Άρνηση του ηγουμένου

Η άρνηση του ηγουμένου είναι ένα είδος λογικής πλάνης.

Έστω ότι κάποιος στο επιχείρημά του πρώτα αρνιόταν να αποδεχθεί το «αν» της υπόθεσης (το ηγούμενο) και κατόπιν δεν αποδεχόταν επίσης το «τότε» (το επόμενο):

Εάν Α, τότε Β.

Το Α είναι ψευδές.

Άρα, το Β είναι ψευδές.

Το επιχείρημα αυτό ονομάζεται άρνηση του ηγουμένου, διότι κατά τον σχηματισμό του υπάρχει άρνηση του ηγουμένου της δεύτερης πρότασης. Έτσι έχουμε ανακολουθία. Εάν επιχειρηματολογούμε τοιουτοτρόπως, σφάλουμε. Για παράδειγμα:

Όταν πάω κινηματογράφο, πάντα τρώω ποπ-κορν.

Δεν είμαι στον κινηματογράφο τώρα.

Άρα, δεν τρώω ποπ-κορν.

Είναι φανερό πως το ότι τρώω ποπ-κορν όταν είμαι στον κινηματογράφο δεν μηδενίζει την πιθανότητα να τρώω ποπ-κορν και κάπου αλλού. Όταν αποτελεί μέρος πιο περίπλοκης επιχειρηματολογίας, ο συλλογισμός αυτός ίσως να μοιάζει πειστικός εξαιτίας της πιθανής σύγχυσης ανάμεσα στο «εάν» και στο «εάν και μόνο εάν». Η άρνηση του ηγουμένου είναι έγκυρη, εάν η πρώτη πρόταση περιέχει το «εάν και μόνο εάν» αντί για το απλό «εάν». Έτσι τρώω ποπ-κορν στον κινηματογράφο, όχι μόνο «πάντα» αλλά και αποκλειστικά εκεί.

Παράβαλε: επιβεβαίωση του επομένου.