Θέμα Δαλματίας
.jpg)
Το Θέμα Δαλματίας αποτελούσε διοικητικό διαμέρισμα («θέμα») της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Βρισκόταν στην ανατολική ακτή της Αδριατικής Θάλασσας στη Νοτιοανατολική Ευρώπη, με έδρα την οχυρωμένη πόλη Ιάδειρα, το σημερινό Ζαντάρ της Κροατίας. Το θέμα υπήρξε περίπου από το 870 έως την δεκαετία του 1060.
Ιστορία
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]Η παραδοσιακή ημερομηνία ίδρυσης της Δαλματίας ως θέματος τοποθετείται στα πρώτα χρόνια της βασιλείας του αυτοκράτορα Βασιλείου Α΄ του Μακεδόνα (867-886), μετά από τις εκστρατείες του Νικήτα Ωορύφα[1][2]. Οι Δαλματοί Ζουπάνοι ζήτησαν την βοήθεια του Βυζαντινού αυτοκράτορα κατά των Νορμανδών με τον όρο να δηλώσουν υποταγή σε αυτόν, έτσι ο Βασίλειος έστειλε τον Ωορύφα[3]. Ο Βυζαντινός διοικητής που διορίστηκε είχε την κεντρική διοίκηση ενώ οι Ζουπάνοι συνέχισαν να διοικούν τις φυλές τους σε συνεργασία με αυτόν[4].
Το Βυζάντιο, ο Ρωμαίος Πάπας και οι Φράγκοι ανταγωνίζονταν για την υποστήριξη των Σλάβων της Δαλματίας. Το 878 μ.Χ. ο Ζντεσλάβ της Κροατίας ήταν υποτελής των Βυζαντινών αλλά καθαιρέθηκε. Με την πτώση της Αυτοκρατορίας των Καρολιδών, οι Φράγκοι έπαψαν να είναι μεγάλη δύναμη στην Αδριατική, ενώ το αντίθετο η Δημοκρατία της Βενετίας μεγάλωσε την εξουσία της στη Δαλματία.
Γύρω στο 923 μ.Χ. ο Τόμισλαβ της Κροατίας, ο Βυζαντινός αυτοκράτορας και οι δύο πατριάρχες έκαναν συνθήκη που μεταβίβαζε τον έλεγχο των βυζαντινών πόλεων της Δαλματίας στο κροατικό βασίλειο.
Η Κροατία είχε άλλη μια σύντομη περίοδο ελέγχου πάνω στις δαλματικές πόλεις-κράτη αλλά η εισβολή των Νορμανδών μετατόπισε την ισορροπία δυνάμεων στους Ενετούς. Πράγματι, το 1075 μ.Χ. οι Νορμανδοί εισέβαλαν στην Κροατία από τη νότια Ιταλία εξ ονόματος των δαλματικών πόλεων (προσκαλώντας τες να τις προστατεύσουν από την κροατική κυριαρχία). Πολιόρκησαν την Άρβα για ένα μήνα (τέλη Απριλίου με αρχές Μαΐου). Απέτυχαν να καταλάβουν το νησί, αλλά φέρεται να κατάφεραν να συλλάβουν τον Κροάτη βασιλιά. Σε αντάλλαγμα για την απελευθέρωση, αναγκάστηκε να παραιτηθεί από πολλές πόλεις, συμπεριλαμβανομένων της Ζάρας, του Σπαλάτου, και του Τραγούριου. Ωστόσο, κατά τη διάρκεια των επόμενων δύο ετών οι Ενετοί εκδίωξαν τους Νορμανδούς και εξασφάλισαν τις δαλματικές πόλεις για τον εαυτό τους[5].
Στα νότια του θέματος Δαλματίας η πόλη Ραγούζα (Ντουμπρόβνικ), μία από τις κύριες δαλματικές πόλεις-κράτη, αλλά ακόμα υπό βυζαντινό έλεγχο, άρχισε να αυξάνεται σε σημασία, και η επισκοπή της ανυψώθηκε σε αρχιεπισκοπή το 998 μ.Χ.
Στις αρχές του 11ου αιώνα η βυζαντινή κυριαρχία των οκτώ δαλματικών πόλεων-κρατών άρχισε να αμφισβητείται από το σερβικό Πριγκιπάτο της Διοκλείας, του οποίου ο κυβερνήτης Γιόβαν Βλάντιμιρ πήρε τον έλεγχο του Μπαρ, κοντά στα σύνορα με το θέμα Δυρραχίου. Τα κατορθώματα του επαναλήφθηκαν από τον Στέφαν Βόισλαβ είκοσι χρόνια αργότερα, και το 1034 μ.Χ. η επισκοπή Μπαρ ανυψώθηκε σε αρχιεπισκοπή, αλλά σύντομα ακολούθησε ένας πόλεμος με τον Θεόφιλο Ερωτικό. Ο γιος του Στέφαν Βόισλαβ του Μιχαήλο πήρε παπική υποστήριξη μετά το Σχίσμα του 1054, αποδυναμώνοντας περαιτέρω τη βυζαντινή επιρροή στη Δαλματία.
Εκτός από τη Ραγούζα και το νότιο τρίτο της Δαλματίας, ο βυζαντινός έλεγχος κατέρρευσε στη δεκαετία του 1060. [1] Μέχρι το τέλος του 11ου αιώνα, το Βασίλειο της Ουγγαρίας είχε καταλάβει το Βασίλειο της Κροατίας και είχε αποκτήσει τον έλεγχο της βόρειας Δαλματίας. Η Διόκλεια παρέμεινε σε μεγάλο βαθμό υπό βυζαντινό έλεγχο, με μια σειρά από εσωτερικές συγκρούσεις και αποδυνάμωση των ηγετών της.
Η βυζαντινή κυριαρχία αποκαταστάθηκε υπό τον αυτοκράτορα Μανουήλ Α΄Κομνηνό (1143-1180), αλλά εξαφανίστηκε μετά το θάνατό του και αντικαταστάθηκε από τον ενετικό ελέγχο[1]. Με την άνοδο του Στέφανου Νεμάνια, πήρε τον έλεγχο των εδαφών της βόρειας και παράκτιας Δαλματίας, ενώ σχεδόν όλα τα δαλματικά νησιά και οι παράκτιες, αλλά και βόρειο-κεντρική Δαλματία, ήταν υπό τον πλήρη έλεγχο των Βενετών από τον 13ο αιώνα.
Παραπομπές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- ↑ 1,0 1,1 Kazhdan 1991, σελίδες 578–579
- ↑ Nesbitt & Oikonomides 1991, σελ. 46
- ↑ Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, Ιστορία του ελληνικού έθνους - Τόμος δ΄, σελ. 661
- ↑ Κωνσταντίνος Παπαρρηγόπουλος, Ιστορία του ελληνικού έθνους - Τόμος στ΄, σελ. 661
- ↑ N. Klaić, I. Petricioli, Zadar u srednjem vijeku do 1409., Filozofski fakultet Zadar, 1976
Πηγές
[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]- Kazhdan, Alexander Petrovich, επιμ. (1991). The Oxford Dictionary of Byzantium. New York, New York and Oxford, United Kingdom: Oxford University Press. ISBN 978-0-19-504652-6.
- Nesbitt, John W.· Oikonomides, Nicolas, επιμ. (1991). Catalogue of Byzantine Seals at Dumbarton Oaks and in the Fogg Museum of Art, Volume 1: Italy, North of the Balkans, North of the Black Sea. Washington, District of Columbia: Dumbarton Oaks Research Library and Collection. ISBN 0-88402-194-7.