Αρρενοποίηση
| Μέρος σειράς στο |
| Φύλο |
|---|
 |
| Βιολογικοί όροι |
| Φυλετική αναπαραγωγή |
| Ανθρώπινη σεξουαλικότητα |
| Φυλετικό σύστημα |
Αρρενοποίηση (Virilization ή masculinization) είναι η βιολογική ανάπτυξη των χαρακτηριστικών του ενήλικα αρσενικού σε νεαρά αρσενικά ή θηλυκά.[1] Οι περισσότερες από τις αλλαγές της αρρενοποίησης παράγονται από ανδρογόνα. Η αρρενοποίηση είναι ένας ιατρικός όρος που χρησιμοποιείται συνήθως σε τρία ιατρικά και βιολογικά πλαίσια: προγεννητική βιολογική φυλετική διαφοροποίηση, μεταγεννητικές αλλαγές τυπικού αρσενικού με χρωμοσώματα (46, XY) στην εφηβεία και υπερβολικές επιδράσεις ανδρογόνων σε τυπικά χρωμοσωμικά θηλυκά (46, XX). Είναι επίσης το επιδιωκόμενο αποτέλεσμα της θεραπείας υποκατάστασης ανδρογόνων σε άνδρες με καθυστερημένη εφηβεία και χαμηλή τεστοστερόνη.
Προγεννητική αρρενοποίηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στην προγεννητική περίοδο, η αρρενοποίηση αναφέρεται στο κλείσιμο του περινέου, τη λέπτυνση και ρυτίδωση του οσχέου, την ανάπτυξη του πέους και το κλείσιμο της ουρηθρικής αύλακας στο άκρο του πέους. Η προγεννητική αρρενοποίηση ατόμων με χρωμοσώματα XX και η υποαρρενοποίηση ατόμων με XY είναι κοινές αιτίες διφορούμενων γεννητικών οργάνων και ίντερσεξ, γνωστές και ως διαταραχές της φυλετικής ανάπτυξης. Για πολλά χρόνια, πιστευόταν ευρέως ότι στα θηλαστικά, το θηλυκό είναι η προεπιλεγμένη αναπτυξιακή οδός και το γονίδιο SRY στο χρωμόσωμα Υ είναι υπεύθυνη για την καταστολή της ανάπτυξης των γυναικείων χαρακτηριστικών και την τόνωση των ανδρικών χαρακτηριστικών. Σε αυτό το σενάριο, ένα έμβρυο θα ανέπτυσε παθητικά γυναικεία φυλετικά χαρακτηριστικά χωρίς παρέμβαση του γονιδίου SRY. Ωστόσο, στις αρχές της δεκαετίας του 2000, ανακαλύφθηκαν άλλα γονίδια, όπως τα WNT4 και RSPO1, που εκτελούν την αντίθετη λειτουργία – δηλαδή γονίδια που καταστέλλουν την αρρενοποίηση και διεγείρουν τη θηλυκοποίηση.[2] Δύο διαδικασίες: η αποθηλυκοποίηση, και η αρρενοποίηση, εμπλέκονται στην παραγωγή αρσενικού τυπικής μορφολογίας και συμπεριφοράς.
Υψηλή αρρενοποίηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η προγεννητική αρρενοποίηση ενός γενετικά θηλυκού εμβρύου μπορεί να συμβεί όταν παραχθεί μια υπερβολική ποσότητα ανδρογόνου από τα εμβρυϊκά επινεφρίδια, ή όταν υπάρχει στο μητρικό αίμα, με αποτέλεσμα την αρρενοποίηση των γυναικείων γεννητικών οργάνων όπως μια κλειτοριδομεγαλία. (Clitoromegaly) Μπορεί επίσης να συσχετιστεί με επαγόμενη από προγεστίνη αρρενοποίηση (progestin-induced virilisation).
Χαμηλή αρρενοποίηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η υποαρρενοποίηση μπορεί να συμβεί εάν ένας γενετικός άνδρας δεν μπορεί να παράγει αρκετά ανδρογόνα ή οι ιστοί του σώματος δεν μπορούν να ανταποκριθούν σε αυτό. Η ακραία υποαρρενοποίηση εμφανίζεται όταν δεν μπορούν να παραχθούν σημαντικές ορμόνες ανδρογόνων ή το σώμα είναι εντελώς αναίσθητο στα ανδρογόνα, οπότε θα αναπτυχθεί ένας γυναικείος φαινότυπος. Η μερική υποαρρενοποίηση παράγει διφορούμενα γεννητικά όργανα ενδιάμεσα μεταξύ αρσενικού και θηλυκού. Παραδείγματα υποαρρενοποίησης σε έμβρυα με καρυότυπο 46,XY είναι το σύνδρομο αντίστασης στα ανδρογόνα και η ανεπάρκεια της 5α αναγωγάσης.
Κανονική αρρενοποίηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Σε κοινή αλλά και ιατρική χρήση, η αρρενοποίηση αναφέρεται συχνά στη διαδικασία της φυσιολογικής ανδρικής εφηβείας. Αυτές οι επιδράσεις περιλαμβάνουν ανάπτυξη του πέους και των όρχεων, επιταχυνόμενη ανάπτυξη, ανάπτυξη ηβικής τριχοφυΐας και άλλες ανδρογόνες τρίχες προσώπου, κορμού και άκρων, εμβάθυνση της φωνής, αυξημένη μυϊκό σύστημα, πάχυνση της γνάθου, προεξοχή του χόνδρου του λαιμού και διεύρυνση των ώμων.
Ανώμαλη αρρενοποίηση στην παιδική ηλικία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η αρρενοποίηση μπορεί να εμφανιστεί στην παιδική ηλικία τόσο σε αγόρια όσο και σε κορίτσια λόγω υπερβολικών ποσοτήτων ανδρογόνων. Τυπικές επιπτώσεις της αρρενοποίησης στα παιδιά είναι το ηβικό τρίχωμα, η επιταχυνόμενη ανάπτυξη και ωρίμανση των οστών, αυξημένη μυϊκή δύναμη, ακμή και οσμή σώματος ενηλίκου. Στα αγόρια, η αρρενοποίηση μπορεί να σηματοδοτεί πρόωρη ήβη, ενώ η συγγενής υπερπλασία των επινεφριδίων και οι όγκοι που παράγουν ανδρογόνα (συνήθως) των γονάδων ή των επινεφριδίων είναι περιστασιακά αίτια και στα δύο φύλα.[3]
Σε έφηβες ή ενήλικες γυναίκες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η αρρενοποίηση στις γυναίκες μπορεί να εκδηλωθεί ως διεύρυνση της κλειτορίδας, αυξημένη μυϊκή δύναμη, ακμή, υπερτρίχωση, μετωπιαία αραίωση μαλλιών, εμβάθυνση της φωνής, διαταραχή καταμηνιαίου κύκλου λόγω ανωορρηξίας, και μια ενισχυμένη αφροδίσια ορμή.[4]Μερικές από τις πιθανές αιτίες αρρενοποίησης στις γυναίκες είναι:
- Όγκοι που παράγουν ανδρογόνα
- στις ωοθήκες
- στα επινεφρίδια
- στην υπόφυση
- Υπερθήκωση (Hyperthecosis)
- Υποθυρεοειδισμός
- Έκθεση σε αναβολικά στεροειδή
- Συγγενής υπερπλασία των επινεφριδίων λόγω ανεπάρκειας 21-υδροξυλάσης (Καθυστερημένη έναρξη)
- Πρωτοπαθής αλδοστερινισμός
Ιατρικά επαγόμενη αρρενοποίηση σε διεμφυλικά άτομα
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα διεμφυλικά άτομα που είχαν χαρακτηριστεί ιατρικά ως γυναίκες κατά τη γέννηση επιλέγουν μερικές φορές να λάβουν ορμονική θεραπεία αρρενοποίησης. Αυτή η διαδικασία προκαλεί αρρενοποίηση προκαλώντας πολλά από τα αποτελέσματα μιας τυπικά ανδρικής εφηβείας. Πολλές από αυτά τα αποτελέσματα είναι μόνιμα, αλλά ορισμένα αποτελέσματα μπορούν να αντιστραφούν εάν το διεμφυλικό άτομο διακόψει ή σταματήσει την ιατρική του θεραπεία.
Μόνιμα αποτελέσματα αρρενοποίησης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Αύξηση τριχοφυΐας προσώπου και σώματος
- Ανδρικό πρότυπο φαλάκρας
- Μεγέθυνση της κλειτορίδας
- Ατροφία του μαστού – πιθανή συρρίκνωση και/ή μαλάκυνση των μαστών
Αναστρέψιμα αποτελέσματα αρρενοποίησης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Περαιτέρω ανάπτυξη των μυών (ειδικά στο άνω μέρος του σώματος)
- Αυξημένη εφίδρωση και αλλαγές στην οσμή του σώματος
- Ανάδειξη φλεβών και πιο τραχύ δέρμα
- Αλλαγές στα λιπίδια του αίματος (χοληστερόλη και τριγλυκερίδια)
- Αυξημένος αριθμός ερυθρών αιμοσφαιρίων
Αποαρρενοποίηση
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η αποαρρενοποίηση αναφέρεται στην αντιστροφή της αρρενοποίησης. Ορισμένες αλλά όχι όλες οι πτυχές της αρρενοποίησης είναι αναστρέψιμες. Η αποαρρενοποίηση συμβαίνει φυσικά με ανδρόπαυση, παθολογικά με υπογοναδισμό και τεχνητά ή ιατρικά με αντιανδρογόνα, οιστρογόνα και ορχεκτομή. Είναι επιθυμητό από πολλές διεμφυλικές γυναίκες που έχουν υποστεί τις αλλαγές της εφηβικής αρρενοποίησης. Ωστόσο, ορισμένα αρρενοποιημένα χαρακτηριστικά παραμένουν (όπως τριχοφυΐα σώματος, σκληρή γραμμή γνάθου και διευρυμένος λάρυγγας), λόγω του τρόπου με τον οποίο η αρρενοποίηση επηρεάζει τη φυσιολογία του σώματος.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ «Virilization definition and meaning | Collins English Dictionary». www.collinsdictionary.com (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 26 Νοεμβρίου 2017.
- ↑ Ainsworth, Claire (February 2015). «Sex redefined» (στα αγγλικά). Nature 518 (7539): 288–291. doi:. ISSN 0028-0836. PMID 25693544. Bibcode: 2015Natur.518..288A.
- ↑ «Virilization: MedlinePlus Medical Encyclopedia». medlineplus.gov (στα Αγγλικά). Ανακτήθηκε στις 23 Οκτωβρίου 2020.
- ↑ Schuiling, Kerri Durnell· Likis, Frances E. (2005). Women's Gynecologic Health. Jones & Bartlett Publishers. ISBN 978-0-7637-4717-6.
Παραπέρα μελέτη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Howell, W. M., Black, D. A., & Bortone, S. A. (1980). Abnormal expression of secondary sex characters in a population of mosquitofish, Gambusia affinis holbrooki: evidence for environmentally-induced masculinization. Copeia, 676–681.