Ηνίοχος (αστερισμός)
 |
Το λήμμα δεν περιέχει πηγές ή αυτές που περιέχει δεν επαρκούν. |
Συντεταγμένες: 
06h 00m 00s, +40° 00′ 00″
| Ηνίοχος | |
|---|---|
 πατήστε για μεγαλύτερη εικόνα | |
| Συντομογραφία | Aur |
| Λατινικό όνομα | Auriga |
| Γενική | Aurigae |
| Έκταση | 657,4 τετ. μοίρες (1,594%) Κατάταξη 21ος |
| Αριθμός άστρων (μέγεθος ? 6,5) |
152 |
| Πλήρως ορατός σε γεωγραφικά πλάτη μεταξύ 90°N - 34°S | |
Ηνίοχος (λατινικά: Auriga, συντομογραφία: Aur) είναι αστερισμός που σημειώθηκε πρώτη φορά στην αρχαιότητα από τον Πτολεμαίο και είναι ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Συνορεύει με τους αστερισμούς Καμηλοπάρδαλη, Περσέα, Ταύρο, Διδύμους και Λύγκα. Βρίσκεται ολόκληρος στο βόρειο ημισφαίριο της ουράνιας σφαίρας. Είναι αμφιφανής στην Ελλάδα, είναι ορατός ολόκληρος από την Ελλάδα, τις χειμωνιάτικες νύχτες.
Ονομασίες και ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Ηνίοχος σημαίνει αυτός που κρατά τα ηνία (γκέμια). Οι γραφές Ηνίοχος και Ενίοχος μεταγράφηκαν από τους Ρωμαίους ως Heniochus και μεταφράσθηκαν ως Auriga. Στην αρχαιότητα ο Ηνίοχος προσωποποιήθηκε ως ο Ερεχθεύς ή Εριχθόνιος, γιος του Ηφαίστου και της Αθηνάς, που έχοντας κληρονομήσει τη χωλότητα του πατέρα του χρειαζόταν κάποιο μέσο μεταφοράς. Αυτό το εξασφάλισε εφευρίσκοντας το άρμα ή άμαξα με 4 άλογα, που το οδηγούσε απλώς κρατώντας τα ηνία των αλόγων. Αυτά τα ονόματα εμφανίζονται μέχρι και τον 17ο αιώνα μ.Χ., με τον Ριτσιόλι να γράφει Erichtonius. Ωστόσο άλλοι είδαν στον αστερισμό αυτό τον Μυρτίλο, τον ηνίοχο του Οινομάου, που πρόδωσε το αφεντικό του εξαιτίας του Πέλοπα. Μετά τον βίαιο θάνατο του Μυρτίλου ο πατέρας του, ο θεός Ερμής, τον μεταμόρφωσε σε αστερισμό. Λιγότεροι υποστήριζαν πως ο αστερισμός προσωποποιούσε τον Κίλλα, τον ηνίοχο του Πέλοπα, ενώ οι Ευριπίδης και Παυσανίας τον ταυτοποιούσαν με τον Ιππόλυτο. Ανεξάρτητα από το πρόσωπο, άλλες ελληνικές ονομασίες για τον Ηνίοχο ήταν: Αρμελάτης, Διφρηλάτης, Ιππηλάτης και Ελάσιππος. Ο Λαλάντ παραθέτει επιπλέον και τα ονόματα Βελλερεφόντης, Φαέθων και Τροχίλος (ίσως από το «τροχαλός», αυτός που τρέχει).
Οι Λατίνοι ποιητές, εκτός από Auriga, ονόμαζαν τον αστερισμό Aurigator, Habenifer και Tenens habenas. Ακόμα, οι Νιγίδιος και Βάρων τον ονόμασαν Arator (ο αροτριών), το ίδιο δηλαδή με τον Βοώτη. Από τον φωτεινότερο αστέρα του πήρε τις περιγραφικές ονομασίες Custos caprarum, Habens capellas, Habens hircum. Ο Άγιος Ισίδωρος της Ισπαλίδος τον ονόμασε Mavors από τον πατέρα του Ρωμύλου, από όπου και το Mafurtius του Πορτογάλου Pedro Nunez που έγινε το Maforte του Bayer.
Οι Άραβες μετέφρασαν τα κλασικά ονόματα για τον Ηνίοχο ως Al Dhu al Inan, Al Masik al Inan, Al Mumsik al Inan, που μεταφέρθηκαν στη Δύση ως Mumassich Alhanam. Ορισμένοι απεικόνισαν τον Ηνίοχο ως τον Άγιο Ιερώνυμο, αλλά ο Καίσιος (Caesius) τον παρομοίασε με τον Ιακώβ και ο Seiss με τον «Καλό Ποιμένα».
Ο Αργκελάντερ απέδιδε στον Ηνίοχο 70 αστέρες ορατούς με γυμνό μάτι, ενώ ο Heis 144.
Οι φωτεινότεροι αστέρες
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Ο α Ηνιόχου είναι και ο φωτεινότερος του αστερισμού, με φαινόμενο μέγεθος 0,08, και είναι γνωστός με το ιδιαίτερο όνομα Αίγα, στο οποίο και παραπέμπουμε.
- Ο β Ηνιόχου έχει το ιδιαίτερο όνομα Μενκαλινάν.
- Ο γ Ηνιόχου δεν υπάρχει, καθώς είναι ο ίδιος με τον β Ταύρου (Αλνάθ) (οι ονομασίες με τα πεζά ελληνικά γράμματα του Bayer σημειώθηκαν αιώνες πριν τεθούν τα επίσημα όρια των αστερισμών).
- Ο δ Ηνιόχου έχει φαινόμενο μέγεθος 3,72 και φασματικό τύπο K0 III.
- Ο ε έχει φαινόμενο μέγεθος 2,99 και είναι γνωστός και ως Αλμάζ. Πρόκειται για μεταβλητό δι' εκλείψεων αστέρα που έχει τη μεγαλύτερη περίοδο από όλους τους γνωστούς μεταβλητούς αυτής της κατηγορίας: ένας υπεργίγαντας F0 καλύπτεται κάθε 27,1 γήινα έτη από ένα αστέρα φασματικού τύπου B. Η μεταβλητότητα ανακαλύφθηκε το 1821, ενώ η περίοδος μόλις το 1903 από τον Ludendorff. Η πιο πρόσφατη έκλειψη έγινε το έτος 2009.
- Οι ζ και η αποτελούν (κατά μερικούς και με τον ε) μια μικρή «συνάστρωση» που οι Ίππαρχος και Πτολεμαίος αποκαλούσαν «αι έριφοι», οι Ρωμαίοι Haedi και η αγγλοσαξονική λαογραφία "the Kids" (τα παιδιά). Ο ζ, με φαινόμενο μέγεθος 3,75, φέρει την ιδιαίτερη ονομασία Σαντατόνι, ενώ ο η, με φαινόμενο μέγεθος 3,17 και φασματικό τύπο B3 V, δεν έχει κάποιο ιδιαίτερο όνομα.
- Ο θ έχει φαιν.μέγεθος 2,62 και φασματικό τύπο A0pSi (ιδιόμορφο φάσμα με έντονες γραμμές πυριτίου).
- Ο ι έχει φαιν.μέγεθος 2,69 και φασματικό τύπο K3 II.
- Ο κ έχει φαιν.μέγεθος 4,35 και φασματικό τύπο G8 IIIb.
- Ο ν έχει φαιν.μέγεθος 3,97 και φασματικό τύπο G9.5 III.
- Ο π έχει φαιν.μέγεθος 4,26 και φασματικό τύπο M3 II (ερυθρός γίγαντας).
Αξιοσημείωτα στον αστερισμό
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Επειδή τέμνεται (στο νοτιοδυτικό μέρος του) από τον γαλαξιακό ισημερινό, ο Ηνίοχος είναι πλούσιος σε σώματα του δικού μας Γαλαξία:
- Ο «νεογέννητος» (ηλικία 2 ως 4 εκατομμύρια χρόνια) αστέρας AB Ηνιόχου περιβάλλεται από περιαστρικό δίσκο με διάμετρο 30πλάσια του Ηλιακού Συστήματος, που ίσως εξελιχθεί κάποτε σε ένα άλλο πλανητικό σύστημα. Η απόστασή του από τη Γη υπολογίζεται σε 469 έτη φωτός.
- Ο μεταβλητός αστέρας UU Ηνιόχου είναι κατακόκκινος αστέρας άνθρακα, που φαίνεται και με μικρά κιάλια (φαιν.μέγεθος 5,3 ως 6,5). Είναι ημιπεριοδικός μεταβλητός με πιθανή περίοδο 235 ημέρες.
- Τα ανοικτά σμήνη αστέρων M36, M37 και M38 έχουν φαινόμενα μεγέθη 6,0, 5,6 και 6,4 αντιστοίχως, ενώ απέχουν από τη Γη 4 ως 4,5 χιλιάδες έτη φωτός. Το ανοικτό σμήνος NGC 1893 βρίσκεται μέσα στο διάχυτο νεφέλωμα IC 410.
- Το νεφέλωμα εκπομπής IC 405 είναι γνωστό ως το «Νεφέλωμα του Φλεγόμενου Άστρου» ("Flaming Star Nebula"), καθώς περιβάλλει τον μεταβλητό αστέρα AE Ηνιόχου.
- Σε 3 μοίρες στον Ταύρο και τον Ηνίοχο εκτείνεται το υπόλειμμα υπερκαινοφανούς Sh 2-240 ή Simeis 147.
- Και σκοτεινά νεφελώματα έχει ο Ηνίοχος, τα Barnard 29 και 34.
Δείτε επίσης
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Εξωτερικοί σύνδεσμοι
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
