως εγγονοί του Μήστορα, του αδερφού του Ηλεκτρύωνα που ήταν βασιλιάς των Μυκηνών πριν από εκείνον, έλεγαν πως η εξουσία δεν έπρεπε να έχει πάει στον αδερφό του βασιλιά αλλά σε κάποιον αρσενικό απόγονο της συζύγου του Μήστορα, της βασίλισσας Λυσιδίκης. Οι γιοι του Πτερέλαου διεκδικούσαν την εξουσία ως απόγονοι της Λυσιδίκης και ξεκίνησαν διαμάχη με τον Ηλεκτρύωνα.

Τότε η Αλκμήνη ζήτησε από τον Αμφιτρύωνα να βοηθήσει τον πατέρα της ενάντια στους Τηλεβόες με αντάλλαγμα να τον παντρευτεί και επί της ουσίας να του δώσει το δικαίωμα να γίνει βασιλιάς των Μυκηνών.[4] Ο Αμφιτρύωνας συγγένευε με την Αλκμήνη από τη μητέρα του, την Αστυδάμεια, καθώς εκείνη ήταν και γιαγιά (ή, σύμφωνα με άλλη εκδοχή του μύθου, μητρική θεία) της Αλκμήνης. Έτσι το εθιμικό δίκαιο όχι μόνο απαιτούσε τη συνδρομή του στο αίτημα της Αλκμήνης αλλά δικαιολογούσε και την καταλληλότητά του για τον θρόνο των Μυκηνών.[4]

Ο Αμφιτρύων αναγκάσθηκε τότε να εκστρατεύσει κατά των Τηλεβοών με συμμάχους τον βασιλιά του Θορικού Αττικής Κέφαλο, τον βασιλιά των Φωκέων Πανοπέα, τον βασιλιά του Άργους Έλειο και τον Κρέοντα, τον βασιλιά της Θήβας. Η συμμαχία αυτή κατενίκησε τους Τηλεβόες, και σύμφωνα με τον Απολλόδωρο το πέτυχε με την βοήθεια της Κομαιθούς κόρης του βασιλιά Πτερέλαου, η οποία τον είχε ερωτευτεί (Ηρόδοτος Ε 59, Πινδ. Νεμ. Χ 14, Απολλόδωρος Β 4-7). Ο Αμφιτρύωνας όμως, σύμφωνα με τον μύθο, σκότωσε την Κομαιθώ, κάτι που ίσως να δείχνει πως ο μύθος μιλούσε για κάποιες αποτυχημένες διαπραγματεύσεις έτσι ώστε να συμβιβαστούν οι διεκδικήσεις των γιων του Πτερέλαου και εκείνες του Ηλεκτρύωνα και του Αμφιτρύωνα. Αν ο Αμφιτρύωνας παντρεύονταν την κόρη του Πτερέλαου (όπως λέει ο μύθος, τον «ερωτεύονταν») τότε θα μπορούσε να καταλάβει τον θρόνο των Μυκηνών εκ μέρος των Ταφίων συνεχίζοντας τη βασιλεία τους. Όμως το γεγονός ότι ο Αμφιτρύωνας τελικά σκότωσε την Κομαιθώ δείχνει πως αυτό δεν έγινε εφικτό και έτσι η πριγκίπισσα που επί της ουσίας ενσάρκωνε την διεκδίκηση των Ταφίων στον θρόνο των Μυκηνών έπρεπε να πεθάνει. Κάτι ανάλογο είχε κάνει και ο Λεύκος όταν σκότωσε τη γυναίκα και την κόρη του Ιδομενέα, δηλαδή τη βασίλισσα της Κρήτης και τη νόμιμη διάδοχό της, προκειμένου να μπορέσει να καταλάβει τον θρόνο της Κρήτης αφού δεν μπόρεσε να κερδίσει την εύνοιά τους.[4]

Η εξορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κυνηγώντας κάποτε όμως ο Αμφιτρύωνας με ένα χοντρό ρόπαλο κάποιο βόδι, σκότωσε κατά λάθος τον Ηλεκτρύωνα, οπότε ο πατρικός θείος του Σθένελος βρήκε αφορμή να τον διώξει και να σφετερισθεί ο ίδιος τους δύο θρόνους, της Τίρυνθας και των Μυκηνών. Ο Αμφιτρύωνας τότε κατέφυγε στη Θήβα μαζί με τη σύζυγό του Αλκμήνη και τον ετεροθαλή αδελφό της Λικύμνιο. Ο βασιλιάς των Θηβών Κρέοντας δεσμεύονταν από το εθιμικό δίκαιο (θέμιστες) να προστατέψει τον Αμφιτρύωνα και την Αλκμήνη επειδή ήταν αδερφός της Αστυδάμειας που ήταν μητέρα του πρώτου και γιαγιά της δεύτερης (ή, σύμφωνα με άλλη παραλλαγή του μύθου, ο Αμφιτρύων ήταν γιος της Ιππονόμης που ήταν κι αυτή κόρη του Πέλοπα και αδελφή του Κρέοντα).[4] Έτσι ο Κρέοντας τους υποδέχθηκε καλά, καθάρισε από το μίασμα του φόνου, με ειδική τελετή, τον Αμφιτρύωνα και έκανε γαμβρό του τον Λικύμνιο. Αλλά και ο Αμφιτρύωνας εξυπηρέτησε τον Κρέοντα λυτρώνοντας τη Θήβα από την τρομερή αλεπού Τευμασία με τον ακατανίκητο σκύλο του.

Η γέννηση του Ηρακλή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύμφωνα με τον μύθο ο θεός Δίας, έχοντας πάρει τη μορφή του Αμφιτρύωνα, παραπλάνησε την Αλκμήνη και κοιμήθηκε μαζί της τρεις ολόκληρες νύκτες, ή μάλλον διέταξε τον Ήλιο να μη βγει για δύο ημέρες, τριπλασιάζοντας έτσι τη διάρκεια μιας νύκτας, ώστε να απολαύσει τον έρωτά του καλύτερα. Ο Αμφιτρύωνας τότε αποφάσισε να κάψει την Αλκμήνη ζωντανή αλλά ο Δίας έσβησε με μία καταρρακτώδη βροχή την πυρά και ο Αμφιτρύωνας πείσθηκε τελικώς για ό,τι πραγματικά είχε γίνει, ύστερα και από σχετικές διαβεβαιώσεις του μάντη Τειρεσία. Μετά από εννέα μήνες η Αλκμήνη γέννησε τον Ηρακλή και τον Ιφικλή. Ο πρώτος ήταν γιος του Δία (αφού νήπιο κιόλας στην κούνια του κατόρθωσε να πνίξει δύο φίδια), ενώ ο δεύτερος του Αμφιτρύωνα. Το σημείο αυτό του μύθου αποτελεί δικαιολογία για την υποτίθεται θεϊκή προέλευση του ήρωα Ηρακλή αφού, προκειμένου να θεωρείται ημίθεος, δεν μπορούσε να είναι απλά ο γιος του θνητού Αμφιτρύωνα.[4] Ο «Δίας» όμως του μύθου θεωρείται πως ήταν ο ίδιος ο Αμφιτρύωνας ο οποίος ως αρχηγός της γενιάς που λάτρευε τον Δία εκπροσωπούσε ταυτόχρονα τον θεό αφού είχε και τελετουργικά καθήκοντα.[4]

Ο Απολλόδωρος αναφέρει (Β 4, 11) ότι ο Αμφιτρύωνας σκοτώθηκε πολεμώντας κατά των Μινυών.

Ο Αμφιτρύων στην Τέχνη και τη Λογοτεχνία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Με τον μύθο του, που αποτελεί μέρος του κύκλου του Ηρακλή, ασχολήθηκαν η λογοτεχνία και η τέχνη, αρχαία και νεότερη. Σε αγγεία ο Αμφιτρύωνας απεικονίζεται δίπλα στην πυρά που είχε ανάψει για να κάψει τη σύζυγό του Αλκμήνη, ή κοντά στο άρμα του Ηρακλή. Σε τοιχογραφίες απεικονίζεται να παρακολουθεί τον πνιγμό των δύο φιδιών από το βρέφος Ηρακλή. Ως προς τους λογοτέχνες, ενέπνευσε από τον Ησίοδο, τον Σοφοκλή, τον Ευριπίδη και τον Πλαύτο, μέχρι τους Μολιέρο (1668 μ.Χ.), Τζων Ντρύντεν (1690), Χάινριχ φον Κλάιστ (1807) και Ζαν Ζιροντού («Amphitryon 38», 1929). Στον εικοστό αιώνα ξεχωρίζουν επίσης τα έργα του Γκέοργκ Κάιζερ «Διπλούς Αμφιτρύων» (Zweimal Amphitryon, 1943) και του Πέτερ Χακς.

Από τη φράση στο έργο του Μολιέρου «Le véritable Amphitryon est l'Amphitryon où l'on dîne» («Ο πραγματικός Αμφιτρύων είναι ο Αμφιτρύων όπου δειπνούμε»), η λέξη «αμφιτρύων» στη γαλλική γλώσσα έγινε συνώνυμη του καλού και γενναιόδωρου οικοδεσπότη, όρος που ως «μερικό» αντιδάνειο ήρθε και στη νέα ελληνική, όπου «αμφιτρύων» σημαίνει και τον οικοδεσπότη που μας προσφέρει γεύμα ή δείπνο. Στα ισπανικά η λέξη anfitrión αποτελεί ακόμα και τη κανονική ονομασία του γενναιόδωρου οικοδεσπότη.


Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ «Alcmena» (Ρωσικά)
  2. ↑ 2,0 2,1 2,2 2,3 «Amphitruo» (Ρωσικά)
  3. ↑ «Iphicles» (Ρωσικά)
  4. ↑ 4,0 4,1 4,2 4,3 4,4 4,5 4,6 Butterworth, E. A. S. (1966). Some Traces of the Pre-Olympian World in Greek Literature and Myth. De Gruyter. σελ. 7-8. ISBN 978-3110050103. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Emmy Patsi-Garin: Επίτομο λεξικό Ελληνικής Μυθολογίας, εκδ. οίκος «Χάρη Πάτση», Αθήνα 1969
  • Το αντίστοιχο άρθρο της αγγλόγλωσσης Wikipedia.


Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Αμφιτρύωνας&oldid=10429121"