Μετάβαση στο περιεχόμενο

Θεωρία του ντόμινο

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Μια απεικόνιση της θεωρίας του ντόμινο όπως είχε προβλεφθεί

Η θεωρία του ντόμινο είναι γεωπολιτική θεωρία που είχε εξέχουσα θέση στις Ηνωμένες Πολιτείες από τη δεκαετία του 1950 έως τη δεκαετία του 1980, η οποία υποστήριζε ότι εάν μια χώρα σε μια περιοχή ερχόταν υπό την επιρροή του κομμουνισμού, τότε οι γύρω χώρες θα ακολουθούσαν σε ένα φαινόμενο ντόμινο.[1] Η θεωρία του ντόμινο χρησιμοποιήθηκε από διαδοχικές κυβερνήσεις των Ηνωμένων Πολιτειών κατά τη διάρκεια του Ψυχρού Πολέμου για να δικαιολογήσουν την ανάγκη αμερικανικής επέμβασης σε όλο τον κόσμο.

Ο πρώην πρόεδρος των ΗΠΑ Ντουάιτ Αϊζενχάουερ περιέγραψε τη θεωρία κατά τη διάρκεια μιας συνέντευξης Τύπου στις 7 Απριλίου 1954, όταν αναφερόταν στον κομμουνισμό στην Ινδοκίνα ως εξής:

Τέλος, υπάρχουν ευρύτερες ανησυχίες ότι θα ακολουθήσει αυτό που αποκαλείται αρχή του ντόμινο. Έχεις μια σειρά από ντόμινο στημένα κάθετα, ρίχνεις το πρώτο και αυτό που θα συμβεί είναι στο τελευταίο είναι ότι θα πέσει πολύ σύντομα. Έτσι έχεις την έναρξη της μιας διάσπασης που θα έχει τις πιο βαθιές επιρροές.[2]

Επιπλέον, η βαθιά πίστη του Αϊζενχάουερ στη θεωρία του ντόμινο στην Ασία αύξησε το «αντιληπτό κόστος για τις Ηνωμένες Πολιτείες της επιδίωξης της πολυμερούς σχέσης»[3] λόγω πολύπλευρων γεγονότων, όπως η «νίκη του Κομμουνιστικού Κόμματος Κίνας το 1949, η εισβολή της Βόρειας Κορέας τον Ιούνιο του 1950, η κρίση των υπεράκτιων νησιών του Κουεμόι το 1954 και η σύγκρουση στην Ινδοκίνα αποτέλεσαν πρόκληση ευρείας βάσης όχι μόνο για μία ή δύο χώρες, αλλά για ολόκληρη την ασιατική ήπειρο και τον Ειρηνικό».[3] Αυτό υποδηλώνει μια ισχυρή μαγνητική δύναμη για να ενδώσει στον κομμουνιστικό έλεγχο και ευθυγραμμίζεται με το σχόλιο του στρατηγού Ντάγκλας Μακάρθουρ ότι «η νίκη είναι ένας ισχυρός μαγνήτης στην Ανατολή».[4]

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Κατά τη διάρκεια του 1945, η Σοβιετική Ένωση έφερε υπό την επιρροή της τις περισσότερες χώρες της Ανατολικής Ευρώπης και της Κεντρικής Ευρώπης ως μέρος της νέας διευθέτησης μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο,[5] ωθώντας τον Ουίνστον Τσόρτσιλ να δηλώσει σε μια ομιλία του το 1946 στο Κολέγιο Γουεστμίνστερ στο Φούλτον, Μιζούρι ότι από το Στέτιν στην Βαλτική μέχρι την Τεργέστη στην Αδριατική, ένα σιδηρούν παραπέτασμα έχει κατέβει στην ήπειρο.

Μετά την κρίση στο Ιράν του 1946, ο Χάρι Σ. Τρούμαν διακήρυξε αυτό που έγινε γνωστό ως Δόγμα Τρούμαν το 1947,[6] υποσχόμενος να συνεισφέρει οικονομική βοήθεια στην ελληνική κυβέρνηση κατά τον Εμφύλιο πόλεμο και στην Τουρκία μετά τον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, με την ελπίδα ότι αυτό θα εμπόδιζε την προώθηση του κομμουνισμού στη Δυτική Ευρώπη.[7] Αργότερα εκείνο το έτος, ο διπλωμάτης Τζορτζ Κίναν έγραψε ένα άρθρο στο περιοδικό Foreign Affairs που έγινε γνωστό ως «X Article», το οποίο διατύπωσε για πρώτη φορά την πολιτική του περιορισμού,[8] υποστηρίζοντας ότι η περαιτέρω εξάπλωση του κομμουνισμού σε χώρες εκτός «ζώνης προστασίας» γύρω από την ΕΣΣΔ, ακόμα κι αν συνέβη μέσω δημοκρατικών εκλογών, ήταν απαράδεκτο και απειλούσε την εθνική ασφάλεια των ΗΠΑ.[9] Ο Κίναν συμμετείχε επίσης, μαζί με άλλους στην κυβέρνηση Τρούμαν, στη δημιουργία του Σχεδίου Μάρσαλ[10] το οποίο ξεκίνησε επίσης το 1947, για να παρέχει βοήθεια στις χώρες της Δυτικής Ευρώπης (μαζί με την Ελλάδα και την Τουρκία),[11] σε μεγάλο βαθμό με την ελπίδα να τους αποτρέψει από το να περάσουν υπό σοβιετική κυριαρχία.[12]

Το 1949, μια κυβέρνηση υποστηριζόμενη από τους κομμουνιστές, με επικεφαλής τον Μάο Τσε Τουνγκ, εγκαταστάθηκε στην Κίνα (επισήμως έγινε Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας).[13] Η εγκατάσταση της νέας κυβέρνησης ιδρύθηκε αφού ο Λαϊκός Απελευθερωτικός Στρατός νίκησε την Εθνικιστική Δημοκρατική Κυβέρνηση της Κίνας στον απόηχο του Κινεζικού Εμφυλίου Πολέμου (1927-1949).[14] Δημιουργήθηκαν δύο Κίνες - η ηπειρωτική «Κομμουνιστική Κίνα» (Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας) και η «Εθνικιστική Κίνα» στην Ταϊβάν ( Δημοκρατία της Κίνας ). Η κατάληψη από τους κομμουνιστές του πολυπληθέστερου έθνους του κόσμου θεωρήθηκε στη Δύση ως μεγάλη στρατηγική απώλεια, προκαλώντας το δημοφιλές ερώτημα εκείνη την εποχή, «Ποιος έχασε την Κίνα;»[15] Στη συνέχεια, οι Ηνωμένες Πολιτείες διέκοψαν τις διπλωματικές σχέσεις με τη νεοϊδρυθείσα Λαϊκή Δημοκρατία της Κίνας ως απάντηση στην κομμουνιστική ανάληψη της εξουσίας το 1949.[14]

Η Κορέα είχε επίσης περιέλθει εν μέρει στη σοβιετική κυριαρχία στο τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, χωρισμένη από τα νότια του 38ου παραλλήλου, όπου οι αμερικανικές δυνάμεις μετακινήθηκαν στη συνέχεια. Μέχρι το 1948, ως αποτέλεσμα του Ψυχρού Πολέμου μεταξύ της Σοβιετικής Ένωσης και των ΗΠΑ, η Κορέα χωρίστηκε σε δύο περιοχές, με χωριστές κυβερνήσεις, καθεμία από τις οποίες ισχυριζόταν ότι είναι η νόμιμη κυβέρνηση της Κορέας και καμία πλευρά δεν αποδέχθηκε τα σύνορα ως μόνιμα. Το 1950 ξέσπασαν μάχες μεταξύ Κομμουνιστών και Ρεπουμπλικανών που σύντομα περιλάμβαναν στρατεύματα από την Κίνα (από την πλευρά των κομμουνιστών) και τις Ηνωμένες Πολιτείες και 15 συμμαχικές χώρες (από την πλευρά των Ρεπουμπλικανών). Αν και η σύγκρουση της Κορέας δεν έχει επίσημα τελειώσει, ο πόλεμος της Κορέας έληξε το 1953 με μια ανακωχή που άφησε την Κορέα χωρισμένη σε δύο έθνη, τη Βόρεια Κορέα και τη Νότια Κορέα. Η απόφαση του Μάο Τσε Τουνγκ να αντιμετωπίσει τις ΗΠΑ στον πόλεμο της Κορέας ήταν μια ευθεία προσπάθεια να αντιμετωπίσει αυτό που το κομμουνιστικό μπλοκ θεωρούσε ως την ισχυρότερη αντικομμουνιστική δύναμη στον κόσμο, που έγινε σε μια εποχή που το κινεζικό κομμουνιστικό καθεστώς εδραίωνε ακόμη τη δική του εξουσία μετά κερδίζοντας τον κινεζικό εμφύλιο πόλεμο.

Το πρώτο πρόσωπο που πρότεινε τη θεωρία του ντόμινο ήταν ο Πρόεδρος Χάρι Σ. Τρούμαν τη δεκαετία του 1940, όπου εισήγαγε τη θεωρία προκειμένου να «δικαιολογήσει την αποστολή στρατιωτικής βοήθειας στην Ελλάδα και την Τουρκία».[16] Ωστόσο, η θεωρία του ντόμινο διαδόθηκε από τον Πρόεδρο Ντουάιτ Αϊζενχάουερ όταν την εφάρμοσε στη Νοτιοανατολική Ασία, ιδιαίτερα στο Νότιο Βιετνάμ. Επιπλέον, η θεωρία του ντόμινο χρησιμοποιήθηκε ως ένα από τα βασικά επιχειρήματα στις «κυβερνήσεις Κένεντι και Τζόνσον κατά τη διάρκεια της δεκαετίας του 1960 για να δικαιολογήσουν την αυξανόμενη αμερικανική στρατιωτική εμπλοκή στον πόλεμο του Βιετνάμ».[16]

Τον Μάιο του 1954, οι Βιετ Μινχ, ένας κομμουνιστικός και εθνικιστικός στρατός, νίκησε τα γαλλικά στρατεύματα στη μάχη του Ντιέν Μπιέν Φου και πήρε τον έλεγχο αυτού που έγινε Βόρειο Βιετνάμ.[17] Αυτό έκανε τους Γάλλους να αποσυρθούν πλήρως από την περιοχή που τότε ήταν γνωστή ως Γαλλική Ινδοκίνα, μια διαδικασία που είχαν ξεκινήσει νωρίτερα.[18] Οι περιοχές στη συνέχεια χωρίστηκαν σε τέσσερις ανεξάρτητες χώρες (Βόρειο Βιετνάμ, Νότιο Βιετνάμ, Καμπότζη και Λάος ) μετά από μια συμφωνία που μεσολάβησε στη Διάσκεψη της Γενεύης το 1954 για τον τερματισμό του Πρώτου Πολέμου της Ινδοκίνας.[19]

Αυτό θα τους έδινε γεωγραφικό και οικονομικό στρατηγικό πλεονέκτημα και θα έκανε την Ιαπωνία, την Ταϊβάν, τις Φιλιππίνες, την Αυστραλία και τη Νέα Ζηλανδία αμυντικά κράτη πρώτης γραμμής. Η απώλεια περιοχών παραδοσιακά εντός της ζωτικής σημασίας περιφερειακής εμπορικής ζώνης χωρών όπως η Ιαπωνία θα ενθάρρυνε τις χώρες της πρώτης γραμμής να συμβιβαστούν πολιτικά με τον κομμουνισμό.

Η θεωρία του ντόμινο του Αϊζενχάουερ το 1954 ήταν μια συγκεκριμένη περιγραφή της κατάστασης και των συνθηκών στη Νοτιοανατολική Ασία εκείνη την εποχή, και δεν πρότεινε μια γενικευμένη θεωρία ντόμινο όπως έκαναν άλλοι στη συνέχεια.

Κατά τη διάρκεια του καλοκαιριού του 1963, οι Βουδιστές διαμαρτυρήθηκαν για τη σκληρή μεταχείριση που δέχονταν υπό την κυβέρνηση Ντιεμ του Νοτίου Βιετνάμ. Τέτοιες ενέργειες της κυβέρνησης του Νοτίου Βιετνάμ δυσκόλεψαν την ισχυρή υποστήριξη της κυβέρνησης Κένεντι προς τον Πρόεδρο Ντιεμ. Ο Πρόεδρος Κένεντι βρισκόταν σε δεινή θέση, προσπαθώντας να συγκρατήσει τον κομμουνισμό στη Νοτιοανατολική Ασία, αλλά από την άλλη πλευρά, υποστήριζε μια αντικομμουνιστική κυβέρνηση που δεν ήταν δημοφιλής στους εγχώριους πολίτες της και ήταν ένοχη για πράξεις απαράδεκτες στο αμερικανικό κοινό. Η κυβέρνηση Κένεντι παρενέβη στο Βιετνάμ στις αρχές της δεκαετίας του 1960 για να εμποδίσει, μεταξύ άλλων, το «ντόμινο» του Νοτίου Βιετνάμ να πέσει. Όταν ο Κένεντι ανέβηκε στην εξουσία, υπήρχε η ανησυχία ότι η υπό την ηγεσία των κομμουνιστών Πάθετ Λάο στο Λάος θα παρείχε βάσεις στους Βιετ Κονγκ και ότι τελικά θα μπορούσαν να καταλάβουν το Λάος.[20]

Η σημασία της θεωρίας του ντόμινο

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η θεωρία του ντόμινο είναι σημαντική γιατί υπογραμμίζει τη σημασία των συμμαχιών, οι οποίες μπορεί να διαφέρουν από αδίστακτες συμμαχίες σε διμερείς συμμαχίες. Αυτό υποδηλώνει ότι η θεωρία του ντόμινο είναι χρήσιμη για την αξιολόγηση της πρόθεσης και του σκοπού μιας χώρας να σφυρηλατήσει μια συμμαχία με άλλες, συμπεριλαμβανομένου ενός συμπλέγματος άλλων χωρών σε μια συγκεκριμένη περιοχή. Ενώ η πρόθεση και ο σκοπός μπορεί να διαφέρουν για κάθε χώρα, ο Βίκτορ Τσα απεικονίζει την ασύμμετρη διμερή συμμαχία μεταξύ των Ηνωμένων Πολιτειών και των χωρών της Ανατολικής Ασίας ως στρατηγική προσέγγιση, όπου οι Ηνωμένες Πολιτείες έχουν τον έλεγχο και την εξουσία είτε να κινητοποιήσουν είτε να σταθεροποιήσουν τους συμμάχους τους. Αυτό υποστηρίζεται από το πώς οι Ηνωμένες Πολιτείες δημιούργησαν ασύμμετρες διμερείς συμμαχίες με τη Δημοκρατία της Κορέας, τη Δημοκρατία της Κίνας και την Ιαπωνία «όχι απλώς για να περιορίσουν αλλά και να περιορίσουν πιθανές «άτακτες συμμαχίες από το να εμπλέκονται σε τυχοδιωκτική συμπεριφορά που θα μπορούσε να οδηγήσει σε μεγαλύτερα στρατιωτικά απρόοπτα στην περιοχή ή αυτό θα μπορούσε να προκαλέσει ένα φαινόμενο ντόμινο, με τις ασιατικές χώρες να πέσουν στον κομμουνισμό».[3] Δεδομένου ότι οι Ηνωμένες Πολιτείες αγωνίστηκαν με την πρόκληση των «ατάκτων συμμαχιών και της απειλής της πτώσης του ντόμινο σε συνδυασμό για να δημιουργήσουν ένα τρομερό σενάριο παγίδευσης για τις Ηνωμένες Πολιτείες»,[3] η θεωρία του ντόμινο υπογραμμίζει περαιτέρω τη σημασία των διμερών συμμαχιών στις διεθνείς σχέσεις. Αυτό είναι εμφανές στον τρόπο με τον οποίο η θεωρία του ντόμινο παρείχε στις Ηνωμένες Πολιτείες μια προσέγγιση συνασπισμού, όπου «δημιούργησαν μια σειρά από βαθιές, σφιχτές διμερείς συμμαχίες»[3] με ασιατικές χώρες, συμπεριλαμβανομένης της Ταϊβάν, της Νότιας Κορέας και της Ιαπωνίας, για να «ελέγξουν την ικανότητά τους να να χρησιμοποιήσει βία και να ενισχύσει την υλική και πολιτική εξάρτηση από τις Ηνωμένες Πολιτείες».[3] Ως εκ τούτου, αυτό δείχνει ότι η θεωρία του ντόμινο βοηθά στην παρατήρηση της επίδρασης των σφυρηλατούμενων συμμαχιών ως σκαλοπάτι ή εμπόδιο στις διεθνείς σχέσεις. Αυτό υπογραμμίζει τη συσχέτιση μεταξύ της θεωρίας του ντόμινο και της εξάρτησης από το μονοπάτι, όπου μια αναδρομική κατάρρευση μιας χώρας που πέφτει στον κομμουνισμό μπορεί όχι μόνο να έχει αρνητικές επιπτώσεις σε άλλες χώρες, αλλά πιο σημαντικό, στο πεδίο λήψης αποφάσεων και την ικανότητα του ατόμου να ξεπεράσει τις παρούσες και μελλοντικές προκλήσεις. Ως εκ τούτου, η θεωρία του ντόμινο είναι αναμφίβολα μια σημαντική θεωρία που ασχολείται με τη στενή σχέση μεταξύ μικρο-αιτίας και μακρο-συνέπειας, όπου προτείνει τέτοιες μακρο-συνέπειες μπορεί να έχουν μακροπρόθεσμες επιπτώσεις.

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Leeson, Peter T.; Dean, Andrea (2009). «The Democratic Domino Theory». American Journal of Political Science 53 (3): 533–551. doi:10.1111/j.1540-5907.2009.00385.x. https://archive.org/details/sim_american-journal-of-political-science_2009-07_53_3/page/n24. 
  2. ↑ «The Quotable Quotes of Dwight D. Eisenhower». National Park Service. 5 Δεκεμβρίου 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Μαρτίου 2013. Ανακτήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2013. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 3,4 3,5 Cha, Victor (2016). Powerplay: The Origins of the American Alliance System in Asia. σελ. 158. 
  4. ↑ Extracts of Memorandum of Conversation by Mr. W. Averell Harriman, Special Assistant to the President, with General MacArthur in Tokyo, August 6 and 8, 1950, Top Secret, August 20, 1950, in FRUS, 1950, Vol. 7: Korea, p. 544.
  5. ↑ Mark Kramer (30 Απριλίου 2010). «STALIN, SOVIET POLICY, AND THE CONSOLIDATION OF A COMMUNIST BLOC IN EASTERN EUROPE, 1944-1953» (PDF). Stanford University. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 21 Οκτωβρίου 2013. 
  6. ↑ Daniel S. Margolies (2012). A Companion to Harry S. Truman. σελίδες 372, 373. ISBN 978-1444331417. 
  7. ↑ «The Truman Doctrine, 1947». United States Department of State Office of the Historian, Bureau of Public Affairs. 5 Δεκεμβρίου 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Μαΐου 2017. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2017. 
  8. ↑ «Kennan and Containment, 1947». United States Department of State Office of the Historian, Bureau of Public Affairs. 5 Δεκεμβρίου 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Ιουνίου 2017. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2017. 
  9. ↑ Kennan, George (Ιουλίου 1947). «The Sources of Soviet Conduct». Foreign Affairs. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Δεκεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2013. 
  10. ↑ John Lukacs (2009). George Kennan: A Study of Character. Yale University Press. ISBN 978-0300143065. 
  11. ↑ Senem Üstün· The Turkish Yearbook of International Relations (1997). «TURKEY AND THE MARSHALL PLAN: STRIVE FOR AID» (PDF). Ankara University. σελίδες 31–52. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 24 Φεβρουαρίου 2021. Ανακτήθηκε στις 17 Μαρτίου 2022. 
  12. ↑ «The Truman Doctrine and the Marshall Plan». United States Department of State Office of the Historian, Bureau of Public Affairs. 5 Δεκεμβρίου 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Μαΐου 2017. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2017. 
  13. ↑ «Mao Zedong outlines the new Chinese government». History Channel. 5 Δεκεμβρίου 2013. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Νοεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2013. 
  14. ↑ 14,0 14,1 «The Chinese Revolution of 1949». United States Department of State Office of the Historian, Bureau of Public Affairs. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 19 Μαΐου 2017. Ανακτήθηκε στις 14 Ιουνίου 2017. 
  15. ↑ Rogue Regimes: Terrorism and Proliferation, pg. 230, Raymond Tanter, Macmillan, 1999
  16. ↑ 16,0 16,1 Nolen, Jeannette L. «Domino theory». Encyclopaedia Britannica. Ανακτήθηκε στις 23 Σεπτεμβρίου 2019. 
  17. ↑ University of Central Arkansas. «11. French Indochina/Vietnam (1941-1954)». uca.edu. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 17 Μαΐου 2014. Ανακτήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2013. 
  18. ↑ «1954 DIEN BIEN PHU». Northern Virginia Community College. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 1 Ιουνίου 2013. Ανακτήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2013. 
  19. ↑ «1954: Peace deal ends Indo-China war». BBC. 21 Ιουλίου 1954. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 20 Ιανουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 5 Δεκεμβρίου 2013. 
  20. ↑ Historical Briefings: JFK, the Cold War, and Vietnam
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Θεωρία_του_ντόμινο&oldid=10594446"