Κροάτες

Οι Κροάτες ( κροατικά: Hrvati είναι μια νοτιοσλαβική εθνοτική ομάδα ιθαγενής στην Κροατία, τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη και άλλες γειτονικές χώρες στη Νοτιοανατολική Ευρώπη που μοιράζονται μια κοινή κροατική καταγωγή, πολιτισμό, ιστορία και γλώσσα. Αποτελούν επίσης αναγνωρισμένη μειονότητα σε ορισμένες γειτονικές χώρες και συγκεκριμένα στην Αυστρία, την Τσεχία, τη Γερμανία, την Ουγγαρία, την Ιταλία, το Μαυροβούνιο, τη Ρουμανία, τη Σερβία, τη Σλοβακία και τη Σλοβενία.

Λόγω πολιτικών, κοινωνικών και οικονομικών λόγων πολλοί Κροάτες μετανάστευσαν στη Βόρεια και Νότια Αμερική καθώς και στη Νέα Ζηλανδία και αργότερα στην Αυστραλία, δημιουργώντας μια διασπορά στον απόηχο του Β' Παγκοσμίου Πολέμου, με τη βοήθεια της βάσης από προηγούμενες κοινότητες και της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Στην Κροατία (το έθνος κράτος), 3,9 εκατομμύρια άνθρωποι αυτοπροσδιορίζονται ως Κροάτες και αποτελούν περίπου το 90,4% του πληθυσμού. Άλλοι 553.000 ζουν στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, όπου είναι μία από τις τρεις συνιστώσες εθνοτικές ομάδες, που ζουν κυρίως στη Δυτική Ερζεγοβίνη, την Κεντρική Βοσνία και τη Βοσνιακή Ποσάβινα. Η μειονότητα στη Σερβία αριθμεί περίπου 70.000, κυρίως στη Βοϊβοντίνα. Η εθνότητα Tαράρα, ιθαγενής στο βόρειο άκρο της Νέας Ζηλανδίας, είναι μικτής καταγωγής Κροατικής και Μαορί (κυρίως Νγκαπουί). Η Ημέρα της Ταράρα γιορτάζεται κάθε 15 Μαρτίου για να τιμήσει την «ιδιαίτερη θέση τους στη σημερινη κουλτούρα των Μαορί».^[1]^[2]

Οι Κροάτες είναι κυρίως Καθολικοί. Η κροατική γλώσσα είναι επίσημη στην Κροατία, την Ευρωπαϊκή Ένωση^[3] και τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη.^[4] Η κροατική είναι αναγνωρισμένη μειονοτική γλώσσα στις αυτόχθονες κοινότητες και μειονότητες της Κροατίας στο Μαυροβούνιο, την Αυστρία (Μπούργκενλαντ), την Ιταλία (Μολίζε), τη Ρουμανία (Καρασόβα, Λούπατς) και τη Σερβία (Βοϊβοντίνα).

Ιστορία

Περίοδος διαμόρφωσης

Η Σκοτεινή Εποχή

Οι μαρτυρίες μάλλον σπανίζουν για την περίοδο μεταξύ 7ου και 8ου αιώνα μ.Χ. Αρχαιολογικά στοιχεία δείχνουν πληθυσμιακή συνέχεια στην παραλιακή Δαλματία και στην Ίστρια. Αντίθετα, το μεγαλύτερο μέρος της Δειναρικής ενδοχώρας εμφανίζεται να έχει ερημωθεί, καθώς όλοι σχεδόν οι οικισμοί στις κορυφές των λόφων, από το Νόρικουμ (σημερινή Αυστρία-Σλοβενία) μέχρι τη Δαρδανία (σημερινή πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας) είχαν εγκαταλειφθεί (λίγοι μόνο εμφανίζονται κατεστραμμένοι) στις αρχές του 7ου αιώνα. Αν και η χρονολόγηση των πρώτων Σλαβικών οικισμών είναι ακόμη υπό αμφισβήτηση υπάρχει ένα χάσμα ενός σχεδόν αιώνα. Η προέλευση, ο χρόνος και η φύση των Σλαβικών μεταναστεύσεων παραμένουν αμφιλεγόμενα, πάντως όλα τα διαθέσιμα στοιχεία δείχνουν τις γειτονικές περιοχές του Δούναβη και των Καρπαθίων.

Κροατική εθνογένεση

Το εθνώνυμο "Κροάτης" εμφανίζεται για πρώτη φορά τον 9ο αιώνα μ.Χ. στον καταστατικό χάρτη του Δούκα Τρίπμιρ και αρχίζει πράγματι να εμφανίζεται ευρέως σε όλη την Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη τον 9ο και 10ο αιώνα. Μεγάλη αβεβαιότητα περιβάλλει τις ακριβείς συνθήκες της εμφάνισής τους, δεδομένης της σπανιότητας φιλολογικών πηγών κατά τους 7ο και 8ο "Σκοτεινούς Αιώνες".

Παραδοσιακά οι μελετητές έχουν τοποθετήσει την άφιξη των Κροατών στον 7ο αιώνα, κυρίως βάσει του μεταγενέστερου Βυζαντινού έργου Πρὸς τὸν ἴδιον υἱὸν Ρωμανόν. Ως τέτοια η άφιξη των Κροατών θεωρήθηκε ως δεύτερο κύμα Σλαβικών μεταναστεύσεων, που απελευθέρωσε τη Δαλματία από την ηγεμονία των Αβάρων. Εντούτοις ήδη από τη δεκαετία του 1970 οι μελετητές αμφισβήτησαν την αξιοπιστία του έργου του Πορφυρογέννητου, καθώς ήταν γραμμένο τον 10ο αιώνα. Αντί να είναι μια ακριβής ιστορική αναδρομή, το Πρὸς τὸν ἴδιον υἱὸν Ρωμανόν περισσότερο αντικατοπτρίζει με ακρίβεια την πολιτική κατάσταση τον 10ο αιώνα. Λειτούργησε κυρίως ως Βυζαντινή προπαγάνδα, εγκωμιάζοντας τον Αυτοκράτορα Ηράκλειο για τον επανεποικισμό των Βαλκανίων (που είχαν προγενέστερα ερημωθεί από τους Αβάρους) με Κροάτες (και Σέρβους), που θεωρούντο από τους Βυζαντινούς υποτελείς λαοί που ζούσαν στις ανέκαθεν 'Ρωμαϊκές χώρες'.

Οι μελετητές έχουν υποθέσει ότι το όνομα Κροάτης '(Χρβατ)' είναι Ιρανικός, θεωρώντας έτσι ότι οι Κροάτες ήταν στην πραγματικότητα Σαρματική φυλή από την περιοχή του Πόντου και ήταν μέρος μεγαλύτερης μετακίνησης Σλάβων προς την Αδριατική. Η κύρια βάση της σύνδεσης αυτής ήταν η καταφανής ομοιότητα του (Χρβατ) με επιγραφές από την Τανάιδα (αρχαία Ελληνική πόλη στο δέλτα του ποταμού Ντον του 2ου και 3ου αιώνα μ.Χ., που αναφέρουν το όνομα Χοροάθος. Παρόμοια επιχειρήματα έχουν αναπτυχθεί για μια υποτιθέμενη σύνδεση Γοτθο-Κροατική σχέση. Ενώ υπάρχουν όντως αποδείξεις πληθυσμιακής συνέχειας μεταξύ Γοτθικών και Κοροατικών χρόνων σε τμήματα της Δαλματίας, η ιδέα της Γοτθικής προέλευσης των Κροατών έχει περισσότερο τις ρίζες της στις πολιτικές επιδιώξεις των Ουστάσι του 20ού αιώνα, παρά στην ιστορική πραγματικότητα. Η σύγχρονη ιστορική κοινότητα θεωρεί την εμφάνιση των "Κροατών" ως αυτόχθονα Δαλματική αντίδραση στην κατάρρευση του χανάτου των Αβάρων και στην επέμβαση της Φραγκικής και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας στη βόρεια Δαλματία. Φαίνεται να είχαν τη βάση τους γύρω από το Νιν (κοντά στο Ζαντάρ) και το Κλις (κοντά στο Σπλιτ) μέχρι τον ποταμό Τσέτινα και νότια της Λιμπουρνίας. Εδώ αφθονούν συγκεντρώσεις του "Παλαιού Κροατικού πολιτισμού" που χαρακτηρίζονται από ορισμένες πολύ πλούσιες ταφές πολεμιστών του 9ου αιώνα μ.Χ.

Άλλα κρατίδια στη Δαλματία και την Παννονία

Άλλα διακριτά κρατίδια υπήρχαν επίσης κοντά στο Κροατικό δουκάτο. Μεταξύ αυτών ήταν οι Γουδουσκάνοι (με βάση τους τη Λιμπουρνία), οι Ναρεντάνοι (γύρω από τους ποταμούς Τσέτινα και Νερέτβα) και οι Σοράβοι (Σέρβοι), που κυβερνούσαν μερικά άλλα ανατολικά τμήματα της πρώην Ρωμαϊκής "Δαλματίας". Στα εδάφη της μελλοντικής Κροατίας ξεχώριζε επίσης το κρατίδιο του Πρίγκιπα Λιούτεβιντ, που κυβερνούσε τα εδάφη μεταξύ του Δράβου και του Σάβου ("Κάτω Παννονία"), με κέντρο το φρούριό του στο Σίσακ. Αν και ο Πρίγκιπας Λιούτεβιντ και ο λαός του θεωρούνται συνήθως ως "Παννόνιοι Κροάτες", ο ίδιος, λόγω της έλλειψης "αποδείξεων ότι είχαν την αίσθηση Κροατικής ταυτότητας, αναφέρεται ως dux Pannoniae Inferioris (δούκας της Κάτω Παννονίας), απλώς σλάβος, από σύγχρονές του πηγές. Εντούτοις οι Κροάτες έγιναν η κυρίαρχη τοπική δύναμη στη βόρεια Δαλματία απορροφώντας τη Λιμπουρνία και εξαπλώνοντας το όνομά τους με τις κατακτήσεις και το κύρος τους. Στα νότια, αν και είχαν και περιόδους ανεξαρτησίας, οι Ναρεντάνοι "συγχωνεύθηκαν" επίσης αργότερα με τους Κροάτες υπό την εξουσία Κροατών Βασιλιάδων. Με τέτοια εξάπλωση η Κροατία έγινε κυρίαρχη δύναμη και απορρόφησε άλλα κρατίδια μεταξύ Φραγκικής, Βουλγαρικής και Βυζαντινής Αυτοκρατορίας. Αν και το Χρονικό του Ιερέα της Διοκλείας (στο σημερινό Μαυροβούνιο) έχει απορριφθεί ως αναξιόπιστη πηγή, η αναφερόμενη "Κόκκινη Κροατία" υποδηλώνει ότι οι Κροατικές φατρίες και οικογένειες είχαν εγκατασταθεί νότια μέχρι τη Διοκλεία/Ζέτα και το Δυρράχιο στη σημερινή Αλβανία.

Πρώιμος μεσαίωνας

Τα εδάφη που συνιστούν τη σύγχρονη Κροατία περιήλθαν σε τρεις μεγάλες γεωγραφικές-πολιτικές ζώνες κατά τον Μεσαίωνα, που επηρεάσθηκαν από πανίσχυρες γειτονικές Αυτοκρατορίες - ιδιαίτερα τους Βυζαντινούς, τους Αβάρους και αργότερα τους Ούγγρους, τους Φράγκους και τους Βούλγαρους, που ανταγωνίζονταν για τον έλεγχο των Βορειοδυτικών Βαλκανίων. Παρ 'όλα αυτά, δύο ανεξάρτητα Σλαβικά δουκάτα αναδείχθηκαν κάποια στιγμή τον 9ο αιώνα: το Δουκάτο της Κροατίας και το Πριγκιπάτο της Παννονίας.

Πριγκιπάτο της Παννονίας (Σαβία)

Όντας προγενέστερα υπό τον έλεγχο των Αβάρων, η Κάτω Παννονία έγινε μεθοριακή επαρχία της Καρολίγγειας Αυτοκρατορίας γύρω στα 800. Με τη βοήθεια του Βόινομιρ, του πρώτου που ονομάσθηκε Σλαβικός Δούκας της Παννονίας, οι Φράγκοι απέσπασαν τον έλεγχο της περιοχής από τους Αβάρους το 796, πριν διαλύσουν τελείως το βασίλειό τους το 803. Μετά τον θάνατο του Καρλομάγνου το 814, η επιρροή των Φράγκων στην περιοχή μειώθηκε, επιτρέποντας στον Πρίγκιπα Λιούντοβιτ Ποσάβσκι να προκαλέσει μια εξέγερση το 819. Οι Φράγκοι μαργράβοι έστειλαν στρατιές το 820, το 821 και το 822, αλλά και τις τρεις φορές απέτυχαν να συντρίψουν τους στασιαστές. Με τη βοήθεια του Μπόρνα του Γουδουσκανού οι Φράγκοι τελικά νίκησαν το Λιούντεβιτ, που απέσυρε τις δυνάμεις του προς τους "Σέρβους" και τους κατέκτησε, σύμφωνα με τα Φραγκικά Χρονικά.

Στη συνέχεια κατά το μεγαλύτερο διάστημα η Σαβία πιθανόν κυβερνιόταν από τον Δούκα Αρνούλφο της Καρινθίας, μελλοντικό Βασιλιά και Αυτοκράτορα της Ανατολικής Φραγκίας. Όμως ο έλεγχος των Φράγκων δεν ήταν καθόλου ανέφελος. Τα Βασιλικά Φραγκικά Χρονικά μνημονεύουν αρκετές Βουλγαρικές επιδρομές μέχρι τους ποταμούς Σάβο και Δράβο, ως αποτέλεσμα μιας μεθοριακής διένεξης με τους Φράγκους, από το 827. Με μια συνθήκη ειρήνης το 845 οι Φράγκοι επικυρώθηκαν ως κυβερνήτες της Σλαβονίας, ενώ η Συρμία παρέμεινε υπό Βουλγαρική επιρροή. Αργότερα η ανερχόμενη δύναμη της Μεγάλης Μοραβίας απείλησε επίσης τον έλεγχο των Φράγκων στην περιοχή. Σε μια προσπάθεια να ανακόψουν την επιρροή τους οι Φράγκοι επιδίωξαν συμμαχία με τους Μαγυάρους και ανέδειξαν τον τοπικό Σλάβο ηγέτη Μπράσλαβ το 892, ως πιο ανεξάρτητο Δούκα της Κάτω Παννονίας.

Το 896 η εξουσία του εκτεινόταν από τη Βιέννη και τη Βουδαπέστη μέχρι τα νότια Κροατικά δουκάτα και περιελάμβανε το σύνολο σχεδόν των πρώην Ρωμαϊκών Παννονικών επαρχιών (συνολικά 4). Πέθανε πιθανόν γύρω στα 900, πολεμώντας κατά των πρώην συμμάχων του, των Μαγυάρων. Η ιστορία της Σαβίας στη συνέχεια είναι ασαφής και οι ιστορικοί δεν είναι βέβαιοι ποιος την έλεγχε στο μεγαλύτερο μέρος του 10ου αιώνα. Εντούτοις φαίνεται ότι ο ισχυρός ηγέτης Τόμισλαβ, ο πρώτος που στέφθηκε Βασιλιάς, ήταν σε θέση να ασκεί σημαντικό έλεγχο στη Σαβία και τις γειτονικές περιοχές κατά τη διάρκεια της βασιλείας του. Είναι η στιγμή που οι πηγές για πρώτη φορά αναφέρονται σε "Παννονική Κροατία", στο Βυζαντινό έργο του 10ου αιώνα Πρὸς τὸν ἴδιον υἱὸν Ρωμανόν.

Κροάτες της Δαλματίας

Στο μεταξύ οι Κροάτες της Δαλματίας είχαν καταγραφεί ως υπήκοοι του Βασιλείου της Ιταλίας υπό τον Λοθάριο Α΄ από το 828. Ο Κροάτης Πρίγκιπας Μίσλαβ (835–845) δημιούργησε μια εξαιρετική ναυτική δύναμη και το 839 υπέγραψε συνθήκη ειρήνης με τον Πιέτρο Τραντόνικο, δόγη της Βενετίας. Οι Βενετοί ήρθαν γρήγορα σε σύγκρουση με τους ανεξάρτητους Σλάβους πειρατές της περιοχής της Παγκανίας αλλά δεν κατάφεραν να τους νικήσουν. Ο Βούλγαρος Βασιλιάς Βόρις Α΄ (αποκαλούμενος από τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία Άρχων της Βουλγαρίας, αφού έκανε τον Χριστιανισμό επίσημη θρησκεία της Βουλγαρίας) εξαπέλυσε επίσης μακροχρόνιο πόλεμο κατά των Κροατών της Δαλματίας, προσπαθώντας να επεκτείνει το κράτος του μέχρι την Αδριατική.

Τον Μίσλαβ διαδέχθηκε ο Κροάτης Πρίγκιπας Τρίπμιρ Α΄ (845–864). Το 854 έγινε μια μεγάλη μάχη μεταξύ των δυνάμεων του Τρίπμιρ και των Βουλγάρων. Κανείς δεν αναδείχθηκε νικητής και το αποτέλεσμα ήταν η ανταλλαγή δώρων και η εδραίωση της ειρήνης. Ο Τρίπμιρ Α΄ κατόρθωσε να παγιώσει την εξουσία του στη Δαλματία και στο μεγαλύτερο μέρος της χώρας προς την Παννονία, ιδρύοντας κομητείες ως τρόπο ελέγχου των υπηκόων του (ιδέα που πήρε από τους Φράγκους). Η πρώτη γνωστή γραπτή αναφορά των Κροατών χρονολογείται από τις 4 Μαρτίου 852, σε νόμο του Τρίπμιρ. Ο Τρίπμιρ μνημονεύεται ως ο ιδρυτής της δυναστείας Τριπμίροβιτς, που κυβέρνησε την Κροατία, με διαλείμματα από το 845 ως το 1091. Μετά τον θάνατό του ξέσπασε μια εξέγερση από το Ντομαγκόι, πανίσχυρο ευγενή από το Κνιν και ο γιος του Ζντέσλαβ εξορίστηκε με τους αδελφούς του, Πέταρ και Μούντσιμιρ, στην Κωνσταντινούπολη.

Αντιμετωπίζοντας σειρά ναυτικών απειλών από τους Σαρακηνούς και τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία, ο Κροάτης Πρίγκιπας Ντομαγκόι (864–876) ανασυγκρότησε το Κροατικό ναυτικό και βοήθησε τον συνασπισμό του αυτοκράτορα Λουδοβίκου Β΄ και των Βυζαντινών να καταλάβουν το Μπάρι το 871. Επί της βασιλείας του Ντομαγκόι η πειρατεία ήταν συνηθισμένη πρακτική και υποχρέωσε τους Βενέτους να αρχίσουν να πληρώνουν φόρο για να πλέουν κοντά στις ανατολικές ακτές της Αδριατικής. Μετά τον θάνατο του Ντομαγκόι τα χρονικά των Βενετών τον ονόμαζαν "Τον χειρότερο Δούκα των Σλάβων", ενώ ο Πάπας Ιωάννης Η΄ αναφερόταν στις επιστολές του στον Ντομαγκόι ως "Διαβόητο δούκα". Ο γιος του Ντομαγκόι, αγνώστου ονόματος, κυβέρνησε για λίγο μεταξύ 876 και 878 με τους αδελφούς του. Αυτοί συνέχισαν την αντιπαράθεση και επιτέθηκαν στις δυτικές πόλεις της Ίστριας το 876 αλλά στη συνέχεια ηττήθηκαν από το Βενετικό ναυτικό. Οι χερσαίες δυνάμεις τους νίκησαν τον Δούκα της Παννονίας Κότσελ (861–874), που ήταν υπό την επικυριαρχία των Φράγκων και έτσι κατέλυσε το υποτελές στους Φράγκους κράτος. Οι πόλεμοι του Ντομαγκόι και των γιων του απελευθέρωσαν τους Κροάτες της Δαλματίας από την επικυριαρχία των Φράγκων. Ο Ζντέσλαβ τον εκθρόνισε το 878 με τη βοήθεια των Βυζαντινών και αναγνώρισε την επικυριαρχία του Βυζαντινού Αυτοκράτορα Βασιλείου Α΄. Το 879 ο Πάπας ζήτησε βοήθεια από τον Πρίγκιπα Ζντέσλαβ για ένοπλη συνοδεία εκπροσώπων του στη νότια Δαλματία και στη Ζαχλουμία αλλά στις αρχές Μαΐου του 879 ο Ζντέσλαβ σκοτώθηκε κοντά στο Κνιν, σε μια εξέγερση υπό την ηγεσία του Μπράνιμιρ, συγγενούς του Ντομαγκόι, που υποκινήθηκε από τον Πάπα της Ρώμης, φοβούμενο τη δύναμη των Βυζαντινών.

Οι ενέργειες του Μπράνιμιρ (879–892) εγκρίθηκαν από την Αγία Έδρα για να απομακρύνουν τους Κροάτες ακόμη περισσότερο από το Βυζάντιο και να τους φέρουν εγγύτερα στη Ρώμη. Ο Δούκας Μπράνιμιρ έγραψε στον Πάπα Ιωάννη Η΄ επιβεβαιώνοντας την απόσπασή του αυτή από τους Βυζαντινούς και τη δέσμευσή του στον Πάπα της Ρώμης. Κατά την πανηγυρική θεία λειτουργία στην Εκκλησία του Αγίου Πέτρου στη Ρώμη το 879, ο Πάπας έδωσε τις ευλογίες του στον δούκα και σε όλο τον Κροατικό λαό, πράγμα για το οποίο ενημέρωσε τον Μπράνιμιρ στα γράμματά του, στα οποία ο Μπράνιμιρ αναγνωριζόταν ως Δούκας των Κροατών (Dux Chroatorum). Κατά τη βασιλεία του η Κροατία διατήρησε την κυριαρχία της έναντι τόσο της Αγίας Ρωμαϊκής όσο και της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας και έγινε πλήρως αναγνωρισμένο κράτος. Μετά τον θάνατο του Μπράνιμιρ ο Πρίγκιπας Μούντσιμιρ (892–910), αδελφός του Ζντέσλαβ, ανέλαβε τον έλεγχο της Δαλματίας και την κυβέρνησε ανεξάρτητα τόσο από τη Ρώμη όσο και από το Βυζάντιο ως divino munere Croatorum dux (ελέω Θεού, δούκας των Κροατών). Στη Δαλματία τον Μούντσιμιρ διαδέχθηκε ο Δούκας Τόμισλαβ (910–928). Ο Τόμισλαβ απέκρουσε με επιτυχία τις επιδρομές των έφιππων Μαγυάρων των Αρπάντ, τους εξεδίωξε πέρα από τον Ποταμό Σάβο και συνένωσε τους Κροάτες της (δυτικής) Παννονίας και της Δαλματίας σε ένα κράτος.

Βασίλειο της Κροατίας 925–1102

Ο Τόμισλαβ (910–928) έγινε βασιλιάς της Κροατίας το 925. Το κύριο αποδεικτικό στοιχείο ότι ο Τόμισλαβ στέφθηκε βασιλιάς προκύπτει με τη μορφή επιστολής γραμμένης το 925, σωζώμενης μόνο σε αντίγραφα του 16ου αιώνα, από τον Πάπα Ιωάννη Ι΄, που αποκαλεί τον Τόμισλαβ rex Chroatorum (βασιλέα των Κροατών). Σύμφωνα με το Πρὸς τὸν ἴδιον υἱὸν Ρωμανόν ο στρατός και το ναυτικό του Τόμισλαβ θα μπορούσε να αποτελείτο από περίπου 100.000 πεζικό, 60.000 ιππείς και 80 μεγαλύτερα και 100 μικρότερα πολεμικά πλοία, αλλά γενικά αυτό δεν θεωρείται αξιόπιστο. Το Κροατικό Βασίλειο ως σύμμαχος της Βυζαντινής Αυτοκρατορίας βρισκόταν σε σύγκρουση με την ανερχόμενη Βουλγαρική Αυτοκρατορία υπό τον Τσάρο Συμεών Α΄. Το 923 λόγω μιας συμφωνίας του Πάπα Ιωάννη Ι΄ με τον Πατριάρχη της Κωνσταντινούπολης η κυριαρχία των Βυζαντινών παραλιακών πόλεων της Δαλματίας περιήλθε υπό τη διοίκηση του Τόμισλαβ. Ο πόλεμος κλιμακώθηκε στις 27 Μαΐου 927, στη μάχη των Βοσνιακών Υψιπέδων, μετά την κατάκτηση των Σέρβων και τη διαφυγή μερικών στο Κροατικό Βασίλειο. Εκεί οι Κροάτες, υπό την ηγεσία του βασιλιά τους Τόμισλαβ, νίκησαν ολοκληρωτικά τον Βουλγαρικό στρατό υπό τον στρατιωτικό διοικητή Αλογκόμποτουρ και ανέκοψαν την επέκταση του Συμεών προς τα δυτικά. Η κεντρική πόλη της πεδιάδας του Ντούβνο ονομάστηκε Τομίσλαβγκραντ ("πόλη του Τόμισλαβ") προς τιμή του τον 20ό αιώνα.

Τον Τόμισλαβ διαδέχθηκε ο Τρίπμιρ Β΄ (928–935) και ο Κρέζιμιρ Α΄ (935–945), αλλά η περίοδος αυτή, στο σύνολό της, είναι σκοτεινή. Ο Μίροσλαβ (945–949) δολοφονήθηκε από τον στρατηγό του Πρίμπινα σε μια εσωτερική διαμάχη για την εξουσία, χάνοντας μέρος των νησιών και των παραλιακών πόλεων. Ο Κρέζιμιρ Β΄ (949–969) διατήρησε σχετικά καλές σχέσεις με τις Δαλματικές πόλεις ενώ ο γιος του Στιέπαν Ντρζίσλαβ (969–997) συνήψε καλύτερες σχέσεις με τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία και έλαβε επίσημα εξουσία επί των Δαλματικών πόλεων. Οι τρεις γιοί του, Σβέτοσλαβ (997–1000), Κρέζιμιρ Γ΄ (1000–1030) και Γκόισλαβ (1000–1020) ξεκίνησαν μια βίαιη διαμάχη για τον θρόνο, αδυνατίζοντας το κράτος και χάνοντας ακόμη περισσότερο τον έλεγχο. Ο Κρέζιμιρ Γ΄ και ο αδελφός του Γκόισλαβ συγκυβέρνησαν από το 1000 ως το 1020 και προσπάθησαν να αποσπάσουν τον έλεγχο επί των χαμένων Δαλματικών πόλεων από τους Βενετούς. Τον Κρέζιμιρ διαδέχθηκε ο γιος του Στιεπάν Α΄ (1030–1058), που προσπάθησε να ενισχύσει τη συμμαχία με τους Βυζαντινούς, όταν το 1039 έστειλε ένα μέρος του στόλου σε πόλεμο κατά των Αράβων, με αντάλλαγμα την ανοχή τους για την απόσπαση του Ζαντάρ από τη Βενετία, άλλο σύμμαχό τους. Πράγματι το κατέλαβε αλλά αργότερα οι περιστάσεις άλλαξαν και το έχασε.

Ο Κρέζιμιρ Δ΄ (1058–1074) κατάφερε να πείσει τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία να τον επικυρώσει ως ανώτατο άρχοντα των Δαλματικών πόλεων. Η Κροατία υπό τον Κρέζιμιρ Δ΄ αποτελείτο από δώδεκα κομητείες και ήταν ελάχιστα μεγαλύτερη από την εποχή του Τόμισλαβ και περιελάμβανε το πλησιέστερο νότιο Δαλματικό δουκάτο της Παγκανίας. Εξαρχής συνέχισε την πολιτική του πατέρα του αλλά διατάχθηκε αμέσως από τον Πάπα Νικόλαο Β΄ πρώτα το 1059 και κατόπιν το 1060 να μεταρρυθμίσει την Κροατική Εκκλησία σύμφωνα με το Ρωμαϊκό τελετουργικό. Αυτό ήταν ιδιαίτερα σημαντικό για τον παπισμό στον απόηχο του Μεγάλου Σχίσματος του 1054.

Τον διαδέχθηκε ο Ντμίταρ Ζβόνιμιρ, που ήταν από τον κλάδο Σβετοσλάβιτς του Οίκου των Τριπμίροβιτς και Μπαν (Διοικητής) της Σλαβονίας (1064–1075). Στέφθηκε στις 8 Οκτωβρίου του 1076 στη Σαλώνα στη Βασιλική των Αγίων Πέτρου και Μωυσή από απεσταλμένο του Πάπα Γρηγόριου Ζ΄.

Βρισκόταν σε σύγκρουση με τους δούκες της Ίστριας, ενώ οι ιστορικές πηγές Annales Carinthiæ και Chronica Hungarorum σημειώνουν ότι εισέβαλε στην Καρινθία για να βοηθήσει σε πόλεμο την Ουγγαρία (1079/83) αλλά αυτό αμφισβητείται. Σε αντίθεση με τον Πέταρ Κρέζιμιρ Δ΄ ήταν επίσης σύμμαχος των Νορμανδών, με τους οποίους συμμετείχε σε πολέμους κατά του Βυζαντίου. Παντρεύτηκε το 1063 την Ελένη της Ουγγαρίας, κόρη του Βασιλιά Μπέλα Α΄ της Ουγγρικής δυναστείας των Αρπάντ και αδελφή του μελλοντικού Βασιλιά Λαδίσλαου Α΄. Καθώς ο Βασιλιάς Ζβόνιμιρ πέθανε το 1089 υπό άγνωστες συνθήκες χωρίς άμεσο διάδοχο, ο Στιέπαν Β΄ (βασίλεψε 1089-1091), τελευταίος της κυρίως γραμμής των Τριπμίροβιτς, ανέβηκε στον θρόνο σε μεγάλη ηλικία και βασίλεψε για δυο χρόνια.

Λίγο μετά τον θάνατό του ξέσπασαν εμφύλιος πόλεμος και ταραχές καθώς ευγενείς από τον βορρά επέλεξαν τον Λαδίσλαο Α΄ για Βασιλιά της Κροατίας. Το 1093 ευγενείς από τον νότο εξέλεξαν νέο ηγεμόνα, τον Βασιλιά Πέταρ Σβάτσιτς (βασίλεψε 1093–1097), που κατόρθωσε να ενώσει το Βασίλειο γύρω από την πρωτεύουσά του στο Κνιν. Ο στρατός του αντιστάθηκε απωθώντας ουγγρικές επιθέσεις και αποκατέστησε τον έλεγχο της Κροατίας μέχρι τον ποταμό Σάβο. Ανασυγκρότησε τις δυνάμεις του στην Κροατία και προέλασε στο Όρος Γκβόζντ, όπου αντιμετώπισε τον κύριο Ουγγρικό στρατό υπό τον Βασιλιά Κόλομαν Α΄ της Ουγγαρίας. Το 1097, στη Μάχη του Όρους Γκβοζντ, ο τελευταίος ιθαγενής βασιλιάς Πέτρος σκοτώθηκε και οι Κροάτες ηττήθηκαν κατά κράτος (λόγω αυτού το βουνό με τον καιρό μετονομάστηκε σε Πέτροβα Γκόρα, "Βουνό του Πέτρου"). Το 1102 ο Κόλομαν επέστρεψε πανίσχυρος στο Βασίλειο της Κροατίας και διαπραγματεύθηκε με τους Κροάτες φεουδάρχες με αποτέλεσμα την ένωση του Ουγγρικού και του Κροατικού στέμματος (με το στέμμα της Δαλματίας να παραμένει ξεχωριστό από εκείνο της Δαλματίας).

Προσωπική Ένωση με την Ουγγαρία (1102–1918)

Στην ένωση με την Ουγγαρία θεσμικά όργανα της χωριστής Κροατικής κρατικής υπόστασης διατηρήθηκαν μέσω του "Σάμπορ" (συνέλευση Κροατών ευγενών) και του "μπαν" (αντιβασιλέα). Επιπλέον οι Κροάτες ευγενείς διατήρησαν τις γαίες και τους τίτλους τους. Ο Κόλομαν διατήρησε τον θεσμό του Σάμπορ και απάλλαξε του Κροάτες από φόρους επί της γης τους. Οι διάδοχοι του Κόλομαν συνέχισαν να στέφονται ως Βασιλείς της Κροατίας ξεχωριστά στο Μπίογκραντ να Μόρου (στις Δαλματικές ακτές). Ο Ούγγρος βασιλιάς εισήγαγε επίσης μια παραλλαγή του φεουδαρχικού συστήματος. Μεγάλα φέουδα παραχωρήθηκαν σε ιδιώτες, που τα υπερασπίζονταν έναντι εξωτερικών εισβολών, δημιουργώντας έτσι ένα σύστημα για την άμυνα ολόκληρου του κράτους. Ομως, επιτρέποντας στους ευγενείς να αποκτήσουν περισσότερη οικονομική και στρατιωτική δύναμη, το ίδιο το βασίλειο έχασε την επιρροή του πάνω στις πανίσχυρες οικογένειες των ευγενών. Στην Κροατία οι Σούμπιτς ήταν μια από τις παλαιότερες οικογένειες Κροατών ευγενών και επρόκειτο να γίνουν ιδιαίτερα ισχυροί και σημαντικοί, κυβερνώντας την περιοχή μεταξύ των ποταμών Ζρμάνια και Κρκα. Η τοπική οικογένεια ευγενών από το νησί Κρκ (που αργότερα πήραν το επώνυμο Φράνκοπαν) θεωρείται συχνά η δεύτερη σημαντικότερη μεσαιωνική οικογένεια, καθώς κυβέρνησε πάνω από τη βόρεια Αδριατική και είναι εκείνη που εισήγαγε μια από τις παλαιότερες Ευρωπαϊκές νομοθεσίες, το Νομικό Κώδικα του Βίνοντολ (1288). Και οι δύο οικογένειες έδωσαν πολλούς ιθαγενείς μπαν της Κροατίας. Αλλες ισχυρές οικογένειες ήταν οι Νέλιπιτς από τη Δαλματική Ζαγκόρα (14ος-15ος αιώνας), οι Κάτσιτς, που κυβέρνησαν την Παγκανία και ήταν γνωστοί για την πειρατεία και τους πολέμους κατά της Βενετίας (12ος-13ος αιώνας), οι Κουριάκοβιτς, κλάδος της παλιάς Κροατικής οικογένειας ευγενών Γκούσιτς από την Κρμπάβα (14ος-16ος αιώνας), οι Μπάμπονιτς, που κυβέρνησαν από τον ποταμό Κούπα στα δυτικά μέχρι τους Βέρμπας και Μπόσνα στα ανατολικά και ήταν μπαν της Σλαβονίας (13ος-14ος αιώνας) και η οικογένεια Ιλότσκι, που κυβέρνησε πόλεις-οχυρά της Σλαβονίας και ανέβηκε στην εξουσία το 15ο αιώνα. Την περίοδο αυτή στην Κροατία απέκτησαν επίσης εκτάσεις και οικονομική δύναμη οι Ναΐτες και οι Ιωαννίτες Ιππότες.

Το δεύτερο μισό του 13ου αιώνα, κατά τον ανταγωνισμό των δυναστειών Αρπάντ και Ανζού, η οικογένεια Σούμπιτς έγινε πανίσχυρη υπό τον Παύλο Α΄ Σούμπιτς του Μπρίμπιρ, που υπήρξε ο μακροβιότερος Κροάτης Μπαν (1274–1312), κατέκτησε τη Βοσνία και αυτοανακηρύχθηκε "Άρχοντας όλων των Βοσνίων" (1299–1312), διόρισε τον αδελφό του Μλάντεν Α΄ Σούμπιτς Μπαν της Βοσνίας (1299–1304) και βοήθησε τον Κάρολο του Οίκου των Ανζού να γίνει βασιλιάς της Ουγγαρίας. Μετά τον θάνατό του το 1312 ο γιος του Μλάντεν Β΄ Σούμπιτς ήταν Μπαν της Βοσνίας(1304–1322) και Μπαν της Κροατίας (1312–1322). Οι βασιλιάδες του Οίκου των Ανζού σχεδίαζαν να ενισχύσουν το βασίλειο συγκεντρώνοντας την εξουσία και τον έλεγχο στα χέρια τους αλλά για να το πραγματοποιήσουν έπρεπε να περιορίσουν τη δυναμη των ανώτερων ευγενών. Ηδη ο Κάρολος Α΄ προσπάθησε να συντρίψει την αυτονομία των αριστοκρατών, σχέδιο που ολοκλήρωσε ο γιος του Λουδοβίκος ο Μέγας (1342–1382), στηριζόμενος από τους κατώτερους ευγενείς και τις πόλεις. Και οι δύο κυβερνούσαν χωρίς το κοινοβούλιο και οι εσωτερικές διαμάχες των ευγενών απλώς εξυπηρέτησαν τα σχέδιά τους. Αυτό κατέληξε στην ήττα του Μλάντεν στη μάχη της Μπλίσκα το 1322 από ένα συνασπισμό αρκετών Κροατών ευγενών και Δαλματικών παραλιακών πόλεων με την υποστήριξη του ίδιου του Βασιλιά και την ανταλλαγή το 1347 του Κάστρου Οστρόβιτσα με εκείνο του Ζριν στην Κεντρική Κροατία (έτσι αυτός ο κλάδος της οικογένειας Σούμπιτς πήρε το όνομα Ζρίνσκι). Τελικά και οι οικογένειες Μπάμπονιτς και Νέλιπιτς υπέκυψαν επίσης στην επιθετικότητα του βασιλιά κατά των ευγενών αλλά με το συγκεντρωτισμό της εξουσίας ο Λουδοβίκος κατόρθωσε να υποχρεώσει τη Βενετία με τη Συνθήκη του Ζαντάρ το 1358 να παραιτηθεί από τις κτήσεις της στη Δαλματία. Οταν ο βασιλιάς Λουδοβίκος πέθανε χωρίς διάδοχο το ζήτημα της διαδοχής παρέμενε ανοικτό. Το βασίλειο για μια ακόμη φορά γνώρισε περίοδο εσωτερικής αναταραχής. Εκτός από την κόρη του Λουδοβίκου Μαρία, τον θρόνο διεκδίκησε ο στενότερος άρρην συγγενής του βασιλιά Κάρολος Γ΄ της Νάπολης. Τον Φεβρουάριο του 1386, δύο μήνες μετά τη στέψη του, δολοφονήθηκε με εντολή της βασίλισσας Ελισσάβετ της Βοσνίας. Οι υποστηρικτές του, μπαν Ιωάννης της Πάλισνα, Ιωάννης Χόρβατ και Στιέπαν Λάτσκοβιτς σχεδίασαν μια εξέγερση εναντίον τους και κατόρθωσαν να φυλακίσουν την Ελισσάβετ και τη Μαρία. Με εντολή του Ιωάννη της Πάλισνα η Ελισσάβετ στραγγαλίστηκε. Απαντώντας οι Μαγυάροι έστεψαν βασιλιά τον σύζυγο της Μαρίας Σιγισμόνδος του Λουξεμβούργου.

Με την εισβολή των Οθωμανική Αυτοκρατορία να πλησιάζει του Ουγγροκροατικό βασίλειο, ο στρατός του Σιγισμόνδου υπέστη συντριπτική ήττα στη Μάχη της Νικόπολης (Βουλγαρία) (1396) και, μην έχοντας νέα του βασιλιά, ο τότε Κροάτης μπαν που κυβερνούσε Στιέπαν Λάτσκοβιτς και οι ευγενείς προσκάλεσαν τον γιο του Κάρολου Γ΄ Λαδίσλαο της Νάπολης να γίνει ο νέος βασιλιάς. Αυτό είχε ως αποτέλεσμα το Ματωμένο Σαμπόρ του Κρίζεφτσι (οργανωμένη δολοφονία του Κροάτη μπαν Στιέπαν Λάτσκοβιτς και των οπαδών του από τον Βασιλιά Σιγισμόνδο) το 1397, την απώλεια του ενδιαφέροντος για το στέμμα από τον Λαδίσλαο, την πώληση της Δαλματίας στη Βενετία το 1403 και τη διάδοση του ονόματος της Κροατίας στον βορρά και της Σλαβονίας στην ανατολή. Οι δυναστικές διαμάχες δεν σταμάτησαν και με την Οθωμανική εισβολή στη Βοσνία ξεκίνησαν οι πρώτες σύντομες επιδρομές σε Κροατικό έδαφος, που απέκρουαν μόνο ντόπιοι ευγενείς.

Καθώς άρχιζε η Τουρκική εισβολή στην Ευρώπη, η Κροατία έγινε πάλι για μια ακόμη φορά μια μεθοριακή περιοχή μεταξύ δύο μεγάλων δυνάμεων στα Βαλκάνια. Οι Κροατικές στρατιωτικές δυνάμεις πολέμησαν σε πολλές μάχες υπό τη διοίκηση του Ιταλού Φραγκισκανού αδελφού ιερέα Ιωάννη Καπιστράνο, του Ούγγρου Αρχιστράτηγου Ιωάννη Ουνιάδη και του Ούγγρου Βασιλιά Ματθία Κορβίνου, όπως τη μακρά εκστρατεία του Ουνιάδη (1443–1444), τη Μάχη της Βάρνας (1444), τη δεύτερη μάχη του Κοσσυφοπεδίου (1448) και συνέβαλαν στις Χριστιανικές νίκες επί των Οθωμανών στην πολιορκία του Βελιγραδίου (1456) και την πολιορκία του Γιάιτσε (1463). Εκείνη την εποχή υπέστησαν μεγάλη ήττα στη Μάχη της Κρμπάβα (Λίκα, Κροατία) το 1493 και σταδιακά έχασαν σημαντικά εδάφη προς την Οθωμανική Αυτοκρατορία. Ο Πάπας Λέων Ι΄ ονόμασε την Κροατία προπύργιο του Χριστιανισμού (Antemurale Christianitatis) το 1519, δεδομένου ότι πολλοί Κροάτες στρατιώτες συνέβαλαν σημαντικά στον αγώνα κατά των Οθωμανών Τούρκων. Ανάμεσά τους ήταν ο μπαν Πέταρ Μπερίσλαβιτς, που πέτυχε μια νίκη στη Ντούμπιτσα, στον ποταμό Ούνα το 1513, ο καπετάνιος του Σένι και πρίγκιπας του Κλις Πέταρ Κρούζιτς, που υπερασπίστηκε το Φρούριο του Κλις επί 25 σχεδόν χρόνια, ο καπετάνιος Νίκολα Γιούρισιτς που αποκρούσθηκε από σαφώς υπέρτερη Τουρκική δύναμη καθ΄ οδόν προς τη Βιέννη το 1532, ή ο μπαν Νικόλα Σούμπιτς Ζρίνσκι, που βοήθησε να σωθεί η Πέστη από την άλωση το 1542 και πολέμησε στη Μάχη του Σίγκετβαρ το 1566. Κατά την Οθωμανική κατάκτηση δεκάδες χιλιάδες Κροατών μεταφέρθηκαν στην Τουρκία, όπου έγιναν σκλάβοι.

Η Μάχη του Μοχάτς (1526) και ο θάνατος του Βασιλιά Λουδοβίκου Β΄ τερμάτισαν τον Ουγγρικό έλεγχο επί της Κροατίας. Το 1526 το Ουγγρικό κοινοβούλιο εξέλεξε δύο ξεχωριστούς βασιλιάδες, τον Ιωάννη Ζαπόλια και τον Φερδινάνδο Α΄ τον Αψβούργο, αλλά η επιλογή του Κροατικού σαμπόρ στο Τσέτιν ήταν υπέρ του Φερδινάνδου Α΄, καθώς τον εξέλεξαν ως νέο βασιλιά της Κροατίας την 1 Ιανουαρίου 1527, ενώνοντας και τις δύο χώρες υπό την κυριαρχία των Αψβούργων. Σε αντάλλαγμα πήραν την υπόσχεση για τα ιστορικά δικαιώματα, ελευθερίες και νόμους τους και την υπεράσπιση του Κροατικού Βασιλείου.

Εντούτοις το Ουγγροκροατικό βασίλειο δεν ήταν αρκετά προετοιμασμένο και οργανωμένο και η Οθωμανική Αυτοκρατορία επεκτάθηκε περισσότερο το 16ο αιώνα για να συμπεριλάβει το μεγαλύτερο μέρος της Σλαβονίας, τη Βοσνία και τη Λίκα (γύρω από τις Λίμνες Πλίτβιτσε). Χάριν της αναχαίτισης της Οθωμανικής κατάκτησης και της πιθανής επίθεσης κατά της πρωτεύουσας Βιέννης, οι μεγάλες περιοχές της Κροατίας και της Σλαβονίας (ακόμη και η Ουγγαρία και η Ρουμανία), που συνόρευαν με την Οθωμανική Αυτοκρατορία οργανώθηκαν ως Στρατιωτική Μεθόριος, που διοικείτο άμεσα από το στρατιωτικό αρχηγείο της Βιέννης. Η εισβολή προκάλεσε μετανάστευση των Κροατών και η περιοχή που ερημώθηκε επικοίστηκε στη συνέχεια από Σέρβους, Βλάχους, Γερμανούς και άλλους. Οι αρνητικές συνέπειες της φεουδαρχίας κλιμακώθηκαν το 1573 όταν οι χωρικοί στη βόρεια Κροατία και στη Σλοβενία εξεγέρθηκαν κατά των φεουδαρχών αρχόντων τους λόγω διαφόρων αδικιών. Μετά την πτώση του φρουρίου του Μπίχατς το 1592, μικρές μόνο περιοχές της Κροατίας παρέμεναν ελεύθερες. Τα απομείναντα 16.800 τετραγωνικά χιλιόμετρα αναφέρονταν ως τα reliquiae reliquiarum (υπόλοιπο του υπολοίπου) του κάποτε μεγάλου Κροατικού βασιλείου.

Οι Κροάτες ανέκοψαν την Οθωμανική προέλαση στην Κροατία στη μάχη του Σίσακ το 1593, 100 χρόνια μετά την ήττα στην Κρμπάβα και ο σύντομος Δεκατριετής Τουρκικός Πόλεμος τερματίστηκε με την Ειρήνη του Ζιτβατορόκ το 1606, μετά τον οποίο οι τάξεις των Κροατών προσπάθησαν χωρίς επιτυχία να έχουν τα δικά τους εδάφη στη Στρατιωτική Μεθόριο που επανήλθε σε ισχύ από τον Κροάτη μπαν, κατορθώνοντας να επανακτήσουν μια μικρή έκταση από τα χαμένα εδάφη αλλά όχι μεγάλα τμήματα του Κροατικού Βασιλείου (σημερινή δυτική Βοσνία και Ερζεγοβίνη), έτσι τα σημερινά σύνορα μεταξύ των δύο χωρών είναι απομεινάρι αυτής της έκβασης.

1593–1918 και Κροατική εθνική αναγέννηση

Το πρώτο μισό του 17ου αιώνα οι Κροάτες πολέμησαν στον Τριακονταετή Πόλεμο στο πλευρό της Αγίας Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, κυρίως ως ελαφρύ ιππικό υπό τη διοίκηση του αυτοκρατορικού αρχιστράτηγου Άλμπρεχτ φον Βάλλενσταϊν. Ο Κροάτης Μπαν Γιούραϊ Β. Ζρίνσκι πολέμησε επίσης αλλά δολοφονήθηκε σε στρατόπεδο στην Μπρατισλάβα (Σλοβακία), καθώς δηλητηριάστηκε από τον φον Βάλλενσταϊν μετά από μια λεκτική μονομαχία. Ο γιος του, μελλοντικός μπαν και αρχικαπετάνιος της Κροατίας, Νικόλα Ζρίνσκι συμμετείχε στα τελευταία στάδια του πολέμου.

Το 1664 ο Αυστριακός αυτοκρατορικός στρατός νίκησε τους Τούρκους, αλλά ο Αυτοκράτορας Λεοπόλδος απέτυχε να κεφαλαιοποιήσει την επιτυχία όταν υπέγραψε την Ειρήνη του Βάσβαρ, με την οποία η Κροατία και η Ουγγαρία δεν μπόρεσαν να ανακτήσουν από την Οθωμανική Αυτοκρατορία εδάφη που είχαν χάσει. Αυτό προκάλεσε αναταραχή στους Κροάτες και Ούγγρους ευγενείς, που συνωμότησαν κατά του αυτοκράτορα. Ο Νικόλα Ζρίνσκι συμμετείχε στο σχεδιασμό της συνωμοσίας, που έμεινε αργότερα γνωστή ως συνωμοσία των Μαγνάτων, αλλά πέθανε σύντομα και η εξέγερση συνεχίσθηκε από τον αδελφό του Κροάτη μπαν Πέταρ Ζρίνσκι, τον Φρανκ Κρστό Φράνκοπαν και τον Φέρεντς Βεσελένι. Ο Πέταρ Ζρίνσκι, μαζί με τους συνωμότες, προέβη σε ευρείες μυστικές διπλωματικές διαπραγματεύσεις με αρκετά κράτη, μεταξύ αυτών τον Λουδοβίκο ΙΔ΄ της Γαλλίας, την Πολωνο-Λιθουανική Κοινοπολιτεία, τη Σουηδία, τη Δημοκρατία της Βενετίας, ακόμη και την Οθωμανική Αυτοκρατορία, για να ελευθερώσει την Κροατία από την κυριαρχία των Αψβούργων.

Αυτοκρατορικοί κατάσκοποι ανακάλυψαν τη συνωμοσία και στις 30 Απριλίου 1671 εκτέλεσαν τέσσερις εξέχοντες αναμεμειγμένους σε αυτή Κροάτες και Ούγγρους ευγενείς, μεταξύ αυτών τον Ζρίνσκι και τον Φράνκοπαν στο Βίνερ Νόυστατ. Τα μεγάλα κτήματα των δύο ισχυρότερων Κροατικών οίκων ευγενών κατασχέθηκαν και οι οικογένειές τους εκτοπίστηκαν και σύντομα εξαλείφθηκαν. Μεταξύ του 1670 και της επανάστασης του 1848 υπήρξαν μόνο δύο μπαν Κροατικής εθνικότητας. Η περίοδος από το 1670 μέχρι την Κροατική εθνική αναγέννηση το 19ο αιώνα ήταν ο πολιτικός μεσαίωνας της Κροατίας. Στο μεταξύ με τις νίκες κατά των Τούρκων οι Αψβούργοι άρχισαν να αποδίδουν νέα ανακτημένα εδάφη στην απελευθερωμένη Σλαβονία ως φέουδα, εις βάρος του ντόπιου στοιχείου. Λόγω αυτού το Κροατικό Σάμπορ έχανε τη σημασία του και οι ευγενείς συμμετείχαν σε αυτό λιγότερο, πηγαίνοντας μόνο σε εκείνο της Ουγγαρίας.

Τον 18ο αιώνα η Κροατία ήταν μια από τις χώρες του στέμματος, που υποστήριξε την Πραγματιστική Κύρωση του Αυτοκράτορα Κάρολου του 1713 και την Αυτοκράτειρα Μαρία Θηρεσία στον Πόλεμο της Αυστριακής διαδοχής του 1741–48. Στη συνέχεια η αυτοκράτειρα συνεισέφερε σημαντικά στα ζητήματα της Κροατίας, κάνοντας αρκετές αλλαγές στο φορολογικό και φεουδαρχικό σύστημα και το διοικητικό έλεγχο της Στρατιωτικής Μεθορίου, ενώνοντας διοικητικά το 1745 τη Σλαβονία με την Κροατία και το 1767 οργάνωσε το Κροατικό βασιλικό συμβούλιο, με επικεφαλής το μπαν, όμως τον αγνόησε και τελικά το κατάργησε το 1779 και η Κροατία υποβιβάστηκε σε μια μόνο έδρα στο κυβερνητικό συμβούλιο της Ουγγαρίας, που κατελάμβανε ο μπαν της Κροατίας. Για να αντιπαλαίψουν τον Αυστριακό συγκεντρωτισμό και απολυταρχισμό οι Κροάτες περνούσαν τα δικαιώματά τους στην ενιαία κυβέρνηση της Ουγγαρίας, ώστε να αντισταθούν μαζί στις προθέσεις της Βιέννης. Αλλά η σύνδεση με την Ουγγαρία γρήγορα επηρέασε αρνητικά τη θέση των Κροατών, επειδή οι Μαγυάροι στο ξέσπασμα του εθνικισμού τους προσπάθησαν να ουγγαροποιήσουν τους Κροάτες και να κάνουν την Κροατία τμήμα μιας ενωμένης Κροατίας. Λόγων αυτών των αξιώσεων προέκυψαν οι συνεχείς συγκρούσεις μεταξύ των Κροατών και των Μαγυάρων και διήρκεσαν μέχρι το 1918. Οι Κροάτες αγωνίζονταν υπό δυσμενείς συνθήκες κατά και της Βιέννης και της Βουδαπέστης, όντας διαιρεμένη στη Μπάνσκα Χρβάτσκα (Κροατία του Μπαν), τη Δαλματία και τη Στρατιωτική Μεθόριο. Τότε, με την κατάλυση της Δημοκρατίας της Βενετίας το 1797, οι κτήσεις της στην ανατολική Αδριατική περιήλθαν κυρίως στην εξουσία της Γαλλίας, που τη ίδια χρονιά απέδωσε τα δικαιώματά της στην Αυστρία. Οκτώ χρόνια αργότερα επανήλθαν στη Γαλλία ως Ιλλυρικές Επαρχίες, αλλά επιστράφηκαν στο Αυστριακό στέμμα το 1815. Αν και τμήμα τώρα της ίδιας αυτοκρατορίας η Δαλματία και η Ίστρια ήταν τμήμα της Σισλεϊθανίας, ενώ η Κροατία και η Σλαβονία ήταν στο Ουγγρικό τμήμα της Μοναρχίας.

Τον 19ο αιώνα αναδύθηκε ο Κροατικός ρομαντικός εθνικισμός ως αντίδραση στο μη βίαιο αλλά εμφανή εκγερμανισμό και εκμαγιαρισμό. Η Κροατική εθνική αναγέννηση ξεκίνησε τη δεκαετία του 1830 με το Ιλλυρικό κίνημα. Το κίνημα προσείλκυσε σειρά από σημαίνοντα πρόσωπα και προκάλεσε σημαντικές εξελίξεις στην Κροατική γλώσσα και τον πολιτισμό. Πρωτεργάτης του Ιλλυρικού κινήματος ήταν ο Λιούντεβιτ Γκάι, που επίσης μεταρρύθμισε και τυποποίησε την Κροατική λογοτεχνική γλώσσα. Επίσημη γλώσσα στην Κροατία ήταν η Λατινική μέχρι το 1847, οπότε έγινε η Κροατική. Το κίνημα βασίστηκε σε μια Νοτιοσλαβική και Πανσλαβιστική αντίληψη και οι εθνικές, κοινωνικές και πολιτικές του ιδέες ήταν προχωρημένες για την εποχή.

Τη δεκαετία του 1840 το κίνημα είχε μετακινηθεί από τους πολιτιστικούς στόχους στην αντίσταση στις Ουγγρικές πολιτικές διεκδικήσεις. Με βασιλική διαταγή στις 11 Ιανουαρίου 1843, που προήλθε από τον καγκελάριο Μέττερνιχ, απαγορεύθηκε η δημόσια χρήση του Ιλλυρικού ονόματος και των συμβόλων. Αυτό αποθάρρυνε την πρόοδο του κινήματος αλλά δεν μπόρεσε να σταματήσει τις αλλαγές στην κοινωνία, που είχαν ήδη ξεκινήσει. Στις 25 Μαΐου 1848 έγινε μια πολιτική αναφορά, "Zahtijevanja naroda", πρόγραμμα που περιελάμβανε τριάντα εθνικές, κοινωνικές και φιλελεύθερες αρχές, όπως η Κροατική εθνική ανεξαρτησία, η προσάρτηση της Δαλματίας και της Στρατιωτικής Μεθορίου, η ανεξαρτησία από την Ουγγαρία όσον αφορά τα οικονομικά, τη γλώσσα, την εκπαίδευση, την ελευθερία του λόγου και της γραφής, τη θρησκεία, την κατάργηση της δουλοπαροικίας, κλπ. Στις επαναστάσεις του 1848 στην Αυστριακή Αυτοκρατορία ο Κροάτης Μπαν Γιέλατσιτς συνεργάστηκε με τους Αυστριακούς στην καταστολή της Ουγγρικής Επανάστασης, ηγούμενος στρατιωτικής επιχείρησης στην Ουγγαρία με επιτυχία μέχρι τη Μάχη του Πάκοζντ.

Στη συνέχεια η Κροατία υπαγόταν στην Ουγγρική κυριαρχία υπό το μπαν Λέβιν Ράουχ, όταν η Αυτοκρατορία μετασχηματίσθηκε στη δυαδική μοναρχία της Αυστροουγγαρίας το 1867. Ωστόσο ο Μπαν Γιέλατσιτς είχε επιτύχει την κατάργηση της δουλοπαροικίας στην Κροατία, που τελικά επέφερε τεράστιες αλλαγές στην κοινωνία: η δύναμη των μεγάλων γαιοκτημόνων μειώθηκε και η καλλιεργήσιμη γη κατατεμαχιζόταν όλο και περισσότερο, μέχρι κινδύνου λιμού. Πολλοί Κροάτες άρχισαν να μεταναστεύουν την περίοδο αυτή στις χώρες του Νέου Κόσμου, τάση που θα συνεχιζόταν και τον επόμενο αιώνα, δημιουργώντας μια μεγάλη Κροατική διασπορά.

Νεότερη ιστορία (1918-σήμερα)

Μετά τον Α΄ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη διάλυση της Αυστροουγγαρίας οι περισσότεροι Κροάτες ενώθηκαν εντός του Βασιλείου των Σέρβων, Κροατών και Σλοβένων, που δημιουργήθηκε από τη συνένωση του βραχύβιου Κράτους των Σλοβένων, Κροατών και Σέρβων και του Βασιλείου της Σερβίας. Οι Κροάτες έγιναν ένα από τα συστατικά έθνη του νέου βασιλείου. Το κράτος μετασχηματίστηκε στο Βασίλειο της Γιουγκοσλαβίας το 1929 και οι Κροάτες ενώθηκαν στο νέο κράτος με τους με τους γείτονές τους - τους Νότιους Σλάβους-Γιουγκοσλάβους.

Το 1939 οι Κροάτες απέκτησαν μεγάλο βαθμό αυτονομίας, όταν δημιουργήθηκε η Μπανόβινα της Κροατίας, που συνένωσε σχεδόν όλα τα εθνικά Κροατικά εδάφη εντός του βασιλείου. Κατά τον Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο οι [[Άξονας Βερολίνου - Ρώμης}δυνάμεις του Άξονα]] ίδρυσαν το Ανεξάρτητο Κράτος της Κροατίας, υπό την ηγεσία του κινήματος των Ουστάσι που επεδίωκε να δημιουργήσει ένα εθνικά καθαρά Κροατικό κράτος στα εδάφη που αντιστοιχούν στη σημερινά κράτη Κροατίας και Βοσνίας και Ερζεγοβίνης. Η μεταπολεμική Γιουγκοσλαβία έγινε ομοσπονδία αποτελούμενη από 6 δημοκρατίες και οι Κροάτες έγιναν ένας από τους δύο συνιστώντες λαούς δύο εξ αυτών - της Κροατίας και της Βοσνίας και Ερζεγοβίνης. Οι Κροάτες στη Σερβική αυτόνομη επαρχία της Βοϊβοντίνα είναι μια από τις κύριες έξι εθνικές ομάδες στην περιοχή αυτή.

Μετά τον εκδημοκρατισμό της κοινωνίας, που συνοδεύθηκε με εθνικές εντάσεις που αναδύθηκαν την μετατιτοϊκή εποχή, το 1991 η Δημοκρατία της Κροατίας κήρυξε την ανεξαρτησία της, που ακολουθήθηκε από πόλεμο με τη Σερβική της μειονότητα, υποστηριζόμενη από τον ελεγχόμενο από τη Σερβία Γιουγκοσλαβικό Λαϊκό Στρατό. Τα πρώτα χρόνια του πολέμου πάνω από 200.000 Κροάτες εκτοπίσθηκαν από τις εστίες τους λόγω των στρατιωτικών ενεργειών, ενώ περίπου 550.000 Κροάτες εκτοπίστηκαν συνολικά κατά τη διάρκεια του πολέμου.

Η μεταπολεμική πολιτική της κυβέρνησης να διευκολύνει την παλιννόστηση Κροατών από το εξωτερικό ενθάρρυνε πολλούς Κροατικής καταγωγής να επιστρέψουν στην Κροατία. Η εισροή αυξήθηκε από την αύξηση Κροατών προσφύγων από τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη. Μετά το τέλος του πολέμου το 1995 οι περισσότεροι Κροάτες πρόσφυγες επέστρεψαν στις προηγούμενες εστίες τους, ενώ μερικοί (κυρίως Κροάτες πρόσφυγες από τη Βοσνία και Ερζεγοβίνη και από το Γιάνιεβο του Κοσόβου) μετακόμισαν σε πρώην Σερβικές κατοικίες.

Γλώσσα

Οι Κροάτες μιλούν την Κροατική, μια Νότια Σλαβική γλώσσα της Δυτικής Νότιας Σλαβικής υποομάδας. Η τυπική Κροατική θεωρείται ποικιλία της Σερβοκροατικής, ως αμοιβαία κατανοητή με τη Σερβική και τη Βοσνιακή γλώσσα, καθώς βασίζονται και οι τρεις στη Στοκαβική διάλεκτο.

Εκτός από τη Στοκαβική, οι Κροάτες από την Αδριατική ακτογραμμή μιλούν μια Τσακαβική, ενώ οι Κροάτες από το ηπειρωτικό βορειοδυτικό τμήμα της Κροατίας την Καϊκαβική διάλεκτο. Δημώδη κείμενα στην Τσακαβική διάλεκτο πρωτοεμφανίσθηκαν το 13ο αιώνα και Στοκαβικά κείμενα έναν αιώνα αργότερα. Η τυποποίηση άρχισε την περίοδο που συχνά ονομάζεται "Μπαρόκ Σλαβισμός" το πρώτο μισό του 17ου αιώνα, ενώ μερικοί συγγραφείς την ανάγουν στον 15ο αιώνα. Η νεότερη τυπική Νεοστοκαβική, που εμφανίστηκε στα μέσα του 18ου αιώνα, ήταν η πρώτη ενιαία Κροατική λογοτεχνική γλώσσα. Η Κροατική γράφεται με μια μορφή του Λατινικού αλφαβήτου.

Η αρχή της γραπτής Κροατικής γλώσσας μπορεί να αναχθεί στον 9ο αιώνα, όταν υιοθετήθηκε η Παλαιά Εκκλησιαστική Σλαβονική ως γλώσσα της Θείας λειτουργίας. Αυτή η γλώσσα προσαρμόστηκε σταδιακά σε μη λειτουργικούς σκοπούς και έγινε γνωστή ως η Κροατική εκδοχή της Παλαιάς Σλαβονικής. Οι δύο παραλλαγές της γλώσσας, λειτουργική και μη, συνέχισαν να συνυπάρχουν μέχρι τα μέσα του 19ου αιώνα. Το παλαιότερο γνωστό κείμενο της Κροατικής Εκκλησιαστικής Σλαβονικής σε Γλαγολιτική γραφή είναι το Vienna Folios από τα τέλη του 11ου/αρχές του 12ου αιώνα. Μέχρι το τέλος του 11ου αιώνα τα Κροατικά μεσαιωνικά κείμενα γράφονταν τόσο με τρεις γραφές: Λατινική, Γλαγολιτική και Κροατική Κυριλλική, όσο και σε τρεις γλώσσες: Κροατική, Λατινική και Παλαιά Σλαβονική. Η τελευταία εξελίχθηκε στην αναφερόμενη ως Κροατική παραλλαγή της Παλαιάς Σλαβονικής μεταξύ 12ου και 16ου αιώνα.

Το σημαντικότερο παλαιό Κροατικό γραπτό μνημείο είναι η πινακίδα της Μπάσκα από τα τέλη του 11ου αιώνα. Είναι μια μεγάλη πέτρινη πινακίδα που βρέθηκε στη μικρή εκκλησία της Αγίας Λουκίας, στο Γιούραντβορ, στο Κροατικό νησί Κρκ, που περιέχει κείμενο γραμμένο κυρίως στην Τσακαβική, σήμερα διάλεκτο της Κροατικής, και στην Κροατική γωνιώδη Γλαγολιτική γραφή. Αναφέρει τον Ζβόνιμιρ, βασιλιά της Κροατίας της εποχής. Όμως Τα πολυτελή και περίτεχνα αντιπροσωπευτικά κείμενα της Κροατικής Εκκλησιαστικής Σλαβονικής ανήκουν στην επόμενη περίοδο, οπότε συνυπήρχαν με την Κροατική δημώδη λογοτεχνία. Σημαντικότερα είναι η "Σύνοψη του Δούκα Νόβακ" από την περιοχή Λίκα στη βορειοδυτική Κροατία (1368), το "Ευαγγέλιο της Ρεμς" (1395, που πήρε το όνομά του από την πόλη του τελικού προορισμού του), η "Σύνοψη του Χρβόγιε" από τη Βοσνία και το Σπλιτ της Δαλματίας (1404) και το πρώτο τυπωμένο βιβλίο στην Κροατική γλώσσα, το Γλαγολιτικό "Missale Romanum Glagolitice" (1483).

Τον 13ο αιώνα άρχισαν να εμφανίζονται Κροατικά δημώδη κείμενα, με σημαντικότερο από αυτά το "Έρευνα της χώρας της Ίστριας" του 1275 και τον "Κώδικα Βίνοντολ" του 1288, και τα δύο γραμμένα στην Κατσαβική διάλεκτο.

Η λογοτεχνία σε Στοκαβική διάλεκτο, βασισμένη σχεδόν αποκλειστικά σε πρωτότυπα κείμενα της Τσακαβικής θρησκευτικής προέλευσης (συνόψεις, προσευχητάρια), εμφανίσθηκε σχεδόν έναν αιώνα αργότερα. Το σημαντικότερο καθαρά Στοκαβικό δημώδες κείμενο είναι το "Βατικανό Κροατικό Προσευχητάρι" (περίπου 1400).

Η γλώσσα που χρησιμοποιείτο σε νομικά κείμενα όσο και στη Γλαγολιτική λογοτεχνία δέχθηκε σταδιακά την επιρροή της δημώδους, που επηρέασε σημαντικά τα φωνολογικά, μορφολογικά και λεκτικά συστήματά της. Από τον 14ο και τον 15ο αιώνα τόσο τα κοσμικά όσο και τα θρησκευτικά άσματα στις εκκλησιαστικές γιορτές γράφονταν στη δημώδη.

Θρησκεία

Αλοΐζιε Στέπινατς

Καθεδρικός του Ζάγκρεμπ

Ο Στέπινατς (1898-1960) ήταν αγιοποιημένος Κροάτης Καθολικός καρδινάλιος και Αρχιεπίσκοπος του Ζάγκρεμπ (1938-1960).

Οι Κροάτες είναι κυρίως Ρωμαιοκαθολικοί και πριν τον Χριστιανισμό ακολουθούσαν το Σλαβικό παγανισμό. Η αρχαιότερη μαρτυρία επαφής μεταξύ του Πάπα και των Κροατών χρονολογείται από τα μέσα του 7ου αιώνα σε καταχώρηση στο Liber Pontificalis (Βίβλος των Ποντιφήκων). Ο Πάπας Ιωάννης Δ΄ (Ιωάννης ο Δαλματός, 640–642) έστειλε έναν ηγούμενο ονόματι Μαρτίνο στη Δαλματία και την Ίστρια για να πληρώσει λύτρα για μερικούς φυλακισμένους και για τα λείψανα παλαιών Χριστιανών μαρτύρων. Ο ηγούμενος αυτός μνημονεύεται ότι ταξίδεψε στη Δαλματία με τη βοήθεια των Κροατών ηγετών και έθεσε τα θεμέλια για τις μελλοντικές σχέσεις μεταξύ Πάπα και Κροατών.

Οι αρχές του εκχριστιανισμού αμφισβητούνται επίσης στα ιστορικά κείμενα: τα Βυζαντινά κείμενα μιλούν για τον δούκα Πορίν, που τον ξεκίνησε με την παρότρυνση του αυτοκράτορα Ηράκλειου (610–641), στη συνέχεια για το δούκα Πόργκα, που εκχριστιάνισε κυρίως τον λαό του υπό την επιρροή ιεραποστόλων από τη Ρώμη, ενώ η εθνική παράδοση ανάγει τον εκχριστιανισμό επί του Δαλματού δούκα Μπόρνα (810–821). Είναι πιθανό όλα αυτά να είναι αποδόσεις του ονόματος του ίδιου ηγεμόνα. Τα αρχαιότερα γνωστά Κροατικά χειρόγραφα από τον 8ο αιώνα βρίσκονται στο Λατινικό Ευαγγέλιο του Τσιβιντάλε.

Όλως περιέργως οι Κροάτες δεν εξαναγκάστηκαν ποτέ να χρησιμοποιήσουν τη Λατινική - αντίθετα τελούσαν λειτουργίες στη γλώσσα τους και χρησιμοποιούσαν το Γλαγολιτικό αλφάβητο. Αυτό καθιερώθηκε επίσημα το 1248 από τον Πάπα Ιννοκέντιο Δ΄ και μόνο αργότερα επικράτησε το Λατινικό αλφάβητο. Το Λατινικό τελετουργικό επικράτησε του βυζαντινού μάλλον νωρίς λόγω των πολλών επεμβάσεων της Αγίας Έδρας. Στη Δαλματία τον 11ο αιώνα συνήλθαν αρκετές εκκλησιαστικές σύνοδοι, ιδιαίτερα μετά το Σχίσμα του 1054, μέσω των οποίων η χρήση του Λατινικού τελετουργικού ενισχυόταν συνεχώς μέχρις ότου επικράτησε πλήρως.

Πολιτισμός

Παράδοση

Η περιοχή που κατοικείται από τους Κροάτες έχει μεγάλη ποικιλία ιστορικών και πολιτιστικών επιρροών, καθώς και εδαφική και γεωγραφική ποικιλία. Οι παραλιακές περιοχές της Δαλματίας και της Ίστριας υπάγονταν στην εξουσία της Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας, της Βενετίας και της Ιταλίας. Οι κεντρικές περιοχές, όπως η Λίκα και η δυτική Ερζεγοβίνη αποτέλεσαν πεδία μαχών κατά της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας και έχουν έντονες επικές παραδόσεις. Στις βόρειες πεδιάδες έχει αφήσει τα σημάδια της η Αυστροουγγρική κυριαρχία. Από τα χαρακτηριστικότερα στοιχεία του Κροατικού φοκλόρ είναι τα σύνολα "κλάπα" της Δαλματίας και οι ορχήστρες "ταμπούριτσα" της Σλαβονίας. Ο λαϊκός πολιτισμός εκφράζεται σε ειδικές εκδηλώσεις και φεστιβάλ, με πιο ξεχωριστή ίσως την Αλκα του Σίνι, ένα παραδοσιακό αγώνα ιπποτών, που εορτάζει τη νίκη κατά των Οθωμανών Τούρκων. Η επική παράδοση επιβιώνει επίσης σε επικά τραγούδια συνοδεία του "γκούσλε" (μονόχορδο μουσικό όργανο). Σε όλη την Κροατία συναντάμε επίσης διάφορους τύπους κυκλικών χορών.

Τέχνες

Η αρχιτεκτονική στην Κροατία αντικατοπτρίζει επιρροές γειτονικών εθνών. Η Αυστριακή και η Ουγγρική επιρροή είναι ορατές σε δημόσιους χώρους και κτίρια στις βόρειες και κεντρικές περιοχές, ενώ η αρχιτεκτονική στις ακτές της Δαλματίας και της Ίστριας φανερώνει Βενετική επιρροή. Μεγάλες πλατείες με ονόματα ηρώων του πολιτισμού, καλοδιαμορφωμένα πάρκα και πεζοδρομημένες ζώνες χαρακτηρίζουν αυτές τις καλοφτιαγμένες πόλεις και κωμοπόλεις, ιδιαίτερα όπου έλαβε χώρα μεγάλης κλίμακας Μπαρόκ αστικός σχεδιασμός, για παράδειγμα στο Βαράζντιν και στο Κάρλοβατς. Η μεταγενέστερη επιρροή της Αρ Νουβό αντικατοπτρίστηκε στη σύγχρονη αρχιτεκτονική. Στις ακτές η αρχιτεκτονική είναι Μεσογειακή, με ισχυρή Βενετική και Αναγεννησιακή επιρροή σε μεγάλα αστικά κέντρα με παράδειγμα έργα των Τζιόρτζιο ντα Ζεμπένικο και Νικολό Φιορεντίνο, όπως ο Καθεδρικός του Αγίου Ιακώβου στο Σίμπενικ. Τα παλαιότερα διατηρούμενα δείγματα Κροατικής αρχιτεκτονικής είναι οι εκκλησίες του 9ου αιώνα, με μεγαλύτερη και αντιπροσωπευτικότερη ανάμεσά τους την Εκκλησία του Αγίου Δονάτου στο Ζαντάρ.

Εκτός από την αρχιτεκτονική που περιλαμβάνει τα παλαιότερα έργα στην Κροατία, υπάρχει μακρά ιστορία καλλιτεχνών που φτάνει μέχρι τον Μεσαίωνα. Την περίοδο αυτή έγινε από τον Ράντοβαν η πέτρινη πύλη του Καθεδρικού του Τρογκίρ, που αντιπροσωπεύει το σημαντικότερο μνημείο Ρομανικής γλυπτικής στα Βαλκάνια. Η Αναγέννηση είχε τη μεγαλύτερη επίδραση στις ακτές της Αδριατικής καθώς το υπόλοιπο της Κροατίας είχε εμπλακεί στον Εκατονταετή Κροατοοθωμανικό Πόλεμο (1493-1593). Με την εξασθένηση της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας, η τέχνη άνθησε κατά το Μπαρόκ και το Ροκοκό. Τον 19ο και τον 20ό αιώνας εμφανίστηκαν πολλοί Κροάτες καλλιτέχνες, βοηθούμενοι από αρκετούς προστάτες των τεχνών, όπως ο επίσκοπος Γιόσιπ Γιουράι Στροσμάγιερ. Κροάτες καλλιτέχνες της περιόδου αυτής, που απέκτησαν παγκόσμια φήμη ήταν ο ζωγράφος Βλάχο Μπούκοβατς και ο γλύπτης Ιβάν Μέστροβιτς.

Η πινακίδα Μπάσκα, μια πέτρα χαραγμένη με τη γλαγολιτική γραφή, που βρέθηκε στο νησί Κρκ και χρονολογείται από το 1100 θεωρείται το παλαιότερο σωζόμενο πεζό κείμενο στην Κροατική. Η αρχή της εντονότερης ανάπτυξης της Κροατικής λογοτεχνίας σημειώνεται με την Αναγέννηση και τον Μάρκο Μάρουλιτς. Εκτός από αυτόν συχνά αναφέρονται ως μεγαλύτερες μορφές στην κροατική λογοτεχνία ο θεατρικός συγγραφέας της Αναγέννησης Μάριν Ντρζίτς, ο Μπαρόκ ποιητής Ιβάν Γκούντουλιτς, ο ποιητής της Κροατικής εθνικής αναγέννησης Ιβάν Ματζούρανιτς, ο μυθιστοριογράφος, θεατρικός συγγραφέας και ποιητής Αουγκούστ Σενόα, ο ποιητής και συγγραφέας Αντούν Γκούσταβ Μάτος, ο ποιητής Αντούν Μπράνκο Σίμιτς, ο εξπρεσιονιστής και ρεαλιστής συγγραφέας Μίροσλαβ Κρλέζα, ο ποιητής Τιν Ούγεβιτς και ο μυθιστοριογράφος και διηγηματογράφος Ίβο Άντριτς.

Σύμβολα

Η σημαία της Κροατίας αποτελείται από κόκκινο-άσπρο-μπλε τρίχρωμο με το Εθνόσημο της Κροατίας στο μέσον. Το κόκκινο-άσπρο-μπλε τρίχρωμο επελέγη καθώς αυτά ήταν τα χρώματα του Πανσλαβισμού, δημοφιλούς τον 19ο αιώνα.

Το εθνόσημο αποτελείται από τα παραδοσιακά κόκκινα και άσπρα τετράγωνα ή grb, που σημαίνει απλώς 'εθνόσημο'. Έχει χρησιμοποιηθεί για να συμβολίζει τους Κροάτες επί αιώνες. Μερικοί θεωρούν ότι προήλθε από την Κόκκινη και Λευκή Κροατία, ιστορικές χώρες της Κροατικής φυλής, αλλά δεν υπάρχει γενικά αποδεκτή απόδειξη της θεωρίας αυτής. Στο σημερινό σχέδιο έχουν προστεθεί ως επιστέγασμα οι πέντε ασπίδες, που αντιπροσωπεύουν τις ιστορικές περιοχές, από τις οποίες προήλθε η Κροατία. Η ερυθρόλευκη σκακιέρα υπήρξε σύμβολο των Κροατών βασιλιάδων τουλάχιστον από το 10ο αιώνα, ποικίλλουσα σε αριθμό από 3Χ3 ως 8Χ8, αλλά συνηθέστερα 5Χ5, όπως σήμερα. Η παλαιότερη πηγή που επιβεβαιώνει το εθνόσημο είναι μια γενεαλογία των Αψβούργων, που χρονολογείται από το 1512–18. Το 1525 χρησιμοποιήθηκε σε αναθηματικό μετάλλιο. Το παλαιότερο γνωστό παράδειγμα της šahovnica (σκακιέρα στα Κροατικά) στην Κροατία βρίσκεται στα φτερά τεσσάρων γερακιών σε μια κολυμβήθρα, που δωρήθηκε από τον βασιλιά Πέτρο Κρέζιμιρ Δ΄ της Κροατίας (1058–1074) στον Αρχιεπίσκοπο του Σπλιτ.

Σε αντίθεση με πολλές χώρες στην Κροατία χρησιμοποιείται συνηθέστερα ο συμβολισμός με το εθνόσημο παρά με την Κροατική σημαία. Αυτό οφείλεται εν μέρει στο γεωμετρικό σχέδιο της ασπίδας, που το καθιστά κατάλληλο για χρήση σε πολλά παραστατικά πλαίσια (π.χ. το σήμα των Κροατικών Αερογραμμών ή της Κροατικής εθνικής ομάδας ποδοσφαίρου) και εν μέρει επειδή γειτονικές χώρες, όπως η Σερβία και η Σλοβενία χρησιμοποιούν τα ίδια πανσλαβικά χρώματα στις σημαίες τους όπως η Κροατία. Η Κροατική πλέξη (pleter ή troplet) χρησιμοποιείται επίσης ως σύμβολο και προέρχεται από μοναστήρια χτισμένα μεταξύ 9ου και 12ου αιώνα. Η πλέξη υπάρχει σε πολλά εμβλήματα και εμφανίζεται επίσης στον σύγχρονο Κροατικό στρατό και την αστυνομία.

Κοινότητες

Στην Κροατία 3,9 εκατομμύρια άνθρωποι αυτοπροσδιορίζονται ως Κροάτες και αποτελούν το 90,4% περίπου του πληθυσμού. Άλλοι 553.000 ζουν στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη, όπου αποτελούν μια από τις τρεις συστατικές εθνικές ομάδες και κατοικούν κυρίως στη Δυτική Ερζεγοβίνη. Η μειονότητα στη Σερβία αριθμεί περίπου 70.000, κυρίως στη Βοϊβοντίνα, όπου επίσης η μεγάλη πλειοψηφία των Σόκτσι θεωρούν εαυτούς Κροάτες, όπως και πολλοί Μπούνγεβτσι (οι τελευταίοι, όπως και άλλες εθνότητες, εποίκισαν την τεράστια εγκαταλελειμμένη περιοχή μετά την Οθωμανική αποχώρηση και προέρχονται από τον νότο, κυρίως την περιοχή της Μπάσκα). Μικρές Κροατικές αυτόχθονες μειονότητες υπάρχουν στη Σλοβενία (κυρίως στην Παραλιακή και στις περιοχές Μέτλικα και Ντολένισκα - 35.00 Κροάτες), στο Μαυροβούνιο (κυρίως στον Κόλπο του Κότορ - 6.800 Κροάτες) και μια τοπική κοινότητα στο Κόσοβο, που ονομάζονται Γιάνιεβτσι και αυτοπροσδιορίζονται ως Κροάτες. Στην απογραφή του 1991 οι Κροάτες αποτελούσαν το 19,8% του συνολικού πληθυσμού της πρώην Γιουγκοσλαβίας και σε όλη τη χώρα υπήρχαν γύρω στα 4,6 εκατομμύρια Κροάτες.

Οι υποομάδες Κροατών βασίζονται σε εδαφικά κριτήρια, όπως Δαλματοί, Σλαβόνοι, Ζαγκόριοι, Ιστράνοι κ.λπ., ενώ εκτός της Κροατίας υπάρχουν αρκετές εθνικές ομάδες: Σόκτσι (Κροατία, Σερβία, Ουγγαρία),Μπούνγεβτσι (Σερβία, Ουγγαρία), Κροάτες του Μπούργκενλαντ (Αυστρία), Κροάτες του Μολίζε (Ιταλία), Κροάτες του Κόλπου του Κότορ ή Μπόκελι (Μαυροβούνιο), Ράτσι (Ουγγαρία), Κρασοβάνοι (Ρουμανία), Γιάνιεβτσι (Κόσοβο).

Αυτόχθονες κοινότητες και μειονότητες

Αυτόχθονες κοινότητες

Η Κροατία είναι το εθνικό κράτος των Κροατών.
Στη Βοσνία και Ερζεγοβίνη οι Κροάτες είναι μια από τις τρεις συστατικές εθνικές ομάδες, αριθμώντας περίπου 553.000 ή το 14,6% του πληθυσμού. Η οντότητα της Ομοσπονδίας Βοσνίας-Ερζεγοβίνης, η δυτική Ερζεγοβίνη, περιέχει την πλειοψηφία (495.000 ή περίπου λίγο κάτω από 90%) των Κροατών της Βοσνίας.
Στο Μαυροβούνιο, στον Κόλπο του Κότορ, οι Κροάτες είναι εθνική μειονότητα, αριθμώντας 6.021 ή 0,97% του πληθυσμού.
Στη Σερβία οι Κροάτες είναι εθνική μειονότητα, αριθμώντας 70.602 ή 0,94% του πληθυσμού. Ζουν κυρίως στην περιοχή της Βοϊβοντίνα, όπου η Κροατική γλώσσα είναι επίσημη (μαζί με πέντε ακόμη γλώσσες), και στην εθνική πρωτεύουσα του Βελιγραδίου.* Στη Σλοβενία οι Κροάτες δεν αναγνωρίζονται ως μειονότητα, αριθμώντας 35.642 ή 1,81% του πληθυσμού. Ζουν κυρίως στην Παραλιακή Σλοβενία, στην Πρεκμούριε και στις περιοχές Μέτλικα και Ντολένισκα.

Κροατικές κοινότητες με καθεστώς μειονότητας

Στην Αυστρία οι Κροάτες είναι εθνική μειονότητα, αριθμώντας περίπου 30.000 στο Μπούργκενλαντ (Κροάτες του Μπούργκενλαντ), το ανατολικό τμήμα της Αυστρίας και γύρω στους 15.000 στην πρωτεύουσα Βιέννη.
Στην Τσεχία οι Κροάτες είναι εθνική μειονότητα, αριθμώντας 850–2.000, αποτελώντας μέρος του 29% των μειονοτήτων (ως "Άλλοι"). Ζουν κυρίως στην περιοχή της Μοραβίας, στα χωριά Γεβίσοβκα, Ντόμπρε Πόλε και Νόβι Πρέροβ.
Στην Ουγγαρία οι Κροάτες είναι εθνική μειονότητα, αριθμώντας 25.730 ή 0,26% του πληθυσμού.
Στην Ιταλία οι Κροάτες είναι γλωσσική και εθνική μειονότητα, αριθμώντας 23.880 από τους οποίους 2.801 ανήκουν στην εθνική μειονότητα των Κροατών του Μολίζε από την ομώνυμη περιοχή.
Στη Ρουμανία οι Κροάτες είναι εθνική μειονότητα, αριθμώντας 6.786. Ζουν κυρίως στον Νομό Κάρας-Σεβερίν, στις κοινότητες Λούπατς (90,7%) και Καρασόβα (78,28%).
Στη Σλοβακία οι Κροάτες είναι εθνική μειονότητα, αριθμώντας περίπου 850. Ζουν κυρίως στην περιοχή γύρω από τη Μπρατισλάβα, στα χωριά Τσορνάβσκι Γκρομπ, Τσούνοβο, Ντεβίνσκα Νόβα Βες, Ρούσοβτσε και Γιάροβτσε.

Κροατικές μειονότητες υπάρχουν στις ακόλουθες περιοχές

Στη Βουλγαρία υπάρχει μια μικρή Κροατική κοινότητα, κλάδος των Γιάνιεβτσι, Κροατών από το Κόσοβο.
Στο Κόσοβο οι Κροάτες ή Γιάνιεβτσι (Λετνίτσανι), επειδή κατοικούσαν κυρίως στην πόλη Γιάνιεβο, πριν το 1991 αριθμούσαν 8.062, αλλά μετά τον πόλεμο πολλοί διέφυγαν και το 2011 αριθμούσαν μόνο 270.
Στην πρώην Γιουγκοσλαβική Δημοκρατία της Μακεδονίας οι Κροάτες αριθμούν 2.686 ή 0,1% του πληθυσμού, ζώντας κυρίως στην πρωτεύουσα Σκόπια, την πόλη Μπίτολα και γύρω από τη Λίμνη Οχρίδα.

Διασπορά

.

Υπάρχουν σήμερα 4-4,5 εκατομμύρια Κροάτες της διασποράς σε όλο τον κόσμο. Η Κροατική διασπορά ήταν αποτέλεσμα είτε κυρίως οικονομικών είτε πολιτικών (πιέσεων ή απελάσεων) αιτίων:

Προς τα δυτικά (Σλοβενία, Ιταλία) και τα βόρεια (Αυστρία, Γερμανία, Σλοβακία, Ουγγαρία) λόγω της κατάκτησης από τους Οθωμανούς Τούρκους, καθώς οι Κροάτες, λόγω και της θρησκείας ως Ρωμαιοκαθολικοί, καταπιέζονταν περισσότερο από τους Ορθόδοξους Χριστιανούς και τους Μουσουλμάνους.
Στη Βόρεια Αμερική (Κροατοαμερικανοί και Καναδοί Κροατικής καταγωγής), στη Νότια Αμερική, Χιλή και Αργεντινή, με μικρότερες κοινότητες σε Βραζιλία, Περού και Ισημερινό, στην Αυστραλία και στη Νέα Ζηλανδία και στη Νότια Αφρική. Μεγαλύτερος αριθμός Κροατών μετανάστευσε στα τέλη του 19ου και στις αρχές του 20ού αιώνα, ιδιαίτερα για οικονομικούς λόγους.
Ένα ακόμη, μεγαλύτερο μεταναστευτικό κύμα, αυτή τη φορά για πολιτικούς λόγους έλαβε χώρα μετά το τέλος του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου. Τη φορά αυτή διέφυγαν από τη χώρα τόσο συνεργάτες του καθεστώτος των Ουστάσι, όσο και πρόσφυγες που δεν ήθελαν να ζήσουν υπό το κομμουνιστικό καθεστώς.
Πηγαίνοντας στο εξωτερικό ως μετανάστες εργάτες ιδιαίτερα σε Γερμανία, Αυστρία και Ελβετία τις δεκαετίες του 1960 και του 1970. Μερικοί ακόμη έφυγαν για πολιτικούς λόγους. Η μετανάστευση αυτή επέτρεψε στην κομμουνιστική Γιουγκοσλαβία να επιτύχει μείωση της ανεργίας, ενώ συγχρόνως τα χρήματα που έστελναν οι μετανάστες στις οικογένειές τους παρείχαν μια τεράστια πηγή εσόδων σε ξένο συνάλλαγμα.
Το τελευταίο μεγάλο κύμα Κροατικής μετανάστευσης συνέβη κατά και μετά τους Γιουγκοσλαβικούς Πολέμους (1991–1995). Το αποτέλεσμα ήταν να μεγαλώσουν ήδη υπάρχουσες κοινότητες μεταναστών σε Αυστραλία, Ηνωμένες Πολιτείες και Γερμανία.

Η εκτίμηση της διασποράς είναι κατά προσέγγιση, λόγω των ελλιπών στατιστικών στοιχείων και της πολιτογράφησης. Υπερπόντια οι Ηνωμένες Πολιτείες περιέχουν τη μεγαλύτερη ομάδα Κροατών μεταναστών (544.270 στην απογραφή του 1990 και 374.271 σε εκείνη του 2000), κυρίως σε Οχάιο, Πενσυλβάνια, Ιλινόι και Καλιφόρνια, με μεγάλη κοινότητα στην Αλάσκα, με επόμενη την Αυστραλία (105.747 σύμφωνα με την απογραφή του 2001, με συγκεντρώσεις στο Σίδνεϊ, τη Μελβούρνη και το Περθ) και τον Καναδά (Νότιο Οντάριο, Βρετανική Κολομβία και Αλμπέρτα). Ο συνολικός αριθμός ατόμων Κροατικής καταγωγής στις Ηνωμένες Πολιτείες και στον Καναδά έχει εκτιμηθεί σε 2 εκατομμύρια. Κροάτες έχουν επίσης μεταναστεύσει κατά αρκετά κύματα στη Λατινική Αμερική, κυρίως σε Χιλή, Αργεντινή και Βραζιλία. Οι εκτιμήσεις για τον αριθμό τους ποικίλουν πολύ από 150 μέχρι 500 χιλιάδες. Μικρότερες ομάδες Κροατικής καταγωγής υπάρχουν σε Βραζιλία, Ισημερινό, Περού, Νότια Αφρική, Νέα Ζηλανδία, Μεξικό και Νότια Κορέα. Οι σημαντικότερες οργανώσεις της Κροατικής διασποράς είναι η Κροατικά Αδελφική Ένωση (Hrvatska bratska zajednica), το Ίδρυμα Κροατικής Κληρονομιάς (Croatian Heritage Foundation) και το Παγκόσμιο Κροατικό Κογκρέσο.

Χάρτες

Κροάτες στην Κροατία
Κροάτες στη Βοσνία και ερζεγοβίνη
Κροάτες στη Βοϊβοντίνα της Σερβίας
Κροάτες στη Ρουμανία

Παραπομπές

↑ «Croatian :: Ngati Tarara 'The Olive and Kauri'». croatianclub.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 2022.
↑ Kapiteli, Marija· Taonga, New Zealand Ministry for Culture and Heritage Te Manatu. «Tarara Day». teara.govt.nz (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 2022.
↑ «European Commission – Frequently asked questions on languages in Europe». europa.eu. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2019.
↑ «About BiH». Bhas.ba. Agency for Statistics of Bosnia and Herzegovina. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιουλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2019.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Πολυμέσα σχετικά με το θέμα Croats στο Wikimedia Commons

[1] «Croatian :: Ngati Tarara 'The Olive and Kauri'». croatianclub.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 2022.

[2] Kapiteli, Marija· Taonga, New Zealand Ministry for Culture and Heritage Te Manatu. «Tarara Day». teara.govt.nz (στα Αγγλικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 29 Νοεμβρίου 2022. Ανακτήθηκε στις 29 Νοεμβρίου 2022.

[3] «European Commission – Frequently asked questions on languages in Europe». europa.eu. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 16 Δεκεμβρίου 2020. Ανακτήθηκε στις 6 Αυγούστου 2019.

[4] «About BiH». Bhas.ba. Agency for Statistics of Bosnia and Herzegovina. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 11 Ιουλίου 2012. Ανακτήθηκε στις 7 Αυγούστου 2019.

[1]

[2]

[3]

[4]