Οίκος της Βαρκελώνης

Ο Οίκος της Βαρκελώνης ήταν ο τίτλος, που έφερε η δυναστεία, την οποία δημιούργησε ο κόμης της Βαρκελώνης Βιλφρέδος Α΄ ο δασύτριχος το 878. Αρχικά τα μέλη του Οίκου εξουσίαζαν αποκλειστικά την ομώνυμη Κομητεία, έφτασαν ωστόσο να γίνουν κυρίαρχοι της Κομητείας της Προβηγκίας (από το 1112 μέχρι το 1267), τού Στέμματος της Αραγώνας (από τον 1162 μέχρι το 1410), τού Βασιλείου της Σικελίας (από το 1281 μέχρι το 1410), τού βασιλείου της Μαγιόρκας και τού δουκάτου των Αθηνών.

Η δημιουργία του Οίκου και η ζώνη επιρροής του

Με την αυτονόμηση της Κομητείας της Βαρκελώνης από τη Φραγκική εξουσία, ο Βιλφρέδος Α΄ κληροδότησε -χωρίς Φραγκική παρέμβαση- την κομητεία στους γιους του, Βιλφρέδος Β΄ και Σουνυέρ (911-948). Στη συνέχεια διαμορφώθηκε ένα ευρύ δίκτυο υποτελών του Οίκου της Βαρκελώνης στην σημερινή Καταλονία και η επιρροή του Οίκου εξαπλώθηκε και στην Προβηγκία. Οι φέροντες τον τίτλο τού Κόμη της Βαρκελώνης ήταν:

Μπορέλ Β' (948-992)
Ραμόν-Μπορέλ (992-1018)
Βερεγγάριος-Ραϋμόνδος Α' (1018-1035)
Ραϋμόνδος-Βερεγγάριος Α' (1035-1076)
Ραϋμόνδος-Βερεγγάριος Β' (1076-1082)
Βερεγγάριος-Ραϋμόνδος Β' (1076-1097), συγκυβέρνησε με τον Ραϋμόνδο-Βερεγγάριο Β' και τον Ραϋμόνδο-Βερεγγάριο Γ'
Ραϋμόνδος-Βερεγγάριος Γ' (1082-1131)
Ραϋμόνδος-Βερεγγάριος Δ' (1131-1154)

Μετά την φεουδαρχική εξέγερση του 1020-1060, η κυριαρχία της κομητείας της Βαρκελώνης επάνω στις υπόλοιπες καταλανικές κομητείες αυξήθηκε κατακόρυφα. Ο Ραϋμόνδος-Βερεγγάριος Α' έλαβε την δήλωση υποτέλειας των κομητών της Μπεσαλού, της Σερδάνια, της Ενπούριες (Εμπόριο) και του Ροσελιό/Ρουσσιγιόν, παράλληλα με τη διατήρηση της συμμαχίας με την κομητεία του Ουρζέλ.

Η ένωση με το βασίλειο της Αραγώνας

Το 1137 έγινε επίσημα ο γάμος του Ραϋμόνδου-Βερεγγάριου Δ' και της Πετρονίλα των Χιμένεθ, κόρης και μοναδικής κληρονόμου τού Ραμίρο Β΄ της Αραγώνας. Οι απόγονοί τους θα φέρουν τον τίτλο τού βασιλιά της Αραγώνας μαζί με αυτόν του Κόμη της Βαρκελώνης, ενώ ο Οίκος της Βαρκελώνης από εκείνη τη στιγμή θα μετονομαστεί σε Οίκο της Αραγώνας (ή Οίκο της Αραγωνίας), λόγω της ιεραρχικής ανωτερότητας τού τίτλου τού βασιλιά της Αραγώνας σε σχέση με αυτόν του κόμη. Η δυναστεία του Οίκου της Βαρκελώνης μεταδόθηκε από την εξ αρρενογονίας γραμμή διαδοχής μέχρι το 1410, όταν απεβίωσε και ο τελευταίος μονάρχης του Οίκου, ο Μαρτίνος Α΄.

Παρά το τέλος της δυναστείας της Βαρκελώνης, έμμεσα συνδέονταν με αυτήν από την εξ αρρενογονίας γραμμή τόσο ο Ιάκωβος Α΄ κόμης τού Ουρζέλ, όσο και ο Αλφόνσος, δούκας της Γανδία. Από την εκ θηλυγονίας πλευρά ο κοντινότερος απόγονος του Οίκου ήταν ο Λουδοβίκος Γ΄ του Ανζού, εγγονός τού Ιωάννη Α΄, ο Ερρίκος Γ΄ της Καστίλης και ο αδελφός του Φερδινάνδος της Αντεκέρα, εγγονοί και οι δύο τού Πέτρου Δ΄. Ο τελευταίος ήταν αυτός, που ανέλαβε το Στέμμα της Αραγώνας μετά την εξάλειψη του Οίκου της Βαρκελώνης.

Πλάγιοι κλάδοι του Οίκου της Βαρκελώνης

Κομητεία της Σερδάνια

Στην Κομητεία της Σερδάνια βασίλευσε τόσο ο Βιλφρέδος Α΄ (870-897), μέλος δηλαδή του κύριου Οίκου της Βαρκελώνης, όσο και εννέα κόμητες (από τον Μιρό Β' το 897 μέχρι τον Βερνάρδο Β΄ το 1118), απόγονοι όλοι τού Μιρό Β΄, που αποτέλεσαν την πρώτη ελάσσονα δυναστεία του Οίκου και την πρώτη αυτόνομη δυναστεία της κομητείας της Σερδάνια. Με την παύση της ελάσσονος δυναστείας της Σερδάνια, η κομητεία ξαναπέρασε στα χέρια του κύριου Οίκου της Βαρκελώνης, από το 1118 μέχρι το 1154, υπό τους Ραϋμόνδο-Βερεγγάριο Γ' και Ραϋμόνδο-Βερεγγάριο Δ'.

Στη συνέχεια, από το 1161 η κομητεία πέρασε στα χέρια τριών διαδοχικών πριγκίπων του Στέμματος της Αραγώνας, μέχρι που επανεντάχθηκε στην εξουσία του μονάρχη της Αραγώνας κατά τη διάρκεια της βασιλείας του Ιακώβου Α΄ το 1241.

Κομητεία του Ουρζέλ

Αντίστοιχη περίπτωση αποτέλεσε και η σχέση του Οίκου της Βαρκελώνης και την κομητεία του Ουρζέλ. Ο εγγονός του Βιλφρέδου Α΄ τού δασύτριχου, Μπορέλ Β' έφερε τον τίτλο και του κόμη του Ουρζέλ, που τον παραχώρησε το 992 στον δευτερότοκο γιο του, Ερμενγκόλ Α΄, τον ιδρυτή της πρώτης αυτόνομης δυναστείας του Ουρζέλ, γνωστής και ως δυναστεία Ουρζέλ-Βαρκελώνης. Η εξάλειψηη του πρώτου οίκου τού Ουρζέλ το 1231 έφερε τους Καβρέρα στην εξουσία μέχρι το 1336, όταν η κομητεία κληρονομήθηκε σε ένα άλλο μέλος της κύριας πλευράς του Οίκου της Βαρκελώνης, τον δευτερότοκο γιο τού Αλφόνσου Δ΄ της Αραγωνίας, τον Ιάκωβο Α΄. Το τέλος της σχέσης αυτής θα επιφέρει η θανάτωση του τελευταίου αυτόνομου κόμη του Ουρζέλ, Ιακώβου Β΄ από τον Φερδινάνδο Α' της Αραγωνίας λόγω της εξέγερσης, της οποίας είχε ηγηθεί εναντίον του.

Κομητεία της Προβηγκίας

Από το 1127 στην κομητεία της Προβηγκίας κυβέρνησαν οι απόγονοι του Ραϋμόνδου-Βερεγγάριου Γ΄ και της Ντούλτσε Α΄ κόμισσας της Προβηγκίας. Η παρουσία του Οίκου της Βαρκελώνης στην Οξιτανική κομητεία έληξε το 1267 με τον θάνατο της Βεατρίκης κόμισσας της Προβηγκίας, κόρης τού Ραϋμόνδου-Βερεγγάριου Δ΄ κόμη της Προβηγκίας, η οποία κληροδότησε την κομητεία στον σύζυγό της Κάρολο Α΄ των Καπέτων-Ανζού.

Βασίλειο της Μαγιόρκας

Από το 1256 μέχρι το 1276 το βασίλειο της Μαγιόρκας κυβερνήθηκε από τον γιο του Ιακώβου Α', τον Ιάκωβο Β΄ της Μαγιόρκας. Παρά την επανένωση με το Στέμμα της Αραγώνας που επετεύχθη από τον Αλφόνσο Γ΄, το βασίλειο αυτονομήθηκε εκ νέου κάτω από τον Ιάκωβο Β΄ και διατηρήθηκε ανεξάρτητο μέχρι το 1343, όταν ο εγγονός του Ιάκωβος Γ' της Μαγιόρκας εκδιώχθηκε από τον Πέτρο Δ΄.

Βασίλειο της Σικελίας και δουκάτο των Αθηνών

Ο Πέτρος Γ΄ της Αραγωνίας έδωσε τη Σικελία στον τρίτο γιο του Φρειδερίκο Β΄. Τον τελευταίο διαδέχθηκε ο γιος του Πέτρος Β΄, ενώ οι τρεις αδελφοί αυτού έγιναν δούκες των Αθηνών. Τον Πέτρο Β΄ ακολούθησε ο γιος του Φρειδερίκος Γ΄ της Σικελίας και δούκας των Αθηνών και αυτόν η κόρη του Μαρία, τελευταία απόγονος τού κλάδου Βαρκελώνης-Σικελίας.