Μετάβαση στο περιεχόμενο

Οδονταλγία

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Οδονταλγία
Εικονογράφηση άντρα που κρατάει το μάγουλό του λόγω οδονταλγίας.
Συνώνυμοπονόδοντος, οδοντικός πόνος, οδοντοδυνία
ΕιδικότηταΟδοντιατρική
Ταξινόμηση

Η οδονταλγία, ή ο πονόδοντος, είναι πόνος στα δόντια ή στις υποστηρικτικές δομές τους, που προκαλείται από οδοντογενείς παθήσεις ή πόνο που αντανακλά στα δόντια από μη οδοντογενείς παθήσεις. Όταν είναι σοβαρή μπορεί να επηρεάσει τον ύπνο, την μάσηση και άλλες καθημερινές δραστηριότητες.

Οι συχνές αιτίες περιλαμβάνουν πολφίτιδα, (συνήθως ως απάντηση σε τερηδόνα, οδοντικό τραύμα ή άλλους παράγοντες), οδοντινική υπερευαισθησία, ακρορριζική περιοδοντίτιδα (φλεγμονή του περιοδοντικού συνδέσμου και του φατνιακό οστού γύρω από την άκρη της ρίζας), οδοντικό απόστημα (τοπικά σημεία με πύον), φατνιακή οστεΐτιδα («ξηρό φατνίο», μια πιθανή επιπλοκή της οδοντικής εξαγωγής), οξεία ελκονεκρωτική ουλίτιδα (λοίμωξη των ούλων) και αρθρίτιδα κροταφογναθικής αρθρώσεως.[1]

Η πολφίτιδα είναι αναστρέψιμη όταν ο πόνος είναι ήπιος έως μέτριος και διαρκέσει για σύντομο χρονικό διάστημα μετά από έναν ερεθισμό (π.χ. κρύο) ή μη αναστρέψιμη όταν ο πόνος είναι δριμύς, αυθόρμητος και διαρκέσει για μεγάλο χρονικό διάλογο μετά από έναν ερεθισμό. Εάν δεν αντιμετωπιστεί, η πολφίτιδα μπορεί να γίνει μη αναστρέψιμη, και στη συνέχεια να προχωρήσει σε νέκρωση του πολφού και ακρορριζική περιοδοντίτιδα. Τα αποστήματα συνήθως προκαλούν σφύζων πόνο. Τα ακρορριζικά αποστήματα συνήθως εμφανίζονται μετά τη νέκρωση του πολφού, τα περισταφανικά αποστήματα συνήθως συνδέονται με οξεία περιστεφανίτιδα του κάτω φρονιμίτη και τα περιοδοντικά αποστήματα συνήθως αντιπροσωπεύουν μια επιπλοκή της χρόνιας περιοδοντίτιδας (ασθένεια των ούλων). Συχνότερα, μη οδοντικές παθήσεις μπορούν να προκαλέσουν οδονταλγία, όπως η χρόνια ιγμορίτιδα, η οποία μπορεί να προκαλέσει πόνο στα πάνω πίσω δόντια, ή η στηθάγχη, η οποία μπορεί να προκαλέσει πόνο στα κάτω δόντια. Η σωστή διάγνωση μπορεί μερικές φορές να είναι δύσκολη.

Η σωστή στοματική υγιεινή βοηθά στην πρόληψη της οδονταλγίας, αποτρέποντας τις οδοντικές ασθένειες. Η θεραπεία της οδονταλγίας εξαρτάται από την ακριβή αιτία, και μπορεί να περιλαμβάνει οδοντική αποκατάσταση, ενδοδοντική θεραπεία, οδοντική εξαγωγή, αποστράγγιση του πύου ή άλλες θεραπευτικές ενέργειες. Η ανακούφιση από την οδονταλγία θεωρείται μία από τις κύριες ευθύνες των οδοντιάτρων.[2] Η οδονταλγία είναι ο πιο κοινός τύπος του στοματοπροσωπικού πόνου.[3] Είναι ένας από τους πιο κοινούς λόγους για επείγοντα οδοντιατρικά ραντεβού.[4] Το 2013, 223 εκατομμύρια περιπτώσεις οδονταλγίας εμφανίστηκαν ως αποτέλεσμα τερηδόνας στα μόνιμα δόντια και 53 εκατομμύρια περιπτώσεις εμφανίστηκαν στα νεογιλά δόντια.[5] Ιστορικά, η ζήτηση για θεραπεία της οδονταλγίας πιστεύεται ότι οδήγησε στην εμφάνιση της οδοντιατρικής χειρουργικής ως την πρώτη ειδικότητα της ιατρικής.[6]

Αιτίες

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η οδονταλγία μπορεί να προκληθεί από οδοντογενείς παθήσεις (όπως αυτές που αφορούν το σύμπλεγμα οδοντίνης-πολφού ή το περιοδόντιο), ή από μη οδοντογενείς παθήσεις (όπως η χρόνια ιγμορίτιδα ή η στηθάγχη). Υπάρχουν πολλές πιθανές μη οδοντογενείς αιτίες, αλλά η συντριπτική πλειοψηφία της οδονταλγίας είναι οδοντογενούς προέλευσης.[7] Τόσο ο πολφός όσο και ο περιοδοντικός σύνδεσμος έχουν υποδοχείς πόνου,[8] αλλά ο πολφός δεν διαθέτει ιδιοϋποδοχείς (υποδοχείς κίνησης ή θέσης) και μηχανοϋποδοχείς (υποδοχείς μηχανικής πίεσης).[3][9] Συνεπώς, ο πόνος που προέρχεται από το σύμπλεγμα οδοντίνης-πολφού τείνει να μην εντοπίζεται εύκολα,[9] ενώ ο πόνος από τον περιοδοντικό σύνδεσμο συνήθως θα εντοπίζεται εύκολα,[7] αν και όχι πάντα.[3]

Για παράδειγμα, ο περιοδοντικός σύνδεσμος μπορεί να ανιχνεύσει την πίεση που ασκείται όταν δαγκωθεί κάτι μικρότερο από ένα κόκκο άμμου (10-30 μm).[10] Όταν ένα δόντι ερεθίζεται σκόπιμα, περίπου το 33% των ανθρώπων μπορεί να αναγνωρίσει το σωστό δόντι, και περίπου το 20% δεν μπορεί να περιορίσει την τοποθεσία του ερεθισμού σε μια ομάδα τριών δοντιών.[7] Μια άλλη τυπική διαφορά μεταξύ του του πόνου του πολφού και του περιοδοντικού πόνου είναι ότι ο τελευταίος δεν επιδεινώνεται συνήθως από θερμικούς ερεθισμούς.[3]

Οδοντογενείς

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Φυσική εξέλιξη της τερηδόνας και της επακόλουθης οδονταλγίας και οδοντογενούς λοίμωξης.
    Φυσική εξέλιξη της τερηδόνας και της επακόλουθης οδονταλγίας και οδοντογενούς λοίμωξης.
  • Ακρορριζικό απόστημα που συνδέεται με τις ρίζες ενός κάτω γομφίου.
    Ακρορριζικό απόστημα που συνδέεται με τις ρίζες ενός κάτω γομφίου.
  • Πλάγιο περιοδοντικό απόστημα (μπλε βέλη) λόγω ρωγμής (πράσινα βέλη).
    Πλάγιο περιοδοντικό απόστημα (μπλε βέλη) λόγω ρωγμής (πράσινα βέλη).
  • Ήπια παρουσία οξείας ελκονεκρωτικής ουλίτιδας στα ούλα των κάτω μπροστινών δοντιών.
    Ήπια παρουσία οξείας ελκονεκρωτικής ουλίτιδας στα ούλα των κάτω μπροστινών δοντιών.
  • Ρωγμή στη ρίζα της στεφάνης που περιλαμβάνει τον πολφό (αριστερά). Εξαγμένο δόντι (δεξιά).
    Ρωγμή στη ρίζα της στεφάνης που περιλαμβάνει τον πολφό (αριστερά). Εξαγμένο δόντι (δεξιά).

Μη οδοντογενείς

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η δυσφορία που προκαλείται από την στεφανιαία αρτηριακή νόσο μπορεί να αντανακλά στο λαιμό, στο κάτω σαγόνι και στα δόντια.

Οι μη οδοντογενείς αιτίες της οδονταλγίας είναι πολύ λιγότερο συχνές σε σύγκριση με τις οδοντογενείς αιτίες. Σε μία οδονταλγία νευροαγγειακής προέλευσης, ο πόνος στα δόντια αναφέρεται σε συνδυασμό με ημικρανία. Τοπικές και απομακρυσμένες δομές (όπως το αυτί, ο εγκέφαλος, η καρωτιδική αρτηρία ή η καρδιά) μπορούν επίσης να αντανακλούν με οδονταλγία.[11] Άλλες μη οδοντογενείς αιτίες της οδονταλγίας περιλαμβάνουν επώδυνο μυοπεριτονιακό σύνδρομο και στηθάγχη (που κλασικά αντανακλά με πόνο στο κάτω σαγόνι). Πολύ σπάνια, η οδονταλγία μπορεί να είναι ψυχογενούς προέλευσης.[7]

Οι διαταραχές του γναθιαίου κόλπου μπορούν να αναφέρονται στα ανώτερα πίσω δόντια. Τα πίσω, μέσα και εμπρός ανώτερα φατνιακά νεύρα συνδέονται στενά με την επιφάνεια του ρινικού κόλπου. Το οστό μεταξύ του πάτου του γναθιαίου κόλπου και των ριζών των άνω πίσω δοντιών είναι πολύ λεπτό και συχνά τα άκρα αυτών των δοντιών διαταράσσουν το περίγραμμα του περιγράμματος του πάτου το κόλπου. Συνεπώς, η οξεία ή χρόνια γναθιακή ιγμορίτιδα μπορεί να εκληφθεί ως γναθιακή οδονταλγία,[12] και νεοπλασίες του ρινικού κόλπου (όπως το αδενοειδές κυστικό καρκίνωμα)[13] μπορεί να προκαλέσει παρόμοια εκλαμβανόμενη οδονταλγία αν εμφανιστεί κακοήθης εισβολή των ανώτερων φατνιακών νεύρων.[14] Κλασικά, ο ρινικός πόνος αυξάνεται με τον χειρισμό Βαλσάλβα ή με την κλίση του κεφαλιού προς τα εμπρός.[15]

Οι επώδυνες καταστάσεις που δεν προέρχονται από τα δόντια ή τις υποστηρικτικές δομές τους μπορεί να επηρεάσουν τον βλεννογόνο του στόματος και να ερμηνεύονται από το άτομο ως οδονταλγία. Παραδείγματα περιλαμβάνουν νεοπλασίες του φατνιακού βλεννογόνου (συνήθως ακανθοκυτταρικό καρκίνωμα),[13] καταστάσεις που προκαλούν στοματίτιδα, και αποκολλητική ουλίτιδα. Διάφορες παθήσεις μπορεί να περιλαμβάνουν το φατνιακό οστό και να προκαλέσουν μη οδοντογενής οδονταλγία, όπως το λέμφωμα του Μπέρκετ,[14] έμφραγμα στο σαγόνι που προκαλείται από δρεπανοκυτταρική νόσο,[16] και οστεομυελίτιδα.[17] Διάφορες παθήσεις του νεύρου τριδύμου μπορούν να «μεταμφιεστούν» ως οδονταλγία, συμπεριλαμβανομένων των έρπη ζωστήρα τριδύμου,[16] της νευραλγίας τριδύμου,[12] της αθροιστικής κεφαλαλγίας[12] και της νευροπάθειας τριδύμου.[12] Πολύ σπάνια, ένας εγκεφαλικός όγκος μπορεί να προκαλέσει οδονταλγία.[11] Ένα άλλο χρόνια σύνδρομο πόνου στο πρόσωπο που μπορεί να μιμείται την οδονταλγία είναι η αρθρίτιδα κροταφογναθικής αρθρώσεως, η οποία είναι πολύ συχνή.[12] Η οδονταλγία που δεν έχει αναγνωρίσιμη οδοντιατρική ή ιατρική αιτία συχνά ονομάζεται άτυπη οδονταλγία, η οποία με τη σειρά της συνήθως θεωρείται ένα είδος άτυπου πόνου στο πρόσωπο (ή επίμονου ιδιοπαθούς πόνου του προσώπου).[12] Η άτυπη οδονταλγία μπορεί να παρουσιάσει πολύ ασυνήθιστα συμπτώματα, όπως πόνος που μεταναστεύει από το ένα δόντι στο άλλο και που διασχίζει τα ανατομικά όρια (όπως από τα αριστερά δόντια στα δεξιά).

Παθοφυσιολογία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
1: στεφάνη, 2: ρίζα, 3: αδαμαντίνη, 4: οδοντίνη, 5: θάλαμος πολφού, 6: αιμοφόρα αγγεία και νεύρα εντός του ριζικού σωλήνα, 7: περιοδοντικός σύνδεσμος, 8: κορυφή και περιακρορριζική περιοχή, 9: φατνιακό οστό.

Ένα δόντι αποτελείται από εξωτερικό φλοιό ασβεστωμένων σκληρών ιστών (από το σκληρότερο έως το μαλακότερο: αδαμαντίνη, οδοντίνη και οστεΐνη) και από εσωτερικό πυρήνα μαλακών ιστών (το σύστημα πολφού), το οποίο περιέχει νεύρα και αιμοφόρα αγγεία. Τα ορατά μέρη των δοντιών στο στόμα - οι στεφάνες ή μύλες (που καλύπτονται από την αδαμαντίνη) - στηρίζονται στο οστό από τις ρίζες (που καλύπτονται από οστεΐνη). Κάτω από την οστεΐνη και τα στρώματα της αδαμαντίνης, η οδοντίνη σχηματίζει το μεγαλύτερο μέρος του δοντιού και περιβάλλει τον πολφό. Το τμήμα του πολφού μέσα στην στεφάνη είναι ο θάλαμος πολφού, και τα κεντρικά κανάλια θρεπτικών συστατικών μαλακών ιστών μέσα σε κάθε ρίζα είναι ριζικά κανάλια, που βγαίνουν μέσω μιας ή περισσότερων τρυπών στο τέλος της ρίζας. Ο περιοδοντικός σύνδεσμος συνδέει τις ρίζες με την οστική θήκη. Τα ούλα καλύπτουν τον φατνιακό οστό.[18]

Η αδαμαντίνη δεν είναι ζωτικός ιστός, καθώς δεν διαθέτει αιμοφόρα αγγεία, νεύρα και ζωντανά κύτταρα.[19] Συνεπώς, οι παθολογικές διαδικασίες που περιλαμβάνουν μόνο την αδαμαντίνη, όπως κούφιες κοιλότητες ή ρωγμές, τείνουν να είναι ανώδυνες.[19] Η οδοντίνη περιέχει πολλούς μικροσκοπικούς σωλήνες που περιέχουν υγρό και τις διαδικασίες των οδοντοβλαστικών κυττάρων, οι οποίοι επικοινωνούν με τον πολφό. Μηχανικά, η ώσμωση ή άλλα ερεθίσματα προκαλούν κίνηση αυτού του υγρού, ενεργοποιώντας νεύρα στον πολφό (η «υδροδυναμική θεωρία» της ευαισθησίας του πολφού).[20] Λόγω της στενής σχέσης μεταξύ της οδοντίνης και του πολφού, συχνά θεωρούνται μαζί ως το σύμπλεγμα οδοντίνης-πολφού.[21]

Τα δόντια και τα ούλα παρουσιάζουν φυσιολογικές αισθήσεις στην υγεία. Τέτοιες αισθήσεις είναι γενικά οξείες, που διαρκούν όσο το ερέθισμα.[19] Υπάρχει ένα συνεχές φάσμα από φυσιολογικές αισθήσεις μέχρι πόνος στην πάθηση.[19] Ο πόνος είναι μια δυσάρεστη αίσθηση που προκαλείται από έντονα ή καταστροφικά γεγονότα. Στην οδονταλγία, τα νεύρα διεγείρονται είτε από εξωγενείς παράγοντες (για παράδειγμα, βακτηριακές τοξίνες, μεταβολικά υποπροϊόντα, χημικά ή τραύματα) είτε από ενδογενείς παράγοντες (όπως φλεγμονές).[7]

Η πορεία του πόνου μεταδίδεται κυρίως μέσω της μυελινικής Αδ (οξύς πόνος) και των μη μυελινικών νευρικών ινών C (αργός, αμβλύς, οδυνηρός πόνος) του τρίδυμου νεύρου, το οποίο παρέχει αίσθηση στα δόντια και τα ούλα μέσω πολλών τμημάτων και παρακλαδιών.[19] Αρχικά, υπάρχει αίσθηση πόνου όταν εφαρμόζονται επιβλαβή ερεθίσματα (όπως το κρύο). Η συνεχής έκθεση μειώνει τα όρια αντοχής των νεύρων, επιτρέποντας σε συνήθως μη επώδυνα ερεθίσματα να προκαλέσουν πόνο (αλλοδυνία). Αν η έκθεση συνεχιστεί, τα επιβλαβή ερεθίσματα προκαλούν μεγαλύτερες εκκρίσεις στο νεύρο, που το αντιλαμβάνονται ως πιο έντονο πόνο. Μπορεί να εμφανιστεί αυθόρμητος πόνος εάν μειωθούν τα όρια αντοχής ώστε να μπορεί να αντέχει χωρίς ερεθισμό (υπεραλγησία). Το φυσικό στοιχείο του πόνου το επεξεργάζεται το εγκεφαλικό στέλεχος του νωτιαίου μυελού και γίνεται αντιληπτός στον εμπρόσθιο φλοιό. Επειδή η αντίληψη του πόνου περιλαμβάνει αλληλοεπικαλυπτόμενα αισθητήρια συστήματα και συναισθηματικά στοιχεία, οι ατομικές αντιδράσεις σε πανομοιότυπα ερεθίσματα είναι μεταβλητές.[7]

Διάγνωση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η διάγνωση της οδονταλγίας μπορεί να αποτελέσει πρόκληση,[11] όχι μόνο επειδή ο κατάλογος των πιθανών αιτιών είναι εκτεταμένος, αλλά και επειδή η οδονταλγία μπορεί να είναι εξαιρετικά μεταβλητή[22] και ο πόνος μπορεί να αναφερθεί στα, ή από, τα δόντια. Η οδονταλγία μπορεί να προσομοιώσει σχεδόν οποιοδήποτε σύνδρομο πόνου στο πρόσωπο.[22] Ωστόσο, η συντριπτική πλειοψηφία των οδονταλγιών προκαλείται από οδοντογενείς, και όχι μη οδοντογενείς παράγοντες.[7] Συνεπώς, οι καθημερινές οδοντογενείς αιτίες (όπως η πολφίτιδα) πρέπει πάντα να λαμβάνονται υπόψη πριν από ασυνήθιστες, μη οδοντογενείς αιτίες, όπως το έμφραγμα του μυοκαρδίου. Στο ευρύτερο πλαίσιο του στοματοπροσωπικού πόνου, όλες οι περιπτώσεις στοματοπροσωπικού πόνου μπορεί να θεωρηθούν ότι έχουν οδοντογενή προέλευση μέχρι να αποδειχθεί το αντίθετο.[22] Η διάγνωση του οδοντογενούς πόνου γίνεται γενικά με την ακόλουθη σειρά: καταγραφή ιστορικού, ακολουθούμενη από σωματική εξέταση και ιατρική εξέταση. Όλες αυτές οι πληροφορίες συγκεντρώνονται και χρησιμοποιούνται για να δημιουργηθεί μια κλινική εικόνα, και μπορεί να γίνει διαφορική διάγνωση.

Συμπτώματα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Το κύριο παράπονο και η έναρξη του παραπόνου είναι συνήθως σημαντικές στη διάγνωση της οδονταλγίας. Για παράδειγμα, η βασική διάκριση μεταξύ αναστρέψιμης και μη αναστρέψιμης πολφίτιδας δίνεται στο ιστορικό, όπως ο πόνος μετά από ένα ερέθισμα στην πρώτη και ο παρατεταμένος πόνος μετά από ένα ερέθισμα και ο αυθόρμητος πόνος στη δεύτερη. Το ιστορικό είναι επίσης σημαντικό σε πρόσφατο σφράγισμα ή άλλη οδοντιατρική θεραπεία και τραύμα στα δόντια. Με βάση τις πιο κοινές αιτίες οδονταλγίας (οδοντινική υπερευαισθησία, περιοδοντίτιδα και πολφίτιδα), οι βασικοί δείκτες είναι ο εντοπισμός του πόνου (εάν ο πόνος γίνεται αντιληπτός ως προερχόμενος από ένα συγκεκριμένο δόντι), η θερμική ευαισθησία, ο πόνος στο δάγκωμα, ο αυθορμητισμός του πόνου και οι παράγοντες που επιδεινώνουν τον πόνο.[7] Οι διάφορες ιδιότητες της οδονταλγίας, όπως η επίδραση του δαγκώματος και της μάσησης στον πόνο, η επίδραση των θερμικών ερεθισμάτων και η επίδραση του πόνου στον ύπνο, καθορίζονται προφορικά από τον κλινικό ιατρό, συνήθως με συστηματικό τρόπο, όπως η χρήση της μεθόδου αξιολόγησης πόνου SOCRATES.[7]

Από το ιστορικό, μπορούν να παρατηρηθούν δείκτες πολφικών, περιοδοντικών, συνδυασμού και των δύο ή μη οδοντογενών αιτιών. Ο περιοδοντικός πόνος εντοπίζεται συχνά σε ένα συγκεκριμένο δόντι, το οποίο επιδεινώνεται πολύ από το δάγκωμα στο δόντι, την ξαφνική έναρξη και σχετίζεται με αιμορραγία και πόνο κατά το βούρτσισμα. Περισσότεροι από ένας παράγοντες μπορεί να εμπλέκονται στην οδονταλγία. Για παράδειγμα, ένα πολφικό απόστημα (το οποίο είναι συνήθως σοβαρό, στιγμιαίο και τοπικό) μπορεί να προκαλέσει περιακρορριζική περιοδοντίτιδα (η οποία οδηγεί σε πόνο στο δάγκωμα). Το σύνδρομο ραγισμένου δοντιού μπορεί επίσης να προκαλέσει συνδυασμό συμπτωμάτων. Η πλευρική περιοδοντίτιδα (η οποία συνήθως δεν έχει καμία θερμική ευαισθησία και έχει ευαισθησία στο δάγκωμα) μπορεί να προκαλέσει πολφίτιδα και το δόντι γίνεται ευαίσθητο στο κρύο.[7]

Οι μη οδοντογενείς πηγές πόνου συχνά προκαλούν πολλαπλά δόντια να πονάνε και να έχουν ένα επίκεντρο που είναι είτε πάνω είτε κάτω από τις γνάθους. Για παράδειγμα, ο καρδιακός πόνος (ο οποίος μπορεί να κάνει τα κάτω δόντια να πονάνε) συνήθως προέρχεται από το στήθος και το λαιμό, και η ιγμορίτιδα (η οποία μπορεί να κάνει τα πίσω δόντια να πονάνε) επιδεινώνεται με την κλήση του κεφαλιού προς τα κάτω.[7] Καθώς όλες αυτές οι καταστάσεις μπορεί να μιμούνται την οδονταλγία, είναι πιθανό ότι η οδοντιατρική θεραπεία, όπως τα σφραγίσματα, η ενδοδοντική θεραπεία ή η εξαγωγή δοντιού μπορεί να πραγματοποιηθεί άσκοπα από τους οδοντιάτρους σε μια προσπάθεια να ανακουφίσει τον πόνο του ατόμου και ως εκ τούτου η σωστή διάγνωση καθυστερεί. Ένα χαρακτηριστικό γνώρισμα είναι ότι δεν υπάρχει προφανής οδοντογενής αιτία και μπορεί να υπάρχουν σημεία και συμπτώματα αλλού στο σώμα. Καθώς οι ημικρανίες είναι συνήθως παρούσες για πολλά χρόνια, η διάγνωση είναι ευκολότερη. Συχνά ο χαρακτήρας του πόνου είναι ο παράγοντας διαφοροποίησης μεταξύ οδοντογενούς και μη οδοντογενούς πόνου.

Η μη αναστρέψιμη πολφίτιδα εξελίσσεται σε νέκρωση πολφού, όπου τα νεύρα είναι μη λειτουργικά και μπορεί να εμφανιστεί μια περίοδος χωρίς πόνο μετά τον έντονο πόνο της μη αναστρέψιμης πολφίτιδας. Ωστόσο, είναι σύνηθες η μη αναστρέψιμη πολφίτιδα να εξελίσσεται σε ακρορριζική περιοδοντίτιδα, συμπεριλαμβανομένου ενός οξέος ακρορριζικού αποστήματος, χωρίς θεραπεία. Καθώς η μη αναστρέψιμη πολφίτιδα δημιουργεί ένα ακρορριζικό απόστημα, ο χαρακτήρας της οδονταλγίας μπορεί απλά να αλλάξει χωρίς καμία περίοδο χωρίς πόνο. Για παράδειγμα, ο πόνος γίνεται καλά εντοπισμένος και το δάγκωμα στο δόντι γίνεται επώδυνο. Τα ζεστά ροφήματα μπορούν να κάνουν το δόντι να αισθάνεται χειρότερα επειδή επεκτείνουν τα αέρια και ομοίως, το κρύο μπορεί να το κάνει να αισθάνεται καλύτερα, και έτσι μερικοί θα πιουν κρύο νερό.[7][23]

Κλινική εξέταση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η κλινική εξέταση περιορίζει την πηγή σε συγκεκριμένο δόντι, δόντια ή μη οδοντογενή αιτία. Η κλινική εξέταση κινείται από το εξωτερικό προς το εσωτερικό και από το γενικό στο ειδικό. Εκτός στόματος, οι ρινικοί κόλποι, οι μύες του προσώπου και του λαιμού, οι κροταφογναθικές αρθρώσεις και οι αυχενικοί λεμφαδένες ψηλαφούνται για πόνο ή πρήξιμο.[7] Εντός στόματος, οι μαλακοί ιστοί των ούλων, των βλεννογόνων, της γλώσσας και του φάρυγγα εξετάζονται για ερυθρότητα, οίδημα ή παραμόρφωση. Τελικά, εξετάζονται τα δόντια. Κάθε δόντι που μπορεί να πονάει χτυπιέται, ψηλαφάται στη βάση της ρίζας και εξετάζεται με έναν οδοντικό ανιχνευτή για την τερηδόνα και έναν περιοδοντικό ανιχνευτή για την περιοδοντίτιδα, και στη συνέχεια κουνιέται για να εντοπιστεί ή όχι κινητικότητα.[7]

  • Δοκιμή ευαισθησίας πολφού με χρήση χλωριούχου αιθυλίου (ψυχρό ερέθισμα)
    Δοκιμή ευαισθησίας πολφού με χρήση χλωριούχου αιθυλίου (ψυχρό ερέθισμα)
  • Ηλεκτρικός ελεγκτής πολφού
    Ηλεκτρικός ελεγκτής πολφού
  • Πλαστική σφήνα για αναγνώριση του πόνου κατά το δάγκωμα από ένα σπασμένο δόντι
    Πλαστική σφήνα για αναγνώριση του πόνου κατά το δάγκωμα από ένα σπασμένο δόντι
  • Διαφωτισμός που δείχνει κάταγμα
    Διαφωτισμός που δείχνει κάταγμα
  • Τερηδόνα (πράσινο) με απόστημα άκρου (μπλε)
    Τερηδόνα (πράσινο) με απόστημα άκρου (μπλε)
  • Σημείο Gutta-percha που υποδεικνύει την προέλευση του αποστήματος
    Σημείο Gutta-percha που υποδεικνύει την προέλευση του αποστήματος

Πρόληψη

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Δεδομένου ότι πλειοψηφικά η οδονταλγία είναι αποτέλεσμα παθήσεων που σχετίζονται με την πλάκα, όπως η τερηδόνα και η περιοδοντική νόσος, η πλειονότητα των περιπτώσεων θα μπορούσε να προληφθεί με την αποφυγή μιας τερηδονογονικής δίαιτας και τη διατήρηση καλής στοματικής υγιεινής. Δηλαδή, μείωση του αριθμού των φορών που καταναλώνονται ραφιναρισμένα σάκχαρα την ημέρα και βούρτσισμα των δοντιών δύο φορές την ημέρα με φθοριούχο οδοντόκρεμα και μεσοδόντιο καθαρισμό. Οι τακτικές επισκέψεις στον οδοντίατρο αυξάνουν επίσης την πιθανότητα να εντοπιστούν έγκαιρα τα προβλήματα και να αποφευχθούν πριν εμφανιστεί η οδονταλγία. Το οδοντικό τραύμα θα μπορούσε επίσης να μειωθεί σημαντικά με τη συνήθη χρήση στοματικών προστατευτικών σε αθλήματα επαφής.[24]

Επιδημιολογία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Στις Ηνωμένες Πολιτείες, περίπου το 12% των ανθρώπων ανέφεραν ότι είχαν οδονταλγία κάποια στιγμή μέσα στους έξι μήνες πριν από την έρευνα.[7] Τα άτομα ηλικίας 18-34 ετών ανέφεραν πολύ υψηλότερα ποσοστά οδονταλγίας σε σχέση με τα άτομα ηλικίας 75 ετών και άνω.[25] Σε μια έρευνα σε μαθητές της Αυστραλίας, το 12% είχε οδονταλγία πριν από την ηλικία των 5 ετών και το 32% μέχρι την ηλικία των 12 ετών.[25] Το οδοντικό τραύμα είναι εξαιρετικά συχνό και τείνει να εμφανίζεται συχνότερα στα παιδιά παρά στους ενήλικες.[24]

Η οδονταλγία μπορεί να εμφανιστεί σε οποιαδήποτε ηλικία, σε οποιοδήποτε φύλο και σε οποιαδήποτε γεωγραφική περιοχή. Η διάγνωση και η ανακούφιση από την οδονταλγία θεωρείται μια από τις κύριες αρμοδιότητες των οδοντιάτρων.[2] Η μη αναστρέψιμη πολφίτιδα θεωρείται ότι είναι η πιο κοινή αιτία που οι άνθρωποι αναζητούν επείγουσα οδοντιατρική θεραπεία.[26] Δεδομένου ότι η οδοντική τερηδόνα που σχετίζεται με την πολφίτιδα είναι η πιο κοινή αιτία, η οδονταλγία είναι πιο συχνή σε πληθυσμούς που διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο οδοντικής τερηδόνας. Ο επιπολασμός της τερηδόνας σε έναν πληθυσμό εξαρτάται από παράγοντες όπως η διατροφή (επεξεργασμένα σάκχαρα), η κοινωνικοοικονομική κατάσταση και η έκθεση στο φθόριο (όπως περιοχές χωρίς φθορίωση νερού).[25]

Ιστορία, κοινωνία και πολιτισμός

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Η Αγία Απολλωνία, προστάτιδα αγία για την οδονταλγία, κρατάει ένα από τα δικά της εξαγμένα δόντια με μία λαβίδα (Χρονικό της Νυρεμβέργης, Χάρτμαν Σέντελ, 1493).
Αμερικανική διαφήμιση του 1885 που προσφέρει «στιγμιαία θεραπεία» για την οδονταλγία με «Σταγόνες οδονταλγίας κοκαΐνής».[27] Η κοκαΐνη ήταν το πρώτο τοπικό αναισθητικό, αλλά οι εθιστικές και άλλες επικίνδυνες παρενέργειές της οδήγησαν τελικά στην ουσιαστική εγκατάλειψη της χρήσης της από τη σύγχρονη υγειονομική περίθαλψη.

Η πρώτη γνωστή αναφορά της τερηδόνας και της δοονταλγίας εμφανίζεται σε ένα πήλινο δισκίο των Σουμερίων που τώρα αναφέρεται ως ο «θρύλος του σκουληκιού». Γράφτηκε σε σφηνοειδή γραφή, ανακτήθηκε από την κοιλάδα του Ευφράτη και χρονολογείται γύρω στο 5000 π.Χ.[6] Η πεποίθηση ότι η τερηδόνα και η οδονταλγία προκαλούνται από τα σκουλήκια των δοντιών βρίσκεται στην αρχαία Ινδία, την Αίγυπτο, την Ιαπωνία και την Κίνα,[6] και υπάρχει μέχρι και το Διαφωτισμό. Αν και η οδονταλγία είναι πρόβλημα από την αρχαιότητα,[28] πιστεύεται ότι οι αρχαίοι άνθρωποι υπέφεραν λιγότερο από τερηδόνα λόγω της έλλειψης επεξεργασμένων σακχάρων στη διατροφή τους. Από την άλλη πλευρά, οι διατροφές ήταν συχνά πιο κακής ποιότητας, οδηγώντας σε μεγαλύτερη φθορά των δοντιών.[29] Για παράδειγμα, οι υποθέσεις υποστηρίζουν ότι οι αρχαίοι Αιγύπτιοι είχαν πολλή φθορά των δοντιών λόγω της άμμου της ερήμου που φυσούσε στον άνεμο και ανακατεύονταν με τη ζύμη του ψωμιού τους.[30] Οι αρχαίοι Αιγύπτιοι φορούσαν επίσης φυλαχτά για να αποτρέψουν την οονταλγία.[29]

Ο Αρχιγένης της Απάμειας περιγράφει τη χρήση στοματικού διαλύματος που παρασκευάζεται με βράσιμο κηκίδων σε ξύδι, και ένα μείγμα από ψημένους γαιοσκώληκες, αλοιφή αραλίας και θρυμματισμένα αυγά αράχνης.[28] Ο Πλίνιος ο Πρεσβύτερος συμβούλευε όσου υπέφεραν από οδονταλγία να ζητήσουν από ένα βάτραχο να πάρει τον πόνο μακριά me to σεληνόφως.

Στον Χριστιανισμό, η Αγία Απολλωνία είναι η προστάτιδα της οδονταλγίας και άλλων οδοντικών προβλημάτων. Ήταν μια πρωτοχριστιανή μάρτυρας που διώχθηκε για τις πεποιθήσεις της στην Αλεξάνδρεια κατά την Αυτοκρατορική Ρωμαϊκή εποχή. Ένας όχλος τη χτυπούσε επανειλημμένα στο πρόσωπο μέχρι που της έσπασαν όλα τα δόντια. Απειλήθηκε ότι θα καεί ζωντανή αν δεν απαρνηθεί τον Χριστιανισμό, αλλά αντ΄ αυτού επέλεξε να πεταχτεί στη φωτιά. Υποτίθεται, ότι όσα άτομα που υποφέρουν από οδονταλγία επικαλούνται το όνομά της θα βρουν ανακούφιση.[29]

Ο Άραβας ιατρός Αλ Ζαχραουί χρησιμοποιούσε καυτηριασμό για την οδονταλγία, εισάγοντας μια καυτή βελόνα στον πολφό του δοντιού.[28] Ο μεσαιωνικός χειρούργος Γκι ντε Σολιάκ χρησιμοποιούσε ένα μείγμα από καμφορά, θείο, μύρο και ασαφέτιδα για να γεμίσει το δόντι και θεραπεύσει την οδονταλγία και τα σκουλήκια του δοντιού.[28] Ο Γάλλος ανατόμος Αμπρουάζ Παρέ συνιστά: «Η οδονταλγία είναι, από όλους τους άλλους, ο πιο φρικτός πόνος που μπορεί να βασανίσει έναν άνθρωπο, ακολουθούμενος από το θάνατο. Η διάβρωση (δηλαδή η οδοντική τερηδόνα) είναι η επίδραση ενός οξέος και έντονου υγρού. Για να καταπολεμηθεί αυτό, πρέπει κανείς να καταφύγει σε καυτηρίαση... μέσω καυτηρίασης... κάψει το νεύρο, καθιστώντας το ανίκανο να ξανανιώσει ή να προκαλέσει πόνο».[28]

Στην Ελισαβετιανή εποχή, η οδονταλγία ήταν μια πάθηση που σχετιζόταν με τους εραστές,[31] όπως στο έργο των Φίλιπ Μάσιντζερ and Τζον Φλέτσερ The False One. Η οδονταλγία εμφανίζεται σε ένα αριθμό έργων του Ουίλλιαμ Σαίξπηρ, όπως τα Οθέλλος και Κυμβελίνος. Στο Πολύ κακό για το τίποτα, πράξη 3, σκηνή 2, όταν ρωτήθηκε από τους συντρόφους του γιατί νιώθει λυπημένος, ένας χαρακτήρας απαντά ότι έχει οδονταλγία για να μην παραδεχτεί την αλήθεια ότι είναι ερωτευμένος. Στην πράξη 5, σκηνή 1, ένας άλλος χαρακτήρας παρατηρεί: «Γιατί δεν υπήρξε ποτέ φιλόσοφος που θα μπορούσε να αντέξει την οδονταλγία υπομονετικά».[32] Στη σύγχρονη γλώσσα, αυτό μεταφράζεται στην παρατήρηση ότι οι φιλόσοφοι εξακολουθούν να είναι άνθρωποι και νιώθουν πόνο, παρόλο που ισχυρίζονται ότι έχουν υπερβεί τον ανθρώπινο πόνο και την ατυχία.[33] Στην πραγματικότητα, ο χαρακτήρας επιπλήττει τον φίλο του που προσπαθεί να τον κάνει να νιώσει καλύτερα με φιλοσοφικές κοινοτοπίες.

Ο Σκωτσέζος ποιητής, Ρόμπερτ Μπερνς, έγραψε το «Σχετικά με την οδονταλγία» το 1786, εμπνευσμένος αφότου υπέφερε από αυτήν. Το ποίημα επεξεργάζεται τη σοβαρότητα της οδονταλγίας, περιγράφοντάς την ως «κόλαση όλων των ασθενειών».[34]

Στο Κατμαντού του Νεπάλ, υπάρχει ναός αφιερωμένος στον Βίασα Ντεβ, τον θεό της οδονταλγίας των Νεουάρ. Ο ναός αποτελείται από μέρος ενός παλιού δέντρου στο οποίο οι πάσχοντες από οδονταλγία καρφώνουν ένα νόμισμα ρουπίας για να ζητήσουν από τον θεό να ανακουφίσει τον πόνο τους. Το κομμάτι ξύλου ονομάζεται «δέντρο της οδονταλγίας» και λέγεται ότι κόπηκε από το θρυλικό δέντρο, Μπανγκεμούντα. Σε αυτόν τον δρόμο, πολλοί παραδοσιακοί εξαγωγείς δοντιών εξακολουθούν να εργάζονται και πολλοί από τους οδοντιάτρους της πόλης έχουν διαφημίσεις δίπλα στο δέντρο.[35][36]

Η φράση οδονταλγία των οστών χρησιμοποιείται μερικές φορές για να περιγράψει τον πόνο σε ορισμένους τύπους διαβητικής νευροπάθειας.[37]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Allison, J. R.; Stone, S. J.; Pigg, M. (November 2020). «The painful tooth: mechanisms, presentation and differential diagnosis of odontogenic pain» (στα αγγλικά). Oral Surgery 13 (4): 309–320. doi:10.1111/ors.12481. ISSN 1752-2471. 
  2. ↑ 2,0 2,1 «[The image of the dentist. Part 1: Results of a literature search]». Schweizer Monatsschrift für Zahnmedizin = Revue Mensuelle Suisse d'Odonto-stomatologie = Rivista Mensile Svizzera di Odontologia e Stomatologia / SSO 122 (2): 121–32. 2012. PMID 22362180. 
  3. ↑ 3,0 3,1 3,2 3,3 Scully C (2013). Oral and maxillofacial medicine : the basis of diagnosis and treatment (3rd έκδοση). Edinburgh: Churchill Livingstone/Elsevier. ISBN 978-0-7020-4948-4. 
  4. ↑ Agnihotry, Anirudha; Fedorowicz, Zbys; van Zuuren, Esther J.; Farman, Allan G.; Al-Langawi, Jassim Hasan (2016-02-17). «Antibiotic use for irreversible pulpitis». The Cochrane Database of Systematic Reviews 2: CD004969. doi:10.1002/14651858.CD004969.pub4. ISSN 1469-493X. PMID 26886473. 
  5. ↑ Vos, Theo και άλλοι. (August 22, 2015). «Global, regional, and national incidence, prevalence, and years lived with disability for 301 acute and chronic diseases and injuries in 188 countries, 1990–2013: a systematic analysis for the Global Burden of Disease Study 2013.». Lancet 386 (9995): 743–800. doi:10.1016/S0140-6736(15)60692-4. PMID 26063472. 
  6. ↑ 6,0 6,1 6,2 «Historical perspectives of oral biology: a series». Critical Reviews in Oral Biology and Medicine 1 (2): 135–51. 1990. doi:10.1177/10454411900010020301. PMID 2129621. 
  7. ↑ 7,00 7,01 7,02 7,03 7,04 7,05 7,06 7,07 7,08 7,09 7,10 7,11 7,12 7,13 7,14 Cohen's pathways of the pulp (10th έκδοση). St. Louis, Mo.: Mosby Elsevier. 2011. ISBN 978-0-323-06489-7. 
  8. ↑ «Orofacial Pain: A Guide for the Headache Physician». Headache: The Journal of Head and Face Pain 54 (1): 22–39. January 2014. doi:10.1111/head.12272. PMID 24261452. 
  9. ↑ 9,0 9,1 Cawson, RA (2008). Cawson's essentials of oral pathology and oral medicine. Edinburgh: Churchill Livingstone. σελ. 70. ISBN 978-0702040016. 
  10. ↑ Clinical periodontology and implant dentistry (5th έκδοση). Oxford: Blackwell Munksgaard. 2008. ISBN 9781444313048. 
  11. ↑ 11,0 11,1 11,2 Orofacial pain and headache. Edinburgh: Mosby. 2008. ISBN 978-0-7234-3412-2. 
  12. ↑ 12,0 12,1 12,2 12,3 12,4 12,5 «The classification and differential diagnosis of orofacial pain.». Expert Review of Neurotherapeutics 12 (5): 569–76. May 2012. doi:10.1586/ern.12.40. PMID 22550985. 
  13. ↑ 13,0 13,1 Barnes L (2009). Surgical pathology of the head and neck (3rd έκδοση). New York: Informa healthcare. ISBN 978-1-4200-9163-2. 
  14. ↑ 14,0 14,1 Oral pathology : clinical pathologic correlations (6th έκδοση). St. Louis, Mo.: Elsevier/Saunders. 2011. ISBN 978-1-4557-0262-6. 
  15. ↑ Ferguson, M (May 23, 2014). «Rhinosinusitis in oral medicine and dentistry.». Australian Dental Journal 59 (3): 289–295. doi:10.1111/adj.12193. PMID 24861778. 
  16. ↑ 16,0 16,1 Scully C (2010). Medical problems in dentistry (6th έκδοση). Edinburgh: Churchill Livingstone. ISBN 978-0-7020-3057-4. 
  17. ↑ Rajendran R (2010). Shafer's textbook of oral pathology. [S.l.]: Reed Elsevier. ISBN 978-81-312-1570-8. 
  18. ↑ Kumar PS (2004). Textbook of Dental Anatomy and Tooth Morphology. Jaypee Brothers Publishers. ISBN 9788180612299. 
  19. ↑ 19,0 19,1 19,2 19,3 19,4 Napeñas JJ (July 2013). «Intraoral pain disorders.». Dental Clinics of North America 57 (3): 429–47. doi:10.1016/j.cden.2013.04.004. PMID 23809302. 
  20. ↑ Petersson LG (March 2013). «The role of fluoride in the preventive management of dentin hypersensitivity and root caries.». Clinical Oral Investigations 17 (Suppl 1): S63–71. doi:10.1007/s00784-012-0916-9. PMID 23271217. 
  21. ↑ Nanci A (2008). Oral histology: development, structure, and function (7th έκδοση). St. Louis, Mo.: Mosby. ISBN 978-0-323-04557-5. 
  22. ↑ 22,0 22,1 22,2 Bonica's management of pain (4th έκδοση). Baltimore, MD: Lippincott, Williams & Wilkins. 2010. ISBN 978-0-7817-6827-6. 
  23. ↑ Oral & maxillofacial pathology (2nd έκδοση). Philadelphia: W.B. Saunders. 2002. ISBN 978-0-7216-9003-2. 
  24. ↑ 24,0 24,1 Douglass, AB; Douglass, JM (February 1, 2003). «Common dental emergencies.». American Family Physician 67 (3): 511–6. PMID 12588073. 
  25. ↑ 25,0 25,1 25,2 Zakrzewska JM (2009). Orofacial pain. Oxford: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-923669-5. 
  26. ↑ «Antibiotic use for irreversible pulpitis». The Cochrane Database of Systematic Reviews 12 (12): CD004969. December 19, 2013. doi:10.1002/14651858.CD004969.pub3. PMID 24353116. 
  27. ↑ «Truly Marvelous Mental Medicine, Early remedies». Ανακτήθηκε στις 11 Φεβρουαρίου 2014. 
  28. ↑ 28,0 28,1 28,2 28,3 28,4 Endodontics (6th έκδοση). Hamilton, Ontario: BC Decker. 2008. ISBN 978-1-55009-333-9. 
  29. ↑ 29,0 29,1 29,2 «Ancient dentistry». British Dental Association 2010. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 14 Δεκεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2013. 
  30. ↑ «Why did the Ancient Egyptians suffer from toothache?». British Broadcasting Company 2013. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2013. 
  31. ↑ «No Fear Shakespeare: Much Ado About Nothing: Act 3, Scene 2». nfs.sparknotes.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 26 Μαρτίου 2018. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2018. 
  32. ↑ Shakespeare W (c. 1599). «Act V, scene 1». Much Ado About Nothing. In: The Works of William Shakespeare, Globe Edition, London: Macmillan and Co. σελ. 129 (1866). 
  33. ↑ «No Fear Shakespeare: Much Ado About Nothing: Act 5, Scene 1, Page 2». nfs.sparknotes.com. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 3 Απριλίου 2018. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2018. 
  34. ↑ Burns R. «Address to the toothache». British Broadcasting Company. Ανακτήθηκε στις 13 Δεκεμβρίου 2013. 
  35. ↑ Burdett J (2012). Godfather of Kathmandu. New York: Constable & Robinson. ISBN 978-1-4721-0094-8. 
  36. ↑ Nepal (5th έκδοση). London: Rough Guides. 2002. ISBN 978-1-85828-899-4. 
  37. ↑ Diabetes mellitus : a fundamental and clinical text (3rd έκδοση). Philadelphia: Lippincott Williams & Wilkins. 2004. ISBN 9780781740975. 

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Οδονταλγία&oldid=10943301"