Μετάβαση στο περιεχόμενο

Ιερά Μονή Ευαγγελίστριας Άνω Πεδινών Ιωαννίνων

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια


Ιερά Μονή Ευαγγελίστριας Άνω Πεδινών Ιωαννίνων
Ιερά Μονή Ευαγγελίστριας Άνω Πεδινών Ιωαννίνων is located in Greece
Ιερά Μονή Ευαγγελίστριας Άνω Πεδινών Ιωαννίνων
Ιερά Μονή Ευαγγελίστριας Άνω Πεδινών Ιωαννίνων
Ιερά Μονή Ευαγγελίστριας Άνω Πεδινών Ιωαννίνων
Είδοςμοναστήρι
Γεωγραφικές συντεταγμένες39°52′37″N 20°39′50″E
Θρησκευτική υπαγωγήΙερά Μητρόπολη Ιωαννίνων
Διοικητική υπαγωγήΆνω Πεδινά Δήμου Ζαγορίου Ιωαννίνων
ΤοποθεσίαΆνω Πεδινά Ιωαννίνων
ΧώραΕλλάδα
Προστασίαδιατηρητέο κτήριο στην Ελλάδα[1]
Commons page Πολυμέσα
δεδομένα (π)

Η Ιερά Μονή Ευαγγελίστριας Άνω Πεδινών Ιωαννίνων αποτελεί πολιτισμικό και θρησκευτικό μνημείο στα Άνω Πεδινά των Ιωαννίνων, στα Ζαγοροχώρια και είναι αφιερωμένη στον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου. Συγκεκριμένα βρίσκεται στο δυτικό Ζαγόρι στην είσοδο του παραπάνω χωριού στο νοτιοανατολικό του τμήμα. Στη συγκεκριμένη μονή έζησε και πέρασε κάποια από τα χρόνια της ζωής του ο Ηπειρώτης λόγιος και ιερομόναχος Νεόφυτος Δούκας[2].

Ιστορία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το μοναστήρι της Ευαγγελίστριας είναι πολύ παλιό, χτίστηκε επί τουρκοκρατίας αλλά ο ακριβής χρόνος κτίσης του είναι άδηλος. Δεν είναι γνωστό αν προϋπήρξε στο χωριό και αγκάλιασε τους κατοίκους των Άνω Πεδινών, όταν έφτασαν κυνηγημένοι από τους Τούρκους δημιουργώντας τον πρώτο οικισμό ή οι κάτοικοι των Άνω Σουδενών έφτιαξαν το μοναστήρι. Σύμφωνα με τις πληροφορίες του Ιωάννη Λαμπρίδη[3], το μοναστήρι προϋπήρχε στο επάνω μέρος του χωριού, στη θέση στην οποία σήμερα βρίσκεται το ξωκλήσι του Αγίου Γεωργίου[4] και μεταφέρθηκε στη σημερινή του θέση σε εποχή που δεν είναι γνωστή. Αυτό ίσως να επιβεβαιώνεται από το γεγονός ότι δίπλα στον Άγιο Γεώργιο υπάρχει σορός λίθων και μία στέρνα, η οποία φαίνεται να μην ταιριάζει με το υπάρχον κτίσμα, καθώς και κατά τη διάνοιξη αυλακιών στον πλησίον χώρο του Αγίου Γεωργίου από χωρικούς εντοπίστηκαν κτίσματα και τάφοι[5]. Ενώ ο χρόνος κτίσης του δεν είναι γνωστός, σύμφωνα με τις μαρτυρίες του αεροπαγίτη Βασίλη Λαμπρίδη, όπως μεταφέρθηκαν από τη μοναχή Ευφημία[6], η πρώτη αναστήλωσή του έγινε το 1630 και η δεύτερη μεταξύ 1783 και 1793.

Η Ευαγγελίστρια  ήταν ανδρικό μοναστήρι και διατηρήθηκε έτσι ως τις αρχές του 20ου αιώνα ώσπου κοιμήθηκαν και οι τελευταίοι μοναχοί. Μετέπειτα το λειτουργούσαν άτυπα κάποιοι έγγαμοι ιερείς, ώσπου έφυγαν και αυτοί, με αποτέλεσμα το μοναστήρι να κλείσει γύρω στα 1950. Το 1997, και αφού λίγα χρόνια πριν ο Σεβασμιότατος Μητροπολίτης Ιωαννίνων κ.κ. Θεόκλητος Σετάκης είχε γυρίσει το μοναστήρι από ανδρικό σε γυναικείο, στη μονή ήρθε κι εγκαταστάθηκε  μία αδερφότητα από τέσσερις μοναχές, από την Ιερά Μονή Υψώσεως Τιμίου Σταυρού που βρίσκεται στη θέση Μεγάλη Ράχη στην περιοχή Βαγιών Θηβών Βοιωτίας. Οι μοναχές παρέμειναν από το 1997 έως το 2002, όπου και αποχώρησαν. Το μοναστήρι από το 2002 μέχρι το 2010 παρέμεινε κλειστό και από το 2010 μέχρι και σήμερα στην Ευαγγελίστρια έχει εγκατασταθεί η μοναχή Ευφημία[6].

Η Ευαγγελίστρια χαρακτηρίστηκε το 1972 από το Υπουργείο Πολιτισμού ως «Ιστορικό διατηρητέο μνημείο[7]».

Περιγραφή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Ιερά Μονή Ευαγγελίστριας είναι χτισμένη ανάμεσα σε πέντε λόφους και σε υψόμετρο 950 μ. μέσα στον οικισμό του χωριού. Βρίσκεται σε απόσταση 35 χλμ. από την πόλη των Ιωαννίνων. Ο τόπος όπου θεμελιώθηκε είναι ακανόνιστος και το κτηριακό συγκρότημα βρίσκεται μέσα σε ένα περιβάλλον από σκούρους βράχους και η μονή με την σταχτιά πελεκητή πέτρα της δίνει την εικόνα της κλασικής Ζαγορίτικης αρχιτεκτονικής.

Η μονή ακολουθεί το μοναστηριακό αρχιτεκτονικό τυπικό[8], δηλαδή στο κέντρο βρίσκεται το καθολικό και γύρω γύρω οι πτέρυγες των κελιών. Αυτό γίνεται για να αντικρίζει όταν βγαίνει ο μοναχός από το κελί του τον ναό. Στο εσωτερικό[9] της μονής υπάρχουν επίσης το αρχονταρίκι, χώροι υποδοχής, μαγειρειό, αποθηκευτικοί χώροι και ένα μεγάλο υπόγειο κελάρι (λεγόμενο «κρυφό σχολειό»).

Στον προαύλιο χώρο του μοναστηριού δίπλα από τον ναό υπάρχει μία στέρνα[10], απαραίτητη για εκείνη την εποχή, καθώς το κεντρικό Ζαγόρι δε διέθετε ούτε πηγές ούτε φλέβες νερού από  κάτω κι έτσι οι κάτοικοι έφτιαχναν στέρνες για να μπορέσουν να συγκεντρώσουν το νερό του χιονιού. Η στέρνα της μονής είναι χτισμένη με πέτρα και κουρασάνι κι έχει βάθος 10 μέτρα.

1. Είσοδοι της Μονής

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η μονή Ευαγγελίστρια περιβάλλεται από υψηλό τείχος, το οποίο έχει δύο εισόδους[9]. Η κύρια είσοδος στα ΒΔ αποτελείται από δύο διαδοχικές τοξωτές πύλες, ανοιγμένες στον καστρότοιχο και τοποθετημένες διαγώνια μεταξύ τους, κατά τρόπο που δεν συναντιέται σε άλλο μοναστηριακό συγκρότημα στο Ζαγόρι. Σκοπός ήταν να προσφέρει μεγαλύτερη ασφάλεια. Η δεύτερη (εσωτερική) πύλη είναι στενότερη και χαμηλότερη (1.50 μ. ύψος). Μια άλλη μεγαλύτερη τοξωτή πύλη στα ΝΑ, νεότερη, οδηγούσε στις ιδιοκτησίες της μονής. Παλαιότερη ίσως ήταν μία γειτονική μικρή τοξωτή είσοδος σε αυτή την πλευρά, η οποία σήμερα είναι κλεισμένη.

2. Καθολικό

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το καθολικό[9] της μονής Ευαγγελίστριας είναι τρίκλιτη βασιλική με τρούλο του εγγεγραμμένου  σταυρού. Για να εισέλθει ο επισκέπτης σε αυτό μπαίνει από μία λοξή και χαμηλή  είσοδο και κατεβαίνει αρκετά σκαλιά για να φτάσει στον κυρίως ναό[11]. Αυτό γινόταν τα χρόνια της τουρκοκρατίας αφενός για να δυσκολέψει τον τούρκο κατακτητή, ο οποίος συνήθιζε να μπαίνει στην εκκλησία έφιππος, κι αφετέρου γιατί ο σουλτάνος δεν επέτρεπε να χτίζονται εκκλησίες ψηλότερες από τα τζαμιά. Ο τρούλος του καθολικού είναι κυλινδρικός κι έχει δώδεκα μικρά και στενά παραθυράκια μέσα σε αβαθείς κόγχες. Το ιερό[12] από τη μεριά του έχει τρεις προβάλλουσες στα ανατολικά αψίδες, οι οποίες εξωτερικά διακοσμούνται με οριζόντια οδοντωτή ταινία κάτω από τη στέγη και με διαδοχικά αβαθή τυφλά αψιδώματα.

3. Επιγραφές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στο καθολικό της μονής υπάρχουν δύο επιγραφές[13], όπου στην πρώτη αναφέρονται η χρονολογία κτήσης και ιστόρησης του ναού, οι ζωγράφοι, τα ονόματα των μοναχών και του ηγούμενου, ενώ στη δεύτερη αναγράφονται οι χορηγοί των επιγραφών και δηλώνεται ότι ο ναός τιμά τον Ευαγγελισμό της Θεοτόκου.

4. Τοιχογραφίες του καθολικού

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το εικονογραφικό[14] πρόγραμμα της μονής έχει μία αξιοσημείωτη θεματολογία. Καταρχάς στο ιερό του καθολικού και συγκεκριμένα στην αψίδα του απεικονίζεται η Πλατυτέρα με την Κοινωνία των Αποστόλων. Στον τρούλο[13] του διακονικού υπάρχει η απεικόνιση του Αγίου Νικολάου με σκηνές από τον βίο του. Ο τοιχογραφικός διάκοσμος[15] εμπλουτίζεται από τις σκηνές του Δωδεκαόρτου, τα Θαύματα, τις Παραβολές και θέματα από την παιδική ηλικία και διδασκαλία του Χριστού καθώς από τις σκηνές του πρώτου βιβλίου της Παλαιάς Διαθήκης. Επίσης υπάρχουν και απεικονίσεις των Οικουμενικών Συνόδων, που σα θέμα δεν περιλαμβάνεται συχνά στα εικονογραφικά προγράμματα των ναών και παραμένει σπάνιος κατά τη διάρκεια του 16ου, 17ου και 18ου αιώνα. Ωστόσο, οι ζωγράφοι από το Καπέσοβο το προτιμούσαν για να καλύψουν ναούς με μεγάλες επιφάνειες, οι οποίοι χρησιμοποιούσαν ως ζωγραφικό σχέδιο τα ανθίβολα και από αυτούς τα κληροδότησαν οι Σουδενιώτες ζωγράφοι. Μία από τις σημαντικότερες τοιχογραφίες[16] της Μονής είναι αυτή που απεικονίζει τη Ρίζα του Ιεσσαί με του αρχαίους Έλληνες φιλοσόφους.

5. Κειμήλια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο μεγαλύτερος θησαυρός και πλούτος της Ιεράς Μονής είναι δύο ξύλινα[17] τρίπτυχα[18] και μία εικόνα της Θεοτόκου, τα οποία φυλάσσονται σε κάποια από τα κελιά του μοναστηριού και μόνο κατόπιν συνεννόησης με τη μοναχή Ευφημία μπορεί να τα προσκυνήσει ο επισκέπτης. Η εικόνα της Θεοτόκου είναι η μεταβυζαντινή θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας, που βρισκόταν στο τέμπλο[19] του καθολικού κι έχει αφαιρεθεί τα τελευταία χρόνια λόγω συντήρησης. Επίσης στη μονή φυλάσσονται και δύο πολύτιμοι σταυροί ευλογίας και αγιασμού, ένα Ευαγγέλιο με αργυρή επένδυση και δύο λειψανοθήκες του 19ου αιώνα.

Περιουσία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η Ευαγγελίστρια είχε αποκτήσει ακίνητη περιουσία[7] και διατηρούσε ένα σημαντικό αριθμό ζώων. Ενδεικτικές είναι οι απογραφές των περιουσιακών στοιχείων της μονής στα μέσα του 19ου αιώνα. Συγκεκριμένα το 1880 είχε 102 χωράφια έκτασης 253 στρεμμάτων σε διάφορα χωριά του Ζαγορίου, 10 αμπέλια, δασώδη έκταση 6 στρεμμάτων στα Άνω Σουδενά και στην περιοχή Βελλάς έναν κήπο, έναν μύλο, μια νεροτριβή κι ένα δωμάτιο με αχούρι. Στον Κώδικα των Επάνω Σουδενών καταγράφονται το 1854 στην ιδιοκτησία της μονής 145 γιδοπρόβατα, 7 αγελάδες, 3 βόδια, 3 μουλάρια και 1 άλογο.

Σήμερα[6] στην κατοχή του μοναστηριού βρίσκονται κάποια χωράφια (χωρίς να είναι γνωστός ο ακριβής αριθμός και τα στρέμματα) και ακριβώς απέναντι από το μοναστήρι βρίσκεται ο κερασώνας της μονής που αποτελείται από 17.5 στρέμματα. Η μονή δε διαθέτει πλέον στην κατοχή της ζώα.

Γκαλερί

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

(επεξεργαστείτε την γκαλερί για αλλαγή των εικόνων)

  • Εξωτερικός περίβολος (Καστρότοιχος)
    Εξωτερικός περίβολος (Καστρότοιχος)
  • Καθολικό Ιεράς Μονής
    Καθολικό Ιεράς Μονής
  • Είσοδος Ιεράς Μονής
    Είσοδος Ιεράς Μονής
  • Ξυλόγλυπτο Τέμπλο
    Ξυλόγλυπτο Τέμπλο
  • Τρούλος Καθολικού
    Τρούλος Καθολικού
  • Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου στο τέμπλο του Ναού
    Ο Ευαγγελισμός της Θεοτόκου στο τέμπλο του Ναού
  • Θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας στο τέμπλο του ναού
    Θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Οδηγήτριας στο τέμπλο του ναού
  • Τρίπτυχο
    Τρίπτυχο

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ www.arxaiologikoktimatologio.gov.gr/el/monuments_info?id=149436&type=Monument.
  2. ↑ Ζαμπακίδης, Αριστοφάνης. Νεόφυτος Δούκας. Θεσσαλονίκη: Αδελφών Κυριακίδη α.ε. σελ. 49-68. ISBN 960-343-813-8. 
  3. ↑ Λαμπρίδης, Στάθης (1984). Επάνω Σουδενά (Ζαγορίου). Γιάννενα: Το Ζαγόρι μου. σελ. 27-36. 
  4. ↑ Παπαγιαννόπουλος, Κώστας (2017). Οι ρίζες των Σουδενιωτών. Λουσικά Αχαΐας: Σύλλογος Σουδενιωτών Πατρών και περιχώρων. σελ. 268, 286-288. ISBN 978-618-83349-0-8. 
  5. ↑ Παπαγιαννόπουλος, Κώστας (2017). Οι ρίζες των Σουδενιωτών. Λουσικά Αχαΐας: Σύλλογος Σουδενιωτών Πατρών και περιχώρων. σελ. 271. ISBN 978-618-83349-0-8. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 Ευφημία, μοναχή (14 Αυγούστου 2024). «Συνέντευξη». 
  7. ↑ 7,0 7,1 Παπαγιαννόπουλος, Κώστας (2017). Οι ρίζες των Σουδενιωτών. Λουσικά Αχαΐας: Σύλλογος Σουδενιωτών Πατρών και περιχώρων. σελ. 273. ISBN 978-618-83349-0-8. 
  8. ↑ Καφφές, Θωμάς (2023). Ιερά Μονή Ευαγγελίστριας Άνω Πεδινών Ιωαννίνων και ο Νεόφυτος Δούκας. Θεσσαλονίκη: Μπαρμπουνάκης. σελ. 92-96. ISBN 978-960-267-497-0. 
  9. ↑ 9,0 9,1 9,2 Παπαγιαννόπουλος, Κώστας (2017). Οι ρίζες των Σουδενιωτών. Λουσικά Αχαΐας: Σύλλογος Σουδενιωτών Πατρών και περιχώρων. σελ. 270. ISBN 978-618-83349-0-8. 
  10. ↑ Καφφές, Θωμάς (2023). Ιερά Μονή Ευαγγελίστριας Άνω Πεδινών Ιωαννίνων και ο Νεόφυτος Δούκας. Θεσσαλονίκη: Μπαρμπουνάκης. σελ. 118-120. ISBN 978-960-267-497-0. 
  11. ↑ Καφφές, Θωμάς (2023). Ιερά Μονή Ευαγγελίστριας Άνω Πεδινών Ιωαννίνων και ο Νεόφυτος Δούκας. Θεσσαλονίκη: Μπαρμπουνάκης. σελ. 92-95. ISBN 978-960-267-497-0. 
  12. ↑ Καφφές, Θωμάς (2023). Ιερά Μονή Ευαγγελίστριας Άνω Πεδινών Ιωαννίνων και ο Νεόφυτος Δούκας. Θεσσαλονίκη: Μπαρμπουνάκης. σελ. 97. ISBN 978-960-267-497-0. 
  13. ↑ 13,0 13,1 Χουλιαράς, Ιωάννης (2017). Οι ρίζες των Σουδενιωτών. Λούσικα Αχαΐας: Σύλλογος Σουδενιωτών Πατρών και περιχώρων. σελ. 301-303. ISBN 978-618-83349-0-8. 
  14. ↑ Χουλιαράς, Ιωάννης (2017). Οι ρίζες των Σουδενιωτών. Λούσικα Αχαΐας: Σύλλογος Σουδενιωτών Πατρών και περιχώρων. σελ. 300-301. ISBN 978-618-83349-0-8. 
  15. ↑ Χουλιαράς, Ιωάννης (2017). Οι ρίζες των Σουδενιωτών. Λούσικα Αχαΐας: Σύλλογος Σουδενιωτών Πατρών και περιχώρων. σελ. 304. ISBN 978-618-83349-0-8. 
  16. ↑ Καφφές, Θωμάς (2023). Ιερά Μονή Ευαγγελίστριας Άνω Πεδινών Ιωαννίνων και ο Νεόφυτος Δούκας. Θεσσαλονίκη: Μπαρμπουνάκης. σελ. 114. ISBN 978-960-267-497-0. 
  17. ↑ Παπαγιαννόπουλος, Κώστας (2017). Οι ρίζες των Σουδενιωτών. Λουσικά Αχαΐας: Σύλλογος Σουδενιωτών Πατρών και περιχώρων. σελ. 271-272. ISBN 978-618-83349-0-8. 
  18. ↑ Λαμπρίδης, Στάθης (1984). Η Ευαγγελίστρια. Γιάννενα: Το Ζαγόρι μας. σελ. 32-34. 
  19. ↑ Φιλίδου, Ανθή (2017). Οι ρίζες των Σουδενιωτών. Λουσικά Αχαΐας: Σύλλογος Σουδενιωτών Πατρών και περιχώρων. σελ. 313. ISBN 978-618-83349-0-8. 

Βιβλιογραφικές πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Καφφές, Θωμάς (2023). Ιερά Μονή Ευαγγελίστριας Άνω Πεδινών Ιωαννίνων και ο Νεόφυτος Δούκας. Θεσσαλονίκη: Μπαρμπουνάκης. σελ. 78-145. ISBN 978-960-267-497-0. 
  • Κώστας Παπαγιαννόπουλος, Ελένη Σιμώνη (2017). Οι ρίζες των Σουδενιωτών. Λούσικα Αχαΐας: Σύλλογος Σουδενιωτών Πατρών και περιχώρων. σελ. 270-273, 289-291, 300-304, 313. ISBN 978-618-83349-0-8. 
  • Ζαμπακίδης, Αριστοφάνης (205). Νεόφυτος Δούκας. Θεσσαλονίκη: Αδελφοί Κυριακίδη. σελ. 28-30. ISBN 960-343-813-8. 

Προτεινόμενη βιβλιογραφία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Λαμπρίδης, Στάθης (1984). Η Ευαγγελίστρια. Γιάννενα: Το Ζαγόρι μας. σελ. 32-34. 
  • Παπαγιαννόπουλος, Κώστας. Μοναστήρια. Ιωάννινα: Παναγιωτόπουλος. σελ. 270-273. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Ιερά_Μονή_Ευαγγελίστριας_Άνω_Πεδινών_Ιωαννίνων&oldid=10840751"