Αθηναίων Πολιτεία
 Η Αριστοτελική Πολιτεία των Αθηναίων σε πάπυρο αρ. 131 που εκτίθεται στη Βρετανική Βιβλιοθήκη | |
| Συγγραφέας | Αριστοτέλης |
|---|---|
| Τίτλος | Ἀθηναίων πολιτεία |
| Γλώσσα | αρχαία ελληνικά |
| Ημερομηνία δημιουργίας | Δεκαετία του 320 π.Χ.[1] |
| Δημοσιεύθηκε στο | Constitutions |
 Σχετικά πολυμέσα | |
| δεδομένα () | |
Η Αθηναίων Πολιτεία (λατινικά: Atheniensium Respublica) είναι η μόνη διασωθείσα πραγματεία του Αριστοτέλη περί πολιτειών, ανάμεσα στις 158 που είχε μελετήσει, κατά τον Διογένη Λαέρτιο[2]. Ο μοναδικός πάπυρος βρέθηκε σε τέσσερις κυλίνδρους στη περιοχή της Ερμούπολης της Άνω Αιγύπτου το 1879 και δημοσιεύτηκε το 1881 στο Βερολίνο. Τον Ιανουάριο του 1891 πραγματοποιήθηκε και η πρώτη έκδοση από τον Φρέντερικ Κένυον.
Σύνοψη
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η Αθηναίων Πολιτεία περιγράφει το πολιτικό σύστημα της αρχαίας Αθήνας. Η πραγματεία έγινε μεταξύ 330 και 322 π.Χ.. Ορισμένοι αρχαίοι συγγραφείς, όπως ο Διογένης ο Λαέρτιος αναφέρει ότι ο Αριστοτέλης είχε αναθέσει στους μαθητές του να προετοιμάσουν μια μονογραφία 158 συνταγμάτων των ελληνικών πόλεων, συμπεριλαμβανομένου ενός συντάγματος της Αθήνας. Το έργο αποτελείται από δύο μέρη. Το πρώτο μέρος, από το κεφάλαιο I, ασχολείται, από τη δίκη του Αλκμεωνιδών μέχρι το 403 π.Χ., ενώ στο κεφ. XLI. γίνεται ανακεφαλαίωση του ιστορικού μέρους. Το δεύτερο μέρος από το κεφ. XLII- LXIX περιγράφει φορείς της πόλης, όπως Θεσμοθέτες, εύθυνοι, συντηρητές ιερών, οπλοποιοί, οδοποιοί, αγορανόμοι, σιτοφύλακες, επιμελητές λιμανιών κ.α. συμπεριλαμβανομένων και των όρων πρόσβασης στα κοινά, στους δικαστές και τα δικαστήρια.
Η αρχοντιά του Σόλωνος
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κι ενώ έτσι ήταν οργανωμένη η πολιτεία και οι πολλοί ήταν δούλοι των λίγων, εξεγέρθηκε ο δήμος εναντίον των ευγενών. Και επειδή η σύγκρουση ήταν βίαιη και οι δυο παρατάξεις μάχονταν η μια με την άλλη για πολύν καιρό, εξέλεξαν από κοινού τον Σόλωνα ως μεσολαβητή και άρχοντα (594 π.Χ. περ. και του ανέθεσαν της οργάνωση της πολιτείας, όταν είχε γράψει την ελεγεία της οποίας η αρχή είναι:
Το ξέρω κι ως το βάθος της καρδιά μου πονώ
καθώς βλέπω την αρχαιότερη γη της Ιωνίας
να σπαράζεται.
Ο Σόλων ήταν από τους πρώτους πολίτες ως προς την καταγωγή και τη φήμη, αλλά κατά την περιουσία και τη θέση ανήκε στη μεσαία τάξη, όπως και άλλοι παραδέχονται και ο ίδιος μαρτυρεί παρακινώντας τους πλούσιος να μη είναι πλεονέκτες:
«κατασιγάσατε μέσα στην ψυχή το πείσμα σεις
που από την πλησμονή των αγαθών έχετε πια
χορτάσει,
και μετριάστε το αλαζονική σας πνεύμα (μέγα νόον)
γιατί ούτε εμείς θα υποταχθούμε κι ούτε σεις
θα ωφελεθείτε (άρτια ταύτ΄ έσεται)απ΄όλα αυτά».
και γενικά θεωρεί υπαίτιους της σύρραξης τους πλούσιος, γι' αυτό και στην αρχή της ελεγείας λέει ότι φοβάται:
Και την φιλαργυρία και την υπερηφάνεια, γιατί αυτά προκάλεσαν την έχθρα που σοβεί.[3]
Ανακεφαλαίωση του ιστορικού μέρους
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Στο XLI κεφάλαιο γίνεται ανακεφαλαίωση από την πρώτη μεταβολή του αρχαϊκού πολιτεύματος του Ίωνα και των συντρόφων του μέχρι την ενδέκατη μεταβολή που έλαβε χώρα όταν επέστρεψαν οι δημοκρατικοί από την Φυλή και από τον Πειραιά· από τότε ως σήμερα (322 π.Χ.) ισχύει το ίδιο πολίτευμα με αδιάκοπη αύξηση των εξουσιών του λαού. Διότι ο δήμος έχει καταστεί κύριος των πάντων και διακυβερνά τα πάντα με ψηφίσματα και με δικαστήρια, στα οποία αυτός είναι κυρίαρχος, εφόσον μάλιστα και οι αποφάσεις που άλλοτε ανήκαν στη βουλή έχουν τώρα περιέλθει στο δήμο. Και σε αυτό φαίνεται πως έχουν ενεργήσει σωστά γιατί πιο εύκολα διαφθείρονται οι λίγοι από τους πολλούς και με χρήματα και με εύνοιες.
Η δεύτερη μεταβολή έγινε επί Θησέως και αποτελούσε μικρή παρέκκλιση από το καθεστώς της βασιλείας. Μετά από αυτήν έλαβε χώρα η μεταρρύθμιση του Δράκοντος κατά την οποία για πρώτη φορά θέσπισαν νόμους και τρίτη αυτή που έγινε επί Σόλωνος μετά τις ταραχές από την οποία αρχίζει η δημοκρατία. Τετάρτη η τυραννίδα της εποχής του Πεισίστρατου. Πέμπτη, η πολιτειακή μεταβολή του Κλεισθένη μετά την κατάλυση της τυραννίδας που ήταν πιο δημοκρατική από του Σόλωνος. Έκτη η μεταρρύθμιση μετά τα Μηδικά, όταν τα πολιτικά πράγματα τα διαχειρίζονταν η βουλή του Αρείου Πάγου Την διαδέχτηκε ως έβδομη η αλλαγή που υπέδειξε ο Αριστείδης και πραγματοποίησε ο Εφιάλτης αφού κατέλυσε την εξουσία της βουλής του Αρείου Πάγου.κατά την οποία η πόλη έκαμε πολλά λάθη υπό την επίδραση των δημαγωγών και εξαιτίας της θαλασσοκρατίας. Όγδοη ήταν η εγκαθίδρυση του καθεστώτος των Τετρακοσίων και στη συνέχεια, ένατη, πάλι η δημοκρατία. Δέκατη ήταν η τυραννίδα των τριάκοντα και η τυραννίδα των Δέκα.
Οδοποιοί
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κληρώνουν επίσης και τους εξής αξιωματούχους:
Κληρώνουν επίσης πέντε οδοποιούς που είναι εντεταλμένοι να επισκευάζουν τους δρόμους χρησιμοποιώντας δημόσιους δούλους· δέκα λογιστές και δέκα αναπληρωτές τους στους οποίους πρέπει να αποδίδουν λογαριασμό όλοι όσοι έχουν ασκήσει κάποια εξουσία. Αυτοί είναι οι μόνοι αρμόδιοι να ελέγχουν τη διαχείριση των υπευθύνων και να εισάγουν στο δικαστήριο τους απολογισμούς. Και αν διαπιστώσουν κάποια κατάχρηση, οι δικαστές καταδικάζουν τον υπεύθυνο για κλοπή και του επιβάλλουν να πληρώσει το ποσόν που έχει καταχραστεί στο δεκαπλάσιο. Αν οι λογιστές ανακαλύψουν ότι κάποιος δωροδοκήθηκε και οι δικαστές τον καταδικάσουν, του επιβάλλεται ως πρόστιμο η αξία των δώρων και αυτή επίσης στο δεκαπλάσιο.[4]
Αγορανόμοι, Μετρονόμοι, Σιτοφύλακες και Επιμελητές λιμανιών
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Κληρώνονται επίσης και δέκα αγορανόμοι, πέντε για τον Πειραιά και πέντε για το άστυ. Αυτοί έχουν κατά νόμο την αρμοδιότητα ν φροντίζουν ώστε όλα τα εμπορεύματα να πωλούνται καθαρά και ανόθευτα.[5] Δέκα είναι και οι κληρωτοί μετρονόμοι, πέντε για το άστυ και πέντε για τον Πειραιά· έργο τους είναι να ελέγχουν όλα τα μέτρα και τα σταθμά, ώστε οι πωλητές να χρησιμοποιούν τα σωστά
Υπάρχουν επίσης και σιτοφύλακες κληρωτοί που άλλοτε ήταν δέκα, πέντε για τον Πειραιά και πέντε για το άστυ, τώρα όμως είναι είκοσι για το άστυ και δεκαπέντε για τον Πειραιά. Αυτοί φροντίζουν πρώτα να πωλούνται στη σωστή τιμή τα ανάλεστα γεννήματα στην αγορά κι έπειτα οι μυλωθροί να πωλούν τα άλευρα σε τιμή αντίστοιχη προς αυτή του κριθαριού και οι αρτοπώλες τα ψωμιά ανάλογα με την τιμή του σιταριού και στο βάρος που εκείνοι ορίζουν- γιατί ο νόμος προστάζει να το ορίζουν εκείνοι. Η ποινή του θανάτου που επιβάλλονταν στους σιτοφύλακες σε περιπτώσεις μη αποτελεσματικού ελέγχου της λαθραίας διακίνησης σιταριού καταδεικνύει την ευαισθησία της πολιτείας για το βασικό είδος του ψωμιού που δεν έπρεπε να στερηθεί κανείς οικογενειάρχης.[6]
Κληρώνουν και δέκα επιμελητές των εμπορικών λιμανιών. Αυτοί έχουν τη φροντίδα των λιμανιών και επίσης υποχρεώνουν τους εμπόρους να μεταφέρουν στο άστυ τα δύο τρίτα του σίτου που καταπλέει στο σιτικό λιμάνι.
Επίδομα ζωοτροφής - Επίδομα αναπηρίας
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Τα επιδόματα αναπηρίας μας παραπέμπουν στον Υπέρ Αδυνάτου λόγο του Λυσία. Έτσι και εδώ υπάρχει νόμος που ορίζει όσοι έχουν εισόδημα μικρότερο από τρεις μνες και είναι ανάπηροι σε βαθμό να είναι ανίκανοι για οποιαδήποτε δουλειά, να εξετάζονται από τη βουλή και να τους δίδονται από το κράτος για τη συντήρηση τους δυο οβολοί ημερήσια. Και υπάρχει ταμίας αναπήρων που αναδεικνύεται με κλήρωση.[7]
Επίσης η βουλή επιθεωρεί και τα άλογα και, αν διαπιστώσει ότι κάποιος έχει ένα ωραίο άλογο και δεν το διατρέφει καλά, τον τιμωρεί με στέρηση του επιδόματος ζωοτροφής· τα άλογα που δεν μπορούν να ακολουθήσουν ή είναι ατίθασα και αρνούνται να παραταχθούν, τα σημαδεύουν με ένα τροχό στη γνάθο και ένα άλογο σημαδεμένο έτσι χαρακτηρίζεται ακατάλληλο.[8]
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ Εθνική Βιβλιοθήκη της Γαλλίας: (Γαλλικά) καθιερωμένοι όροι της Εθνικής Βιβλιοθήκης της Γαλλίας. 12228275k. Ανακτήθηκε στις 6 Ιουνίου 2022.
- ↑ Διογένης ΛαέρτιοςΒίοι φιλοσόφων βιβλί Ε΄
- ↑ κεφ.V, 1-3
- ↑ Αυτόθι, LIV. 1-2
- ↑ Αυτόθι LI. 1
- ↑ Λυσίας, Κατά σιτοπωλών
- ↑ Αυτόθι, XLIX. 4
- ↑ Αυτόθι, XLIX. 1
Βιβλιογραφία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Άγγελος Βλάχος, Πεισίστρατος ο φιλόπρωτος, εκδ. ΕΣΤΙΑ 1998, ISBN 960-05-0769-4
- DOMINIQUE COLAS, Παρίσι 1996 μτφρ. Αλόη Σιδέρη, Αθηναίων Πολιτεία (Αριστοτέλης), εκδ. ΑΓΡΑ 2000, ISBN 960-325-359-6
