Μετάβαση στο περιεχόμενο

Τζανμπαττίστα ντελα Πόρτα

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Τζανμπαττίστα ντελα Πόρτα
Πορτραίτο του ντελα Πόρτα: από το Jo. Bapt. Portae Neapolitani Magiae naturalis libri XX...., Νάπολη, 1589
Όνομα στη
μητρική γλώσσα		Giambattista della Porta (Ιταλικά)
Γέννησητέλη 1535
Βίκο Εκουένσε, Ιταλία
Θάνατος4 Φεβρουαρίου 1615
Νάπολη, Ιταλία
ΕθνικότηταΙταλός
Γνωστός γιαMagia Naturalis, De Furtivis Literarum Notis, Phytognomonica και d:Q23861732
ΓονείςΝάρντο Αντόνιο ντελα Πόρτα
Επιστημονική σταδιοδρομία
Ερευνητικός τομέαςαποκρυφισμός, αστρολογία, αλχημεία, μαθηματικά, μετεωρολογία, φυσική φιλοσοφία
Ιδιότητακρυπτογράφος, μαθηματικός, φυσικός, χημικός, εφευρέτης, θεατρικός συγγραφέας, αστρολόγος, φιλόσοφος, ιατρός και αστρονόμος
δεδομένα (π • σ • ε )

Ο Τζανμπαττίστα ντελα Πόρτα (ιταλικά: Giambattista della Porta‎‎, [dʒambatˈtista ˌdelːa ˈpɔrta]) (1535;[1] – 4 Φεβρουαρίου 1615), γνωστός και ως Τζοβάννι Μπατίστα ντελα Πόρτα (Giovanni Battista Della Porta) ήταν Ιταλός λόγιος, πολυμαθής και θεατρικός συγγραφέας ο οποίος έζησε στη Νάπολη την περίοδο της Επιστημονικής Επανάστασης και της Μεταρρύθμισης.

Ο Τζανμπαττίστα ντελα Πόρτα πέρασε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του πραγματοποιώντας επιστημονικές προσπάθειες. Επωφελήθηκε από την άτυπη εκπαίδευση από οικοδιδασκάλους και επισκέψεις σε περίφημους λόγιους. Το πρώτο του γνωστό έργο, που εκδόθηκε το 1558, είχε τίτλο Magiae Naturalis (Φυσική Μαγεία).[2] Στο βιβλίο αυτό κάλυψε πληθώρα θεμάτων που ο ίδιος ερεύνησε, συμπεριλαμβανωμένων των: αποκρυφισμός, αστρολογία, αλχημεία, μαθηματικά, μετεωρολογία, και φυσική φιλοσοφία. Ακόμη, αναφέρεται ως «καθηγητής των μυστικών».[3]

Παιδικά χρόνια

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο Τζανμπαττίστα ντελα Πόρτα γεννήθηκε στο Βίκο Εκουένσε, κοντά στη Νάπολη, από τον ευγενή Νάρντο Αντόνιο ντελα Πόρτα. Ήταν ο τρίτος από τους τέσσερις γιους, και δεύτερος από αυτούς που κατάφεραν να μεγαλώσουν, έχοντας έναν μεγαλύτερο αδελφό, τον Τζαν Βιτσέντζο, και έναν μικρότερο, τον Τζαν Φεράντε.[4] Ο ντελα Πόρτα πέρασε πλουσιοπάροχα παιδικά χρόνια, συμπεριλαμβανομένης και της εκπαίδευσης του. Ο πατέρας του είχε δίψα για μάθηση, χαρακτηριστικό που πέρασε σε όλα τα παιδιά του. Περιστοιχίστηκε από διακεκριμένους ανθρώπους και απολάμβανε την συμπάθεια φιλοσόφων, μαθηματικών, ποιητών και μουσικών. Η ατμόσφαιρα του σπιτιού του αναπαριστούσε μια ακαδημία για τους γιους του. Τα μέλη του φιλικού κύκλου μάθησης παρακινούσαν τα αγόρια, διδάσκοντας και καθοδηγώντας τα, υπό την αυστηρή καθοδήγηση του πατέρα τους. Είναι πιθανό πως το ενδιαφέρον του πατέρα του και η επίδραση του στη παροχή σφαιρικής γνώσης βοήθησε τον ντελα Πόρτα να μετατραπεί στον Αναγεννησιακό άνθρωπο που εν τέλει έγινε.

Διαθέτοντας επίσης ταλέντο στην επιστήμη και τα μαθηματικά, όλα τα αδέλφια έδειχναν εξαιρετικό ενδιαφέρον στις τέχνες και πιο συγκεκριμένα τη μουσική. Παρά το ενδιαφέρον τους κανένας δεν απέκτησε κάποιου είδους ταλέντο σε αυτή, αλλά δεν επέτρεψαν στο γεγονός αυτό να σταθεί εμπόδιο στο να διδαχθούν τη θεωρία. Όλοι τους έγιναν δεκτοί στη Σχολή του Πυθαγόρα (Scuola di Pitagora), μια ακαδημία αποκλειστικά για εξαίρετους μουσικούς. Προφανώς ο καθαρός εντυπωσιασμός της διάνοιας τους ήταν αρκετός για να επιτρέψει την πρόσβαση σε τρεις άμουσους μαθηματικός σε σχολή για ταλαντούχους μουσικούς. Η θέση της οικογένειας ήταν σύμβολο γνώσης και πνευματικής ανάπτυξης που σίγουρα βοήθησε στην αποδοχή τους στην σχολή.

Έχοντας μεγαλύτερη επίγνωση της κοινωνικής τους θέσης παρά της ιδέας πως οι γιοι του θα γινόταν επιστήμονες, ο Νάρντο Αντόνιο ανέτρεφε τους γιους του περισσότερο ως αριστοκράτες. Έτσι, τα αγόρια ασχολήθηκαν με το τραγούδι, μιας και θεωρούνταν δείγμα αριστοκρατίας. Έμαθαν να χορεύουν, να ιππεύουν άλογα, να αποδίδουν καλά σε διαγωνισμούς και παιχνίδια και να ντύνονται καλά ώστε να φαίνονται όπως πρέπει σε όλες τις αριστοκρατικές δραστηριότητες τους. Η εκπαίδευση αυτή έδωσε στον ντελα Πόρτα, τουλάχιστον στο πρώιμο στάδιο της ζωής του, μια γεύση των λεπτότερων πτυχών του πλουσιοπάροχου βίου του, όπου περιβαλλόταν από ευγενείς και πολυτελή αντικείμενα. Αυτού του είδους ο τρόπος ζωής, η εικόνα και η ικανότητα επίδειξης του εαυτού του, αποτέλεσαν μέρος της ζωής του Τζανμπαττίστα.[5]

Επιστημονικός κλάδος

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Από το De humana physiognomonia, 1586

Το 1563, ο ντελα Πόρτα δημοσίευσε το De Furtivis Literarum Notis, ένα έργο σχετικά με την κρυπτογραφία. Σε αυτό περιέγραψε την πρώτη διγραφική κρυπτογράφηση υποκατάστασης.[6] Ο Τσαρλς Τζ. Μέντελσον ανέφερε:

Ήταν, κατά την άποψη μου, ο διαπρεπής κρυπτογράφος της Αναγέννησης. Μερικοί άγνωστοι που εργάστηκαν σε ένα κρυμμένο δωμάτιο πίσω από κλειστές πόρτες ενδεχομένως να τον ξεπέρασαν στη γενική αντίληψη του θέματος, αλλά μεταξύ αυτών των οποίων το έργο μπορεί να μελετηθεί στέκεται ως γίγαντας.[7]

Ο ντελα Πόρτα ανακάλυψε μέθοδο η οποία του επέτρεπε να γράφει κρυφά μηνύματα στο εσωτερικό αυγών. Κατά την Ισπανική Ιερά Εξέταση, μερικοί από τους φίλους του φυλακίστηκαν. Στην πύλη της φυλακής, όλα ελεγχόταν εκτός από τα αυγά. Ο ντελα Πόρτα έγραψε μηνύματα στα κελύφη των αυγών χρησιμοποιώντας μείγμα κατασκευασμένο από χρωστικές ουσίες φυτών και στυπτηρία. Το μελάνι διαπερνούσε το κέλυφος του αυγού το οποίο είναι ημί-πορώδες. Όταν το κέλυφος του αυγού ήταν ξηρό, έβραζε το αυγό σε ζεστό νερό και το μελάνι στο εξωτερικό ξεπλενόταν. Όταν ο παραλήπτης στην φυλακή ξεφλούδιζε το κέλυφος, το μήνυμα αποκαλυπτόταν στο ασπράδι του αυγού.[8]

Το 1586 ο ντελα Πόρτα δημοσίευσε έργο σχετικά με την φυσιογνωμία, το De humana physiognomonia libri IIII. Αυτό ενέπνευσε τον Ελβετό πάστορα του 18ου αιώνα Γιόχαν Κάσπαρ Λάβατερ καθώς και τον εγκληματολόγο του 19ου αιώνα Τσέζαρε Λομπρόζο. Ο ντελα Πόρτα έγραψε εκτενώς για ένα ευρύ φάσμα θεμάτων της ζωής του – για παράδειγμα, μια αγροτική εγκυκλοπαίδεια με τίτλο "Villa" καθώς και έργα για την μετεωρολογία, την οπτική και την αστρονομία.

Phytognomonica, 1588

Το 1589, στην αυγή των απαρχών της σύγχρονης Επιστημονικής Επανάστασης, ο ντελα Πόρτα έγινε το πρώτο άτομο που πραγματοποίησε επίθεση μέσω χαρτιού, και από τους χώρους πειραμάτων, στον αρχαίο ισχυρισμό πως το σκόρδο μπορούσε να αποδυναμώσει τους μαγνήτες. Αυτό αποτέλεσε πρώιμο παράδειγμα πως οι αρχαίες αυθεντίες αντικαθιστόταν από πειράματα στην υποστήριξη των επιστημονικών ισχυρισμών. Το συμπέρασμα του ντελα Πόρτα επιβεβαιώθηκε πειραματικά από τον Τόμας Μπράουν, μεταξύ άλλων.[9]

Αργότερα, ο ντελα Πόρτα συνέλεξε σπάνια δείγματα εξωτικών φυτών τα όποια φύτεψε. Στο έργο του Phytognomonica καταλογογραφεί φυτά σύμφωνα με την γεωγραφική τους θέση. Επίσης, καταγράφεται η πρώτη παρατήρηση σπόρων μύκητα, κάνοντας τον πρωτοπόρο στην μυκολογία.[10]

Το ιδιωτικό του μουσείο ήταν τόπος επίσκεψης οδοιπόρων και αποτέλεσε ένα απο τα πρώτα παραδείγματα μουσείων φυσικής ιστορίας. Ενέπνευσε τον Ιησουίτη Αθανάσιο Κίρχερ να ξεκινήσει μια παρόμοια, πολύ πιο γνωστή, συλλογή στη Ρώμη.[11]

Πρωτοπορώντας στην επιστημονική κοινότητα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο ντελα Πόρτα ήταν ο ιδρυτής της επιστημονικής εταιρείας με την ονομασία Academia Secretorum Naturae (Accademia dei Segreti). Η ομάδα αυτή ήταν περισσότερο γνωστή ως οι Otiosi, (Άνδρες της Αναψυχής). Έχοντας ιδρυθεί λίγο πριν το 1580, οι Otiosi ήταν μια από τις πρώτες επιστημονικές εταιρείες στην Ευρώπη και ο στόχος τους ήταν να μελετήσουν τα «μυστικά της φύσης». Οποιοδήποτε άτομο αιτούνταν να γίνει μέλος έπρεπε να επιδείξει πως είχε πραγματοποιήσει μια νέα ανακάλυψη στις φυσικές επιστήμες.[12]

Η Academia Secretorum Naturae υποχρεώθηκε να διαλυθεί όταν υπήρξαν υποψίες πως τα μέλη της συναναστρεφόταν με Αποκρυφιστές. Ο ντελα Πόρτα κλήθηκε στην Ρώμη από τον Πάπα Παύλο Ε΄. Αν και ο ίδιος κατάφερε να αποχωρήσει από την συνάντηση αβλαβής, η Academia Secretorum Naturae διαλύθηκε. Παρά το συμβάν αυτό, ο ντελα Πόρτα παρέμεινε θρησκευτικά ευσεβής και έγινε μέλος των Ιησουιτών.[13]

Ο ντελα Πόρτα έγινε μέλος της Ακαδημίας των Λυγκέων το 1610.[14]

Τεχνολογική συμβολή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Χημική συσκευή για αποσταλακτήρα από το De distillatione, 1608.

Το ενδιαφέρον του σε πληθώρα κλάδων είχε ως αποτέλεσμα την τεχνολογική πρόοδο στα ακόλουθα: γεωργία, υδραυλική, στρατιωτική μηχανική, μουσικά όργανα και φαρμακολογία. Εξέδωσε βιβλίο το 1606 για την αύξηση του ύδατος μέσω της δύναμης του αέρα. Το 1608 εξέδωσε βιβλίο για το μηχανικό του στρατού, και ακόμη ένα για την απόσταξη.

Επιπροσθέτως, ο ντελα Πόρτα τελειοποίησε τον σκοτεινό θάλαμο. Σε μια μεταγενέστερη έκδοση του έργου του Φυσική Μαγεία, ο ντελα Πόρτα περιέγραψε αυτή τη συσκευή ως να έχει κυρτό φακό. Αν και δεν ήταν ο εφευρέτης, η δημοσιότητα του έργου βοήθησε στην εξάπλωση της γνώσης για αυτό. Σύγκρινε το σχήμα του ανθρώπινου ματιού με το φακό στο σκοτεινό θάλαμο του, και απέδωσε ένα εύκολα κατανοητό παράδειγμα για το πως το φως μπορεί να φέρει εικόνες στο μάτι.[15] [16]

Ο ντελα Πόρτα θεωρείται επίσης ο εφευρέτης του πρώτου τηλεσκοπίου, αλλά απεβίωσε ενώ προετοίμαζε την πραγματεία του (De telescopiis) για την υποστήριξη του ισχυρισμού. Οι προσπάθειες του υπερσκιάστηκαν επίσης από την βελτίωση του τηλεσκοπίου από τον Γαλιλαίο Γαλιλέι το 1609, μετά την παρουσίαση του στην Ολλανδία το 1608.[17]

Στο βιβλίο, ο ντελα Πόρτα αναφέρθηκε επίσης σε μια φανταστική συσκευή γνωστή ως συμπαθητικός τηλέγραφος. Η συσκευή αποτελούνταν από δύο κυκλικά κουτιά, όμοια με πυξίδες, με το καθένα να διαθέτει μαγνητική βελόνα, που υποτίθεται πως μαγνητιζόταν από κάποιο φυσικό μαγνήτη. Κάθε κουτί είχε επιγραφή με τα 26 γράμματα του λατινικού αλφαβήτου, αντί για τις συνηθισμένες διευθύνσεις. Ο ντελα Πόρτα υπέθεσε πως αυτό θα συντόνιζε τις βελόνες ούτως ώστε όταν ένα γράμμα πληκτρολογούνταν στο ένα κουτί, η βελόνα του άλλου κουτιού θα στρεφόταν ώστε να δείξει το ίδιο γράμμα, βοηθώντας έτσι στην επικοινωνία.[3]

Θρησκευτικές επιπλοκές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ως Καθολικός, ο ντελα Πόρτα εξετάστηκε από την Ιερά Εξέταση τα χρόνια πριν από το 1578. Υποχρεώθηκε να διαλύσει την Academia Secretorum Naturae, και το 1592 απαγορεύθηκε η περεταίρω έκδοση των φιλοσοφικών του έργων από την Εκκλησία. Η απαγόρευση άρθηκε το 1598. Η εμπλοκή του Πόρτα με την Ιερά Εξέταση μπερδεύει τους ιστορικούς λόγω της ενεργούς συμμετοχής του στα φιλανθρωπικά έργα των Ιησουιτών από το 1585. Μια πιθανή εξήγηση για αυτό βρίσκεται στις προσωπικές σχέσεις του Πόρτα με τον Φρα Πάολο Σάρπι μετά το 1579.[18]

Θεατρικός συγγραφέας

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Τα 17 θεατρικά έργα που έχουν διατηρηθεί από τα ενδεχομένως συνολικά 21 ή 23 έργα του[19] αποτελείται από 14 κωμωδίες, μία ιλαροτραγωδία, μια τραγωδία και ένα λειτουργικό δράμα.

Αν και ανήκουν στη λιγότερο γνωστή παράδοση της κομέντια ερουντίτα παρά της κομέντια ντελ άρτε - το οποίο σημαίνει πως γράφηκαν ως ολοκληρωμένα σενάρια αντί να αυτοσχεδιάζονται από ένα σενάριο - οι κωμωδίες του ντελα Πόρτα είναι κατ' εξοχήν εκτελέσιμες. Ενώ υπάρχουν προφανείς ομοιότητες μεταξύ μερικών εκ των χαρακτήρων του στις κωμωδίες του ντέλα Πόρτα και τις μάσκες της κομέντια ντελ άρτε, θα έπρεπε να ληφθεί υπόψη πως οι χαρακτήρες της κομέντια ερουντίτα είναι μοναδικά δημιουργημένοι από το κείμενο στο οποίο εμφανίζονται, εν αντιθέσει με τις μάσκες, οι οποίες είναι σταθερές από σενάριο σε σενάριο. Όντως, οι μάσκες του θεάτρου αυτοσχεδιαμού εξελίσσονται ως σχηματοποιημένες εκδόσεις των επαναλαμβανόμενων χαρακτήρων στις γραπτές κωμωδίες. Μέχρι την εποχή που ο Κάρλο Γκολντόνι άρχισε να γράφει νέα σενάρια τον 18ο αιώνα, η κωμωδία «αυτοσχεδιασμού» είχε γίνει κουραστική και προβλέψιμη.

Έργα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Magia naturalis, 1607
  • Φυσική Μαγεία, 1558, επεκτάθηκε σε 20 βιβλία το 1589. Αγγλική μετάφραση 1658.
  • De furtivis Literarum Notis (1563) Για μυστικούς κώδικες και κρυπτογραφία.
  • Villa (1583–92) Γεωργική εγκυκλοπαίδεια.
  • De humana physiognomonia libri IIII (1586) Για την φυσιογνωμία.
  • Phytognomonica (1588) Για την φυσιογνωμία των φυτών.
  • De refractione optices (1589) Για την οπτική.
  • Elementorum curvilineorum libri duo (1601)
  • Coelestis Physiogranonia (1603) εκδ. Νάπολη.
  • De aeris transmutanionbus (1609) Για την μετεωρολογία.
  • De distillatione (1608) Τα χημικά πειράματα του ντελα Πόρτα και οι παρατηρήσεις του στην απόσταξη.
  • De Miracoli & Maravigliosi Effetti dalla Natura prodotti (1665) εκδ. Βενετία.

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Η ημερομηνία γέννησης του ντελα Πόρτα είναι ασαφής λόγω εσφαλμένων αναφορών από τον ίδιο τον ντελα Πόρτα, ο οποίος θεωρείται πως συνέγραψε το Magiae naturalis σε μη ακριβή νεαρή ηλικία.
  2. ↑ Voelkel, James (2013). «Laws of Attraction». Chemical Heritage Magazine (Chemical Heritage Foundation) 31 (3). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2016-12-20. https://web.archive.org/web/20161220102420/https://www.chemheritage.org/distillations/article/laws-attraction. Ανακτήθηκε στις 02-04-2017. 
  3. ↑ 3,0 3,1 Salomon "Introduction" στο Data Compression Handbook, σελ. 1
  4. ↑ «Giambattista Della Porta». history.mcs.st-and.ac.uk. Ανακτήθηκε στις 2 Απριλίου 2017. 
  5. ↑ Louise Clubb, Giambattista Della Porta, Dramatist. Princeton: Princeton University Press, 1965
  6. ↑ Kahn, David (1967). The Codebreakers. New York: Macmillan. σελ. 139. 
  7. ↑ Mendelsohn, Charles. Proceedings, American Philosophical Society (vol. 82, 1940). American Philosophical Society. σελ. 113. ISBN 978-1-4223-7224-1. 
  8. ↑ Nemo, Captain· Cercone, Fra'. Philalethe Reveal'd Vol. 2 B/W. USA: Lulu.com. σελ. 227. ISBN 9781329791343. 
  9. ↑ Wooton, David (January 2016). «Garlic and Magnets». History Today 66 (1): 38. 
  10. ↑ Ainsworth, G. C. (1976). Introduction to the History of Mycology. Cambridge: Cambridge University Press. σελ. 13. ISBN 9780521210133. 
  11. ↑ Borrelli, Arianna· Hon, Giora (2017). The Optics of Giambattista Della Porta (ca. 1535–1615): A Reassessment. Switzerland: Springer. σελ. 21. ISBN 9783319502151. 
  12. ↑ III, James E. McClellan· Dorn, Harold (2015). Science and Technology in World History: An Introduction. Baltimore, Maryland: JHU Press. σελ. 247. ISBN 9781421417769. 
  13. ↑ Nauert, Charles G. (2006). The A to Z of the Renaissance. Lanham, Maryland: Scarecrow Press. σελ. 369. ISBN 9781461718963. 
  14. ↑ Gould, Stephen Jay (2011). The Lying Stones of Marrakech. Cambridge: Harvard University Press. σελ. 34. ISBN 9780674061675. 
  15. ↑ Huerta, Robert D. (2013). Giants of Delft: Johannes Vermeer and the Natural Philosophers : the Parallel Search for Knowledge During the Age of Discovery. London: Bucknell University Press. σελ. 131. ISBN 9780838755389. 
  16. ↑ Lynne, Warren (2006). Encyclopedia of twentieth-century photography. New York: Routledge. σελ. 224. ISBN 1579583938. 60402034. 
  17. ↑ Reeves, Eileen Adair (2009). Galileo's Glassworks: The Telescope and the Mirror. Cambridge & London: Harvard University Press. σελ. 8. ISBN 9780674042636. 
  18. ↑ Clubb, Louise George (2015). Giambattista Della Porta, Dramatist. Princeton: Princeton University Press. σελ. 32-33. ISBN 9781400874927. 
  19. ↑ Clubb, Louise (1965). Giambattista Della Porta, Dramatist. Princeton: Princeton University Press. σελ. 69& 300–301. 

Πηγές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  • Clubb, Louise George (1965) Giambattista Della Porta, Dramatist. Princeton: Princeton University Press.
  • Arianna Borrelli: Giovan Battista Della Porta’s Neapolitan Magic & His Humanistic Meteorology, στο: Variantology 5. Neapolitain Affairs. (Cologne: Verlag der Buchhandlung Walther König, 2011), ISBN 978-3-86560-887-1.
  • Siegfried Zielinski: Deep Time the Media. Toward an Archaeology of Hearing and Seeing by Technical Means (Cambridge, MA: MIT Press, 2008), ISBN 978-0-262-74032-6.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Τζανμπαττίστα_ντελα_Πόρτα&oldid=10418893"