Τείχος του Χασεκή

Τείχος του Χασεκή
Χάρτης της ύστερης Οθωμανικής Αθήνας, με το Τείχος του Χασεκή
Είδος	οχυρωματικό τείχος
Διοικητική υπαγωγή	Αθήνα
Χώρα	Ελλάδα
Έναρξη κατασκευής	1778
δεδομένα (π)

Χάρτης της ύστερης Οθωμανικής Αθήνας, με το Τείχος του Χασεκή

Το λεγόμενο Τείχος του Χασεκή ήταν αμυντικό τείχος που χτίστηκε γύρω από την Αθήνα από τον Οθωμανό κυβερνήτη της, Χατζή Αλή Χασεκή, το 1778. Αρχικά είχε σκοπό να προστατεύσει την πόλη από επιθέσεις οθωμανικών μουσουλμανικών αλβανικών συμμοριών, έγινε όργανο τυραννικής κυριαρχίας του Χασεκή στην πόλη.

Ιστορία

Η δεκαετία του 1770 ήταν μια περίοδος ανομίας και αναρχίας στη νότια Ελλάδα, ιδιαίτερα λόγω της παρουσίας περιπλανώμενων οθωμανικών-αλβανικών συμμοριών, που μεταφέρθηκαν από την Πύλη για να καταστείλουν τα Ορλωφικά στον Μοριά το 1770. Το 1778, μια τέτοια συμμορία έφτασε στην Αττική και έστειλε απεσταλμένους στην Αθήνα, απειλώντας ότι θα κάψουν την πόλη, εκτός εάν λάβουν διαβεβαιώσεις και επίσημο έγγραφο που τους προσλαμβάνει ως φύλακες της πόλης. Ο Οθωμανός κυβερνήτης, Χατζή Αλή Χασεκή, και ο αθηναϊκός πληθυσμός, χριστιανοί και μουσουλμάνοι, αποφάσισαν να αντιμετωπίσουν τους Αλβανούς στο πεδίο της μάχης, καθώς η πόλη ήταν ανοχύρωτη με εξαίρεση την Ακρόπολη. Σε μια μάχη που έγινε κοντά στο Χαλάνδρι, οι Αθηναίοι νίκησαν τους Αλβανούς. Για να προστατεύσει την πόλη από άλλη επίθεση, ο Χασεκή άρχισε αμέσως την κατασκευή ενός νέου τείχους γύρω από την πόλη. Οι εργασίες δεν είχαν προχωρήσει πολύ όταν μια δεύτερη και πολύ μεγαλύτερη δύναμη 6.000 Αλβανών πλησίασε, υπό κάποιον Μαξούτ, στο δρόμο τους προς τον Μορέα. Οι Τούρκοι τότε εγκατέλειψαν την πόλη και βρήκαν καταφύγιο στην Ακρόπολη, ενώ ο Χασεκή επέτρεψε στους Έλληνες να μετακινηθούν στη Σαλαμίνα για ασφάλεια. Εκεί παρέμειναν για 13 ημέρες, μέχρι να φύγουν οι Αλβανοί, αφού έλαβαν ένα σημαντικό ποσό ως δωροδοκία. Η κατασκευή του τείχους ξανάρχισε με αυξημένο σθένος: ο Χασεκή όχι μόνο επιστράτευσε ολόκληρο τον πληθυσμό της πόλης χωρίς διάκριση, αλλά συμμετείχε και ο ίδιος στο έργο, έτσι ώστε το μήκους 10 χιλιομέτρων τείχος να ολοκληρωθεί σε 108 ημέρες, ή, σύμφωνα με άλλες αναφορές, σε μόλις 70 ημέρες. Πολλά αρχαία και μεσαιωνικά μνημεία γκρεμίστηκαν και επαναχρησιμοποιήθηκαν ως οικοδομικό υλικό (σπόλια) κατά τη διαδικασία. Στη συνέχεια ο Χασεκή δημοσίευσε αμέσως στους Αθηναίους ένα λογαριασμό ύψους 42.500 νομισμάτων, δήθεν για τους επόπτες που είχε φέρει από έξω. Όχι μόνο αυτό, αλλά τοποθέτησε φρουρούς στις πύλες, έτσι ώστε το τείχος χρησίμευσε ουσιαστικά για να φυλακίσει τον πληθυσμό στη ίδια τους την πόλη.

Κατά τη διάρκεια και μετά την οθωμανική πολιορκία της Αθήνας το 1826, το τείχος έγινε ερείπια, όπως το μεγαλύτερο μέρος της πόλης. Τα λείψανά του κατεδαφίστηκαν το 1834.

Περιγραφή

Η βιασύνη της κατασκευής είχε ως αποτέλεσμα ένα τείχος ύψους μόλις 3 μέτρων ύψος και λιγότερο από ένα μέτρο παχύ, παρά μια σωστή οχύρωση. Η πορεία του τείχους ήταν η ακόλουθη: από το Ωδείο Ηρώδου του Αττικού στους πρόποδες της Ακρόπολης, πήγαινε στο Θέατρο του Διονύσου και από εκεί στην Αψίδα του Αδριανού, της οποίας το κάτω τμήμα έγινε τμήμα του τείχους. Από εκεί ακολούθησε την πορεία της σύγχρονης λεωφόρου Βασιλίσσης Αμαλίας προς την πλατεία Συντάγματος, από εκεί κάτω από την οδό Σταδίου προς την αρχική έδρα της Εθνικής Τράπεζας της Ελλάδος . Από εκεί στρεφόταν δυτικά προς την πλατεία Κουμουνδούρου, περνούσε μπροστά από το Θησείο, πάνω από τον Άρειο Πάγο και έφτανε ξανά στο Ωδείο Ηρώδου του Αττικού.

Η Πύλη της Μπουμπουνίστρας με το ομώνυμο σιντριβάνι στο βάθος, ζωγραφισμένο από τον Έντουαρντ Ντόντγουελ. Τα σπόλια από το υδραγωγείο του Αδριανού είναι εμφανή.

Το τείχος είχε επτά πύλες:

• η «Πόρτα του Κάστρου» ή «Πόρτα του Καράμπαμπα» μπροστά από την Ακρόπολη, που οδηγούσε στο μουσουλμανικό νεκροταφείο έξω από τον τείχος (εξού και Πόρτα των Μνημάτων), και χρησιμοποιήθηκε σπάνια
• η «Πόρτα του Μαντραβίλη», από μια τοπική οικογένεια, γνωστή και ως «Πόρτα του Δράκου» ή «Δρακόπορτα» και στα τουρκικά Πύλη των Λεόντων (Aslan Kapısı), μεταξύ του Θησείου και του λόφου της Πνύκας, που οδηγεί στον Πειραιά
• η «Πύλη του Μορέα» (Mora Kapısı) ή «Γύφτικη Πόρτα» στην περιοχή του Κεραμεικού, που πήρε το όνομά της από τους Τσιγγάνους σιδηρουργούς της περιοχής
• η «Πύλη του Μενιδίου» ή Μενιδιάτικη Πόρτα στη σύγχρονη οδό Αιόλου, γνωστή και ως «Πύλη των Αγίων Αποστόλων» από τον κοντινό βυζαντινό ναό των Αγίων Αποστόλων. Καθώς οδηγούσε στην Εύβοια, στα τουρκικά ήταν γνωστή ως «Πύλη της Εύβοιας» (Eğriboz Kapısı)
• η «Πύλη των Μεσογείων» ή «Μεσογείτικη Πόρτα» (Mesoya Kapısı), ή «Μπουμπουνίστρας», από τον ήχο μιας τοπικής κρήνης, στην οδό Όθωνος
• η περιτειχισμένη «Πόρτα της Βασιλοπούλας» ή «Καμαρόπορτα», όπως ήταν γνωστή η Αψίδα του Αδριανού
• η «Αρβανίτικη Πόρτα», στην κυρίως κατοικημένη από Αρβανίτες συνοικία της Πλάκας. Ήταν επίσης γνωστή ως «Πόρτα των Τριών Πύργων», και οδήγησε στο Φάληρο και το Ακρωτήριο Σούνιο.

Πηγές

• Freely, John (2004). Strolling through Athens: Fourteen Unforgettable Walks through Europe's Oldest City. Tauris Parke Paperbacks. ISBN 978-1-85043-595-2. 
• Κομίνης, Μάρκος (2008). Η Αθήνα κατά τα τελευταία χρόνια της Οθωμανικής Διοίκησης (18ος-19ος αιώνας) – Η πόλη και το διοικητικό καθεστώς (PDF) (Μεταδιδακτορική εργασία). Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο Θεσσαλονίκης. 
• Miller, William (1921). The Turkish restoration in Greece, 1718-1797. London and New York: Society for Promoting Christian Knowledge, The Macmillan Company. 
• Sicilianos, Demetrios (1960). Old and new Athens (Abridged έκδοση). Putnam. 
• Vryonis, Speros (2002). «The Ghost of Athens in Byzantine and Ottoman Times». Balkan Studies: Biannual Publication of the Institute for Balkan Studies 43 (1): 5–115. ISSN 2241-1674. https://ojs.lib.uom.gr/index.php/BalkanStudies/article/view/533.