Μονή Βελλάς
Συντεταγμένες: 39°52′18.620″N 20°37′32.927″E / 39.87183889°N 20.62581306°E
| Μονή Βελλάς | |
|---|---|
 | |
| Είδος | μοναστήρι και οικισμός |
| Γεωγραφικές συντεταγμένες | 39°52′19″N 20°37′33″E |
| Θρησκευτική υπαγωγή | Ιερά Μητρόπολις Ιωαννίνων |
| Διοικητική υπαγωγή | Δήμος Πωγωνίου και Τοπική Κοινότητα Νεγράδων |
| Χώρα | Ελλάδα |
| δεδομένα (π) | |
Η Μονή Βελλάς ή Ιερά Μονή Κοιμήσεως της Θεοτόκου Βελλάς βρίσκεται στην Ήπειρο[1] σε απόσταση 35 χλμ. ΒΔ. από τα Ιωάννινα και 2,5 χλμ. Ν. από το Καλπάκι.
Γενικά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Μονή Βελλάς ιδρύθηκε τον 11ο αιώνα. Ως το 1713 αποτελούσε έδρα της Επισκοπής. Στα 1250 ο αγνώστου ονόματος επίσκοπος Βελλάς υποβάλλει κανονικά και λειτουργικά ερωτήματα προς την πατριαρχική σύνοδο του Ιουλίου του 1250, που λόγω του εμπερίστατου της ρωμηοσύνης συνεδρίασε στην Ι. Μονή Σωσάνδρων (Σίπυλος)[2]. Βρίσκεται πολύ κοντά στην τοποθεσία της αρχαίας πόλης «Παλιοβελλά», από την οποία σώζονται ελάχιστα ίχνη της, όπου στις αρχές του 18ου αιώνα ερημώθηκε από τους κατοίκους της που έφυγαν και εγκαταστάθηκαν στα Άνω Πεδινά, στο Ζαγόρι, για μεγαλύτερη ασφάλεια. Τότε η έδρα της επισκοπής μεταφέρθηκε στην Μονή Βελλάς, για ένα μικρό χρονικό διάστημα στον Παρακάλαμο και κατόπιν στην Κόνιτσα. Σήμερα η Επισκοπή δεν υφίσταται, ενώ η Μονή Βελλάς είναι ενσωματωμένη στην Ιερά Μητρόπολη Ιωαννίνων. Η υπάρχουσα Μονή είναι ουσιαστικά ανακατασκευή της παλιάς που έγινε το 1745, όπως μας πληροφορεί επιτοίχια επιγραφή. Είναι αφιερωμένη στην Κοίμηση της Θεοτόκου και πανηγυρίζει στις 16 Αυγούστου, 8 Σεπτεμβρίου, 12 Δεκεμβρίου και 25 Ιανουαρίου. Σε πολύ μικρή απόσταση βρίσκονται οι πηγές Βελλάς του ποταμού Καλαμά.
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Για ένα μεγάλο διάστημα, από τον 13ο έως τον 17ο αιώνα, στην Μονή Βελλάς λειτουργούσε σχολή, όπου οι νέοι διδάσκονταν εκκλησιαστικά μαθήματα αλλά και μαθήματα αρχαίων Ελλήνων συγγραφέων. Το 1863 έγινε Σταυροπηγιακή και το 1885 μετατράπηκε σε ενοριακή. Είχε δε μετόχι τη Μονή Μεταμόρφωσης του Σωτήρα στη Ρουμανία. Το 1936 ενώθηκε με τη Μητρόπολη Δρυϊνουπόλεως και Πωγωνιανής και σήμερα είναι ενταγμένη στη Μητρόπολη Ιωαννίνων[3]. Η μονή απετέλεσε από το 13ο αιώνα και για 400 χρόνια περίπου μεγάλο πνευματικό κέντρο, ενώ διέθετε και μεγάλη περιουσία. Το 1817 σχεδόν ερημώθηκε, αφού οι μοναχοί αρνούμενοι να δώσουν την περιουσία τους στον Αλή Πασά, μετέβησαν στην Κέρκυρα[1]. Μερικοί κατέφυγαν σε ορεινή περιοχή του νομού Αχαΐας και σε ανάμνηση της γενέτειράς τους έδωσαν στο νέο οικισμό το όνομα Βελλά (Αχαΐας), ενώ άλλοι κατέφυγαν στο σημερινό νομό Φθιώτιδας όπου μέχρι και τις μέρες μας υπάρχουν τοπωνύμια Βελλά και γέφυρα Βελλά.
Την Μονή ανέστησε ξανά το 1911 ο τότε Μητροπολίτης Βελλάς και Κονίτσης Σπυρίδων Βλάχος, με την ίδρυση Ιεροδιδασκαλείου. Από εκεί αποφοιτούσαν δάσκαλοι και ιερείς. Χτίστηκαν μεγάλα κτήρια με αίθουσες διδασκαλίας και οικοτροφείο, όπου έμεναν δωρεάν οι σπουδαστές. Το ιεροδιδασκαλείο λειτούργησε μέχρι το 1989, αποδίδοντας στον ελληνικό δημόσιο βίο πλήθος διαπρεπών πολιτικών, νομικών και επιστημόνων.
Σήμερα στην Βελλά λειτουργεί η Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία (πανεπιστημιακή σχολή όπου οι σπουδαστές εισέρχονται κανονικά σε αυτή με πανελλήνιες εξετάσεις) και αποτελεί μαζί με τις άλλες ομοιόβαθμες Α.Ε.Α. της χώρας (Αθηνών, Θεσσαλονίκης και Ηρακλείου Κρήτης) παραγωγική σχολή της Ελλαδικής Εκκλησίας, ενώ υπάγεται κανονικά στο Υπουργείο Παιδείας. Άρχισε τη λειτουργία της το ακαδημαϊκό έτος 2007−2008 με δύο Τμήματα Σπουδών οκτώ εξαμήνων: α) Ιερατικών Σπουδών και β) Εκκλησιαστικής Μουσικής και Ψαλτικής και σκοπό έχει την ανάδειξη και κατάρτιση Κληρικών και Λαϊκών Στελεχών της Ορθόδοξης Εκκλησίας στην Ελλάδα, υψηλού μορφωτικού επιπέδου και χριστιανικού ήθους (Νόμος 3432/2006, άρθρο 2). Στη Βελλά λειτουργεί επιπλέον και Εκκλησιαστικό Λύκειο, ισότιμο του Ενιαίου Λυκείου με την διαφορά ότι εδώ δίνεται έμφαση στην διδασκαλία των Θρησκευτικών.[4]
Αρχιτεκτονική
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Το καθολικό της Μονής είναι τρίκλιτη βασιλική διακοσμημένη με αγιογραφίες, όπου ανάμεσα τους υπάρχουν η θαυματουργή εικόνα της Παναγίας της Βελλαϊτισας και οι μορφές αρχαίων Ελλήνων φιλοσόφων (Πλάτων, Αριστοτέλης, Σόλων, Πλούταρχος). Το τέμπλο του ναού είναι ξυλόγλυπτο με επίχρυσες λεπτομέρειες, ένα έργο του 16ου - 17ου αιώνα[1][5].
Διοικητικά
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Από το 1919 απογράφεται ως ξεχωριστός οικισμός και αναφέρεται στο ΦΕΚ 184Α - 19/08/1919 να προσαρτάται στην τότε κοινότητα Νεγράδων.[6] Σύμφωνα με το σχέδιο Καλλικράτης μαζί με τους Νεγράδες υπάγεται στην τοπική κοινότητα Νεγράδων που ανήκει στη δημοτική ενότητα Δελβινακίου του Δήμου Πωγωνίου και σύμφωνα με την απογραφή 2011 απογράφησαν 11 κάτοικοι[7].
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 1,2 «ΙΕΡΑ ΜΟΝΗ ΠΑΝΑΓΙΑΣ ΒΕΛΛΑΣ ΙΩΑΝΝΙΝΩΝ». Μοναστήρια της Ελλάδος. 23 Αυγούστου 2014. Ανακτήθηκε στις 20 Μαρτίου 2020.
- ↑ ΚΑΨΑΛΗΣ, Α (2003). «Κανονικά και Λειτουργικά Ερωτήματα Αγνώστου Επισκόπου Βελλάς (1250)». Βελλά 2.
- ↑ Ιερά Μητρόπολις Ιωαννίνων. «Ἱερά Μονή Βελλᾶς». Ανακτήθηκε στις 20 Μαρτίου 2020.
- ↑ «Ανώτατη Εκκλησιαστική Ακαδημία Βελλάς Ιωαννίνων». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Αυγούστου 2020.
- ↑ «Μονή Βελλάς | Μονή Βελλάς Ιωαννίνων | GOLDEN GREECE | Moni Velas | Ιωάννινα | Ελλάδα». www.golden-greece.gr. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 12 Οκτωβρίου 2011. Ανακτήθηκε στις 20 Μαρτίου 2020.
- ↑ «Διοικητικές Μεταβολές Οικισμών». ΕΕΤΑΑ. Ανακτήθηκε στις 20 Μαρτίου 2020.
- ↑ «ΦΕΚ αποτελεσμάτων ΜΟΝΙΜΟΥ πληθυσμού Αρχειοθετήθηκε 2020-03-21 στο Wayback Machine.», σελ. 10578 (σελ. 104 του pdf)