Μπαλιάν του Ιμπελέν

Μπαλιάν του Ιμπελέν
Γενικές πληροφορίες
Όνομα στη μητρική γλώσσα	Balian d'Ibelin (Γαλλικά)
Γέννηση	1135 Άγιοι Τόποι
Θάνατος	1193
Πληροφορίες ασχολίας
Ιδιότητα	φεουδάρχης
Οικογένεια
Σύζυγος	Μαρία Κομνηνή της Ιερουσαλήμ
Τέκνα	Ιωάννης του Ιμπελέν Ελβίς του Ιμπελέν Φίλιππος του Ιμπελέν (1180-1227) Marguerite of Ibelin
Γονείς	Μπαριζάν του Ιμπελέν και Ελβίς της Ράμλα
Αδέλφια	Ούγος του Ιμπελέν Βαλδουίνος του Ιμπελέν Ermengarde of Ibelin Stephanie of Ibelin
Οικογένεια	Οίκος του Ιμπελέν
Στρατιωτική σταδιοδρομία
Πόλεμοι/μάχες	Μάχη του Χαττίν, Πολιορκία της Ιερουσαλήμ, Μάχη του Μονζιζάρ και Πολιορκία της Άκρας (1189-1191)
Θυρεός
Σχετικά πολυμέσα

Ο Μπαλιάν Β΄ (Balian d'Ibelin, 1143 - 1193) από τον Οίκο του Ιμπελέν ήταν ο νεότερος γιος του Μπαριζάν/Μπαλιάν Α΄ και αδελφός του Ούγου και του Βαλδουίνου. Ο πατέρας του, ο οποίος ήταν ιππότης στο νομό της Γιάφα, είχε ανταμειφθεί με την κυριότητα του Ιμπελέν (Yibna), μετά την εξέγερση του Ούγου Β΄ του Λε Πουιζέ. Ο Μπαριζάν νυμφεύτηκε την Ελβίς της Ράμλα, που ήταν κληρονόμος του πλούσιου κυρίου της Ράμλα. Ο Μπαλιάν λεγόταν και Μπαριζάν, αλλά φαίνεται ότι το όνομά του έχει προσαρμοστεί με το παλαιό γαλλικό Μπαλιάν. Επίσης αναφέρεται ως Μπαλιάν ο νεώτερος ή Μπαλιάν Β΄, όταν αναφέρεται ως Μπαλιάν Α΄ και ο πατέρας του. Η ακριβής χρονολογία γέννησης παραμένει άγνωστη, αλλά είναι γνωστό ότι όταν πρωτοεμφανίστηκε στα καταστατικά το 1158 ήταν ενήλικας (συνήθως η ενήλικη ηλικία ήταν από 15 ετών και επάνω), και είχε χαρακτηριστεί ως ανήλικος ("infra annos") το 1155. Μετά το τέλος του μεγαλύτερου αδελφού του Ούγου, το κάστρο του Ιμπελέν πέρασε στα χέρια του επόμενου αδελφού, του Βαλδουίνου. Ο Βαλδουίνος όμως προτίμησε να παραμείνει άρχοντας της Ράμλα και έτσι παραχώρησε το κάστρο στον Μπαλιάν. Αυτός πήγε στο Ιμπελίν ως υποτελής του αδελφού του και έμμεσα ως υποτελής του βασιλιά.

Διαμάχες Διαδοχής

Ο αδελφός του Βαλδουίνος κύριος της Ράμλα υποστήριζε τον Ραϋμόνδο Γ΄ κόμη της Τρίπολης έναντι του Μιλ του Πλανσύ κατά την εκλογή του ως αντιβασιλιά του Βαλδουίνου Δ΄ της Ιερουσαλήμ (γιου του Αμαλρίκ Α΄) το 1174, και το 1177 τα αδέλφια ήταν παρόντα στην μάχη του Μονζιζάρ (Montgisard), οδηγώντας στη νίκη έναντι του ισχυρότερου σημείου της μουσουλμανικής παράταξης. Τον ίδιο χρόνο ο Μπαλιάν νυμφεύεται την Μαρία Κομνηνή, χήρα του Αμαλρίκ Α΄ των Ανζού βασιλιά της Ιερουσαλήμ, και έγινε πατριός τής κόρης της πριγκίπισσας Ισαβέλλας των Ανζού. Ο ίδιος έγινε κύριος του Ναμπλούς (Νεάπολης), το οποίο ήταν δώρο της Μαρίας κατά το γάμο της με τον Αμαλρίκ Α΄. Το 1179, όταν ο Βαλδουίνος κύριος της Ράμλα συνελήφθη από τον Σαλαντίν, κατά τη μάχη στο Πέρασμα του Ιακώβ, ο ίδιος βοήθησε να βρεθούν τα λύτρα για την απελευθέρωσή του. Τελικά, τον επόμενο χρόνο τα λύτρα αυτά πληρώθηκαν από τον Μανουήλ Α΄ Κομνηνό Αυτοκράτορα των Ρωμαίων, ο οποίος ήταν μεγάλος θείος της Μαρίας.

Το 1183 ο Μπαλιάν και ο Βαλδουίνος κύριος της Ράμλα υποστήριξαν τον Ραϋμόνδο Γ΄ εναντίον του Γκυ των Λουζινιάν, δεύτερο σύζυγο της Σιβύλλας και μέχρι τότε αντιβασιλιά του Βαλδουίνου Δ΄, ο οποίος έπασχε από λέπρα. Ο βασιλιάς έστεψε τον πεντάχρονο ανιψιό του (γιο της Σιβύλλας από τον πρώτο της σύζυγο) τον Βαλδουίνο Ε΄ του Οίκου του Μομφερράτου συμβασιλιά στη διάρκεια της ζωής του, προσπαθώντας με αυτόν τον τρόπο να εμποδίσει τον Γκυ να γίνει βασιλιάς. Λίγο πριν το τέλος του την άνοιξη του 1185, ο Βαλδουίνος Δ΄ διέταξε να φορεθεί από τον Βαλδουίνο Ε΄ το επίσημο στέμμα που φυλασσόταν στην εκκλησία του Παναγίου Τάφου. Ήταν ο ίδιος ο Μπαλιάν, ένας σχετικά υψηλός άνδρας, ο οποίος έφερε τον νεαρό Βαλδουίνο Ε΄ στους ώμους του στην τελετή, το οποίο φανερώνει την υποστήριξη της οικογένειας της Ισαβέλλας προς τον ανιψιό της. Λίγο αργότερα το οκτάχρονο αγόρι θα γίνει μοναδικός βασιλιάς. Όταν πέθανε και αυτός το 1186, ο Μπαλιάν και η Μαρία Κομνηνή, με την υποστήριξη του Ραϋμόνδου Α΄, προέβαλαν την κόρη της Μαρίας, την Ισαβέλλα των Ανζού, που τότε ήταν περίπου δεκατεσσάρων ετών, ως διάδοχο του θρόνου. Παρόλα αυτά ο άνδρας της, Χάμφρεϋ Δ΄ κύριος του Τορόν αρνήθηκε το στέμμα και ορκίστηκε υποτέλεια στον Γκυ. Ο Μπαλιάν αναγκάστηκε να ορκιστεί και αυτός στον Γκυ, ενώ ο αδελφός του αρνήθηκε να πράξει αναλόγως και εξορίστηκε στην Αντιόχεια. Ο Βαλδουίνος της Ράμλα τοποθέτησε τον Μπαλιάν υπεύθυνο για την ανατροφή τού γιου του, τού μέλλοντα άρχοντα της Ράμλα, ο οποίος δεν ακολούθησε τον πατέρα του στην Αντιόχεια.

Η διαμάχη μεταξύ του Ραϋμόνδου Γ΄ και του Γκυ

Ο Μπαλιάν παρέμεινε στο Βασίλειο ως σύμβουλος του Γκυ. Στα τέλη του 1186, ο Σαλαντίν σουλτάνος της Αιγύπτου και της Δαμασκού, απείλησε τα σύνορα του Βασιλείου έπειτα από επίθεση του Ραϋνάλδου του Σατιγιόν άρχοντα της Υπεριορδανίας, συμμάχου του Γκυ, σε ένα μουσουλμανικό καραβάνι. Ο Σαλαντίν ήταν σύμμαχος με τη φρουρά της Τιβεριάδας στη βόρεια πλευρά του Βασιλείου, μια περιοχή που βρισκόταν στα χέρια του Ραϋμόνδου Γ’. Ο Γκυ μάζεψε τον στρατό του στη Ναζαρέτ, με σκοπό να πολιορκήσει την Τιβεριάδα, αλλά ο Μπαλιάν διαφώνησε με αυτό και αντί αυτού πρότεινε στον Γκυ να στείλει απεσταλμένους στον Ραϋμόνδο Γ΄ στην Τρίπολη, με την ελπίδα ότι οι δύο τους θα μπορούσαν να συμβιβαστούν, προτού ο Γκυ κάνει καμία ανόητη επίθεση στον μεγάλο στρατό του Σαλαντίν. Η πρώτη πρεσβεία απέτυχε και έτσι η κατάσταση παρέμεινε αμετάβλητη καθ’όλη τη διάρκεια των πρώτων μηνών του 1187. Μετά το Πάσχα του ίδιου έτους, ο Μπαλιάν, ο Gerard του Ridefort Μέγας Μάγιστρος των Ναϊτών Ιπποτών, ο Roger des Moulins Μέγας Μάγιστρο των Ιωαννιτών Ιπποτών, ο Reginald της Σιδώνος και ο Joscius αρχιεπίσκοπος της Τύρου στάλθηκαν σε μια νέα πρεσβεία στην Τρίπολη. Κατά τη διάρκεια του ταξιδιού σταμάτησαν στο φέουδο του Μπαλιάν της Ναμπλούς και ο Μπαλιάν σχεδίαζε να μείνει λίγο πιο πίσω από τους άλλους, ενώ οι άλλοι προχώρησαν. Την 1η Μαΐου οι Ναΐτες και οι Ιωαννίτες νικήθηκαν από τον γιο του Σαλαδίνου, al-Afdal, στη μάχη του Cresson. Ο Μπαλιάν ήταν ακόμα μια μέρα πίσω και επίσης είχε σταματήσει στη Σαμάρεια, προκειμένου να συμμετάσχει σε μια ημέρα εορτής. Αφού έφθασε στο κάστρο του La Fève, όπου οι Ναΐτες και οι Ιωαννίτες είχαν προηγουμένως στρατοπεδεύσει, παρατήρησε ότι το μέρος ήταν ερημωμένο και σύντομα πληροφορήθηκε για την καταστροφική μάχη που είχε συμβεί από τους λιγοστούς επιζήσαντες. Ο Ραϋμόνδος Γ΄ έμαθε και αυτός με την σειρά του για την μάχη και αφού συνάντησε την πρεσβεία στην Τιβεριάδα, συμφώνησε να τους συνοδεύσει πίσω στην Ιερουσαλήμ. Είχε επιτραπεί στον στρατό του Αλ-Αφδάλ να εισέρχεται στο βασίλειο μέσω συμφωνίας με τον Ραϋμόνδο Γ΄, ο κόμης όμως τώρα μετάνιωσε για τις πράξεις του και συμφιλιώθηκε με τον Γκυ. Ο Γκυ προχώρησε βόρεια και στρατοπέδευσε στην Sephoria και στη συνέχεια διέσχισε με τον στρατό του την ξερή και άγονη πεδιάδα για να ανακουφίσει την Τιβεριάδα. Οι στρατιώτες δεν είχαν νερό και δεχόταν αιφνιδιαστικές επιθέσεις από τους άνδρες του Σαλαντίν, ενώ τελικά περικυκλώθηκαν στα «Κέρατα του Χαττίν» (ο λόφος στους πρόποδες του οποίου βρίσκεται η πόλη Χαττίν) στις αρχές του Ιουλίου. Στη μάχη που ακολούθησε στις 4 Ιουλίου, παρόλο που ο Μπαλιάν και ο Joscelin III της Εδέσσης διηύθυναν την οπισθοφυλακή, ο στρατός ηττήθηκε από τους Μουσουλμάνους.

Η ήττα αυτή είχε καταστροφικές συνέπειες για το Βασίλειο της Ιερουσαλήμ. Ο βασιλιάς Γκυ πιάστηκε αιχμάλωτος και σχεδόν όλες οι πόλεις και τα κάστρα έπεσαν σύντομα στα χέρια του Σαλαντίν. Ο Μπαλιάν και ο Ραϋμόνδος Γ΄ ήταν από τους λίγους ευγενείς που πρόλαβαν να καταφύγουν στην Τύρο. Ο Ραϋμόνδος Γ΄ σύντομα έφυγε για να υπερασπιστεί τις περιοχές του και έτσι η Τύρος έμεινε υπό την ηγεσία του Κορράδου του Μονφερά, θείου του Βαλδουίνου Ε΄. Ο Μπαλιάν έγινε ένας από τους σημαντικότερους πολιτικούς συμμάχους του. Ο Μπαλιάν ζήτησε άδεια από τον Σαλαντίν να επιστρέψει μέσα από τις γραμμές στην Ιερουσαλήμ για να συνοδεύσει τη σύζυγό του και τα παιδιά τους στην Τρίπολη. Ο Σαλαντίν το επέτρεψε αυτό, υπό τον όρο να εγκαταλείψει εκείνος οριστικά την πόλη και να ορκιστεί να μην ξανασηκώσει ποτέ όπλο εναντίον του.

Η Άμυνα της Ιερουσαλήμ

Όταν ο Μπαλιάν και η μικρή ομάδα των ιπποτών του έφτασαν στην πόλη, οι κάτοικοι τους παρακάλεσαν να μείνουν. Ο ίδιος απαλλάχθηκε από τον όρκο του στον Σαλαντίν σύμφωνα με τον Πατριάρχη Ηράκλειο, ο οποίος υποστήριξε ότι η σωτηρία της Χριστιανοσύνης στην Ιερουσαλήμ ήταν πιο ισχυρή από τον όρκο του σε έναν άνδρα, ο οποίος δεν είναι καν χριστιανός. Ο Μπαλιάν ανέλαβε να ηγηθεί της άμυνας της πόλης, επειδή όμως παρατήρησε ότι υπήρχαν δεκατέσσερις αν όχι και λιγότεροι ιππότες, έχρισε εξήντα νέους από την τάξη των αστών και των εκπαιδευόμενων ιπποτών. Η βασίλισσα Σιβύλλα φαίνεται ότι δεν έπαιξε σημαντικό ρόλο στην υπεράσπιση της πόλης. Ο Μπαλιάν μαζί με τον Ηράκλειο προετοιμάστηκαν για την αναπόφευκτη πολιορκία που επρόκειτο να ακολουθήσει, αποθηκεύοντας τρόφιμα και χρήματα. Και όντως ο Σαλαντίν έφθασε στην πόλη για να την πολιορκήσει τον Σεπτέμβριο, αφού είχε κατακτήσει σχεδόν όλο το υπόλοιπο βασίλειο συμπεριλαμβανουμένων του Ιμπελίν, του Ναμπλούς, της Ράμλα και της Ασκαλώνος. Ο σουλτάνος δεν ένιωσε καθόλου κακή διάθεση απέναντι στον Μπαλιάν, που είχε παραβιάσει τον όρκο του και ως ένδειξη αυτού κανόνισε να συνοδευτούν η Μαρία Κομνηνή και τα παιδιά τους στην Τρίπολη με ασφάλεια. Δεδομένου ότι ο ανώτερος άρχοντας παρέμεινε στην Ιερουσαλήμ, οι μουσουλμάνοι πίστευαν λίγο πολύ ότι κατείχε έναν τίτλο ισότιμο με εκείνον του βασιλιά.

Ο Σαλαντίν γκρέμισε τμήματα των τειχών, αλλά δεν μπόρεσε να εισέλθει στην πόλη. Ο Μπαλιάν τότε πήγε έξω για να συναντήσει τον σουλτάνο και τον ενημέρωσε ότι οι υπερασπιστές της πόλης θα προτιμούσαν να σκοτώσουν ο ένας τον άλλο και να καταστρέψουν την πόλη, από το να την δουν να καταλύεται με την βία. Έπειτα από διαπραγματεύσεις, αποφασίστηκε ότι η πόλη θα παραδοθεί ειρηνικά και ότι ο Σαλανδίνος θα ελευθέρωνε επτά χιλιάδες άνδρες με χρηματικό αντίτιμο, όπου δύο γυναίκες ή δέκα παιδιά θα μπορούσαν να πάρουν την θέση κάθε άνδρα για την ίδια τιμή. Ο Μπαλιάν παρέδωσε τα κλειδιά του Πύργου του Δαβίδ στις 2 Οκτωβρίου. Κάπου εκεί υπήρξε μια περίοδος πενήντα ημερών για την πληρωμή των λύτρων. Αυτοί που δεν μπορούσαν να πληρώσουν για την ελευθερία τους γινόταν σκλάβοι. Παρόλα αυτά ο Σαλαδίνος ελευθέρωσε μερικούς από αυτούς και έδωσε την δυνατότητα για μια ομαλή και γαλήνια πορεία μακρυά από την Ιερουσαλήμ, εμποδίζοντας αυτού του είδους την σφαγή που είχε συμβεί όταν οι Σταυροφόροι κατέλαβαν την πόλη το 1099. Ο Μπαλιάν και ο Πατριάρχης Ηράκλειος πρόσφεραν τους εαυτούς τους σαν όμηρους για την απολύτρωση των υπόλοιπων Φράγκων πολιτών, αλλά ο Σαλανδίνος αρνήθηκε. Οι κάτοικοι πρόλαβαν να φύγουν σε τρεις ομάδες. Ο Μπαλιάν και ο Πατριάρχης οδήγησαν τη τρίτη και ήταν οι τελευταίοι που έφευγαν από την πόλη, πιθανώς γύρω στις 20 Νοεμβρίου. Ο Μπαλιάν γύρισε στην σύζυγο και τα παιδιά του στην Τρίπολη.

Ο Μπαλιάν ως δημιουργός βασιλέων και η Γ΄ Σταυροφορία

Η πτώση της Ιερουσαλήμ και ο θάνατος της Σιβύλλας κατά την πολιορκία της Άκρας το 1190, οδήγησε σε διαμάχη για τον θρόνο του βασιλείου. Η προγονή του Μπαλιάν, η Ισαβέλλα ήταν πλέον η νόμιμη βασίλισσα, όμως ο Γκυ αρνήθηκε κατηγορηματικά να της δώσει τον τίτλο του και ο άνδρας της Ισαβέλλας ο Χάμφρεϋ –ο οποίος την είχε παρατήσει το 1186- παρέμενε πιστός σε αυτόν. Αν η Ισαβέλλα ήθελε να επιτύχει, τότε αναμφισβήτητα χρειαζόταν έναν νέο σύζυγο, πολιτικά αποδεκτό αλλά και να είχε τις κατάλληλες στρατιωτικές ικανότητες. Ο προφανής υποψήφιος ήταν ο Κορράδος του Μονφερά, ο οποίος είχε κάποια αξίωση ως θείος του Βαλδουίνου Ε’. Ο Μπαλιάν και η Μαρία έπιασαν την Ισαβέλλα και της μίλησαν με σκοπό να την πείσουν να συμφωνήσει, ώστε να βγει το διαζύγιο. Υπήρχαν προηγούμενα: η ακύρωση του πρώτου γάμου του Αμαλρίκ Α΄ με την Αγνή του Κουρτεναί και οι (ανεπιτυχείς) προσπάθειες ώστε να αναγκαστεί η Σιβύλλα να χωρίσει τον Γκυ. Ο γάμος της Ισαβέλλας ακυρώθηκε από τον Αλμπέρτο Λανφράντς, αρχιεπίσκοπο της Πίζας, ο οποίος ήταν παπικός απεσταλμένος και τον Φίλιππο του Ντρε, επίσκοπο της Μποβέ. Ο επίσκοπος της Μποβέ στη συνέχεια πάντρεψε τον Κορράδο (αμφιλεγόμενα βέβαια, διότι ο αδελφός του είχε παντρευτεί την αδελφή της και ο ίδιος δεν ήταν σίγουρο αν είχε πάρει τελικά διαζύγιο από την Βυζαντινή σύζυγό του). Η διαδοχή της θέσης παρατάθηκε από την άφιξη του Ριχάρδου Α’ της Αγγλίας και του Φιλίππου Β΄ της Γαλλίας, ηγετών της Γ’ Σταυροφορίας: ο Ριχάρδος Α΄ υποστήριξε τον Γκυ, ενώ ο Φίλιππος Β΄ υποστήριξε τον Κορράδο, ως ξάδελφο της γιαγιάς του.

Ο Μπαλιάν και ο ρόλος της Μαρίας Κομνηνής στο διαζύγιο της Ισαβέλλας και την υποστήριξή τους για τον Κορράδο ως βασιλιά, τους απέφερε το πικρό μίσος που είχε ο Ριχάρδος Α΄ και οι υποστηρικτές του. Ο Άμπραϊζ, ο οποίος έγραψε ένα ποίημα χάριν της Σταυροφορίας, ονόμασε τον Μπαλιάν «πιο λάθος και από δαίμονα» και είπε χαρακτηριστικά ότι «θα έπρεπε να κυνηγάει με σκυλιά». Ο ανώνυμος συγγραφέας της Itinerarium Peregrinorum et Gesta Regis Ricardi έγραψε ότι ο Μπαλιάν ήταν μέλος του «Συμβουλίου της άψογης ανομίας» σχετικά με τον Κορράδο, τον κατηγορούσε ότι δωροδοκούσε τον Κορράδο και έγραψε για τη Μαρία και τον Μπάλιαν σαν ζευγάρι ότι «εκείνη είχε ένα σύζυγο αντάξιο των ηθών της: ήταν σκληρός και αυτή άθεη. Ήταν ασταθής και αυτή υποχωρητική. Ήταν άπιστος και αυτή δόλια».

Στις 28 Απριλίου 1192, μόλις λίγες μέρες αφότου η στέψη του επιβεβαιώθηκε από εκλογές, ο Κορράδος δολοφονήθηκε στην Τύρο. Λέγεται ότι ο ένας εκ των δύο δολοφόνων, είχε εισέλθει στο σπίτι του Μπαλιάν, προσποιούμενος ότι ήταν υπηρέτης, με σκοπό να κατασκοπεύσει το θύμα του. Ο άλλος μπορεί παρόμοια να εισήλθε στον σπίτι του Ραϋνάλδου Γ΄ ή του Κορράδου. Ο Ριχάρδος Α΄ ήταν ύποπτος για συμμετοχή στη δολοφονία. Η Ισαβέλλα, που περίμενε το πρώτο της παιδί (τη Μαρία του Μονφερά), παντρεύτηκε το Ερρίκο Β΄ της Καμπανίας μία εβδομάδα αργότερα. Ο Μπαλιάν έγινε ένας από τους συμβούλους του Ερρίκου Β΄ και αργότερα τον ίδιο χρόνο (μαζί με τον Γουίλιαμ της Τιβεριάδος), οδήγησε την οπισθοφυλακή του στρατού του Ριχάρδου Α΄ στην μάχη της Γιάφφας. Αργότερα βοήθησε στη διαπραγμάτευση της συνθήκης της Ράμλα, μεταξύ του Ριχάρδου Α΄ και του Σαλαντίν, τελειώνοντας την Γ΄ Σταυροφορία. Υπό αυτή τη συνθήκη, το Ιμπελίν παρέμεινε υπό τον έλεγχο του Σαλαντίν, αλλά για πολλές άλλες τοποθεσίες κοντά στις ακτές, οι οποίες ανακαταλήφθηκαν κατά τη Γ΄ Σταυροφορία, επιτράπηκε να παραμείνουν σε Χριστιανικά χέρια. Μετά την αποχώρηση του Ριχάρδου Α΄, ο Σαλαντίν παρέδωσε στον Μπαλιάν το κάστρο της Κλεϋμόντ και άλλες πέντε κοντινές τοποθεσίες, όλες έξω από την Άκρα.

Οικογένεια

Το 1177 νυμφεύτηκε τη Μαρία Κομνηνή, κόρη του Ιωάννη Κομνηνού και είχε τέκνα:

• Ελβίς μετά το 1178 - πριν το 1216, παντρεύτηκε πρώτα τον Ρετζινάλντ κύριο της Σιδώνος και έπειτα τον Γκυ των Μονφόρ κύριο της Σιδώνος.
• Ιωάννης Α΄ π. 1179-1236, ο "παλαιός" κύριος της Βηρυττού, κοντόσταυλος και αντιβασιλιάς της Ιερουσαλήμ.
• Μαργαρίτα, παντρεύτηκε πρώτα τον Ούγο Β΄ του Σαιντ-Ομέρ τιτουλ. πρίγκιπα της Γαλιλαίας & Τιβεριάδος και έπειτα τον Γκωτιέ/Βάλτερ του Μπρισεμπάρ, κύριο της Καισάρειας και κοντόσταυλο της Κύπρου.
• Φίλιππος 1180-1227, αντιβασιλιάς της Κύπρου.

Πηγές

• De Expugnatione Terrae Sanctae per Saladinum, translated by James A. Brundage, in The Crusades: A Documentary Survey. Marquette University Press, 1962.
• William of Tyre, A History of Deeds Done Beyond the Sea. E. A. Babcock and A. C. Krey, trans. Columbia University Press, 1943.
• Chronique d'Ernoul et de Bernard le Trésorier, edited by M. L. de Mas Latrie. La Société de l'Histoire de France, 1871.
• La Continuation de Guillaume de Tyr (1184–1192), edited by Margaret Ruth Morgan. L'Académie des Inscriptions et Belles-Lettres, 1982.
• Ambroise, The History of the Holy War, translated by Marianne Ailes. Boydell Press, 2003.
• Chronicle of the Third Crusade, a Translation of Itinerarium Peregrinorum et Gesta Regis Ricardi, translated by Helen J. Nicholson. Ashgate, 1997.
• Peter W. Edbury, The Conquest of Jerusalem and the Third Crusade: Sources in Translation. Ashgate, 1996.
• Peter W. Edbury, John of Ibelin and the Kingdom of Jerusalem. Boydell Press, 1997.
• Amin Maalouf, The Crusades Through Arab Eyes. London, 1984.
• H. E. Mayer, "Carving Up Crusaders: The Early Ibelins and Ramlas", in Outremer: Studies in the history of the Crusading Kingdom of Jerusalem presented to Joshua Prawer. Yad Izhak Ben-Zvi Institute, 1982.
• Steven Runciman, A History of the Crusades, vol. II: The Kingdom of Jerusalem. Cambridge University Press, 1952.