Λύκος (αστερισμός)

Λύκος
πατήστε για μεγαλύτερη εικόνα
Συντομογραφία	Lup
Λατινικό όνομα	Lupus
Γενική	Lupi
Έκταση	333,7 τετ. μοίρες (0,809 %) Κατάταξη 46ος
Αριθμός άστρων (μέγεθος ≤ 6,5)	127
Πλήρως ορατός σε γεωγραφικά πλάτη μεταξύ 34°N - 90°S

Ο Λύκος (λατινικά: Lupus‎‎, συντομογραφία: Lup) είναι αστερισμός που σημειώθηκε στην αρχαιότητα από τον Πτολεμαίο και ένας από τους 88 επίσημους αστερισμούς που θέσπισε η Διεθνής Αστρονομική Ένωση. Είναι νότιος αστερισμός και συνορεύει με τους εξής 5 αστερισμούς: Ζυγό, Κένταυρο, Διαβήτη, Γνώμονα και Σκορπιό. Παρά το γεγονός ότι βρίσκεται ολόκληρος στο νότιο ημισφαίριο της ουράνιας σφαίρας, ο Λύκος είναι αμφιφανής στην Ελλάδα. Είναι ορατός στο μεγαλύτερο μέρος του από την Ελλάδα τις νύχτες από τον Μάιο ως τις αρχές Αυγούστου.

Ονομασίες και ιστορία

Λέγεται ότι μία προέλευση για το όνομα του αστερισμού οφείλεται στην εσφαλμένη μετάφραση από αστρολόγους του αραβικού ονόματός του Al Fahd, που σημαίνει πάνθηρας ή λεοπάρδαλη. Το Λεξικό του Σουίδα τον αναφέρει ως Κνηκία, μία λέξη για τον λύκο που βρίσκεται στους μύθους του Βαβρία περί το 200 μ.Χ.. Οι Έλληνες και οι Ρωμαίοι δεν τον σημείωναν ιδιαιτέρως, απλώς, όπως οι Άρατος, Ίππαρχος και Πτολεμαίος, τον ονόμαζαν Θηρίον (άγριο ζώο) (στα λατινικά Bestia, Fera, Quadrupes Vasta). Ο Υγίνος τον ονομάζει Hostia, από όπου και το Hostiola του Bayer, δηλαδή «θύμα», ως θήραμα του γειτονικού Κενταύρου, αντιστοίχο με το Victima Centauri των νεότερων χρόνων και το Bestia Centauri του Ριτσιόλι.

Ο Λύκος εμφανίζεται επισήμως ως Lupus στους Αλφόνσειους Πίνακες. Στη συνέχεια, ως Fera Lupus στη λατινική Αλμαγέστη. Ακόμα, ο Bayer τον αναφέρει ως άλογο και λέαινα (Equus masculus, Leaena), ενώ ο Λαλάντ ως Leo marinus, Deferens leonem, Canis ululans, Leopardus, Lupa, Martius και Lycisca. Η ονομασία Belua (= το Τέρας) απαντάται σε πρώιμα έργα.

Οι Άραβες ονόμαζαν επίσης τον Λύκο Al Asadah, η Λέαινα, ονομασία που παρεφθάρη στο Asida του Bayer, και Al Sabu (= το άγριο θηρίο). Αλλά οι αρχέγονες αραβικές ονομασίες ήταν, από κοινού με τμήμα του Κενταύρου Al Shamarih και Kadb al Karm, δηλαδή τα κλαδιά του φοίνικα και το κλαδί της αμπέλου.

Οι Ακκάδιοι ονόμαζαν τον Λύκο Urbat, το «Κτήνος του Θανάτου» ή «Ο αστέρας των νεκρών πατέρων». Ο Άρατος τον θεωρούσε πιασμένο από το δεξί χέρι του Κενταύρου ως προσφορά προς τους θεούς πάνω στον Βωμό, επομένως ως τμήμα του Κενταύρου. Αλλά ο Ερατοσθένης ξεφεύγει από τη ζωική μορφή όταν θεωρεί τον Λύκο ασκί με κρασί, από το οποίο ο Κένταυρος ετοιμαζόταν να χύσει σπονδή.

Στη Μυθολογία απαντάται ως το ζώο στο οποίο μεταμορφώθηκε ο Λυκάων, ενώ κατά τις ιουδαιοχριστιανικές αναπαραστάσεις των ουράνιων μορφών (κυρίως 170ς αιώνας) ο Λύκος προσομοιώθηκε από τον Ιούλιο Σίλερ με τον Βενιαμίν και από τον Καίσιο με τον λύκο με τον οποίο παρομοιάζει στην Παλαιά Διαθήκη ο Ιακώβ τον Βενιαμίν.

Οι φωτεινότεροι αστέρες

Ο Γκουλντ απέδιδε στον Λύκο 159 αστέρες μέχρι έβδομου μεγέθους.

• Ο α (άλφα) Λύκου είναι και ο φωτεινότερος στον αστερισμό με φαινόμενο μέγεθος 2,30 και μόνο στην Κίνα έφερε το ιδιαίτερο όνομα Yang Mun (= η Νότια Πύλη). Ο φασματικός τύπος του είναι B2 III.
• Ο β Λύκου έχει φαινόμενο μέγεθος 2,68 και φασματικό τύπο B2 III-IV.
• Ο γ είναι διπλός με φαιν.μέγεθος 2,78 (3,5 και 3,6 των μελών του) και φασμ.τύπο B2 IV. Ο διαχωρισμός είναι μικρότερος του 1 δευτερολέπτου του τόξου.
• Ο δ έχει φαιν.μέγεθος 3,22 και φασμ.τύπο B2 IV.
• Ο ε έχει φαιν.μέγεθος 3,37 και φασμ.τύπο B2 IV-V.
• Ο ζ έχει φαιν.μέγεθος 3,41 και φασμ.τύπο G8 III. Υπάρχει συνοδός φαιν.μεγέθους 6,7 σε απόσταση 72΄΄΄.
• Ο η έχει φαιν.μέγεθος 3,41 και φασμ.τύπο B2 IV.
• Ο θ έχει φαιν.μέγεθος 4,23 και φασμ.τύπο B2 V.
• Ο ι έχει φαιν.μέγεθος 3,55 και φασμ.τύπο B2 IV.
• Ο κ είναι διπλός με φαιν.μεγέθη 3,87 και 5,69. Ο διαχωρισμός των μελών ανέρχεται σε 27΄΄, ενώ οι φασμ.τύποι είναι B9 Vne και A3 IV.
• Ο λ έχει φαιν.μέγεθος 4,05 και φασμ.τύπο B3 V.
• Ο μ έχει φαιν.μέγεθος 4,27 και φασμ.τύπο B8 Ve.
• Ο ο έχει φαιν.μέγεθος 4,32 και φασμ.τύπο B5 IV.
• Ο π έχει φαιν.μέγεθος 3,91 και φασμ.τύπο B2 V.
• Ο ρ έχει φαιν.μέγεθος 4,05 και φασμ.τύπο B5 V.
• Ο σ έχει φαιν.μέγεθος 4,42 και φασμ.τύπο B5 III.
• Ο τ² έχει φαιν.μέγεθος 4,35 και φασμ.τύπο F4 IV.
• Ο φ¹ έχει φαιν.μέγεθος 3,56 και φασμ.τύπο K5 III.
• Ο χ έχει φαιν.μέγεθος 3,95 και φασμ.τύπο B9 IV.
• Ο ω έχει φαιν.μέγεθος 4,33 και φασμ.τύπο K5 III.

Λοιπά αξιοσημείωτα στον αστερισμό

• Ο Λύκος είναι το κέντρο της ομάδας OB Σκορπιού-Κενταύρου, της κοντινότερης στη Γη ομάδας OB, που απέχει περίπου 520 έτη φωτός από εμάς και έχει διαστάσεις πάνω από 130 έτη φωτός, καθώς επεκτείνεται μέχρι και στον Νότιο Σταυρό. (Για το λόγο αυτό στους παραπάνω «φωτεινότερους αστέρες» επικρατούν οι αστέρες φασμ.τύπου B).

• Το ανοικτό σμήνος NGC 5822 έχει φαιν.μέγεθος 6,5 και φαινόμενη διάμετρο 40΄.

• Το σφαιρωτό σμήνος NGC 5927, σχεδόν πάνω στο σύνορο με τον Γνώμονα, έχει φαιν.μέγεθος 8,3 και φαινόμενη διάμετρο 12΄, ενώ το παρόμοιο σμήνος NGC 5986 έχει φαιν.μέγεθος 7,1 και φαινόμενη διάμετρο 10΄.

• Το πλανητικό νεφέλωμα IC 4406 έχει φαιν.μέγεθος 11,0 και χαρακτηριστικό κυλινδρικό σχήμα που εμφανίζεται τετράγωνο.

• Το υπόλειμμα υπερκαινοφανούς PKS1459-41 σε εκτιμώμενη απόσταση από τη Γη 5.500 ως 10.000 έτη φωτός, αντιστοιχεί στον υπερκαινοφανή αστέρα του Μαΐου του 1006 μ.Χ..

Δείτε επίσης

• Κατάλογος αστέρων του Λύκου

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Lupus (constellation) στο Wikimedia Commons
• Λεξιλογικός ορισμός του Λύκος στο Βικιλεξικό