Φαμπριάνο

Φαμπριάνο
Έμβλημα
Φαμπριάνο 43°20′19″N 12°54′31″E
Χώρα	Ιταλία
Διοικητική υπαγωγή	Επαρχία της Ανκόνας
Προστάτης	Ιωάννης ο Βαπτιστής
• Μέλος του/της	Δίκτυο Δημιουργικών Πόλεων
Έκταση	272,08 km²
Υψόμετρο	325 μέτρα
Πληθυσμός	28.918 (1  Ιανουαρίου 2023)
Ταχ. κωδ.	60044
Τηλ. κωδ.	0732
Ζώνη ώρας	UTC+01:00 (επίσημη ώρα) UTC+02:00 (θερινή ώρα)
Ιστότοπος	Επίσημος ιστότοπος
Σχετικά πολυμέσα

Το Φαμπριάνο (ιταλικά: Fabriano) είναι πόλη και δήμος (comune) της Επαρχίας της Ανκόνας, στην Περιφέρεια Μάρκε της Ιταλίας. Στα τέλη του 2017 είχε πληθυσμό 30.809 κατοίκους, που είναι γνωστοί ως Φαμπριανέζι. Συγκριτικά, στην απογραφή του έτους 1961 είχε 29.200 κατοίκους. Η θέση της στα ανατολικά Απέννινα, πάνω στον βασικό αυτοκινητόδρομο και σιδηροδρομική γραμμή που συνδέουν την Ούμπρια με την Αδριατική Θάλασσα, την καθιστά μεσαίου μεγέθους περιφερειακό κέντρο της περιοχής. Πολιούχος άγιος είναι ο Άγιος Ιωάννης ο Βαπτιστής, με το σχετικό πανηγύρι στις 24 Ιουνίου. Το Φαμπριάνο ήταν γνωστό παραδοσιακά για την παραγωγή χειροποίητου χαρτιού, ωστόσο σήμερα είναι πιο γνωστό ως η έδρα της μεγάλης εταιρείας οικιακών ηλεκτρικών συσκευών «Indesit».

Ιστορία

Η πόλη φαίνεται να ιδρύθηκε κατά τον πρώιμο Μεσαίωνα από τους κατοίκους μιας μικρής ρωμαϊκής πόλεως που βρισκόταν 5 χιλιόμετρα νοτίως του Αττιδίου (σημερινό Αττίτζιο), της οποίας διασώζονται μερικά δυσδιάκριτα ερείπια και επιγραφές. Το Φαμπριάνο υπήρξε ένα από τα πρώτα μέρη σε όλη την Ευρώπη που δημιούργησε υψηλής ποιότητας χαρτί σε εμπορική κλίμακα, αρχίζοντας τον 13ο αιώνα, και η πόλη διατηρεί μέχρι και σήμερα μια φήμη για την παραγωγή εξαιρετικού υδατογραφημένου χαρτιού. Το χαρτί οδήγησε στην ευδοκίμηση του Φαμπριάνο κατά τον Ύστερο Μεσαίωνα και την Αναγέννηση, ενώ υπήρξε και ένας παράγοντας που συνέτεινε στην καθιέρωση του γειτονικού Φολίνιο στην Ούμπρια ως ενός από τα παλαιότερα κέντρα τυπογραφίας σε όλη την Ιταλία, από το 1470 και μετά.

Γεωγραφία

Η πόλη είναι κτισμένη στην κοιλάδα του ποταμού Εζίνο, όπως και το Τζέζι αρκετά πιο κάτω στην κοιλάδα. Το μέσο υψόμετρο του Φαμπριάνο είναι 325 μέτρα πάνω από την επιφάνεια της Αδριατικής Θάλασσας, από την οποία απέχει 49 χιλιόμετρα σε ευθεία γραμμή, και οι γεωγραφικές συντεταγμένες του είναι πλάτος 43°20΄ Βόρειο και μήκος 12°54΄ Ανατολικό.

Ο δήμος έχει έκταση 272,08 τετραγωνικά χιλιόμετρα και συνορεύει με 13 άλλους δήμους, τόσο της Περιφερείας Μάρκε, όσο και της Περιφερείας της Ούμπρια.

Δημοτικά διαμερίσματα

Ο Δήμος του Φαμπριάνο υποδιαιρείται σε 48 δημοτικά διαμερίσματα (frazioni), τα εξής (με ελληνική αλφαβητική σειρά):

Αλμπατσίνα, Αρτζινιάνο, Αττίτζιο, Βαλλεμοντανιάνα, Βαλλερεμίτα, Βαλλίνα, Βαλτζιουμπόλα, Βαράνο, Βιάτσε, Βίνιε, Γκρόττε, Κα Μαϊάνο, Καμποντιέγκολι, Καμποντόνικο, Κάντια, Καντσέλλι, Καστελλέττα, Κατσιάνο, Κοκκόρε, Κολλαμάτο, Κόλλε Παγκανέλλο, Κολλετζιλιόνι, Κούπο, Μαρένα, Μαρενέλλα, Μαρίσο, Μελάνο, Μοσκάνο, Μπασσάνο, Μπάστια, Μπελβεντέρε, Μπόργκο Τουφίκο, Νεμπιάνο, Πατέρνο, Πότζο Σαν Ρομουάλντο, Πρετσίκε (Precicchie), Ροκέττα (Rocchetta), Ρούτσε, Ακτή Ρουφάνο, Σαν Μικέλε, Σαν Ντονάτο, Σαν Πιέτρο, Σαν Τζοβάννι, Σαντ' Ελία, Σερραντίκα, Τσερεζόλα, Τσιαραμέλλα, Φοντανάλντο.

Αξιοθέατα

Ο πλούτος και η αφοσίωση στις καλές τέχνες που χαρακτήριζαν το Φαμπριάνο κατά τον Ύστερο Μεσαίωνα έχουν αφήσει στην πόλη πολλά μνημεία, ιδίως τα εξής:

Ναοί

• Ο Καθεδρικός Ναός (14ος αι., ξανακτίσθηκε το 1607-1617), που τιμάται στη μνήμη του Αγίου Βεναντίου. Από την μπαρόκ αναστήλωση σώζονται ο διάκοσμος του εσωτερικού και οι πίνακες των Γκρεγκόριο Πρέτι, Σαλβατόρ Ρόζα, Τζοβάννι Φραντσέσκο Γκουερριέρι, Τζουζέππε Πούλια και Οράτσιο Τζεντιλέσκι. Στον αρχικό ναό ανήκουν η πολυγωνική κόγχη, η κιονοστοιχία και το παρεκκλήσιο του Αγίου Λαυρεντίου με νωπογραφίες Αλλεγκρέττο Νούτσι από το 1360 περίπου. Αξιόλογες είναι και οι νωπογραφίες με τις «Ιστορίες του Τιμίου Σταυρού» από τον ζωγράφο Τζοβάννι ντι Κορραντούτσιο, που καταγόταν από την κοντινή πόλη Φολίνιο (1415).
• Σαν Φιλίππο Νέρι, ναός του 14ου αιώνα προσηρτημένος σε νοσοκομείο
• Σαν Μπιάτζο και Σαν Ρομουάλντο
• Σαντ' Ονόφριο, ναός που ξανακτίσθηκε το 1727
• Το Αββαείο των Βενεδικτίνων
• Σαντα Κατερίνα ντα Σιένα, ο σημερινός ναός ανεγέρθηκε το 1508
• Ναός του Αγίου Νικολάου
• Σάντα Μαρία ντελ Πιανγκάτο

Διάφορα άλλα

Το Παλάτσο ντελ Ποντεστά

• Το Παλάτσο ντελ Ποντεστά (1255), κτισμένο με τοπική λευκή πέτρα και τροποποιηθέν μεταγενέστερα αρκετές φορές. Διαθέτει μια ξεχωριστή δομή που μοιάζει με γέφυρα, ανάμνηση ενός ρυακιού που έρρεε αρχικώς από κάτω του. Η κεντρική σειρά αψίδων φέρει νωπογραφίες του 13ου και 14ου αιώνα, που απεικονίζουν πολεμιστές και έναν αινιγματικό Τροχό της Τύχης, που κινείται από μια γυναικεία μορφή.
• Η Κρήνη Στουρινάλτο (1285), σχεδιασμένη από τον Τζάκοπο ντι Γκρόντολο, που εμπνεύσθηκε από τη Φοντάνα Ματζόρε της Περούτζα.
• Το Δημαρχιακό Μέγαρο (περ. 1350, ξανακτίσθηκε το 1690). Υπήρξε η κατοικία της Οικογένειας Κιαβέλλι (Chiavelli), που κατείχε την πόλη έως το 1435. Στην εσωτερική αυλή υπάρχει συλλογή θραυσμάτων κτηρίων από τους γειτονικούς αρχαίους ρωμαϊκούς οικισμούς Attidium, Tuficum και Σέντινουμ.
• Η Δημοτική Πινακοθήκη (Pinacoteca Civica Bruno Malajoli) βρίσκεται από το 1994 στο παλαιό νοσοκομείο της Αγίας Μαρίας (Spedale di Santa Maria del Buon Gesù), το οποίο ανεγέρθηκε στην αρχική μορφή του το 1456. Η συλλογή περιέχει έργα των Αλλεγκρέττο Νούτσι, Οτταβιάνο Νέλλι, Αντόνιο ντα Φαμπριάνο, Μπίτσι ντι Λορέντσο, Νέρι ντι Μπίτσι, Μπερναρντίνο ντι Μαριότο, Φιλίππο ντα Βερόνα, Βενάντσιο ντα Καμερίνο, Πιερτζεντίλε ντα Ματέλικα, Σιμόνε ντε Ματζίστρις, Ντομιτσιάνο Ντομιτσιάνι, Τζιρολάμο ή Τζάκομο Ναρντίνι, Αντρέα Μπόσκολι, Οράτσιο Τζεντιλέσκι, Φραντσέσκο Ποντέστι, Τζεντίλε ντα Φαμπριάνο και άλλων.
• Η Πύλη του Βαζάρι (1316)
• Το Μουσείο Χάρτου και Υδατογραφήματος
• Η Βίλλα Μαρκέζε ντελ Γκρίλλο, ή «Βίλα των εκατό παραθύρων», 5 χιλιόμετρα ανατολικά από την πόλη

Αξιοσημείωτα πρόσωπα που σχετίζονται με την πόλη

• Τωτίλας, ο προτελευταίος βασιλιάς των Οστρογότθων, ηττήθηκε και σκοτώθηκε στη Μάχη των Βουσταγαλλώρων ή των Ταγινών, κοντά στο Φαμπριάνο
• Όσιος Ιωάννης του Μπαστόνε (1200-1290), Σιλβεστρίνος μοναχός, που γεννήθηκε στο Πατέρνο και απεβίωσε στο Φαμπριάνο.
• Τζεντίλε ντα Φαμπριάνο, ζωγράφος του πρώιμου 15ου αιώνα που γεννήθηκε μέσα ή κοντά στην πόλη.
• Φραντσέσκο Στελλούτι (1577-1652), συνιδρυτής της Ακαδημίας των Λυγκέων, γεννήθηκε στην πόλη.

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

• Επίσημος ιστότοπος του Δήμου
• Μουσείο Χάρτου και Υδατογραφήματος
• «Fabriano Storica» - ιστορία, τέχνη, πολιτισμός, θρύλοι, περίεργα
• Ιστοσελίδα του Bill Thayer
• «Made in Fabriano Academy»

Βιβλιογραφία

• Albro, Sylvia Rodgers: Fabriano, City of Medieval and Renaissance Papermaking, Library of Congress and Oak Knoll Press, Washington, DC, and New Castle, DE 2016