Στίβος στους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες 1896 – Μαραθώνιος ανδρών

Στίβος – Μαραθώνιος ανδρών; στους Αγώνες της 1ης Ολυμπιάδας
	Η είσοδος του Σπύρου Λούη στο κατάμεστο Παναθηναϊκό Στάδιο, με το ενθουσιασμένο πλήθος να τον επευφημεί.
Τόποι	Μαραθώνας - Αθήνα
Ημερομηνίες	10 Απριλίου 1896
Συμμετοχές	17 από 5 χώρες
Νικητήριος χρόνος	2:58:50
Ολυμπιονίκες
	1900 →

Ο μαραθώνιος ανδρών ήταν ένα από τα έξι αγωνίσματα δρόμου στο πρόγραμμα του στίβου στους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες του 1896 της Αθήνας. Ήταν το τελευταίο χρονολογικά αγώνισμα στίβου και ένα από τα πιο συναρπαστικά της διοργάνωσης. Νικητής αναδείχθηκε ο Σπύρος Λούης, ένας 23χρονος νερουλάς από το Μαρούσι. Αυτή ήταν η πρώτη νίκη για την Ελλάδα στον στίβο στους σύγχρονους Ολυμπιακούς Αγώνες.

Στίβος στους Θερινούς Ολυμπιακούς Αγώνες 1896
Δρόμοι
100 μέτρα		ανδρών
400 μέτρα		ανδρών
800 μέτρα		ανδρών
1500 μέτρα		ανδρών
Μαραθώνιος		ανδρών
110 μέτρα με εμπόδια		ανδρών
Άλματα
Άλμα εις ύψος		ανδρών
Άλμα επί κοντώ		ανδρών
Άλμα εις μήκος		ανδρών
Άλμα εις τριπλούν		ανδρών
Ρίψεις
Σφαιροβολία		ανδρών
Δισκοβολία		ανδρών

Η γέννηση του αγωνίσματος

Η ιδέα

Εκτός από τη δισκοβολία που προερχόταν από τους αρχαίους Ολυμπιακούς Αγώνες, αλλά δεν είχε διεξαχθεί σε διεθνή αγώνα στο παρελθόν, οι ιδρυτές και οι διοργανωτές των Αγώνων έψαχναν ένα μεγάλο γεγονός, που να υπενθυμίζει την αρχαία δόξα της Ελλάδας. Έτσι, γεννήθηκε ο μαραθώνιος, τον οποίο εμπνεύστηκε από τον Φειδιππίδη ο Μισέλ Μπρεάλ, φίλος του Πιερ ντε Κουμπερτέν.

Ο Φειδιππίδης στάλθηκε από τους Αθηναίους στην Σπάρτη για να ζητήσει την βοήθεια των Λακεδαιμονίων λίγο πριν την μάχη του Μαραθώνα (490 π.Χ.) και διέτρεξε την απόσταση (μεγαλύτερη των 200 χιλιομέτρων) σε δύο ημέρες, πράγμα που θεωρήθηκε άθλος. Επίσης, σύμφωνα με μία παράδοση, που όμως δεν μαρτυρείται από τις αρχαίες πηγές, ο Φειδιππίδης έφερε στους Αθηναίους την είδηση της μεγάλης νίκης του στρατού τους επί των Περσών στον Μαραθώνα. Θεωρήθηκε έτσι ο δρομέας προς τιμήν του οποίου καθιερώθηκε ο μαραθώνιος.

Η διαδρομή

Μεταξύ του Μαραθώνα και της Αθήνας βρίσκεται η Πεντέλη. Αυτό σημαίνει ότι, εάν ο Φειδιππίδης έκανε πραγματικά το διάσημο τρέξιμό του μετά από τη μάχη, έπρεπε να τρέξει γύρω από το βουνό. Η προφανέστερη διαδρομή ταιριάζει σχεδόν ακριβώς με τη σύγχρονη εθνική οδό Μαραθώνα-Αθήνας, που ακολουθεί την εθνική οδό προς τα νότια από τον κόλπο Μαραθώνα και κατά μήκος της ακτής, κατόπιν ένας ομαλός αλλά παρατεταμένος ανήφορος δυτικά προς την ανατολική προσέγγιση στην Αθήνα μεταξύ Υμηττού και Πεντέλης και έπειτα κατηφορικά προς την Αθήνα. Αυτή η διαδρομή είναι περίπου 42 χιλιόμετρα και καθορίζει τα πρότυπα για την απόσταση.

Εντούτοις, υπάρχει άλλη μία εκδοχή, κατά την οποία ο Φειδιππίδης να είχε ακολουθήσει άλλη διαδρομή: μια δυτική ανάβαση κατά μήκος των ανατολικών και βόρειων προπόδων της Πεντέλης, στο πέρασμα Διόνυσος και έπειτα μια ευθεία νότια πορεία προς την Αθήνα. Αυτή η διαδρομή είναι αρκετά μικρότερη, περίπου 35 χιλιόμετρα, αλλά είναι πολύ απότομη.

Προκριματικοί αγώνες

Ο μαραθώνιος κατέστη ένα από τα πρώτα σύγχρονα ολυμπιακά αγωνίσματα, του οποίου η ιστορία ξεκινά στις 22 Μαρτίου του 1896, όπου στην Αθήνα διεξήχθησαν οι πανελλήνιοι προκριματικοί αγώνες του αγωνίσματος για τον καθορισμό των πρώτων έξι αθλητών που θα λάμβαναν μέρος στους επίσημους Ολυμπιακούς Αγώνες τον επόμενο μήνα. Αφέτης του προκριματικού εκείνου αγώνα ήταν ο ταγματάρχης Παπαδιαμαντόπουλος. Μετείχαν 38 δρομείς και οι τρεις πρώτοι νικητές ήταν:

1ος ο Χαρίλαος Βασιλάκος (ελεύθερης συμμετοχής) με χρόνο 3 ώρες και 18 λεπτά.
2ος ο Σπυρίδων Μπελόκας (αθλητής του Πανελληνίου) με χρόνο 3 ώρες και 21 λεπτά.
3ος ο Δημήτριος Δεληγιάννης (επίσης αθλητής του Πανελληνίου) με χρόνο 3 ώρες και 33 λεπτά.

Η επιτροπή, όμως, έκρινε ότι οι προβλεπόμενοι έξι θα ήταν πολύ λίγοι έναντι του αριθμού των συμμετοχών των ξένων χωρών και αποφασίστηκε την επόμενη ημέρα να αυξηθούν σε 16 και να γίνουν σχετικές ανακοινώσεις για συμμετοχή και άλλων αθλητών, αναρτώντας έντυπα στην Αθήνα και στην επαρχία. Έτσι, οι νέες εγγραφές αθλητών έφθασαν τις 85. Στον δεύτερο προκριματικό αγώνα που ακολούθησε, στις 6 Απριλίου (την ημέρα έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων), έλαβαν μέρος οι 38 από τους 85. Σε εκείνο τον αγώνα ξεχώρισαν:

1ος ο Δημήτριος Δεληγιάννης με χρόνο 3 ώρες και 3 λεπτά.
2ος ο Έντγουϊν Φλακ από την Αυστραλία.
3ος ο Σπυρίδων Μπελόκας
7ος ο Χαρίλαος Βασιλάκος
17ος ο Σπύρος Λούης με 3 ώρες και 22 λεπτά.

Αν και η Ελλανόδικος Επιτροπή είχε αποφασίσει την πρόκριση μόνο των πρώτων 16, μετά από απαίτηση του ταγματάρχη Παπαδιαμαντόπουλου έγινε δεκτή και η συμμετοχή του Σπύρου Λούη στους Αγώνες, αν και ο χρόνος του υστερούσε κατά 4 λεπτά από εκείνον του Βασιλάκου, επειδή ο δεύτερος μαραθώνιος έγινε σε λασπώδες έδαφος μετά από βροχή. Ο Παπαδιαμαντόπουλος ήταν διοικητής του Λούη κατά τη διάρκεια της στρατιωτικής του θητείας (1893-1895) και τον θυμόταν για την αντοχή του στο τρέξιμο.

Ο επίσημος αγώνας

Συμμετέχοντες

Έτσι, στον επίσημο αγώνα του αγωνίσματος, στις 10 Απριλίου, συμμετείχαν συνολικά 17 αθλητές από πέντε χώρες: 13 Έλληνες, ο Αυστραλός Έντγουϊν Φλακ (νικητής στα 800 και 1500 μέτρα), ο Αμερικανός Άρθουρ Μπλέικ (δεύτερος στα 1500 μέτρα), ο Γάλλος Αλμπίν Λερμουζιό (τρίτος στα 1500 μέτρα) και ο Ούγγρος Γκιούλα Κέλνερ, ο οποίος ίσως ήταν ο μόνος ξένος που είχε τρέξει στο παρελθόν μια τόσο μεγάλη απόσταση. Οι αθλητές έφτασαν μία ημέρα πριν στον Μαραθώνα μαζί με την ειδική επιτροπή.

Ο αγώνας

Η εκκίνηση δόθηκε με μια πιστολιά περίπου στις 14:00 το μεσημέρι και ξεκίνησε η μεγάλη μάχη των αθλητών μέχρι το Παναθηναϊκό Στάδιο. Κατά μήκος της διαδρομής, πολλοί κάτοικοι των χωριών της Αττικής είχαν πάρει θέση περιμένοντας τους αγωνιζόμενους, τους οποίους χαιρετούσαν και ενθάρρυναν χωρίς να κάνουν διαχωρισμούς εθνικότητας, ενώ τους προσέφεραν και δροσιστικά ποτά.

Οι ξένοι δρομείς έφυγαν πιο γρήγορα μπροστά από όλους και μάλιστα ο Λερμουζιό πήρε μια διαφορά περίπου δύο χιλιομέτρων από τους υπόλοιπους. Πίσω του έμειναν οι Φλακ και Μπλέικ, με τον Αμερικανό όμως να εγκαταλείπει στο 23ο χιλιόμετρο. Μετά το Πικέρμι, πολλοί άρχισαν να καταβάλλονται από την κούραση και αποσύρονταν στις άμαξες που ακολουθούσαν. Ο Λούης, περνώντας από ένα καφενείο κοντά στην περιοχή, ζήτησε και ήπιε ένα ποτήρι κρασί.

Πριν συμπληρώσει 30 χιλιόμετρα, ο Λερμουζιό άρχισε να παρουσιάζει τα πρώτα σημάδια κούρασης και λίγο αργότερα, στο 32ο χιλιόμετρο, εγκατέλειψε εξαντλημένος τον αγώνα ξεσπώντας μάλιστα σε λυγμούς. Έτσι, επικεφαλής της κούρσας τέθηκε ο Φλακ, ενώ αρκετά πιο πίσω έτρεχαν έξυπνα και με τακτική οι Βασιλάκος, Λούης και Μπελόκας.

Ωστόσο, ο Βασιλάκος μπλέχτηκε κάποια στιγμή μέσα στον κόσμο που τον αποθέωνε και έχασε πολύτιμο χρόνο. Έμεινε πάντως κοντά στον Λούη, ενώ ο Φλακ άρχισε να αντιμετωπίζει προβλήματα. Περίπου στο 37ο χιλιόμετρο, ο Λούης έφτασε δίπλα στον Φλακ και αλλάζοντας τον ρυθμό του, αύξησε ταχύτητα και έφυγε μπροστά. Ο Φλακ προσπάθησε να ανεβάσει το ρυθμό του για να φτάσει τον έλληνα αθλητή αλλά εξάντλησε τις δυνάμεις του και εγκατέλειψε τον αγώνα.

Έτσι, ο Λούης έμεινε μόνος πρώτος να οδηγεί την κούρσα, ενώ ταυτόχρονα ο αφέτης του αγώνα, ταγματάρχης Παπαδιαμαντόπουλος, έφτασε στο Παναθηναϊκό Στάδιο με το άλογό του και ενημέρωσε τη βασιλική οικογένεια πως ένας Έλληνας προηγείται. Η είδηση μεταδόθηκε από στόμα σε στόμα και η κραυγή "Έλλην, Έλλην" γέμισε την ατμόσφαιρα. Οι έλληνες φίλαθλοι, απογοητευμένοι από το γεγονός ότι δεν υπήρξε ακόμη ελληνική πρωτιά στα αγωνίσματα του στίβου, περίμεναν με αγωνία να μάθουν ποιος αθλητής θα κερδίσει τον αγώνα.

Μετά από λίγη ώρα, ο Λούης, φανερά κουρασμένος, μπήκε πρώτος στο Στάδιο, αλλά δεν κινδύνευε από κανέναν αθλητή πια. Διήνυσε τον τελευταίο του γύρο μαζί με τον διάδοχο Κωνσταντίνο, ενώ το πλήθος τον επευφημούσε. Έκοψε το νήμα σε χρόνο 2:58:50 και έγινε ο πρώτος Έλληνας που τερμάτιζε στον μαραθώνιο σε λιγότερο από τρεις ώρες. Ο Χαρίλαος Βασιλάκος τερμάτισε τελικά στη δεύτερη θέση με χρόνο 3:06:03.

Το μυστήριο της τρίτης θέσης

Την τρίτη θέση πήρε ο Μπελόκας (3:06:30) και την τέταρτη ο Κέλνερ (3:06:35). Όμως, ακόμα και σήμερα παραμένει μυστήριο ποιος πραγματικά είναι ο τρίτος νικητής. Σχεδόν όλες οι ελληνικές εκδόσεις αναφέρουν ως τρίτο τον Μπελόκα, αλλά τα περισσότερα βιβλία στο εξωτερικό, όπως και η επίσημη σελίδα της Διεθνούς Ολυμπιακής Επιτροπής στο διαδίκτυο, υποδεικνύουν τον Κέλνερ.

Πολλοί συγγραφείς αναφέρουν ότι Κέλνερ κατέθεσε ένσταση μετά το τέλος του αγώνα επειδή ο Μπελόκας είχε καλύψει μέρος της διαδρομής με κάρο. Η ένσταση έγινε δεκτή και ο Μπελόκας ακυρώθηκε. Δυστυχώς, τα επίσημα αρχεία της Ελληνικής Ολυμπιακής Επιτροπής έχουν καεί σε πυρκαγιά στις αρχές του 20ου αιώνα.^[1]

Τελική κατάταξη

Κατάταξη	Αθλητής	Χώρα	Χρόνος
1	Σπυρίδων Λούης	Ελλάδα	2:58:50	ΠΡ & ΟΡ
2	Χαρίλαος Βασιλάκος	Ελλάδα	3:06:03
3	Γκιούλα Κέλνερ	Ουγγαρία	3:06:35
4	Ιωάννης Βρεττός	Ελλάδα	Άγνωστος
5	Ελευθέριος Παπασυμεών	Ελλάδα	Άγνωστος
6	Δημήτριος Δεληγιάννης	Ελλάδα	Άγνωστος
7	Ευάγγελος Γερακέρης	Ελλάδα	Άγνωστος
8	Σταμάτης Μασούρης	Ελλάδα	Άγνωστος
9	Σωκράτης Λαγουδάκης	Ελλάδα	Άγνωστος
-	Έντγουϊν Φλακ	Αυστραλία	Εγκατ. στο 37ο χλμ
	Αλμπίν Λερμουζιό	Γαλλία	Εγκατ. στο 32ο χλμ
	Ιωάννης Λαυρέντης	Ελλάδα	Εγκατ. στο 24ο χλμ
	Γεώργιος Γεωργίου	Ελλάδα	Εγκατ. στο 24ο χλμ
	Άρθουρ Μπλέικ	Ηνωμένες Πολιτείες	Εγκατ. στο 23ο χλμ
	Ηλίας Καφετζής	Ελλάδα	Εγκατ. στο 9ο χλμ
	Δημήτριος Χρηστόπουλος	Ελλάδα	Εγκατ.
Αποκλ.	Σπυρίδων Μπελόκας	Ελλάδα	3:06:30

Τα επακόλουθα του αγώνα

Τα δώρα στον νικητή

Ο Βασιλιάς Γεώργιος ρώτησε τον Λούη τι δώρο θα ήθελε να του προσφέρει και εκείνος του απάντησε: «Ένα γαϊδουράκι να με βοηθάει να κουβαλάω το νερό». Κατά την τελετή λήξης, ο Λούης πήρε ένα κύπελλο από τον Μισέλ Μπρεάλ, ενώ τις επόμενες ημέρες αρκετοί πλούσιοι και καταστηματάρχες, τρελαμένοι από χαρά για τη νίκη του έλληνα αθλητή, του προσέφεραν διάφορα δώρα. Οι εφημερίδες της εποχής αναφέρουν:

«Ο κ. Κυπαρίσσης, πρόεδρος της συντεχνίας των αργυροχρυσοχόων, του πρόσφερε χρυσή αλυσίδα, ο εισαγγελέας του Αρείου Πάγου κ. Τσιβανόπουλος ένα δακτυλίδι, ο καφεπώλης της πλατείας Ιερού Λόχου Δ. Μπαβέας δωρεάν καφέδες για ένα χρόνο, ο Π. Αθανασίου 100 οκάδες κρασί, η ξενοδόχος Δ. Βιβή δωρεάν φαγητό εφ' όρου ζωής, το συμβούλιο σιδηροδρόμων δωρεάν προσωπικό εισιτήριο με ισόβια χρήση, ο Μ. Βόδας μία κυνηγετική καραμπίνα και η εταιρεία Σίνγκερ μια ραπτομηχανή».^[2]

Ο μαραθώνιος της Ρεβίθη

Στις γυναίκες δεν επιτρεπόταν να συμμετάσχουν στους Ολυμπιακούς Αγώνες. Η Σταμάτα Ρεβίθη από τη Σύρο, ωστόσο, έτρεξε στη διαδρομή του μαραθωνίου στις 11 Απριλίου, την επόμενη δηλαδή ημέρα από τον επίσημο αγώνα των ανδρών. Αν και δεν της επετράπη να εισέλθει στο στάδιο στο τέλος της κούρσας της, η Ρεβίθη ολοκλήρωσε τον μαραθώνιο σε 5 ώρες και 30 λεπτά και εξασφάλισε μαρτυρίες που επιβεβαίωναν εγγράφως το χρόνο έναρξης και τερματισμού της. Η Ρεβίθη σκόπευε να υποβάλλει αυτά τα έγγραφα στην Ελληνική Ολυμπιακή Επιτροπή, ελπίζοντας πως θα αναγνωριζόταν το κατόρθωμά της. Έως σήμερα πάντως δεν έχουν βρεθεί ούτε οι αναφορές της, ούτε έγγραφα της Επιτροπής που να μας διαφωτίζουν για το αν τελικά το έπραξε.^[3]

Λατρεία για τον Λούη

Ο Λούης λατρεύτηκε και σε άλλες χώρες, όπως η Γερμανία, καθώς η νίκη και το όνομά του είχαν αποκτήσει διαστάσεις μύθου. Στους Αγώνες του 1936, ο Έλληνας Ολυμπιονίκης βρέθηκε ντυμένος τσολιάς στο Βερολίνο, όπου μετείχε στην τελετή έναρξης και προσέφερε στον Αδόλφο Χίτλερ κλάδο ελιάς σε ένδειξη ειρήνης.^[4]

Κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής στην Ελλάδα στον Β' Παγκόσμιο Πόλεμο, αν και ο ίδιος είχε φύγει πια από τη ζωή, δεν ήταν λίγες οι περιπτώσεις που οι Γερμανοί άφηναν ελεύθερο κάποιον έλληνα αντιστασιακό, αν μάθαιναν ότι πρόκειται για συγγενή του Λούη. Με αυτή τη δικαιολογία σώθηκαν αρκετοί Έλληνες που βέβαια δεν είχαν καμιά σχέση, πέρα από την κοινή καταγωγή, με τον θρυλικό δρομέα.^[2]

Παραπομπές

↑ Εθνοσπόρ: "108 χρόνια Ολυμπιακοί Αγώνες", σελ. 16
↑ ^2,0 ^2,1 Εθνοσπόρ: "108 χρόνια Ολυμπιακοί Αγώνες", σελ. 14
↑ Martin–Gynn (2000), σελ. 22
↑ Εθνοσπόρ: "108 χρόνια Ολυμπιακοί Αγώνες", σελ. 19

Πηγές

Επίσημο Χρονικό των Αγώνων (Τόμος Α'): Σπυρίδων Λάμπρος, Νικόλαος Πολίτης, επιμ. (1896). Die Olympischen Spiele 776 - 1896 (Τόμος Α') (PDF). Αθήνα, Λειψία, Λονδίνο: Καρλ Μπεκ, F. Volckmar, H. Grevel and co. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 16 Ιανουαρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2013.
Επίσημο Χρονικό των Αγώνων (Τόμος Β'): Πιερ ντε Κουμπερτέν, Τιμολέων Φιλήμων, Νικόλαος Πολίτης και Χαράλαμπος Άννινος, επιμ. (1897). The Olympic Games 776 - 1896 (Τόμος Β') (PDF). Αθήνα, Λονδίνο: Καρλ Μπεκ, H. Grevel and co. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 15 Αυγούστου 2012. Ανακτήθηκε στις 3 Μαρτίου 2013. CS1 maint: Πολλαπλές ονομασίες: editors list (link)
Bill Mallon & Ture Widlund (1998). The 1896 Olympic Games. Results for All Competitors in All Events, with Commentary.
Michael Llewellyn Smith (2004). Olympics in Athens 1896. The Invention of the Modern Olympic Games.

[1] Εθνοσπόρ: "108 χρόνια Ολυμπιακοί Αγώνες", σελ. 16

[Εθνοσπόρ,_σελ._14-2] 2,0 ^2,1 Εθνοσπόρ: "108 χρόνια Ολυμπιακοί Αγώνες", σελ. 14

[Rev-3] Martin–Gynn (2000), σελ. 22

[4] Εθνοσπόρ: "108 χρόνια Ολυμπιακοί Αγώνες", σελ. 19

[1]

[2]

[3]

[4]