Μοναρχία

Μοναρχία
Πρώτη Εμφάνιση	Μετά τη Νεολιθική επανάσταση
Μορφές	Απόλυτη Μοναρχία ; ; Συνταγματική Μοναρχία; Βασιλευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία;
Χώρες	Ηνωμένο Βασίλειο,; Δανία, Ιαπωνία και άλλες
Αριθμός Πολιτικών Αρχηγών	Ένας

Μοναρχία είναι μια μορφή διακυβέρνησης (πολίτευμα), στο οποίο μόνο ένα άτομο, ο μονάρχης, κρατάει την υπέρτατη αρχή του κράτους, εκτελώντας εθιμοτυπικά καθήκοντα και ενσωματώνοντας την εθνική ταυτότητα της χώρας. Παρόλο που ορισμένοι μονάρχες εκλέγονται, στις περισσότερες περιπτώσεις η θέση του μονάρχη είναι κληρονομική και διαρκεί μέχρι τον θάνατο ή την παραίτηση του.^[1] Στις περιπτώσεις αυτές, η βασιλική οικογένεια ή τα μέλη της δυναστείας συνήθως ασκούν επίσημα καθήκοντα. Η πολιτική εξουσία του μονάρχη ενδέχεται να διαφέρει κατά περιπτώσεις, από καθαρά συμβολική (εστεμμένη δημοκρατία), σε μερική και περιορισμένη (συνταγματική μοναρχία, βασιλευόμενη δημοκρατία), μέχρι εντελώς απολυταρχική (απόλυτη μοναρχία).^[2]

Η μοναρχία ήταν η πιο κοινή μορφή διακυβέρνησης μέχρι τον 20ο αιώνα. Σήμερα, 45 κυριαρχικά έθνη στον κόσμο έχουν μονάρχες ως αρχηγούς των κρατών τους, 16 εκ των οποίων είναι Κοινοπολιτειακά βασίλεια με επικεφαλής τους τον βασιλιά Κάρολο Γ’ του Ηνωμένου Βασιλείου.^[3] Οι περισσότεροι σύγχρονοι μονάρχες είναι συνταγματικοί μονάρχες, οι οποίοι διατηρούν ένα ξεχωριστό νομικό και τελετουργικό ρόλο, αλλά ασκούν περιορισμένη ή ακόμη και καθόλου πολιτική εξουσία σύμφωνα με το σύνταγμα του κράτους τους. Σε ορισμένα έθνη, ωστόσο, όπως το Μπρουνέι, το Μαρόκο, το Ομάν, το Κατάρ, τη Σαουδική Αραβία και τη Σουαζιλάνδη, ο κληρονομικός μονάρχης έχει περισσότερη πολιτική επιρροή από οποιαδήποτε άλλη πηγή εξουσίας στο έθνος, είτε λόγω της παράδοσης είτε με συνταγματική εντολή.^[4]^[5]

Ιστορική εξέλιξη

Η συγκέντρωση της εξουσίας στα χέρια ενός και μόνο ανθρώπου έχει προταθεί ότι εμφανίστηκε μετά τη Νεολιθική επανάσταση, με τη μορφή του δεσποτισμού. Μοναρχικά κυβερνιόταν η Αρχαία Αίγυπτος, η αρχαία Κίνα, η Περσία, η Βυζαντινή και Οθωμανική Αυτοκρατορία κλπ. Στην αρχαία Ελλάδα, η μοναρχία εμφανίζεται, με τη μορφή της βασιλείας και της τυραννίας, με αντίστοιχα παραδείγματα το Μακεδονικό βασίλειο και τις Συρακούσες.

Πεφωτισμένη Δεσποτεία

Με τον όρο Πεφωτισμένη Δεσποτεία (ή Πεφωτισμένη Μοναρχία) περιγράφεται η διακυβέρνηση ορισμένων μοναρχών της Ευρώπης του 18-19ου αιώνα, που επηρεάστηκαν από τις ιδέες του Διαφωτισμού. Οι "Πεφωτισμένοι Μονάρχες" υιοθετούσαν τις ιδέες του Διαφωτισμού και κυρίως έδιναν έμφαση στη Λογική με την οποία προσπαθούσαν να διακυβερνήσουν τη χώρα τους. Υποστήριζαν την ανεξιθρησκεία, την ελευθερία του λόγου και του τύπου και την κατοχύρωση της ιδιωτικής περιουσίας. Οι περισσότεροι ασχολούνταν με τις τέχνες, την επιστήμη και την εκπαίδευση γενικά.

Κληρονομική και εκλεκτορική βασιλεία

Η εκλεκτορική βασιλεία είναι πιο παλιά από την κληρονομική βασιλεία. Στην εκλεκτορική βασιλεία ο κίνδυνος επαναστάσεων και εξεγέρσεων ήταν πολύ μικρότερος. Παραδείγματα εκλεκτορικής βασιλείας ήτανε κάποτε η Αγία Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία και η Πολωνία (σήμερα Δημοκρατία), ενώ στο παρόν είναι μόνο η Μαλαισία και τα Ηνωμένα Αραβικά Εμιράτα.

Από τον Μεσαίωνα η Ευρώπη αρχίζει σιγά σιγά και κυριαρχείται από κληρονομικές βασιλείες. Ο βασιλιάς βρίσκεται στην κορυφή ενός κτήματος. Το φεουδαρχικό σύστημα ήταν η βάση για την κληρονομική βασιλεία, αλλά αργότερα ο βασιλιάς προστάτευε τους υπηκόους του από τους φεουδάρχες.

Μορφές της μοναρχίας

Με τη δημιουργία των σύγχρονων κρατών στην Ευρώπη μετά το 1500 εμφανίζονται τρία είδη μοναρχιών:

Βασιλευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία

H Βασιλευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, αποδίδεται ορθότερα ως Συνταγματική Κοινοβουλευτική Μοναρχία.

Βασιλευόμενη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία

Η Ενιαία Βασιλευομένη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία είναι η εξέλιξη της Απόλυτης Μοναρχίας σε Κοινοβουλευτική Δημοκρατία, στην οποία ο Βασιλιάς δεν ασκεί εξουσία (νομοθετική ή εκτελεστική). Αυτές ασκούνται από το Κοινοβούλιο και την κυβέρνηση. Στον Βασιλιά ανήκουν μόνο αντιπροσωπευτικές δικαιοδοσίες. Παράδειγμα χώρας με τέτοιο πολίτευμα είναι η Μεγάλη Βρετανία και κάποτε το τέως Βασίλειο της Ελλάδας, ενώ Ευρωπαϊκές Χώρες που είχαν παλαιότερα Επίσης Μοναρχία ήτανε η Ρωσία, η Αλβανία, η Βουλγαρία, η Σερβία, το Μαυροβούνιο και η Ουγγαρία.

Σήμερα, πολλές χώρες παγκοσμίως μεταξύ άλλων και η χώρα μας (Ελλάδα και πολλές από τις πάνω προαναφερόμενες) έχουν εγκαταλείψει πλήρως την Μοναρχία και μεταβλήθηκαν πλήρως σε σκέτη ή Καθαρή Δημοκρατία, κυρίως για Οικονομικούς λόγους και για λόγους Διαφάνειας αλλά και τού ότι δεν υπάρχει στις μέρες μας σε μεγάλο βαθμό η Αιμομιξία στις βασιλικές Οικογένειες προκειμένου να υπάρχει καθαρό DNA μεταξύ των Μονάρχων Διαφόρων Χωρών, ενώ σε ορισμένες περιπτώσεις χωρών που έχουν καθεστώς Βασιλευόμενης Κοινοβουλευτικής Δημοκρατίας, έχουν τυπικά αλλά όχι πάντα την Μοναρχία σε γενικές γραμμές στον σύγχρονο κόσμο και ως Διακοσμητικό τίτλο, διότι έχουν εκδημοκρατιστεί πλήρως και οι χώρες που διατηρούν μέχρι και σήμερα παραδοσιακά την Μοναρχία.

Ομοσπονδιακή Βασιλευομένη Κοινοβουλευτική Δημοκρατία

Η Ομοσπονδιακή Βασιλευομένη Δημοκρατία, είναι πολιτειακό σύστημα που συνδυάζει τη Συνταγματική Βασιλεία με τις αρχές της Ομοσπονδιακής δημοκρατίας. Αυτό σημαίνει ότι το κράτος αποτελείται από ομοσπονδιακά κρατίδια («πολιτείες», «επαρχίες», κ.λπ.) με δική τους κυβέρνηση και δικές τους εξουσίες, όπως π.χ. σε θέματα υγείας και παιδείας. Η κεντρική (ομοσπονδιακή) κυβέρνηση συνήθως διατηρεί τις κύριες εξουσίες της εξωτερικής πολιτικής και της άμυνας, καθώς και τη διοίκηση της κεντρικής τράπεζας του κράτους. Κεφαλή της ομοσπονδίας, δηλ. ολοκλήρου του κράτους, είναι ο βασιλιάς, οι εξουσίες του οποίου καθορίζονται από το σύνταγμα της χώρας — συνήθως πρόκειται για εξουσίες μάλλον διακοσμητικές. Παράδειγμα χώρας με τέτοιο πολίτευμα σήμερα είναι η Αυστραλία, Ισπανία, Καναδάς, κ.α.

Συνταγματική Μοναρχία

Αποδίδεται ορθότερα ως Ημι-συνταγματική Μοναρχία.

Παρόμοιο πολίτευμα με τη Βασιλευόμενη Δημοκρατία με τη διαφορά ό,τι ο ρόλος του βασιλιά δεν είναι συμβολικός καθώς διαθέτει πολιτικές αρμοδιότητες. Υπάρχει πρωθυπουργός και κοινοβούλιο, όμως ο βασιλιάς κατέχει ενεργό ρόλο στην πολιτική ζωή. Τέτοιο πολίτευμα έχουν η Μαλαισία, η Ιορδανία και ορισμένες άλλες αραβικές και αφρικανικές χώρες. Στην Ευρώπη Συνταγματική Μοναρχία έχει το Λίχτενσταϊν. Επίσης, η Συνταγματική Μοναρχία μπορεί να υπάρχει είτε σε ενιαίο κράτος (π.χ. Ιορδανία) είτε σε ομοσπονδιακό κράτος(π.χ. Μαλαισία). Συνταγματική Μοναρχία είχε και το Μαρόκο, αλλά σταδιακά το πολίτευμα του αλλάζει και μετατρέπεται σε Βασιλευομένη Δημοκρατία.

Απόλυτη Μοναρχία

Η απόλυτη μοναρχία είναι το πιο συχνό φαινόμενο στην Ευρώπη, μέχρι τις αρχές του 20ου αιώνα. Σε αυτήν την περίπτωση ο μονάρχης κατέχει όλη τη δύναμη στο κράτος. Το πιο γνωστό παράδειγμα για έναν απόλυτο μονάρχη είναι ο Βασιλιάς Ήλιος Λουδοβίκος ΙΔ΄. Σήμερα οι απόλυτες μοναρχίες είναι λίγες και αυτές είναι το Μπρουνέι, το Βατικανό, η Σαουδική Αραβία, καθώς και άλλα αραβικά κράτη στον Περσικό κόλπο. Και σε αυτήν την περίπτωση μπορεί να υπάρξουν δύο υποείδη: την Ενιαία Απόλυτη Μοναρχία(π.χ. Σαουδική Αραβία, Ομάν) και την Ομοσπονδιακή Απόλυτη Μοναρχία(π.χ. ΗΑΕ).

Εμφάνιση της μοναρχίας σε κράτη

Το 2007 υπήρχαν τα εξής Βασίλεια, στα οποία ζει το 8,6% του παγκόσμιου πληθυσμού (541.293.000 κάτοικοι):

Αυτοκρατορία με τίτλο Μοναρχίας

Ιαπωνία (ο Αυτοκράτορας της Ιαπωνίας τυπικά στον Σύγχρονο κόσμο έχει τίτλο Μονάρχη Βασιλιά)

Βασίλειο με τίτλο Μοναρχίας σε Ευρωπαϊκές Χώρες

Βέλγιο
Δανία (Βασίλειο της Δανίας, με παρουσία και στην Γροιλανδία και τις Νήσοι Φερόες)
Ηνωμένο Βασίλειο (η Ουαλία έχει τίτλο Μονάρχη Πρίγκιπα, ενώ τα Εξαρτώμενα Από το Στέμμα είναι τυπικά χωρίς τίτλο Μοναρχίας)
Ισπανία (η Ανδαλουσία έχει τίτλο Μονάρχη Πρίγκιπα, ενώ πολλές περιοχές της Ισπανίας όπως παράδειγμα η Καταλονία και η Εξτρεμαδούρα είναι καθαρά χωρίς τίτλο Μοναρχίας)
Νορβηγία
Ολλανδία (Βασίλειο των Κάτω Χωρών, με παρουσία και στις περιοχές της Ολλανδίας στην Καραϊβική)
Σουηδία

Βασίλειο με τίτλο Μοναρχίας σε Μουσουλμανικές Χώρες της Ευρύτερης Μέσης Ανατολής

Ιορδανία (τα τελευταία οι Τίτλοι Βασιλείας σε αυτήν την χώρα ακολουθούν Δυτικά πρότυπα και γίνονται γάμοι βασιλέων και έκτος Βασιλικών Οικογενειών)
Μπαχρέιν
Μαρόκο
Σαουδική Αραβία (τηρείται πιστά ο μουσουλμανικός νόμος (Σαρία) και ο προσηλυτισμός στην Μέκκα)

Βασίλειο με τίτλο Μοναρχίας σε Ασιατικές Χώρες

Καμπότζη
Μαλαισία
Μπουτάν (οι Τίτλοι Βασιλείας σε αυτήν την χώρα τηρούνται κατά κανόνα με παραδοσιακά Βουδιστικά στοιχεία)
Ταϊλάνδη (υπάρχει Μοναρχία, αλλά ο Βασιλιάς είναι τυπικά διακοσμητικός τίτλος στην χώρα αυτή, λόγω της Μάστιγας του Σεξοτουρισμού)

Βασίλειο με τίτλο Μοναρχίας σε Αφρικανικές Χώρες

Εσουατίνι (υπάρχει Μοναρχία, αλλά ο Βασιλιάς είναι τυπικά διακοσμητικός τίτλος στην χώρα αυτή, λόγω της υψηλής Διαφθοράς, ενώ πολλοί κάτοικοι της χώρας είναι υπέρ της κατάργησης της Μοναρχίας, όπως έγινε στο Μπαρμπάντος)
Λεσότο (υπάρχει Μοναρχία, αλλά ο Βασιλιάς είναι τυπικά διακοσμητικός τίτλος στην χώρα αυτή, λόγω της υψηλής διαφθοράς)

Βασίλειο με τίτλο Μοναρχίας σε Χώρες της Ωκεανίας