Mein Widerstand

Mein Widerstand

Συγγραφέας	Friedrich Kellner
Τίτλος	Mein Widerstand
Γλώσσα	Γερμανικά
Ημερομηνία δημοσίευσης	2011
Θέμα	Β΄ Παγκόσμιος Πόλεμος
Πρώτη έκδοση	Πανεπιστήμιο του Γκίσεν
δεδομένα ()

Τα τετράδια του ημερολογίου φωτογραφημένα το 2003 από τον Ρόμπερτ Σκοτ Κέλνερ, εγγονό του συντάκτη.

Mein Widerstand, στα ελληνικά Η αντίστασή μου, ονομάζεται το ημερολόγιο που τηρούσε ο Γερμανός Φρίντριχ Κέλνερ καθ' όλη τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου (1939-1945). Συγκαταλέγεται στα πιο εκτεταμένα προσωπικά ημερολόγια που διασώζονται απ' τη συγκεκριμένη περίοδο, παρουσιάζοντας ένα σχεδόν καθημερινό χρονικό τού πώς έβλεπε τον πόλεμο ένας μέσος πολίτης του Γ' Ράιχ - ο Κέλνερ δεν ήταν παρά ένας τυπικός μεσήλικας δημόσιος υπάλληλος, με μάλλον μετριοπαθείς σοσιαλδημοκρατικές ιδέες που επιμελώς απέκρυβε για να μην μπλέξει σε περιπέτειες στην επαρχιακή κωμόπολη όπου ζούσε. Παράλληλα το περιεχόμενό του καταρρίπτει το μύθο που κυριάρχησε στη μεταπολεμική Γερμανία, ότι ο απλός λαός αγνοούσε τα εγκλήματα της Βέρμαχτ και των Ες-Ες στις κατακτημένες χώρες.

Αν και η ύπαρξη του ημερολογίου ήταν γνωστή εντός κάποιων ακαδημαϊκών κύκλων, δεν είχε τύχει ευρείας δημοσιότητας κατά τις πρώτες μεταπολεμικές δεκαετίες. Τα τελευταία όμως χρόνια, το ενδιαφέρον έχει αναθερμανθεί: Το 2007 αποτέλεσε αντικείμενο ντοκιμαντέρ, ενώ το 2011 κυκλοφόρησε για πρώτη φορά σε ολοκληρωμένη έκδοση από γερμανικό εκδοτικό οίκο.

Ο συγγραφέας

Ο Φρίντριχ Κέλνερ γεννήθηκε σε μια μικρή πόλη της Βυρτεμβέργης το 1885 και υπηρέτησε ως λοχίας πεζικού κατά τον Α' Παγκόσμιο Πόλεμο, στα μέτωπα του Βελγίου και της Γαλλίας. Επί Δημοκρατίας της Βαϊμάρης σταδιοδρόμησε στη δημόσια διοίκηση ως επιθεωρητής δικαστηρίων στο Μάιντς. Παράλληλα δραστηριοποιήθηκε στην τοπική πολιτική σκηνή με το Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα.

Παρακολουθώντας την αλματώδη άνοδο των Ναζιστών και υποψιαζόμενος τι επρόκειτο να συμβεί στη συνέχεια, πέτυχε το 1933 να μετατεθεί στην κωμόπολη Λάουμπαχ της Έσσης, όπου ήταν άγνωστος, ενώ το 1935 έστειλε το γιο του στις ΗΠΑ για να αποφύγει τη στράτευση. Αν και δεν εκδηλωνόταν πολιτικά πέρα απ' το στενό του περίγυρο, μετά τη Νύχτα των Κρυστάλλων (1938) κάλεσε τον τοπικό δικαστή να παρέμβει εναντίον των ταραξιών - αυτός όχι μόνο δεν έκανε τίποτα, αλλά διέταξε και έρευνα για την καταγωγή των Κέλνερ, απ' την οποία γλίτωσε προσκομίζοντας πιστοποιητικά βάπτισης των προγόνων του που αποδείκνυαν ότι δεν ήταν Εβραίος. Οι «συστάσεις» συνεχίστηκαν τα επόμενα χρόνια, τόσο προς τον ίδιο όσο και τη σύζυγό του Παουλίνε, παρ'όλα αυτά κατάφερναν να αποφεύγουν περαιτέρω μέτρα εναντίον τους. Πολλά χρόνια αργότερα, ανακαλύφθηκε ότι ήδη απ' το 1937 οι αξιολογητές του Ναζιστικού Κόμματος τον είχαν σε δυσμένεια, περιγράφοντάς τον σε εσωτερικό έγγραφο ως όχι αρκετά ενεργό στο κίνημα και ενοχλητικό για τις τοπικές αρχές.

Ο Φρίντριχ Κέλνερ το 1934

Με τη λήξη του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, διορίστηκε προσωρινά αντιδήμαρχος στο Λάουμπαχ. Παρέμεινε στο δημόσιο έως τη συνταξιοδότησή του το 1950, συμμετέχοντας παράλληλα στις ειδικές επιτροπές που συστάθηκαν για την εκδίωξη των ναζί από τον κρατικό μηχανισμό. Επίσης επανενεργοποιήθηκε στο Σοσιαλδημοκρατικό Κόμμα, εκλεγόμενος αναπληρωτής δήμαρχος στη δεκαετία του '50. Απεβίωσε το 1970, σε ηλικία 85 ετών.

Το ημερολόγιο

Το ημερολόγιο αποτελείται από 10 τετράδια και συνολικά 861 σελίδες, στις οποίες οι προσωπικές μαρτυρίες και εκτιμήσεις αναμειγνύονται με σχόλια πάνω σε αποκόμματα εφημερίδων που κυκλοφορούσαν νόμιμα στο Γ' Ράιχ. Ο αριθμός των καταχωρίσεων είναι 676, δηλαδή κατά μέσο όρο περίπου μία ανά τριήμερο. Ξεκινούν στις 13 Σεπτεμβρίου 1939, λίγο μετά την εισβολή στην Πολωνία, και ολοκληρώνονται στις 17 Μαΐου 1945, εννέα ημέρες μετά τη συνθηκολόγηση της Γερμανίας. Ο Κέλνερ χρησιμοποιεί το καλλιγραφικό σύστημα Ζυτερλίν, σύνηθες στις μορφωμένες τάξεις κατά τις δεκαετίες '20 και '30.

Ο συντάκτης δεν εστιάζει τόσο στα απτά στοιχεία της δικής του καθημερινότητας, όσο στην ανάλυση του πολέμου αυτού καθεαυτού. Σκιαγραφεί τους συμπατριώτες του, σχολιάζει τις ειδήσεις που μαθαίνει από γνωστούς που υπηρετούν στο μέτωπο ή από την προπαγάνδα, προσπαθεί να δώσει τις δικές του εξηγήσεις, κάνει προβλέψεις για την εξέλιξη των πραγμάτων, ανυπομονεί για τη στιγμή που οι Σύμμαχοι θα αναλάβουν επιθετική δράση, περιγράφει τις ελπίδες του για ειρήνη, για την οποία όμως είναι σίγουρος ότι θα επιτευχθεί μόνο μέσω της συντριβής της χώρας του. Από την κριτική του δεν ξεφεύγουν οι κυβερνήσεις των ξένων κρατών, τις οποίες θεωρεί εν μέρει συνυπεύθυνες για την άνοδο του ναζισμού και του φασισμού, λόγω της πολιτικής κατευνασμού που ακολούθησαν κατά τη δεκαετία του '30.

Ενδεικτικά αποσπάσματα

• 6 Οκτωβρίου 1939 - Η Γερμανία καταλαμβάνει την Πολωνία κι ο Κέλνερ ελπίζει σε παρέμβαση των ξένων κυβερνήσεων.

Η συνταγή για το εσωτερικό είναι πως ο φόβος φυλάει τα έρημα, αλλά δεν μπορούμε να περιμένουμε ότι χώρες όπως η Αγγλία κι η Γαλλία απλά θα χωθούν σε μια ποντικότρυπα επειδή φωνάζουμε δυνατά. Είναι ανοησία να προσπαθούμε να ξεγελάσουμε τον κόσμο, ότι τώρα που καταστράφηκε η Πολωνία, θα έχουμε ειρήνη στην Ευρώπη. Το αντίθετο θα συμβεί. Κάθε Πολωνός θα νιώθει απίστευτο μίσος, το οποίο αύριο-μεθαύριο θα γίνει φλόγα εκδίκησης - και θα στραφεί προς εμάς. Δεν είναι δα δύσκολο να το προφητεύσεις. Οι απόγονοί μου θα δουν την επιβεβαίωση και σίγουρα θα είναι περήφανοι που αυτός ο Γερμανός δε συμφώνησε ούτε μια στιγμή με τις πολιτικές των ετών 1933 έως 1939. Δυστυχώς όμως πρέπει να πω ότι αυτοί που ποτέ δεν ξεφύγαμε απ' τις αρχές μας, ήμασταν τόσο λίγοι που υποχρεωθήκαμε να ζούμε σαν τους ερημίτες.

• 12 Νοεμβρίου 1940 - η Μεγάλη Βρετανία είναι η μόνη ελεύθερη χώρα της Δυτικής Ευρώπης, αδυνατεί όμως να αντεπιτεθεί.

Ο Τσάμπερλεν κι η κυβέρνησή του φέρουν την ευθύνη ότι δεν έλαβαν τα απαιτούμενα μέτρα, όταν ανακάλυψαν τις γερμανικές πολεμικές προετοιμασίες. Μια υπερδύναμη πρέπει να είναι πάντα έτοιμη να αποκρούσει κάθε επίθεση. Όλοι είναι βέβαιοι πως η Αγγλία δεν ήταν επαρκώς προετοιμασμένη. Επίσης ο στόλος δε φάνηκε ικανός να αναλάβει αποφασιστική δράση.

• 25 Ιουνίου 1941 - οι Γερμανοί έχουν μόλις εξαπολύσει την Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα κατά της Σοβιετικής Ένωσης, αλλά ο Αμερικανός πρόεδρος Ρούζβελτ συνεχίζει την πολιτική μη ανάμιξης.

Πότε θα τελειώσει αυτή η παράνοια; Τώρα είναι η μοναδική ευκαιρία για την Αγγλία και την Αμερική να αναλάβουν την πρωτοβουλία, όχι όμως με άδειες υποσχέσεις και ανεπαρκή μέτρα. Εάν η Αμερική ήθελε να ρίξει όλη της την ισχύ στη σύρραξη, θα άλλαζε τις ισορροπίες και θα επέστρεφε η ειρήνη. Μόνο μια πελώρια δύναμη και η διάθεση όλου του πολεμικού υλικού θα βάλει μυαλό στoν Γερμανό μαινόμενο ταύρο (...)
Ανθρωπότητα, ξύπνα! Επιτεθείτε όλοι μαζί και με όλη σας τη δύναμη ενάντια στους καταστροφείς της ειρήνης. Αγγλία και Ρωσία πρέπει να βοηθηθούν ενεργητικά από όλα τα έθνη. Όλοι να αντιμετωπίσουν την κατάσταση, όπως εάν δέχονταν αυτοί επίθεση. Όχι σκέψεις, όχι ψηφίσματα, όχι ομιλίες, όχι ουδετερότητα. Προχωρήστε ενάντια στον εχθρό του ανθρώπινου είδους!(...) Αλλά ακόμα και σήμερα υπάρχουν ηλίθιοι στην Αμερική που λένε ανοησίες περί συμβιβασμού με τη χιτλερική Γερμανία. Αυτοί είναι οι πιο ωμοί κουφιοκέφαλοι. Όπως έχει πει ο Τσώρτσιλ, εάν ταΐζεις τον κροκόδειλο, στο τέλος θα σε φάει.

Καταχώριση της 25ης Απριλίου 1943. Τα διθυραμβικά δημοσιεύματα για το «Τείχος του Ατλαντικού» συνοδεύονται από το προφητικό σχόλιο του Κέλνερ, ότι αυτό δεν πρόκειται να σταματήσει τους Συμμάχους

• 29 Ιουλίου 1941 - οι πρώτοι τραυματίες απ' το ανατολικό μέτωπο φτάνουν στη Γερμανία.

Τραυματίες στρατιώτες που νοσηλεύονται στο Γκίσεν, αφηγούνται ότι Ρώσοι αιχμάλωτοι πολέμου δολοφονούνταν. Αποτρόπαια ρεμάλια. Είναι οι Γερμανοί πολιτισμένος λαός; Όχι! (...) Ο γερμανικός λαός έχει επανειλημμένα επιτρέψει στον εαυτό του να εξουσιάζεται από τον αλάνθαστο Φύρερ, χωρίς ο ίδιος να συμμετέχει ούτε στο ελάχιστο στη διαμόρφωση της μοίρας του.

• 28 Οκτωβρίου 1941

Ένας στρατιώτης που βρίσκεται εδώ με άδεια, είπε ότι υπήρξε αυτόπτης μάρτυρας μιας φοβερής αγριότητας στην κατειλημμένη Πολωνία. Γυμνοί Εβραίοι, άντρες και γυναίκες, στήθηκαν μπροστά από ένα μακρύ βαθύ χαντάκι και κατόπιν εντολής των Ες-Ες, πυροβολήθηκαν από Ουκρανούς στο πίσω μέρος του κεφαλιού κι έπεσαν μέσα. Μετά γέμισαν το χαντάκι με χώμα, έστω κι αν ακούγονταν κραυγές από ανθρώπους που επιζούσαν. Αυτές οι αγριότητες ήταν τόσο απάνθρωπες που μερικοί Ουκρανοί, οι οποίοι χρησιμοποιήθηκαν ως όργανα, υπέστησαν νευρικό κλονισμό.
Όσοι φαντάροι γνώριζαν αυτές τις κτηνώδεις πράξεις των Ναζί υπανθρώπων, ήταν της γνώμης πως ο γερμανικός λαός θα πρέπει να τρέμει για την επερχόμενη ανταπόδοση. Καμμία τιμωρία δε θα είναι αρκετά σκληρή για τα ναζιστικά κτήνη. Φυσικά, όταν έρθει η ανταπόδοση, θα υποφέρουν κι οι αθώοι. Αλλά επειδή το 99% των Γερμανών είναι ένοχοι για την παρούσα κατάσταση, άμεσα ή έμμεσα, ας πούμε απλά ότι όποιοι βαδίζουν παρέα, θα κρεμαστούνε παρέα.

• 21 Ιανουαρίου 1942 - Οι ΗΠΑ έχουν μπει στον πόλεμο, η Βέρμαχτ έχει μόλις χάσει τη Μάχη της Μόσχας.

Όποιος κοιτάξει πίσω στην περίοδο 1919-1932, θα πονέσει για τα λάθη που έγιναν. Όταν ο Χίτλερ εξέδωσε τον Αγώνα, τότε ήταν ο καιρός να ξεκινήσει η αδυσώπητη μάχη ενάντια στις θεωρίες που εισήγαγε αυτό το βιβλίο (...) Τι έκανε η κυβέρνηση και οι εκπρόσωποι του λαού; Τίποτα. Ένας κουρασμένος, αδύναμος και άρρωστος λαός, καθώς και μια αδύναμη κυβέρνηση, άφησαν έναν τσαρλατάνο του χειρίστου είδους να υποσχεθεί θεραπεία. Για κάθε πρόβλημα, ο κομπογιαννίτης διέθετε το μόνο σωστό φάρμακο. Ήταν ο μοναδικός κάτοχος της μαγικής ράβδου που θα ξερίζωνε την ανθρώπινη αδυναμία και θα έβγαζε αγγέλους.

Η καταχώριση της 14ης Απριλίου 1943 σχετικά με το «έγκλημα ραδιοφώνου»

• 14 Απριλίου 1943 - σχολιάζοντας δημοσίευμα ότι ανώτατος δικαστής άσκησε έφεση εναντίον πρωτόδικης καταδίκης, θεωρώντας την πολύ ελαστική. Η υπόθεση αφορούσε κάτοικο της Βιέννης που συνελήφθη να ακούει εχθρικό ραδιοφωνικό σταθμό.

Δέκα χρόνια κάθειρξη για ένα έγκλημα ραδιοφώνου, αλλά σύμφωνα με την εφημερίδα ο ανώτατος δικαστής τη βρήκε λίγη και επέστρεψε την απόφαση στο δικαστήριο, απαιτώντας θανατική ποινή. Απλά σκέψου: Θάνατος για ακρόαση ξένου ραδιοφωνικού σταθμού (...) Αυτό το καθεστώς τρόμου χάρισε στον εαυτό του ένα απαίσιο μνημείο εις τους αιώνας των αιώνων. Θα υπάρξει ανταπόδοση γι' αυτό κάποια μέρα, έτσι κύριε Αρχιδικαστά;

• 6 Ιουνίου 1944 - Απόβαση της Νορμανδίας.

Επιτέλους!

• 7 Μαρτίου 1945 - οι Σύμμαχοι έχουν πλέον περικυκλώσει τη Γερμανία: οι Αμερικανοί και Βρετανοί βρίσκονται στα δυτικά, ο Κόκκινος Στρατός στα ανατολικά και νότια.

Μπήκαμε πια στο δρόμο που θα στείλει το γερμανικό λαό στην άβυσσο (...) Οι επόμενες γενιές κι οι ξένοι θα προσπαθήσουν να καταλάβουν, γιατί ο λαός δεν ξεσηκώθηκε ενάντια στην τυραννία του κόμματος και των ηγετών του, ώστε να τελειώσει αυτός ο φοβερός πόλεμος. Για να το ξεκαθαρίσω, πρέπει να πω κάποια πράγματα.
Ο αριθμός των μελών του κόμματος είναι εξαιρετικά μεγάλος. Εκατομμύρια πίστεψαν στη ναζιστική φιλοσοφία, τους λόγους του Φύρερ, την προπαγάνδα. Έκλεισε ο διακόπτης της κριτικής σκέψης, τα κομματικά μέλη άφησαν την ηγεσία να θέσει κανόνες για οτιδήποτε - κι αυτό εξαπλώθηκε σε όλον τον πληθυσμό. Έτσι δημιουργούνταν όλο και περισσότεροι φανατικοί, έτοιμοι να χρησιμοποιήσουν ωμή βία κι άλλες τρομοκρατικές μεθόδους για να καταπνίξουν κάθε αντίσταση.
Δεν υπάρχει σημαντικό πόστο στο δημόσιο ή ιδιωτικό τομέα που να μην καταλήφθηκε από αποδεδειγμένα κομματικούς. Ο Χίτλερ το είχε ξεκαθαρίσει πριν καν πάρει την εξουσία, ότι το κόμμα θα λειτουργούσε τα πάντα. Άρα οπουδήποτε μπορούσε να ορθωθεί αντίδραση, ένας χιτλεροφρουρός ήταν εκεί έτοιμος να την καταστείλει.
Σήμερα οι αντίπαλοί μας είναι στον Ρήνο και τον Όντερ, αλλά δεν πιστεύω ακόμα ότι ο γερμανικός λαός θα τον ανατρέψει. Χωρίς εξωτερική βοήθεια, ούτε κατά διάνοια. Μόνο οι ένοπλες δυνάμεις θα μπορούσαν να το κάνουν. Αλλά οι επιφανείς αξιωματικοί γνωρίζουν, όπως και οι κομματικοί, ότι ένας χαμένος πόλεμος θα τους γκρεμίσει απ' την εξουσία - συνεπώς πολεμούν μέχρι να χάσουν κάθε δυνατότητα να πολεμούν. Οι Σύμμαχοι πρέπει να συνεχίσουν την προέλαση, μέχρι ο γερμανικός στρατός να χάσει κάθε πυρομαχικό και δυνατότητα αντίστασης.
Έτσι φαντάζομαι ότι θα τελειώσει. Οι Σύμμαχοι πρέπει να συνεχίσουν να χρησιμοποιούν βία για να τελειώσουν τον πόλεμο.

• 8 Μαΐου 1945 - ο Χίτλερ έχει αυτοκτονήσει, ο Βίλχελμ Κάιτελ υπογράφει παράδοση άνευ όρων.

Εάν τώρα, μετά την κατάρρευση, βρεθούν τίποτε χιτλερικοί λακέδες που θα ισχυριστούν ότι απλά κοίταζαν, ας νιώσουν το μαστίγιο της εκδικούμενης ανθρωπότητας. Κι όποιος κλάψει για την απώλεια του ναζιστικού συστήματος ή θελήσει να νεκραναστήσει τον ναζισμό, πρέπει να αντιμετωπιστεί ως παλαβός.

Δημοσιοποίηση

Ρόμπερτ Σκοτ, Παουλίνε και Φρίντριχ Κέλνερ σε φωτογραφία του 1968

Το 1968, τα πρωτότυπα τετράδια έφτασαν στις ΗΠΑ. Όπως προαναφέρθηκε, ο Κέλνερ είχε ένα γιο, τον Φρεντ, ο οποίος ζούσε στην Αμερική από το 1935 και υπηρέτησε στον αμερικανικό στρατό κατά τη διάρκεια του πολέμου, αυτοκτόνησε όμως το 1953. Εν τω μεταξύ ο Φρεντ είχε αποκτήσει τρία παιδιά. Ένα από αυτά, ο Ρόμπερτ Σκοτ, μεγάλωσε σε οικοτροφείο του Κονέκτικατ και κατόπιν υπηρέτησε στο Πολεμικό Ναυτικό. Καθώς βρισκόταν το 1960 για υπηρεσιακούς λόγους στη Δυτική Γερμανία, έψαξε και βρήκε τον παππού του. Οκτώ χρόνια αργότερα, ο παππούς χάρισε το ημερολόγιο στον - φιλόλογο πλέον - εγγονό, με την παράκληση να το μεταφράσει στα αγγλικά και να το κάνει ευρύτερα γνωστό.

Συγκεκριμένες καταχωρίσεις, ιδίως αυτές που αποδεικνύουν ότι οι Γερμανοί γνώριζαν τις αγριότητες του καθεστώτος (ή τουλάχιστον κάποιες απ' αυτές), έχουν χρησιμοποιηθεί ως τεκμήρια στην ιστορική έρευνα. Σε ευρύτερο όμως κύκλο, το ημερολόγιο για πολλά χρόνια ήταν γνωστό κυρίως μέσω των παραπομπών σε αυτό ή από σποραδικά δημοσιεύματα του τύπου, έως το 2005 που εκτέθηκε δημοσίως στο Τέξας (Προεδρική Βιβλιοθήκη Τζορτζ Μπους πρεσβυτέρου) για τον εορτασμό της 60ής επετείου από τη συμμαχική νίκη, αναθερμαίνοντας το ενδιαφέρον του κοινού. Από τότε έχει παρουσιαστεί σε διάφορες εκθέσεις στη Βόρεια Αμερική και την Ευρώπη, ενώ ακόμα περισσότερες είναι οι βιβλιοθήκες που έχουν προσφερθεί να το φιλοξενήσουν.

Ντοκιμαντέρ (2007)

Το 2007, κυκλοφόρησε το καναδικό τηλεοπτικό ντοκιμαντέρ My Opposition: The Diaries of Friedrich Kellner (Η αντίστασή μου: Τα ημερολόγια του Φρίντριχ Κέλνερ), στο οποίο παρουσιάζονται οι ζωές των παππού και εγγονού Κέλνερ, υπό τη συνοδεία αποσπασμάτων από το ημερολόγιο και αρχειακού υλικού. Τον επόμενο χρόνο προβλήθηκε στην έδρα των Ηνωμένων Εθνών στη Νέα Υόρκη, στην 70ή επέτειο της Νύχτας των Κρυστάλλων.

Πλήρης έκδοση (2011)

Το 2011 ο γερμανικός οίκος Wallstein Verlag και το πανεπιστήμιο του Γκίσσεν εξέδωσαν ολοκληρωμένο το ημερολόγιο, με τίτλο Vernebelt, verdunkelt sind alle Hirne, Tagebücher 1939-1945 (Όλα τα μυαλά θολωμένα και σκοτεινιασμένα, Ημερολόγια 1939-1945). Η έκδοση είναι καρπός του Προγράμματος Κέλνερ, το οποίο συστάθηκε στο πανεπιστήμιο του Γκίσσεν το 2005.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Εκτεταμένα αποσπάσματα, ανεβασμένα από τον εγγονό του Κέλνερ (αγγλικά-γερμανικά)
• Kellner Tagebücher - πανεπιστήμιο του Γκίσσεν (γερμανικά)