Μετάβαση στο περιεχόμενο

Κατοχή της Πολωνίας (1939-1945)

Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια
Κατοχή της Πολωνίας από τη Γερμανία και τη Σοβιετική Ένωση
1939–1941
Τέταρτος διαμελισμός της Πολωνίας – επακόλουθα του Συμφώνου Μολότωφ - Ρίμπεντροπ, διαχωρισμός τον πολωνικών εδαφών τα έτη 1939–1941 πριν από την Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα, γερμανική εισβολή στη Σοβιετική Ένωση το 1941
1941–1945
Αλλαγές στη διοίκηση των κατεχόμενων πολωνικών εδαφών μετά τη γερμανική εισβολή στη Σοβιετική Ένωση το 1941. Ο χάρτης δείχνει τις περιφερειακές διαιρέσεις το 1944

Η κατοχή της Πολωνίας από τη Ναζιστική Γερμανία και τη Σοβιετική Ένωση κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου (1939-1945) ξεκίνησε με τη γερμανική-σοβιετική εισβολή στην Πολωνία τον Σεπτέμβριο του 1939 και ολοκληρώθηκε επισήμως με την ήττα της Γερμανίας από τους Συμμάχους τον Μάιο του 1945. Καθ΄ όλη τη διάρκεια της κατοχής, το έδαφος της Πολωνίας χωρίστηκε μεταξύ της Ναζιστικής Γερμανίας και της Σοβιετικής Ένωσης (ΕΣΣΔ), οι οποίες είχαν ως στόχο την εξάλειψη του πολιτισμού της Πολωνίας και την υποταγή του λαού της.[1] Το καλοκαίρι-φθινόπωρο του 1941, τα εδάφη που προσαρτήθηκαν από τους Σοβιετικούς καταλήφθηκαν από τη Γερμανία κατά τη διάρκεια της αρχικά επιτυχημένης γερμανικής επίθεσης στην ΕΣΣΔ. Μετά από λίγα χρόνια μάχης, ο Κόκκινος Στρατός έδιωξε τις γερμανικές δυνάμεις από την ΕΣΣΔ και πέρασε στην Πολωνία από την υπόλοιπη Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.

Ο κοινωνιολόγος Ταντέους Πιοτρκόφσκι υποστηρίζει ότι και οι δύο δυνάμεις κατοχής ήταν εχθρικές για την ύπαρξη της κυριαρχίας, του λαού και του πολιτισμού της Πολωνίας και στόχευαν στην καταστροφή τους.[2] Πριν από την Επιχείρηση Μπαρμπαρόσα, η Γερμανία και η Σοβιετική Ένωση συντόνισαν τις πολιτικές τους σχετικά με την Πολωνία, πιο εμφανώς στις τέσσερις συνεδριάσεις Γκεστάπο – Εν Κα Βε Ντε, όπου οι κατακτητές συζήτησαν τα σχέδιά τους για την αντιμετώπιση του πολωνικού κινήματος αντίστασης.[3]

Υπολογίζεται ότι έξι εκατομμύρια Πολωνοί πολίτες - σχεδόν το 21,4% του πληθυσμού της Πολωνίας - πέθαναν μεταξύ 1939 και 1945 ως αποτέλεσμα της γερμανικής κατοχής, αλλά και της σοβιετικής κατοχής,[4] μισοί από τους οποίους ήταν εθνοτικοί Πολωνοί και οι άλλοι μισοί ήταν Πολωνοεβραίοι. Πάνω από το 90% των θανάτων ήταν μη στρατιωτικές απώλειες, επειδή οι περισσότεροι πολίτες στοχοποιήθηκαν σκόπιμα σε διάφορες δράσεις που ξεκίνησαν από τους Γερμανούς και τους Σοβιετικούς. Συνολικά, κατά τη διάρκεια της γερμανικής κατοχής της προπολεμικής πολωνικής επικράτειας, την περίοδο 1939-1945, οι Γερμανοί δολοφόνησαν 5.470.000–5.670.000 Πολωνούς, συμπεριλαμβανομένων 3.000.000 Εβραίων, σε αυτό που χαρακτηρίστηκε ως σκόπιμη και συστηματική γενοκτονία κατά τη διάρκεια της Δίκης της Νυρεμβέργης.[5]

Τον Αύγουστο του 2009, οι ερευνητές του Πολωνικού Ινστιτούτου Εθνικής Μνήμης (ΙΕΜ) υπολόγισαν ότι οι Πολωνοί νεκροί (συμπεριλαμβανομένων των Πολωνών Εβραίων) ήταν μεταξύ 5,47 και 5,67 εκατομμυρίων (λόγω γερμανικών ενεργειών) και 150.000 (λόγω σοβιετικών ενεργειών), ή συνολικά περίπου 5,62 και 5,82 εκατομμύρια.

Διοίκηση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: Διοικητικές διαιρέσεις των πολωνικών εδαφών κατά τη διάρκεια του Β' Παγκοσμίου Πολέμου

Τον Σεπτέμβριο του 1939, η Πολωνία καταλήφθηκε από δύο δυνάμεις: τη Ναζιστική Γερμανία και τη Σοβιετική Ένωση, ενεργώντας σύμφωνα με το Σύμφωνο Μολότωφ-Ρίμπεντροπ.[6] Η Γερμανία απέκτησε το 48,4% της πρώην πολωνικής επικράτειας. Σύμφωνα με τους όρους δύο διατάξεων του Αδόλφου Χίτλερ, με τη συμφωνία του Στάλιν (8 και 12 Οκτωβρίου 1939), μεγάλες περιοχές της δυτικής Πολωνίας προσαρτήθηκαν από τη Γερμανία.[7] Το μέγεθος αυτών των προσαρτημένων περιοχών ήταν περίπου 92.500 τετραγωνικά χιλιόμετρα, με περίπου 10,5 εκατομμύρια κατοίκους.[8] Το υπόλοιπο τμήμα του εδάφους, περίπου του ίδιου μεγέθους με περίπου 11,5 εκατομμύρια κατοίκους, τέθηκε υπό γερμανική διοίκηση και ονομάστηκε Γενικό Κυβερνείο (στα γερμανικά: Generalgouvernement für die besetzten polnischen Gebiete), με πρωτεύουσα τους την Κρακοβία. Ένας Γερμανός δικηγόρος και εξέχων Ναζί, ο Χανς Φρανκ, διορίστηκε Γενικός Κυβερνήτης αυτής της κατεχόμενης περιοχής στις 12 Οκτωβρίου 1939.[9][10] Το μεγαλύτερο μέρος της διοίκησης εκτός του αυστηρά τοπικού επιπέδου αντικαταστάθηκε από Γερμανούς αξιωματούχους.[11] Ο μη γερμανικός πληθυσμός στα κατεχόμενα εδάφη υπέστη αναγκαστική επανεγκατάσταση, γερμανοποίηση, οικονομική εκμετάλλευση και αργή αλλά προοδευτική εξόντωση.[12]

Μια μικρή λωρίδα γης, περίπου 700 τετραγωνικών χιλιομέτρων με 200.000 κατοίκους,[8] που ήταν τμήμα της Τσεχοσλοβακίας πριν από το 1938, επέστρεψε επίσης από τη Γερμανία στη σύμμαχό της, τη Σλοβακία.[13]

Αφού η Γερμανία και η Σοβιετική Ένωση διαμέλισαν την Πολωνία το 1939, το μεγαλύτερο μέρος της εθνοτικά πολωνικής επικράτειας κατέληξε υπό τον έλεγχο της Γερμανίας, ενώ οι περιοχές που προσαρτήθηκαν από τη Σοβιετική Ένωση περιείχαν εθνοτικά διαφορετικούς λαούς, με το έδαφος να χωρίζεται σε δίγλωσσες επαρχίες, μερικές από τις οποίες είχε μεγάλες εθνικές μειονότητες Ουκρανών και Λευκορώσων. Πολλοί από αυτούς καλωσόρισαν τους Σοβιετικούς λόγω της εν μέρει κομμουνιστικής ανάδευσης από σοβιετικούς απεσταλμένους. Ωστόσο, οι Πολωνοί αποτελούσαν τη μεγαλύτερη ενιαία εθνοτική ομάδα σε όλες τις περιοχές που προσαρτήθηκαν από τη Σοβιετική Ένωση.[14]

Γερμανοί και Σοβιετικοί στρατιώτες περπατούν γύρω από το Σαμπίρ μετά τη γερμανική-σοβιετική εισβολή στην Πολωνία.[15]

Μέχρι το τέλος της εισβολής, η Σοβιετική Ένωση είχε καταλάβει το 51,6% του εδάφους της Πολωνίας (περίπου 201.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα), με πάνω από 13.200.000 κατοίκους.[8] Η εθνοτική σύνθεση αυτών των περιοχών είχε ως εξής: 38% Πολωνοί (~ 5.1 εκατομμύρια άνθρωποι), 37% Ουκρανοί, 14,5% Λευκορώσοι, 8,4% Εβραίοι, 0,9% Ρώσοι και 0,6% Γερμανοί. Υπήρχαν επίσης 336.000 πρόσφυγες που έφυγαν από περιοχές που κατέλαβε η Γερμανία, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν Εβραίοι (198.000).[14] Όλα τα εδάφη που εισέβαλε ο Κόκκινος Στρατός προσαρτήθηκαν στη Σοβιετική Ένωση (μετά από μια νοθευμένη εκλογή)[16][17] και χωρίστηκαν μεταξύ της Λευκορωσικής Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας και της Ουκρανικής Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας, με εξαίρεση την περιοχή Βίλνο, η οποία μεταφέρθηκε στην κυρίαρχη Λιθουανία για αρκετούς μήνες και στη συνέχεια προσαρτήθηκε από τη Σοβιετική Ένωση με τη μορφή της Λιθουανικής Σοβιετικής Σοσιαλιστικής Δημοκρατίας στις 3 Αυγούστου 1940.[18] Μετά τη γερμανική εισβολή στη Σοβιετική Ένωση το 1941, τα περισσότερα από τα πολωνικά εδάφη που προσαρτήθηκαν από τους Σοβιετικούς προσκολλήθηκαν στη διευρυμένο Γενικό Κυβερνείο.[19] Μετά το τέλος του πολέμου, τα σύνορα της Πολωνίας μετατοπίστηκαν σημαντικά προς τα δυτικά.[20]

Μεταχείριση των Πολωνών πολιτών υπό τη γερμανική κατοχή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Generalplan Ost, Lebensraum και απέλαση των Πολωνών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύρια λήμματα: Ναζιστικά εγκλήματα κατά του πολωνικού έθνους και Ολοκαύτωμα στην Πολωνία

Για μήνες πριν από την έναρξη του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου το 1939, γερμανικές εφημερίδες και ηγέτες διεξήγαγαν μια εθνική και διεθνή εκστρατεία προπαγάνδας κατηγορώντας τις πολωνικές αρχές ότι οργανώνουν ή ανέχονται τη βίαιη εθνοκάθαρση των εθνοτικών Γερμανών που ζουν στην Πολωνία.[21] Ο Βρετανός πρέσβης Σερ Χάουαρντ Γουίλιαμ Κέναρντ έστειλε τέσσερις δηλώσεις τον Αύγουστο του 1939 στο Χάλιφαξ σχετικά με τους ισχυρισμούς του Χίτλερ για τη μεταχείριση των Γερμανών στην Πολωνία, όπου είχε καταλήξει στο συμπέρασμα ότι όλοι οι ισχυρισμοί του Χίτλερ και των Ναζί ήταν υπερβολές ή ψευδείς ισχυρισμοί.[22]

Εθνοκάθαρση της δυτικής Πολωνίας, με τους Πολωνούς να οδηγούνται στα τρένα υπό τη συνοδεία του γερμανικού στρατού, το 1939.

Από την αρχή, η εισβολή στην Πολωνία από τη ναζιστική Γερμανία προοριζόταν ως εκπλήρωση του μελλοντικού σχεδίου του γερμανικού Ράιχ, το οποίο περιγράφεται από τον Αδόλφο Χίτλερ στο βιβλίο του Ο Αγών μου ως Lebensraum («Ζωτικός χώρος») για τους Γερμανούς στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη.[9] Ο στόχος της κατοχής ήταν να μετατραπεί η πρώην επικράτεια της Πολωνίας σε εθνοτικά γερμανικό «χώρο διαβίωσης», με απέλαση και εξόντωση του μη γερμανικού πληθυσμού, ή υποβιβάζοντάς τους στο καθεστώς των σκλάβων εργατών.[23][24][25] Ο στόχος του γερμανικού κράτους υπό τη ναζιστική ηγεσία κατά τη διάρκεια του πολέμου ήταν να καταστρέψει εντελώς τον πολωνικό λαό και έθνος[26] και η τύχη του πολωνικού λαού, καθώς και η τύχη πολλών άλλων Σλάβων, περιγράφεται στη γενοκτονία[27][28] Generalplan Ost (Γενικό Σχέδιο για την Ανατολή) και στο στενά συνδεδεμένο Generalsiedlungsplan (Γενικό Σχέδιο Αποίκησης).[29] Για μια περίοδο 30 ετών, περίπου 12,5 εκατομμύρια Γερμανοί θα εγκαθίσταντο εκ νέου στις σλαβικές περιοχές, συμπεριλαμβανομένης της Πολωνίας, με ορισμένες εκδοχές του προγράμματος να απαιτούν την επανεγκατάσταση τουλάχιστον 100 εκατομμυρίων Γερμανών σε χρονικό βάθος ενός αιώνα. Οι Σλάβοι κάτοικοι αυτών των εδαφών θα εξαλείφονταν ως αποτέλεσμα πολιτικών γενοκτονίας και οι επιζώντες θα εγκαθίσταντο εκ νέου πιο ανατολικά, σε λιγότερο φιλόξενες περιοχές της Ευρασίας, πέρα από τα Ουράλια Όρη, όπως η Σιβηρία. Κατά την εκπλήρωση του σχεδίου, κανένας Σλάβος ή Εβραίος δεν θα παρέμενε στην Κεντρική και Ανατολική Ευρώπη. Το Generalplan Ost, ουσιαστικά ένα μεγάλο σχέδιο για τη διενέργεια εθνοκάθαρσης, χωρίστηκε σε δύο μέρη, το Kleine Planung («Μικρό Σχέδιο»), κάλυψε δράσεις που θα γίνονταν κατά τη διάρκεια του πολέμου και το Grosse Planung («Μεγάλο Σχέδιο»), για δράσεις που θα διεξάγονταν μετά τον πόλεμο.[30][31] Το σχέδιο προέβλεπε ότι διαφορετικά ποσοστά των διαφόρων κατακτηθέντων εθνών θα υποστούν γερμανοποίηση, θα αποβληθούν και θα απελαθούν στα βάθη της Ρωσίας και θα υποστούν άλλες φρικτές μοίρες, συμπεριλαμβανομένης της σκόπιμης πείνας και της δολοφονίας, το καθαρό αποτέλεσμα των οποίων θα εξασφάλιζε στις κατακτημένες περιοχές έναν μη αναστρέψιμο γερμανικό χαρακτήρα.[32][33] Για ένα μεγαλύτερο χρονικό διάστημα, περίπου μόνο 3-4 εκατομμύρια Πολωνοί, όλοι οι οποίοι θα θεωρούνταν κατάλληλοι για γερμανοποίηση, θα επιτρεπόταν να διαμένουν στο πρώην έδαφος της Πολωνίας.[34]

Δημόσια εκτέλεση Πολωνών πολιτών που συνελήφθησαν τυχαία σε μπλόκο δρόμου στο γερμανοκρατούμενο Μπίντγκοστς, το Σεπτέμβριο του 1939.

Τα σχέδια αυτά άρχισαν να εφαρμόζονται σχεδόν αμέσως μετά τον έλεγχο της Πολωνίας από τα γερμανικά στρατεύματα. Ήδη από τον Οκτώβριο του 1939, πολλοί Πολωνοί εκδιώχθηκαν από τα προσαρτημένα εδάφη για να κάνουν χώρο για τους Γερμανούς αποικιστές..[9] Μόνο εκείνοι οι Πολωνοί που είχαν επιλεγεί για γερμανοποίηση, περίπου 1,7 εκατομμύρια, συμπεριλαμβανομένων χιλιάδων παιδιών που είχαν απαχθεί από τους γονείς τους, είχαν τη δυνατότητα να παραμείνουν[35] και αν αντιστέκονταν σε αυτό, έπρεπε να σταλούν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης, επειδή «το γερμανικό αίμα δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί προς το συμφέρον ενός ξένου έθνους». Μέχρι τα τέλη του 1940, τουλάχιστον 325.000 Πολωνοί από προσαρτημένα εδάφη αναγκάστηκαν να εγκαταλείψουν το μεγαλύτερο μέρος της περιουσίας τους και να επανεγκατασταθούν βίαια στο Γενικό Κυβερνείο. Υπήρχαν πολυάριθμοι θάνατοι μεταξύ των πολύ νεαρών και των πολύ ηλικιωμένων, πολλοί από τους οποίους είτε χάθηκαν καθ΄ οδόν είτε χάθηκαν σε αυτοσχέδια στρατόπεδα διέλευσης, όπως εκείνα στις πόλεις Ποτουλίτσε, Σμούκαλ και Τόρουν. Οι απελάσεις συνεχίστηκαν το 1941, με άλλους 45.000 Πολωνούς να αναγκάζονται να μετακινηθούν προς τα ανατολικά, αλλά μετά τη γερμανική εισβολή στη Σοβιετική Ένωση, οι απελάσεις επιβραδύνθηκαν, καθώς όλο και περισσότερα τρένα εκτράπηκαν για στρατιωτικό ανεφοδιασμό, αντί να διατεθούν για μεταφορά πληθυσμού. Παρ΄ όλα αυτά, στα τέλη του 1942 και το 1943, πραγματοποιήθηκαν επίσης εκτοπισμοί μεγάλης κλίμακας στο Γενικό Κυβερνείο, επηρεάζοντας τουλάχιστον 110.000 Πολωνούς στην περιοχή Ζάμοστς-Λούμπλιν. Δεκάδες χιλιάδες εκδιωχθέντες, χωρίς μέρος να πάνε, απλώς φυλακίστηκαν στα στρατόπεδα συγκέντρωσης του Άουσβιτς (Οσφιέντσιμ) και του Μαϊντάνεκ. Μέχρι το 1942, ο αριθμός των νέων Γερμανών αφιχθέντων στην Πολωνία πριν από τον πόλεμο είχε ήδη φτάσει τα δύο εκατομμύρια.[36]

Στα ναζιστικά σχέδια ήταν επίσης η εξολόθρευση των 3.3 εκατομμυρίων Εβραίων. Η εξολόθρευση της μη εβραϊκής πλειοψηφίας σχεδιάστηκε για το μακροπρόθεσμο διάστημα και ξεκίνησε μέσω της μαζικής δολοφονίας της πολιτικής, θρησκευτικής και πνευματικής της ελίτ στην αρχή, η οποία είχε σκοπό να καταστήσει τον σχηματισμό οποιασδήποτε οργανωμένης αντίστασης από πάνω προς τα κάτω πιο δύσκολη. Επιπλέον, ο πληθυσμός των κατεχόμενων περιοχών επρόκειτο να υποβιβαστεί στον ρόλο ενός ανειδίκευτου εργατικού δυναμικού για την υπό γερμανικό έλεγχο βιομηχανία και γεωργία..[9] Αυτό συνέβη παρά τη φυλετική θεωρία που θεωρούσε ψευδώς ότι οι περισσότεροι Πολωνοί ηγέτες ήταν στην πραγματικότητα «γερμανικού αίματος»[37] και εν μέρει λόγω αυτού, με το επιχείρημα ότι το γερμανικό αίμα δεν πρέπει να χρησιμοποιείται στην υπηρεσία ενός ξένου έθνους.

Αφού η Γερμανία έχασε τον πόλεμο, το Διεθνές Στρατιωτικό Δικαστήριο στη Δίκη της Νυρεμβέργης και το Ανώτατο Εθνικό Δικαστήριο της Πολωνίας κατέληξαν στο συμπέρασμα ότι ο στόχος των γερμανικών πολιτικών στην Πολωνία - η εξόντωση των Πολωνών και των Εβραίων - είχε «όλα τα χαρακτηριστικά της γενοκτονίας στο βιολογικό νόημα αυτού του όρου».[38][39]

Κατάλογος Γερμανών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: Deutsche Volksliste
Πινακίδα Nur für Deutsche («Μόνο για Γερμανούς»), στο τραμ της γραμμής 8 της Κρακοβίας.

Ο Κατάλογος Γερμανών (Deutsche Volksliste) ταξινόμησε τους πρόθυμους Πολωνούς πολίτες σε τέσσερις ομάδες ατόμων με εθνοτική γερμανική κληρονομιά. Η ομάδα 1 περιελάμβανε τους λεγόμενους Γερμανούς που είχαν ενεργό ρόλο στον αγώνα για τη γερμανοποίηση της Πολωνίας. Η ομάδα 2 περιελάμβανε εκείνους τους Γερμανούς που δεν είχαν πάρει τόσο ενεργό ρόλο, αλλά είχαν «διατηρήσει» τα γερμανικά τους χαρακτηριστικά. Η ομάδα 3 περιλάμβανε άτομα φερόμενης γερμανικής καταγωγής που είχαν «πολωνοποιηθεί», αλλά τα οποία πίστευαν πως θα μπορούσαν να τα κερδίσουν πίσω στη Γερμανία. Αυτή η ομάδα περιελάμβανε επίσης άτομα μη γερμανικής καταγωγής παντρεμένα με Γερμανούς ή μέλη μη πολωνικών ομάδων που θεωρήθηκαν επιθυμητά για την πολιτική τους στάση και τα φυλετικά χαρακτηριστικά τους. Η ομάδα 4 αποτελούταν από άτομα γερμανικής καταγωγής που είχαν ενωθεί πολιτικά με τους Πολωνούς.

Μετά την εγγραφή στον Κατάλογο, άτομα από τις ομάδες 1 και 2 έγιναν αυτόματα Γερμανοί πολίτες. Τα άτομα από την Ομάδα 3 απέκτησαν γερμανική υπηκοότητα αν είχαν υποβληθεί σε ανάκληση. Τα άτομα από την Ομάδα 4 έλαβαν γερμανική ιθαγένεια μέσω διαδικασιών πολιτογράφησης. Η αντίσταση στη γερμανοποίηση αποτελούσε προδοσία επειδή «το γερμανικό αίμα δεν πρέπει να χρησιμοποιηθεί προς το συμφέρον ενός ξένου έθνους» και τέτοια άτομα στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Τα άτομα που δεν ήταν επιλέξιμα για τον Κατάλογο ταξινομήθηκαν ως ανιθαγενείς και όλοι οι Πολωνοί από την κατεχόμενη περιοχή, δηλαδή από το Γενικό Κυβερνείο της Πολωνίας, ως διακριτοί από το ενσωματωμένο έδαφος, ταξινομήθηκαν ως μη προστατευόμενοι.

Ενθάρρυνση των εθνοτικών διαμαχών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Σύμφωνα με την απογραφή της Πολωνίας του 1931, από έναν προπολεμικό πληθυσμό 35 εκατομμυρίων, το 66% μιλούσαν την πολωνική γλώσσα ως μητρική τους γλώσσα και οι περισσότεροι από τους Πολωνούς γηγενείς ομιλητές ήταν Ρωμαιοκαθολικοί. Όσον αφορά τον υπόλοιπο πληθυσμό, το 15% ήταν Ουκρανοί, το 8,5% Εβραίοι, το 4,7% Λευκορώσοι και το 2,2% Γερμανοί..[9][40] Οι Γερμανοί σκόπευαν να εκμεταλλευτούν το γεγονός ότι η Δεύτερη Πολωνική Δημοκρατία ήταν μια εθνοτικά ποικιλόμορφη επικράτεια και η πολιτική τους είχε ως στόχο να «διαιρέσει και να κατακτήσει» τον εθνοτικά ποικιλόμορφο πληθυσμό της κατεχόμενης πολωνικής επικράτειας, για να αποτρέψει τη δημιουργία μιας ενοποιημένης αντίστασης. Μία από τις προσπάθειες διχασμού του πολωνικού έθνους ήταν η δημιουργία μιας νέας εθνικότητας που ονομαζόταν «Γκοράλενφολκ» (Goralenvolk). Ορισμένες μειονότητες, όπως οι Κασούβιοι, εγγράφηκαν με τη βία στο Deutsche Volksliste, ως μέτρο για την αντιστάθμιση των απωλειών στη Βέρμαχτ (σε αντίθεση με τους Πολωνούς, τα μέλη της Deutsche Volksliste ήταν επιλέξιμα για στρατιωτική στρατολόγηση).[41]

Πολωνοί καθηγητές φυλάσσονται από μέλη της μεραρχίας εθνοτικών Γερμανών Selbstschutz πριν την εκτέλεση τους.

Σε ένα απόρρητο υπόμνημα, «Η μεταχείριση των φυλετικών αλλοδαπών στην Ανατολή», με ημερομηνία 25 Μαΐου 1940, ο Χάινριχ Χίμλερ, επικεφαλής της Σούτσσταφφελ, έγραψε: «Πρέπει να χωρίσουμε τις διαφορετικές εθνοτικές ομάδες της Ανατολής σε πολλά μέρη και κομματιάσουμε τις ομάδες όσο το δυνατόν περισσότερο».[42]

Καταναγκαστική εργασία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: Καταναγκαστική εργασία υπό τη γερμανική κυριαρχία κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο

Σχεδόν αμέσως μετά την εισβολή, οι Γερμανοί άρχισαν να στρατολογούν με τη βία τους εργάτες. Οι Εβραίοι επιλέχθηκαν για να επιδιορθώσουν τις καταστροφές του πολέμου ήδη από τον Οκτώβριο, με τις γυναίκες και τα παιδιά ηλικίας 12 ετών και άνω να χρειαστεί να δουλεύουν. Οι βάρδιες θα μπορούσαν να διαρκέσουν μισή ημέρα και με μικρή αποζημίωση. Οι εργάτες, Εβραίοι, Πολωνοί και άλλοι, απασχολούνταν σε επιχειρήσεις που ανήκαν στην Σούτσσταφφελ (όπως τα Γερμανικά Έργα Πολεμικού Εξοπλισμού, η Deutsche Ausrustungswerke, κ.α.), αλλά και σε πολλές ιδιωτικές γερμανικές εταιρείες - όπως οι Messerschmitt, Junkers, Siemens και IG Farben.[43]

Οι καταναγκαστικοί εργάτες υπέστησαν αυστηρά μέτρα διακρίσεων. Στις 8 Μαρτίου 1940 ανακοινώθηκαν τα πολωνικά διατάγματα που χρησιμοποιήθηκαν ως νομική βάση για ξένους εργάτες στη Γερμανία.[44] Τα διατάγματα απαιτούσαν από τους Πολωνούς να φορούν αναγνωριστικά μωβ «P» στα ρούχα τους, τους έθεσαν σε απαγόρευση κυκλοφορίας και τους απαγόρευαν να χρησιμοποιούν δημόσιες συγκοινωνίες, καθώς και πολλά γερμανικά κέντρα «πολιτιστικής ζωής» και «χώρους διασκέδασης» (συμπεριλαμβανομένων εκκλησιών και εστιατορίων)..[9] Οι σεξουαλικές σχέσεις μεταξύ Γερμανών και Πολωνών απαγορεύτηκαν ως Rassenschande (φυλετική μόλυνση) υπό ποινή θανάτου. Για να τους κρατήσουν διαχωρισμένους από τον γερμανικό πληθυσμό, συχνά στεγάζονταν σε χωριστούς στρατώνες πίσω από συρματοπλέγματα.

  • Σήμα «P» των Πολωνών καταναγκαστικών εργατών.
    Σήμα «P» των Πολωνών καταναγκαστικών εργατών.
  • Αφίσα στα γερμανικά και στα πολωνικά που αναφέρει τα διατάγματα των υποχρεώσεων εργασίας.
    Αφίσα στα γερμανικά και στα πολωνικά που αναφέρει τα διατάγματα των υποχρεώσεων εργασίας.

Η έλλειψη εργατών στη γερμανική πολεμική οικονομία έγινε κρίσιμη ειδικά μετά την ήττα της Γερμανίας στη μάχη του Στάλινγκραντ το 1942-1943. Αυτό οδήγησε στην αυξημένη χρήση των κρατουμένων ως καταναγκαστικών εργατών στις γερμανικές βιομηχανίες.[45] Μετά τη γερμανική εισβολή και κατοχή στην πολωνική επικράτεια, τουλάχιστον 1,5 εκατομμύριο Πολωνοί πολίτες, συμπεριλαμβανομένων των εφήβων, έγιναν εργάτες στη Γερμανία, λίγοι κατ΄ επιλογή τους..[9] Ο ιστορικός Γιαν Τ. Γκρος εκτιμά ότι «όχι περισσότερο από το 15 τοις εκατό» των Πολωνών εργατών προσφέρθηκαν να εργαστούν στη Γερμανία.[46] Συνολικά 2,3 εκατομμύρια Πολωνοί πολίτες, συμπεριλαμβανομένων 300.000 αιχμαλώτων πολέμου, απελάθηκαν στη Γερμανία ως καταναγκαστικοί εργάτες.[47] Έτειναν να εργάζονται περισσότερες ώρες για χαμηλότερους μισθούς από τους Γερμανούς ομολόγους τους.

Στρατόπεδα συγκέντρωσης και εξόντωσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Δείτε επίσης: Γερμανικά στρατόπεδα στην κατεχόμενη Πολωνία κατά το Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
Ο Πολωνός Φραγκισκανός, Άγιος Μαξιμίλιαν Κόλμπε, στο Άουσβιτς, προσφέρθηκε να πεθάνει στη θέση ενός άλλου κρατουμένου.

Ένα δίκτυο στρατοπέδων συγκέντρωσης των Ναζί δημιουργήθηκε σε γερμανικά ελεγχόμενα εδάφη, πολλά από αυτά στην κατεχόμενη Πολωνία, συμπεριλαμβανομένου ενός από τα μεγαλύτερα και πιο διαβόητα, του Άουσβιτς (Οσφιέντσιμ). Αυτά τα στρατόπεδα σχεδιάστηκαν επίσημα ως στρατόπεδα εργασίας και πολλά έφεραν το σύνθημα Arbeit macht frei («Η εργασία φέρνει ελευθερία»).[43] Μόνο υψηλόβαθμοι αξιωματούχοι γνώριζαν ότι ένας από τους σκοπούς ορισμένων εκ των στρατοπέδων, γνωστά ως στρατόπεδα εξόντωσης (ή στρατόπεδα θανάτου), ήταν η μαζική δολοφονία των ανεπιθύμητων μειονοτήτων.[48][49][50] Επίσημα, οι κρατούμενοι χρησιμοποιήθηκαν σε επιχειρήσεις όπως η παραγωγή συνθετικού καουτσούκ, όπως στην περίπτωση ενός εργοστασίου που ανήκε στην IG Farben, της οποίας οι εργάτες προέρχονταν από το στρατόπεδο του Άουσβιτς ή του Μονόβιτς.[51] Εργάτες από στρατόπεδα συγκέντρωσης εργάστηκαν κυριολεκτικά μέχρι θανάτου. σε αυτό που ήταν γνωστό ως εξόντωση μέσω εργασίας.[52]

Το Άουσβιτς έλαβε την πρώτη ομάδα 728 Πολωνών στις 14 Ιουνίου 1940, που μεταφέρθηκε από μια υπερπλήρη φυλακή στο Τάρνουφ. Μέσα σε ένα χρόνο, ο πολωνικός φυλακισμένος πληθυσμός αριθμούσε χιλιάδες και άρχισε να εξοντώνεται, συμπεριλαμβανομένου του πρώτου πειράματος αερίου τον Σεπτέμβριο του 1941..[9] Σύμφωνα με τον Πολωνό ιστορικό Φραντσίσεκ Πίπερ, περίπου 140.000-150.000 Πολωνοί πέρασαν από το Άουσβιτς, με περίπου τους μισούς να πεθαίνουν εκεί λόγω εκτελέσεων, ιατρικών πειραμάτων ή λόγω πείνας και ασθενειών. Περίπου 100.000 Πολωνοί φυλακίστηκαν στο στρατόπεδο εξόντωσης του Μαϊντάνεκ, με παρόμοιο ποσοστό θνησιμότητας. Περίπου 30.000 Πολωνοί πέθαναν στο Μαουτχάουζεν, από 20.000 στο Ζάξενχαουζεν και στο Γκρος-Ρόζεν, από 17.000 στο Νόιενγκαμμε και στο Ράβενσμπρικ, 10.000 στο Νταχάου και δεκάδες χιλιάδες πέθαναν σε άλλα στρατόπεδα και φυλακές.

Ολοκαύτωμα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύρια λήμματα: Εβραϊκά γκέτο στην γερμανοκρατούμενη Πολωνία και Ολοκαύτωμα στην Πολωνία
Ανακοίνωση θανατικής ποινής το 1941 για Εβραίους που πιάστηκαν εκτός του Γκέτο και για τους Πολωνούς που βοήθησαν τους Εβραίους.

Μετά την εισβολή στην Πολωνία το 1939, το μεγαλύτερο μέρος των 3,5 εκατομμυρίων Πολωνοεβραίων συγκεντρώθηκαν και τοποθετήθηκαν σε νεοσύστατα γκέτο από τη Ναζιστική Γερμανία. Το σύστημα των γκέτο δεν ήταν βιώσιμο, καθώς στα τέλη του 1941 οι Εβραίοι δεν είχαν χρήματα για να πληρώσουν την Σούτσσταφφελ για παράδοση τροφίμων και δεν είχαν καμία ευκαιρία να διατηρήσουν τα κέρδη τους.[53] Στις 20 Ιανουαρίου 1942, στη Διάσκεψη της Βάνζεε, που πραγματοποιήθηκε κοντά στο Βερολίνο, περιγράφηκαν νέα σχέδια για τη συνολική γενοκτονία των Εβραίων, γνωστή ως «Τελική Λύση του Εβραϊκού Ζητήματος».[54] Το πρόγραμμα εξολόθρευσης ονομάστηκε Επιχείρηση Ράινχαρντ.[55] Τρία μυστικά στρατόπεδα εξόντωσης δημιουργήθηκαν ειδικά για την Επιχείρηση Ράινχαρντ - Τρεμπλίνκα, Μπέλζεκ και Σομπίμπουρ.[56] Εκτός από τα στρατόπεδα της Επιχείρησης Ράινχαρντ, εγκαταστάσεις μαζικής θανάτωσης ,όπως θαλάμοι αερίου που χρησιμοποιούν το Zyklon B, προστέθηκαν στο στρατόπεδο συγκέντρωσης Μαϊντάνεκ τον Μάρτιο του 1942 και στη συνέχεια στο Άουσβιτς και στο Χέλμνο.[50]

Πολιτιστική γενοκτονία

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύρια λήμματα: Πολωνικός πολιτισμός κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου και Πολιτιστική γενοκτονία

Η Ναζιστική Γερμανία ασχολήθηκε σε μια συγκεντρωμένη προσπάθεια να καταστρέψει τον πολωνικό πολιτισμό. Για το σκοπό αυτό, πολλά πολιτιστικά και εκπαιδευτικά ιδρύματα έκλεισαν ή καταστράφηκαν, από σχολεία και πανεπιστήμια, μνημεία και βιβλιοθήκες μέχρι εργαστήρια και μουσεία. Πολλοί υπάλληλοι των εν λόγω ιδρυμάτων συνελήφθησαν και εκτελέστηκαν ως μέρος ευρύτερων διώξεων της πολωνικής πνευματικής ελίτ. Η εκπαίδευση των παιδιών από την Πολωνία περιορίστηκε σε μερικά χρόνια στοιχειώδους εκπαίδευσης, όπως περιγράφεται στο υπόμνημα του Χίμλερ του Μαΐου του 1940: «Ο μοναδικός στόχος αυτής της σχολικής εκπαίδευσης είναι να τους διδάξει απλή αριθμητική, τίποτα πάνω από τον αριθμό 500, να γράφουν το όνομά τους και το δόγμα ότι είναι θεϊκός νόμος να υπακούς τους Γερμανούς... Δεν πιστεύω ότι η ανάγνωση είναι επιθυμητή»..[9]

Εξόντωση της ελίτ

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Φωτογραφίες από το Μαύρο Βιβλίο της Πολωνίας, που δημοσιεύθηκε στο Λονδίνο το 1942 από την πολωνική εξόριστη κυβέρνηση.

Οι κατάλογοι της προγραφής (Sonderfahndungsbuch Polen, «Ειδικό Βιβλίο Δίωξης»), που εκπονήθηκαν πριν από την έναρξη του πολέμου, εντόπισαν περισσότερα από 61.000 μέλη των Πολωνών ηγετών της ελίτ και της ιντελιγκέντσια που θεωρήθηκαν μη φιλικά προς τη Γερμανία.[57] Ήδη κατά τη διάρκεια της γερμανικής εισβολής του 1939, οι ειδικές μονάδες της Σούτσσταφφελ και της αστυνομίας (Einsatzgruppen) είχαν επιφορτιστεί με τη σύλληψη ή τη δολοφονία όσων αντιστέκονταν στους Γερμανούς..[9] Βοηθήθηκαν από ορισμένες τακτικές γερμανικές στρατιωτικές μονάδες και δυνάμεις «αυτοάμυνας» αποτελούμενες από μέλη της γερμανικής μειονότητας στην Πολωνία, τους Φόλκσντοϊτσε (Volksdeutsche). Η πολιτική του ναζιστικού καθεστώτος για τη δολοφονία ή την καταστολή της εθνοτικής πολωνικής ελίτ ήταν γνωστή ως Επιχείρηση Τάννενμπεργκ.[58] Αυτό περιελάμβανε όχι μόνο εκείνους που αντιστέκονταν ενεργά, αλλά και εκείνους που μπορούσαν απλά να το κάνουν λόγω της κοινωνικής θέσης τους. Ως αποτέλεσμα, δεκάδες χιλιάδες άνθρωποι που βρέθηκαν «ένοχοι» ότι ήταν εκπαιδευμένοι (μέλη της ιντελιγκέντσια, από κληρικούς έως κυβερνητικούς αξιωματούχους, γιατρούς, δασκάλους και δημοσιογράφους) ή πλούσιοι (γαιοκτήμονες, ιδιοκτήτες επιχειρήσεων, κ.ο.κ.) είτε εκτελέστηκαν επί τόπου, μερικές φορές σε μαζικές εκτελέσεις ή φυλακίστηκαν, ορισμένοι με προορισμό τα στρατόπεδα συγκέντρωσης. Μερικές από τις μαζικές εκτελέσεις ήταν ενέργειες εκδίκησης για ενέργειες της πολωνικής αντίστασης, με τους Γερμανούς αξιωματούχους να τηρούν την αρχή της συλλογικής ενοχής και να θεωρούν ολόκληρες τις κοινότητες υπεύθυνες για τις ενέργειες των αγνώστων δραστών.

Μία από τις πιο διαβόητες γερμανικές επιχειρήσεις ήταν η Außerordentliche Befriedungsaktion (εν συντομία AB-Aktion, γερμανικά για Ειδική Ειρήνευση), μια γερμανική εκστρατεία κατά τη διάρκεια του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου που στόχευε σε Πολωνούς ηγέτες και την ιντελιγκέντσια, συμπεριλαμβανομένων πολλών καθηγητών πανεπιστημίων, δασκάλων και ιερέων.[59][60] Την άνοιξη και το καλοκαίρι του 1940, περισσότεροι από 30.000 Πολωνοί συνελήφθησαν από τις γερμανικές αρχές της γερμανοκρατούμενης Πολωνίας..[9] Αρκετές χιλιάδες εκτελέστηκαν έξω από τη Βαρσοβία, στο δάσος Καμπίνος δάσος κοντά στο Παλμίρι, και εντός πόλης στη φυλακή Πάβιακ. Οι περισσότεροι από τους υπόλοιπους στάλθηκαν σε διάφορα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης. Μαζικές συλλήψεις και πυροβολισμοί Πολωνών διανοουμένων και ακαδημαϊκών περιελάμβαναν την Επιχείρηση Κράκαου[61][62] και τις εκτελέσεις καθηγητών και επιστημόνων στο Λβιβ.[63][64]

Δημόσια εκτέλεση Πολωνών ιερέων και αμάχων στην Πλατεία της Παλιάς Αγοράς του Μπίντγκος στις 9 Σεπτεμβρίου 1939.

Οι Ναζί δίωξαν επίσης την Καθολική Εκκλησία στην Πολωνία και άλλες μικρότερες θρησκείες.

Η ναζιστική πολιτική απέναντι στην Εκκλησία ήταν στα σκληρότερα της στα εδάφη που προσαρτήθηκαν στην Ευρύτερη Γερμανία, όπου ξεκίνησαν τη συστηματική διάλυση της Εκκλησίας - σύλληψη των ηγετών της, εξορία των κληρικών της, κλείσιμο των εκκλησιών, των μοναστηριών και των μονών της. Πολλοί κληρικοί και μοναχές δολοφονήθηκαν ή στάλθηκαν σε στρατόπεδα συγκέντρωσης και εργασίας..[9] Ήδη το 1939, το 80% των Καθολικών κληρικών της περιοχής Βάρτεγκαου είχε απελαθεί σε στρατόπεδα συγκέντρωσης. Ο πρωθυπουργός της Πολωνίας, Καρδινάλιος Αύγουστος Χλοντ, υπέβαλε στο Βατικανό επίσημη αναφορά για τις διώξεις της Πολωνικής Εκκλησίας.[65] Στις τελευταίες του παρατηρήσεις για τον Πάπα Πίο ΙΒ΄, ο Χλοντ έγραψε: «Ο Χίτλερ στοχεύει στη συστηματική και ολική καταστροφή της Καθολικής Εκκλησίας στα ... εδάφη της Πολωνίας που έχουν ενσωματωθεί στο Ράιχ...».[66] Οι μικρότερες Ευαγγελικές εκκλησίες της Πολωνίας υπέφεραν επίσης. Ολόκληρος ο προτεσταντικός κλήρος της Σιλεσίας του Τσιέσιν συνελήφθη και απελάθηκε σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στο Μαουτχάουζεν, στο Μπούχενβαλντ, στο Νταχάου και στο Οράνιεμπουργκ. Οι διαμαρτυρόμενοι ηγέτες του κλήρου που χάθηκαν σε αυτές τις εκκαθαρίσεις περιελάμβαναν τον ακτιβιστή φιλανθρωπίας Κάρολ Κούλις, τον καθηγητή θεολογίας Έντμουντ Μπούρσε και τον Επίσκοπο της Ευαγγελικής Εκκλησίας της Ομολογίας του Άουγκσμπουργκ στην Πολωνία, Γιούλιους Μπούρσε.

Κάλεσμα αγοριών στο κύριο στρατόπεδο συγκέντρωσης των παιδιών στο Λοτζ (Kinder-KZ Litzmannstadt). Ένα υπο-στρατόπεδο ήταν το KZ Dzierżązna, για πολωνικά κορίτσια ηλικίας έως οκτώ ετών.

Γερμανοποίηση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύρια λήμματα: Γερμανοποίηση στην Πολωνία (1939-1945), Πολωνικές περιοχές που προσαρτήθηκαν από τη ναζιστική Γερμανία και Απομάκρυνση των Πολωνών από τη ναζιστική Γερμανία
Δείτε επίσης: Γερμανοποίηση, Απαγωγή παιδιών από τη ναζιστική Γερμανία, και Kinder KZ

Στα εδάφη που προσαρτήθηκαν από τη Ναζιστική Γερμανία, ιδίως όσον αφορά τα δυτικότερα ενσωματωμένα εδάφη - το λεγόμενο Ράιχσγκαου Βάρτελαντ - οι Ναζί είχαν ως στόχο την πλήρη «γερμανοποίηση», δηλαδή την πλήρη πολιτιστική, πολιτική, οικονομική και κοινωνική αφομοίωση. Η πολωνική γλώσσα απαγορεύτηκε να διδάσκεται ακόμη και σε δημοτικά σχολεία. Ορόσημα από δρόμους μέχρι πόλεις μετονομάστηκαν μαζικά (το Λοτζ έγινε Litzmannstadt και ούτω καθεξής). Αναλήφθηκαν όλοι οι τρόποι των πολωνικών επιχειρήσεων μέχρι τα πιο μικρά καταστήματα, με τους ιδιοκτήτες σπάνια να αποζημιώνονται..[9] Πινακίδες που αναρτόνταν σε δημόσιους χώρους απαγόρευαν στους μη Γερμανούς να εισέλθουν σε αυτά τα μέρη προειδοποιώντας: «Απαγορεύεται η είσοδος στους Πολωνούς, τους Εβραίους και τα σκυλιά», ή το Nur für Deutsche («Μόνο για Γερμανούς»), που βρίσκονταν συνήθως σε πολλές δημόσιες υπηρεσίες και σε χώρους όπως τραμ, πάρκα, καφετέριες, κινηματογράφοι, θέατρα και άλλα.[67][68]

Οι Ναζί παρακολουθούσαν τα πολωνικά παιδιά που είχαν σκανδιναβικά φυλετικά χαρακτηριστικά.[69] Υπολογίζεται ότι συνολικά 50.000 παιδιά, κατά πλειοψηφία προερχόμενα από ορφανοτροφεία και ανάδοχα σπίτια στις προσαρτημένες περιοχές, αλλά μερικά αρπαγμένα από τους γονείς τους, εντάχθηκαν σε ειδικό πρόγραμμα γερμανοποίησης..[9] Πολωνές γυναίκες απελάθηκαν στη Γερμανία ως καταναγκαστικές εργάτριες και οι οποίες ήταν έγκυες ήταν ένα κοινό θύμα αυτής της πολιτικής, με τα βρέφη τους να αρπάζονται τακτικά.[70] Εάν το παιδί περνούσε τη σειρά φυλετικών, σωματικών και ψυχολογικών εξετάσεων, θα στέλνοταν στη Γερμανία για «γερμανοποίηση».

Τουλάχιστον 4.454 παιδιά έλαβαν νέα γερμανικά ονόματα,[71] τους απαγορεύτηκε να χρησιμοποιούν την πολωνική γλώσσα[72] και επανεκπαιδεύτηκαν σε ναζιστικά ιδρύματα..[9] Λίγα επανενώθηκαν ξανά με τις αρχικές τους οικογένειες. Εκείνοι που θεωρήθηκαν ακατάλληλοι για γερμανοποίηση επειδή «δεν ήταν αρκετά Άρειοι» στέλνονταν σε ορφανοτροφεία ή ακόμη και σε στρατόπεδα συγκέντρωσης όπως το Άουσβιτς, όπου πολλοί έχασαν τη ζωή τους, όπου συχνά σκοτώνονταν με ενδοκαρδιακές ενέσεις φαινόλης. Για τους Πολωνούς καταναγκαστικούς εργάτες, σε ορισμένες περιπτώσεις, εάν από την εξέταση των γονέων προέκυπτε ότι το παιδί μπορεί να μην είναι «φυλετικά πολύτιμο», η μητέρα εξαναγκαζόταν να κάνει άμβλωση.[70] Τα βρέφη που δεν περνούσαν τα πρότυπα, μεταφέρονταν σε ένα κρατικό ορφανοτροφείο (Ausländerkinder-Pflegestätte), όπου πολλά πέθαναν από την έλλειψη τροφής.[73]

Αντίσταση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: Πολωνικό κίνημα αντίστασης στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο
Πρώιμη αντάρτικη μονάδα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου, υπό την εποπτεία του Χένρικ «Χούμπαλ» Ντομπζάνσκι, χειμώνας του 1939.

Παρά τη στρατιωτική ήττα του πολωνικού στρατού τον Σεπτέμβριο του 1939, η ίδια η πολωνική κυβέρνηση δεν παραδόθηκε ποτέ, αλλά απομακρύνθηκε στη Δύση, όπου δημιούργησε την πολωνική εξόριστη κυβέρνηση..[9] Η εξόριστη κυβέρνηση εκπροσωπήθηκε στην κατεχόμενη Πολωνία από την Κυβερνητική Αντιπροσωπεία για την Πολωνία.[74] Ο κύριος ρόλος του πολιτικού κλάδου του υπόγειου κράτους ήταν να διατηρήσει τη συνέχεια του πολωνικού κράτους στο σύνολό του, συμπεριλαμβανομένων των θεσμών του. Στα ιδρύματα αυτά περιλαμβάνονται η αστυνομία, τα δικαστήρια και τα σχολεία.[75] Μέχρι τα τελευταία χρόνια του πολέμου, η πολιτική δομή του Υπόγειου Κράτους περιλάμβανε ένα υπόγειο κοινοβούλιο, διοίκηση, δικαστικό σώμα (δικαστήρια και αστυνομία), δευτεροβάθμια και ανώτερη εκπαίδευση, και υποστήριξε διάφορες πολιτιστικές δραστηριότητες, όπως έκδοση εφημερίδων και βιβλίων, υπόγεια θέατρα, διαλέξεις, εκθέσεις, συναυλίες και διαφύλαξη διαφόρων έργων τέχνης.[76] Ασχολήθηκε επίσης με την παροχή κοινωνικών υπηρεσιών, συμπεριλαμβανομένου του άπορου εβραϊκού πληθυσμού (μέσω του συμβουλίου για την ενίσχυση των Εβραίων, ή Ζεγκότα). Μέσω της Διεύθυνσης Πολιτικής Αντίστασης (1941-1943) ο πολιτικός βραχίονας συμμετείχε επίσης σε μικρότερες πράξεις αντίστασης, όπως μικρά σαμποτάζ, αν και το 1943 το τμήμα αυτό συγχωνεύθηκε με τη Διεύθυνση Κρυφής Αντίστασης, σχηματίζοντας την Διεύθυνση Υπόγειας Αντίστασης, υποκείμενη στον Πολωνικό Εσωτερικό Στρατό (Armia Krajowa).

Ένα γερμανικό Panther tank που καταλήφθηκε από Πολωνούς κατά τη διάρκεια της Εξέγερσης της Βαρσοβίας το 1944.

Σε απάντηση στην κατοχή, οι Πολωνοί δημιούργησαν ένα από ταμεγαλύτερα υπόγεια κινήματα στην Ευρώπη..[9][77] Η αντίσταση στη ναζιστική γερμανική κατοχή ξεκίνησε σχεδόν αμέσως. Ο Εσωτερικός Στρατός (στα πολωνικά Armia Krajowa ή AK), πιστός στην πολωνική εξόριστη κυβέρνηση στο Λονδίνο και στρατιωτικός βραχίονας του πολωνικού υπόγειου κράτους, σχηματίστηκε από μια σειρά από μικρότερες ομάδες το 1942.[78] Υπήρχε επίσης ο Λαϊκός Στρατός (πολωνικά: Armia Ludowa ή AL), ο οποίος υποστηριζόταν από τη Σοβιετική Ένωση και ελεγχόταν από το Πολωνικό Εργατικό Κόμμα (πολωνικά: Polska Partia Robotnicza ή PPR), αν και σημαντικά μικρότερος σε αριθμό από τον Εσωτερικό Στρατό. Τον Φεβρουάριο του 1942, όταν δημιουργήθηκε ο Εσωτερικός Στρατός, αριθμούσε περίπου 100.000 μέλη. Στις αρχές του 1943, είχε φτάσει σε δύναμη περίπου 200.000. Το καλοκαίρι του 1944 όταν ξεκίνησε η Επιχείρηση Καταιγίδα, ο Εσωτερικός Στρατός έφτασε τους υψηλότερους αριθμούς μελών. Οι εκτιμήσεις για τα μέλη του Εσωτερικού Στρατού κατά το πρώτο εξάμηνο του 1944 και το καλοκαίρι εκείνου του έτους ποικίλλουν, με περίπου 400.000 να είναι σύνηθες. Με την επικείμενη άφιξη του σοβιετικού στρατού, ο Εσωτερικός Στρατός ξεκίνησε την Εξέγερση της Βαρσοβίας εναντίον του γερμανικού στρατού την 1η Αυγούστου 1944. Η εξέγερση, που έλαβε λίγη βοήθεια από τις γειτονικές Σοβιετικές δυνάμεις, τελικά απέτυχε, μειώνοντας σημαντικά τη δύναμη και τη θέση του Εσωτερικού Στρατού. Περίπου 200.000 Πολωνοί, οι περισσότεροι πολίτες, έχασαν τη ζωή τους στην εξέγερση.[79]

Επίδραση στον πολωνικό πληθυσμό

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ο πολωνικός άμαχος πληθυσμός υπέφερε υπό τη γερμανική κατοχή με πολλούς τρόπους. Μεγάλοι αριθμοί εκδιώχθηκαν από τη γη που προοριζόταν για γερμανικό αποικισμό και αναγκάστηκαν να εγκατασταθούν στην περιοχή του Γενικού Κυβερνείου. Εκατοντάδες χιλιάδες Πολωνοί απελάθηκαν στη Γερμανία για καταναγκαστική εργασία στη βιομηχανία και τη γεωργία, όπου πολλές χιλιάδες πέθαναν. Οι Πολωνοί στρατολογήθηκαν επίσης για εργασία στην Πολωνία και κρατήθηκαν σε στρατόπεδα εργασίας σε όλη τη χώρα, και πάλι με υψηλό ποσοστό θανάτου. Υπήρχε μια γενική έλλειψη τροφής, καυσίμων για θέρμανση και ιατρικών προμηθειών, και ως εκ τούτου υπήρξε υψηλό ποσοστό θανάτων στον πολωνικό πληθυσμό. Τέλος, χιλιάδες Πολωνοί σκοτώθηκαν ως αντίποινα για αντιστασιακές επιθέσεις σε γερμανικές δυνάμεις ή για άλλους λόγους. Συνολικά, περίπου τρία εκατομμύρια Πολωνοί πέθαναν ως αποτέλεσμα της γερμανικής κατοχής, περισσότερο από το 10% του προπολεμικού πληθυσμού. Όταν αυτοί προστίθενται στα τρία εκατομμύρια Πολωνοεβραίους που σκοτώθηκαν ως θέμα πολιτικής από τους Γερμανούς, η Πολωνία έχασε περίπου το 22% του πληθυσμού της, το υψηλότερο ποσοστό οποιασδήποτε ευρωπαϊκής χώρας στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο.[80][81]

Γκρέμισμα του τοίχου στην Οδό Σφιεντοκσίσκα όπως φαίνεται από την Οδό Μαρσαουκόφσκα στην «Άρεια πλευρά» του Γκέτο της Βαρσοβίας, 1940

Η Πολωνία είχε μεγάλο εβραϊκό πληθυσμό και, σύμφωνα με το Νόρμαν Ντέιβις, περισσότεροι Εβραίοι σκοτώθηκαν και διασώθηκαν στην Πολωνία, από ότι σε οποιοδήποτε άλλο έθνος, με τον αριθμό διασώσεων συνήθως να κυμαίνεται μεταξύ 100.000 και 150.000.[82] Χιλιάδες Πολωνοί έχουν τιμηθεί ως Δίκαιοι των Εθνών, οι οποίοι αποτελούν το μεγαλύτερο εθνικό σώμα.[83] Όταν η Υπηρεσία Πληροφοριών του Εσωτερικού Στρατού ανακάλυψε την αληθινή μοίρα των ανθρώπων που μεταφέρονταν από το εβραϊκό γκέτο, το συμβούλιο για την ενίσχυση των Εβραίων (Ζεγκότα) ιδρύθηκε στα τέλη του 1942, σε συνεργασία με εκκλησιαστικές ομάδες. Ο οργανισμός έσωσε χιλιάδες Εβραίους. Δόθηκε έμφαση στην προστασία των παιδιών, καθώς ήταν σχεδόν αδύνατο να παρέμβουν άμεσα εναντίον των πολύ φρουρούμενων μεταφορών. Οι Γερμανοί εφάρμοσαν αρκετούς διαφορετικούς νόμους για να χωρίσουν τους Πολωνούς και τους Εβραίους στα γκέτο, με τους Πολωνούς να ζουν στην «Άρεια Πλευρά» και τους Εβραίους να ζουν στην «Εβραϊκή Πλευρά». Παρά τον κίνδυνο θανάτου πολλοί Πολωνοί διακινδύνευαν τη ζωή τους πλαστογραφώντας «Άρεια Χαρτιά» για τους Εβραίους, για να τους κάνουν να εμφανίζονται ως μη Εβραίοι Πολωνοί, ώστε να μπορούν να ζουν στην πλευρά των Άρειων και να αποφύγουν τη ναζιστική δίωξη.[84] Ένας άλλος νόμος που εφαρμόστηκε από τους Γερμανούς ήταν ότι στους Πολωνούς απαγορεύονταν να αγοράζουν από εβραϊκά καταστήματα, όπου αν το έκαναν θα στέλνονταν για εκτέλεση.[85] Τα εβραϊκά παιδιά κατανεμήθηκαν επίσης σε ασφαλή σπίτια και δίκτυα εκκλησιών. Τα εβραϊκά παιδιά συχνά τοποθετούνταν σε ορφανοτροφεία και μοναστήρια εκκλησιών.[86]

Περίπου τρία εκατομμύρια εθνικοί Πολωνοί πολίτες έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια του πολέμου, από τους οποίους περισσότεροι από δύο εκατομμύρια ήταν εθνοτικοί Πολωνοί (οι υπόλοιποι ήταν κυρίως Ουκρανοί και Λευκορώσοι). Η συντριπτική πλειονότητα αυτών που σκοτώθηκαν ήταν άμαχοι και σκοτώθηκαν κυρίως από τις ενέργειες της Ναζιστικής Γερμανίας και της Σοβιετικής Ένωσης.[87][88]

Εκτός από τη μεταφορά τους σε ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, οι περισσότεροι Πολωνοί πέθαναν μέσω εκστρατειών βομβαρδισμού, μαζικών εκτελέσεων, καταναγκαστικής πείνας, εκδικητικών δολοφονιών, κακής υγείας και δουλείας. Μαζί με το Άουσβιτς-Μπιρκενάου, τα κύρια έξι στρατόπεδα εξόντωσης στην κατεχόμενη Πολωνία χρησιμοποιήθηκαν κυρίως για να εξοντώσουν τους Εβραίους. Το στρατόπεδο συγκέντρωσης του Στούτχοφ χρησιμοποιήθηκε για μαζική εξόντωση των Πολωνών. Ένας αριθμός πολιτικών στρατοπέδων εργασίας (Gemeinschaftslager) για τους Πολωνούς (Polenlager) δημιουργήθηκε εντός της πολωνικής επικράτειας. Πολλοί Πολωνοί πέθαναν σε γερμανικά στρατόπεδα. Οι πρώτοι μη Γερμανοί κρατούμενοι στο Άουσβιτς ήταν Πολωνοί, οι οποίοι ήταν η πλειονότητα των κρατουμένων εκεί μέχρι το 1942 όταν άρχισε η συστηματική δολοφονία των Εβραίων. Η πρώτη δολοφονία με δηλητηριώδες αέριο στο Άουσβιτς περιελάμβανε 300 Πολωνούς και 700 Σοβιετικούς αιχμαλώτους πολέμου. Πολλοί Πολωνοί και άλλοι Ευρωπαίοι της Κεντρικής και Ανατολικής Ευρώπης στάλθηκαν επίσης σε στρατόπεδα συγκέντρωσης στη Γερμανία: πάνω από 35.000 στο Νταχάου, 33.000 στο στρατόπεδο για γυναίκες στο Ράβενσμπρικ, 30.000 στο Μαουτχάουζεν και 20.000 στο Ζάξενχαουζεν.[89]

Ο πληθυσμός στην επικράτεια του Γενικού Κυβερνείου αρχικά ήταν περίπου 12 εκατομμύρια σε μια έκταση 94.000 τετραγωνικών χιλιομέτρων, αλλά αυτός αυξήθηκε καθώς περίπου 860.000 Πολωνοί και Εβραίοι εκδιώχθηκαν από τις προσαρτημένες γερμανικές περιοχές και «επανεγκαταστάθηκαν» στο Γενικό Κυβερνείο. Η αντιστάθμιση αυτή ήταν η γερμανική εκστρατεία εξόντωσης της πολωνικής ιντελιγκέντσια και άλλων στοιχείων που πίστευαν πως ενδεχομένως θα αντιστέκονταν (π.χ. Επιχείρηση Τάννενμπεργκ). Από το 1941, η ασθένειες και η πείνα άρχισαν επίσης να μειώνουν τον πληθυσμό. Πολωνοί απελάθηκαν σε μεγάλο αριθμό για να εργαστούν με καταναγκαστική εργασία στη Γερμανία και τελικά περίπου ένα εκατομμύριο απελάθηκαν και πολλοί πέθαναν στη Γερμανία.

Μεταχείριση των Πολωνών πολιτών υπό τη σοβιετική κατοχή

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: Σοβιετική καταπίεση Πολωνών πολιτών (1939-1946)
Δείτε επίσης: Σοβιετική προσάρτηση της Ανατολικής Γαλικίας, της Βολυνίας και της Βόρειας Βουκοβίνα
Αναγνώριση εθνοτικών Γερμανών κρατουμένων που σφαγιάστηκαν από τη Σοβιετική μυστική αστυνομία του ΛΚΕΥ κοντά στην Ταρνοπολ τον Ιούλιο του 1941.

Μέχρι το τέλος του Πολωνικού Αμυντικού Πολέμου, η Σοβιετική Ένωση κατέλαβε το 52,1% του εδάφους της Πολωνίας (~ 200.000) χλμ2), με πάνω από 13.700.000 κατοίκους. Οι εκτιμήσεις ποικίλλουν. Η Καθηγήτρια Ελζμπιέτα Τρέλα-Μάζουρ δίνει τους ακόλουθους αριθμούς σχετικά με την εθνοτική σύνθεση αυτών των περιοχών: 38% Πολωνοί (περ. 5,1 εκατομμύρια άνθρωποι), 37% Ουκρανοί, 14,5% Λευκορώσοι, 8,4% Εβραίοι, 0,9% Ρώσοι και 0,6% Γερμανοί. Υπήρχαν επίσης 336.000 πρόσφυγες από περιοχές που κατέλαβε η Γερμανία, οι περισσότεροι από τους οποίους ήταν Εβραίοι (198.000).[14] Οι περιοχές που καταλήφθηκαν από την ΕΣΣΔ προσαρτήθηκαν στην σοβιετική επικράτεια, με εξαίρεση την περιοχή Βίλνο, η οποία μεταφέρθηκε στη Λιθουανία, αν και σύντομα προσκολλήθηκε στην ΕΣΣΔ όταν η Λιθουανία έγινε σοβιετική δημοκρατία.

Αρχικά, η σοβιετική κατοχή κέρδισε υποστήριξη μεταξύ ορισμένων μελών των γλωσσικών μειονοτήτων που είχαν υποστεί τις εθνικιστικές πολιτικές της Δεύτερης Πολωνικής Δημοκρατίας. Μεγάλο μέρος του ουκρανικού πληθυσμού χαιρέτισε αρχικά την ένωση με τη Σοβιετική Ουκρανία, διότι είκοσι χρόνια νωρίτερα η απόπειρα αυτοδιάθεσης τους απέτυχε τόσο κατά τη διάρκεια του Πολωνικού-Ουκρανικού Πολέμου όσο και του Σοβιετικού-Ουκρανικού Πολέμου.[90]

Υπήρχαν μεγάλες ομάδες προπολεμικών Πολωνών πολιτών, ιδίως νέων Εβραίων και, σε μικρότερο βαθμό, Ουκρανών αγροτών, οι οποίοι είδαν τη σοβιετική δύναμη ως ευκαιρία να ξεκινήσουν πολιτική ή κοινωνική δραστηριότητα εκτός των παραδοσιακών εθνικών ή πολιτιστικών ομάδων τους. Ο ενθουσιασμός τους όμως εξασθένησε με τον καιρό, καθώς έγινε σαφές ότι οι σοβιετικές καταστολές στόχευαν εξίσου σε όλες τις ομάδες, ανεξάρτητα από την πολιτική τους στάση.[91]

Ο Βρετανός ιστορικός Σιμόν Σεμπάγκ Μοντεφιόρε δηλώνει ότι η σοβιετική τρομοκρατία στα κατεχόμενα ανατολικά πολωνικά εδάφη ήταν τόσο σκληρή και τραγική όσο των Ναζί στα δυτικά. Οι Σοβιετικές αρχές αντιμετώπισαν βάναυσα εκείνους που υπήρχε ενδεχόμενο να αντιταχθούν στην κυριαρχία τους, εκτοπίζοντας μέχρι τις 10 Νοεμβρίου 1940 περίπου το 10% του συνολικού πληθυσμού του Κρέσι, ενώ το 30% αυτών απελάθηκαν νεκροί μέχρι το 1941.[92] Συνέλαβαν και φυλάκισαν περίπου 500.000 Πολωνούς κατά τη διάρκεια του 1939-1941, συμπεριλαμβανομένων πρώην αξιωματούχων, αξιωματικών και φυσικών «εχθρών του λαού» όπως κληρικούς, αλλά και ευγενείς και διανοούμενους. Οι Σοβιετικοί εκτέλεσαν επίσης περίπου 65.000 Πολωνούς. Οι στρατιώτες του Κόκκινου Στρατού και οι αξιωματικοί τους συμπεριφέρθηκαν σαν κατακτητές, λεηλατώντας και κλέβοντας πολωνικούς θησαυρούς. Όταν ο Στάλιν ενημερώθηκε για αυτό, απάντησε: «Εάν δεν υπάρχει κακή βούληση, αυτοί [οι στρατιώτες] μπορούν να συγχωρεθούν».[93]

Σε μια διαβόητη σφαγή, το Λαϊκό Κομισαριάτο Εσωτερικών Υποθέσεων (ΛΚΕΥ) - η σοβιετική μυστική αστυνομία - εκτέλεσε συστηματικά 21.768 Πολωνούς, μεταξύ των οποίων 14.471 πρώην Πολωνοί αξιωματούχοι, συμπεριλαμβανομένων πολιτικών ηγετών, κυβερνητικών αξιωματούχων και διανοούμενων. Περίπου 4.254 από αυτούς ανακαλύφθηκαν σε μαζικούς τάφους στο δάσος Κάτιν από τους Ναζί το 1943, οι οποίοι στη συνέχεια κάλεσαν μια διεθνή ομάδα ουδέτερων αντιπροσώπων και γιατρών να μελετήσουν τα πτώματα και να επιβεβαιώσουν τη σοβιετική ενοχή, αλλά τα ευρήματα από τη μελέτη καταγγέλθηκαν από τους Συμμάχους ως «Ναζιστική προπαγάνδα». 

Αφίσα προπαγάνδας σοβιετικοποίησης που απευθύνεται στον πολωνικό ουκρανικό πληθυσμό. Το κείμενο έχει την ένδειξη «Εκλογείς των εργαζομένων! Ψηφίστε για ένταξη της Δυτικής Ουκρανίας στη Σοβιετική Ουκρανία».

Η Σοβιετική Ένωση έπαψε να αναγνωρίζει το πολωνικό κράτος στην αρχή της εισβολής. Ως αποτέλεσμα, οι δύο κυβερνήσεις δεν κήρυξαν ποτέ επίσημα πόλεμο μεταξύ τους. Επομένως, οι Σοβιετικοί δεν χαρακτήρισαν τους Πολωνούς στρατιωτικούς κρατούμενους ως αιχμάλωτους πολέμου αλλά ως αντάρτες ενάντια στη νέα νόμιμη κυβέρνηση της Δυτικής Ουκρανίας και της Δυτικής Λευκορωσίας.[n] Οι Σοβιετικοί σκότωσαν δεκάδες χιλιάδες Πολωνούς αιχμαλώτους πολέμου. Ορισμένοι, όπως ο στρατηγός Γιούζεφ Ολσίνα-Βιλτσίνσκι, ο οποίος συνελήφθη, ανακρίθηκε και πυροβολήθηκε στις 22 Σεπτεμβρίου, εκτελέστηκαν κατά τη διάρκεια της ίδιας της εκστρατείας. Στις 24 Σεπτεμβρίου, οι Σοβιετικοί σκότωσαν 42 υπαλλήλους και ασθενείς πολωνικού στρατιωτικού νοσοκομείου στο χωριό Γκραμπόβιετς, κοντά στο Ζάμοστς. Οι Σοβιετικοί εκτέλεσαν επίσης όλους τους Πολωνούς αξιωματικούς που αιχμαλώτισαν μετά τη Μάχη του Σατσκ, στις 28 Σεπτεμβρίου. Πάνω από 20.000 Πολωνοί στρατιωτικοί και πολίτες χάθηκαν στη Σφαγή του Κάτιν.[94][95]

Οι Πολωνοί και οι Σοβιετικοί αποκατέστησαν τις διπλωματικές σχέσεις το 1941, μετά τη Συμφωνία Σικόρσκι-Μάισκι, αλλά οι Σοβιετικοί τις έσπασαν ξανά το 1943, αφού η πολωνική κυβέρνηση ζήτησε ανεξάρτητη εξέταση των τάφων του Κάτιν που είχαν ανακαλυφθεί πρόσφατα. Οι Σοβιετικοί στη συνέχεια άσκησαν πιέσεις στους Δυτικούς Συμμάχους για να αναγνωρίσουν την φιλοσοβιετική πολωνική κυβέρνηση μαριονέτα της Βάντα Βασιλέφσκα στη Μόσχα.[96]

Στις 28 Σεπτεμβρίου 1939, η Σοβιετική Ένωση και η Γερμανία άλλαξαν τους μυστικούς όρους του Συμφώνου Μολότωφ - Ρίμπεντροπ. Μετέφεραν τη Λιθουανία στη σοβιετική σφαίρα επιρροής και μετατόπισαν τα σύνορα στην Πολωνία προς τα ανατολικά, δίνοντας στη Γερμανία περισσότερα εδάφη.[97] Με αυτή τη ρύθμιση, που συχνά περιγράφεται ως ένας τέταρτος διαμελισμός της Πολωνίας,[95] η Σοβιετική Ένωση εξασφάλισε σχεδόν όλη την πολωνική επικράτεια ανατολικά της γραμμής των ποταμών Πίσα, Νάρεφ, Δυτικού Μπουγκ και Σαν. Αυτό ανερχόταν σε περίπου 200.000 τετραγωνικά χιλιόμετρα γης, που κατοικούταν από το 13,5 εκατομμύρια Πολωνούς πολίτες.[98]

Ο Κόκκινος Στρατός είχε αρχικά σπείρει σύγχυση μεταξύ των ντόπιων, ισχυριζόμενος ότι έφτασαν για να σώσουν την Πολωνία από τους Ναζί.[99] Η προέλασή τους εξέπληξε τις πολωνικές κοινότητες και τους ηγέτες τους, οι οποίοι δεν είχαν ενημερωθεί πώς να ανταποκριθούν σε μια εισβολή Μπολσεβίκων. Οι Πολωνοί και Εβραίοι πολίτες ίσως στην αρχή προτιμούσαν ένα σοβιετικό καθεστώς από ένα γερμανικό,[100] αλλά οι Σοβιετικοί σύντομα αποδείχθηκαν εχθρικοί και καταστροφικοί απέναντι στον πολωνικό λαό και τον πολιτισμό τους, όπως οι Ναζί.[101][102] Άρχισαν τη δήμευση, την κρατικοποίηση και την αναδιανομή όλων των ιδιωτικών και κρατικών πολωνικών περιουσιών.[103] Κατά τη διάρκεια των δύο ετών μετά την προσάρτηση, συνέλαβαν περίπου 100.000 Πολωνούς πολίτες και απέλασαν μεταξύ 350.000 και 1.500.000, εκ των οποίων μεταξύ 150.000 και 1.000.000 πέθαναν, κυρίως πολίτες.[b][104][105]

Αναδασμός γης και κολεκτιβοποίηση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Η σοβιετική βάση υποστήριξης ενισχύθηκε από ένα πρόγραμμα αναδασμού της γης που ξεκίνησε από τους Σοβιετικούς, στο οποίο οι περισσότεροι ιδιοκτήτες μεγάλων στρεμμάτων γης χαρακτηρίστηκαν «κουλάκοι» και έχασαν τη γη τους, η οποία στη συνέχεια διαιρέθηκε μεταξύ φτωχότερων αγροτών.

Ωστόσο, οι σοβιετικές αρχές ξεκίνησαν τότε μια εκστρατεία αναγκαστικής κολεκτιβοποίησης, η οποία ακύρωσε σε μεγάλο βαθμό τα προηγούμενα κέρδη από τον αναδασμό της γης, καθώς οι αγρότες γενικά δεν ήθελαν να ενταχθούν στις φάρμες Κολχός, ούτε να δώσουν τις καλλιέργειες τους δωρεάν για να εκπληρώσουν τα επιβαλλόμενα από το κράτος μερίδια.

Απομάκρυνση Πολωνών κυβερνητικών και κοινωνικών θεσμών

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ενώ οι Γερμανοί επέβαλαν τις πολιτικές τους με βάση τον ρατσισμό, η σοβιετική διοίκηση δικαιολόγησε τις σταλινικές πολιτικές της προσελκύοντας τη σοβιετική ιδεολογία,[106] η οποία στην πραγματικότητα σήμαινε την πλήρη σοβιετικοποίηση της περιοχής. Αμέσως μετά την κατάκτησή της ανατολικής Πολωνίας, οι σοβιετικές αρχές ξεκίνησαν μια εκστρατεία σοβιετικοποίησης[107][108] των νεοαποκτηθέντων περιοχών. Όχι αργότερα από αρκετές εβδομάδες μετά την παράδοση των τελευταίων πολωνικών μονάδων, στις 22 Οκτωβρίου 1939, οι Σοβιετικοί διοργάνωσαν εκλογές στο, υπό τον έλεγχο της Μόσχας, Ανώτατο Σοβιέτ (νομοθετικό σώμα) της Δυτικής Λευκορωσίας και της Δυτικής Ουκρανίας.[109] Το αποτέλεσμα της στημένης ψηφοφορίας ήταν να γίνει νομιμοποίηση της σοβιετικής προσάρτησης της ανατολικής Πολωνίας.[110]

Στη συνέχεια, όλα τα θεσμικά όργανα του αποσυναρμολογημένου πολωνικού κράτους έκλεισαν και άνοιξαν εκ νέου υπό τους διορισμένους από τους Σοβιετικούς εποπτικούς φορείς. Το Πανεπιστήμιο του Λβουφ και πολλά άλλα σχολεία άνοιξαν ξανά σύντομα, αλλά ξανάρχισαν εκ νέου ως σοβιετικοί θεσμοί αντί να συνεχίσουν την παλιά τους κληρονομιά. Το Πανεπιστήμιο του Λβουφ αναδιοργανώθηκε σύμφωνα με τα Βιβλία Καταστατικών για τα Σοβιετικά Ανώτατα Σχολεία. Τα δίδακτρα, που μαζί με τις παραδόσεις πολωνοφιλίας του ιδρύματος, κράτησαν το πανεπιστήμιο απρόσιτο για το μεγαλύτερο μέρος του αγροτικού πληθυσμού της Ουκρανίας, καταργήθηκαν και άνοιξαν αρκετές νέες έδρες, ιδίως οι έδρες της ρωσικής γλώσσας και λογοτεχνίας. Άνοιξαν επίσης οι έδρες του μαρξισμού-λενινισμού, του διαλεκτικού και του ιστορικού υλισμού που στόχευαν στην ενίσχυση της σοβιετικής ιδεολογίας.[14] Οι σπουδές πολωνικής λογοτεχνίας και γλωσσας καταργήθηκαν από τις σοβιετικές αρχές. Σε αυτές προστέθηκαν σαράντα πέντε νέα μέλη της σχολής και μεταφέρθηκαν από άλλα ιδρύματα της Σοβιετικής Ουκρανίας, κυρίως από τα πανεπιστήμια του Χάρκοβο και του Κιέβου. Στις 15 Ιανουαρίου 1940 το Πανεπιστήμιο του Λβιβ άνοιξε ξανά και άρχισε να διδάσκει σύμφωνα με τα σοβιετικά προγράμματα σπουδών.[111]

Ταυτόχρονα, οι σοβιετικές αρχές προσπάθησαν να αφαιρέσουν τα ίχνη της πολωνικής ιστορίας της περιοχής, εξαλείφοντας πολλά από αυτά που είχαν κάποια σχέση με το πολωνικό κράτος ή ακόμη και τον πολωνικό πολιτισμό γενικότερα.[14] Στις 21 Δεκεμβρίου 1939, το πολωνικό νόμισμα αποσύρθηκε από την κυκλοφορία χωρίς ανταλλαγή με το νεοσύστατο ρούβλι, πράγμα που σήμαινε ότι ολόκληρος ο πληθυσμός της περιοχής έχασε όλες τις οικονομίες μιας ζωής σε μια νύχτα.[112]

Όλα τα μέσα ενημέρωσης ελέγχονταν από τη Μόσχα. Οι σοβιετικές αρχές εφάρμοσαν ένα πολιτικό καθεστώς παρόμοιο με αστυνομοκρατία,[113][114][115][116] βασισμένο στην τρομοκρατία. Όλα τα πολωνικά κόμματα και οι οργανώσεις διαλύθηκαν. Μόνο το Κομμουνιστικό Κόμμα επιτράπηκε να υπάρχει, μαζί με οργανώσεις που υπάγονταν σε αυτό.

Όλες οι οργανωμένες θρησκείες διώχθηκαν. Όλες οι επιχειρήσεις καταλήφθηκαν από το κράτος, ενώ η γεωργία έγινε συλλογική.

Κυβέρνηση του τρόμου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ένα εγγενές μέρος της σοβιετικοποίησης ήταν μια διακυβέρνηση τρόμου που ξεκίνησε από το Λαϊκό Κομισαριάτο Εσωτερικών Υποθέσεων και άλλες σοβιετικές υπηρεσίες. Τα πρώτα θύματα της νέας τάξης ήταν περίπου 250.000 Πολωνοί αιχμάλωτοι πολέμου που συνελήφθησαν από την ΕΣΣΔ κατά τη διάρκεια και μετά τον Πολωνικό Αμυντικό Πόλεμο (βλ. Πολωνοί αιχμάλωτοι πολέμου στη Σοβιετική Ένωση μετά το 1939). Δεδομένου ότι η Σοβιετική Ένωση δεν υπέγραψε καμία διεθνή σύμβαση σχετικά με τους νόμους του πολέμου, τους αρνήθηκε το καθεστώς των αιχμαλώτων πολέμου και αντ΄ αυτού σχεδόν όλοι οι αιχμάλωτοι αξιωματικοί δολοφονήθηκαν (βλ. Σφαγή του Κάτιν) ή στάλθηκαν στο Γκουλάγκ.[117] Χαμηλόβαθμοι στρατιώτες που ήταν μέρος εθνοτικών μειονοτήτων που ζούσαν στα εδάφη που η Σοβιετική Ένωση σχεδίαζε να προσαρτήσει απελευθερώθηκαν και τους επετράπη να επιστρέψουν στο σπίτι τους. Όσοι ζούσαν στη γερμανική ζώνη κατοχής μεταφέρθηκαν στους Γερμανούς. Οι «στρατιωτικοί έποικοι» εξαιρέθηκαν από την απελευθέρωση τους. Περίπου 23.000 αιχμάλωτοι πολέμου διαχωρίστηκαν από τους υπόλοιπους και στάλθηκαν για την κατασκευή ενός αυτοκινητόδρομου, με προγραμματισμένη απελευθέρωση τον Δεκέμβριο του 1939. Χιλιάδες άλλοι θα έπεφταν θύματα σφαγών κρατουμένων από το ΛΚΕΥ στα μέσα του 1941, μετά την εισβολή της Γερμανίας στη Σοβιετική Ένωση. 

Παρόμοιες πολιτικές εφαρμόστηκαν και στον άμαχο πληθυσμό. Οι σοβιετικές αρχές θεώρησαν την υπηρεσία για το προπολεμικό πολωνικό κράτος ως «έγκλημα κατά της επανάστασης»[118] και «αντεπαναστατική δραστηριότητα»[119] και στη συνέχεια άρχισαν να συλλαμβάνουν μεγάλο αριθμό Πολωνών ιντελιγκέντσια, πολιτικών, δημοσίων υπαλλήλων και επιστημόνων, αλλά και απλών ανθρώπων που θεωρούνταν ύποπτοι ότι αποτελούν απειλή για τη σοβιετική διακυβέρνηση. Μεταξύ των συλληφθέντων μελών της πολωνικής ιντελιγκέντσια ήταν οι πρώην πρωθυπουργοί Λέον Κοζουόφσκι και Αλεξάντερ Πρίστορ, καθώς και ο Στανίσουαφ Γκράπσκι, ο Στανίσουαφ Γκουονμπίνσκι και η οικογένεια Μπατσέφσκι. Αρχικά, το ΛΚΕΥ στόχευε κυρίως σε πιθανούς πολιτικούς αντιπάλους, όμως μέχρι τον Ιανουάριο του 1940 στόχευσε με την εκστρατεία του και στους πιθανούς συμμάχους τους, συμπεριλαμβανομένων των Πολωνών κομμουνιστών και σοσιαλιστών. Μεταξύ των συλληφθέντων ήταν οι Βουαντίσουαφ Μπρονιέφσκι, Αλεξάντερ Βατ, Ταντέους Πάιπερ, Λεόπολντ Λέβιν, Ανάτολ Στερν, Τεόντορ Παρνίτσκι, Μάριαν Τσουχνόφσκι και πολλοί άλλοι.[120]

Απέλαση

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κατά τη διάρκεια του 1942-1945, σχεδόν 30.000 Πολωνοί απελάθηκαν από τη Σοβιετική Ένωση στο Καράτσι (τότε υπό βρετανική κυριαρχία). Αυτή η φωτογραφία δείχνει ένα μνημείο για τους πρόσφυγες που πέθαναν στο Καράτσι και θάφτηκαν στο νεκροταφείο του Καράτσι.

Το 1940 και το πρώτο εξάμηνο του 1941, οι Σοβιετικοί απέλασαν περισσότερους από 1.200.000 Πολωνούς, οι περισσότεροι σε τέσσερις μαζικές απελάσεις. Η πρώτη απέλαση πραγματοποιήθηκε στις 10 Φεβρουαρίου 1940, με περισσότερους από 220.000 να στέλνονται στη βόρεια Ευρωπαϊκή Ρωσία, η δεύτερη στις 13 Απριλίου 1940, όπου 320.000 στάλθηκαν κυρίως στο Καζακστάν, η τρίτη τον Ιούνιο - Ιούλιο του 1940, όπου ο αριθμός ανήλθε σε περισσότερους από 240.000 και η τέταρτη συνέβη τον Ιούνιο του 1941, όπου ο αριθμός ανήλθε σε 300.000. Με την επανέναρξη των Πολωνικών-Σοβιετικών διπλωματικών σχέσεων το 1941, προσδιορίστηκε, με βάση τις σοβιετικές πληροφορίες, ότι περισσότεροι από 760.000 από τους απελαθέντες είχαν πεθάνει - ένα μεγάλο μέρος αυτών των νεκρών ήταν παιδιά, που αποτελούν το ένα τρίτο περίπου των απελαθέντων.[121]

Περίπου 100.000 πρώην Πολωνοί πολίτες συνελήφθησαν κατά τη διάρκεια των δύο ετών της σοβιετικής κατοχής. Οι φυλακές σύντομα έγιναν ασφυκτικά υπερπλήρης,[91] με κρατούμενους ύποπτους για αντισοβιετικές δραστηριότητες και το ΛΚΕΥ έπρεπε να ανοίξει δεκάδες ad hoc χώρους φυλακών σε όλες σχεδόν τις πόλεις της περιοχής.[110] Το κύμα συλλήψεων οδήγησε σε αναγκαστική επανεγκατάσταση μεγάλων κατηγοριών ανθρώπων (κουλάκοι, Πολωνοί δημόσιοι υπάλληλοι, εργαζόμενοι στα δάση, καθηγητές πανεπιστημίων) στα στρατόπεδα εργασίας του Γκούλαγκ και σε οικισμούς εξορίας σε απομακρυσμένες περιοχές της Σοβιετικής Ένωσης.[108] Συνολικά περίπου ένα εκατομμύριο άνθρωποι στάλθηκαν προς τα ανατολικά σε τέσσερα μεγάλα κύματα απελάσεων. Σύμφωνα με τον Νόρμαν Ντέιβις,[122] σχεδόν οι μισοί από αυτούς είχαν πεθάνει τη στιγμή που η Συμφωνία Σικόρσκι-Μάισκι υπογράφτηκε το 1941.

Σύμφωνα με το σοβιετικό νόμο, όλοι οι κάτοικοι της προσαρτημένης περιοχής, που ονομάστηκαν από τους Σοβιετικούς ως πολίτες της πρώην Πολωνίας,[123] απέκτησαν αυτόματα τη σοβιετική υπηκοότητα. Ωστόσο, η πραγματική ανάθεση υπηκοότητας απαιτούσε ακόμη τη συγκατάθεση του ατόμου και οι κάτοικοι πιέστηκαν έντονα για τέτοια συγκατάθεση.[124] Οι πρόσφυγες που ήθελαν να αποχωρήσουν απειλήθηκαν με επαναπατρισμό σε ελεγχόμενα από τους Ναζί εδάφη της Πολωνίας.[4][125][126]

Εκμετάλλευση των εθνοτικών εντάσεων

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Επιπλέον, οι Σοβιετικοί εκμεταλλεύτηκαν την προηγούμενη εθνοτική ένταση μεταξύ Πολωνών και άλλων εθνοτικών ομάδων, υποκινώντας και ενθαρρύνοντας τη βία εναντίον των Πολωνών, όπου καλούσαν τις μειονότητες να «διορθώσουν τα λάθη που είχαν υποστεί κατά τη διάρκεια είκοσι ετών πολωνικής κυριαρχίας». Η προπολεμική Πολωνία απεικονίστηκε ως καπιταλιστικό κράτος βασισμένο στην εκμετάλλευση των εργαζομένων και των εθνοτικών μειονοτήτων. Η σοβιετική προπαγάνδα ισχυρίστηκε ότι η αθέμιτη μεταχείριση των μη Πολωνών από τη Δεύτερη Πολωνική Δημοκρατία ήταν αιτιολογία του διαμελισμού της. Σοβιετικοί αξιωματούχοι προκάλεσαν ανοιχτά τους όχλους να εκτελέσουν δολοφονίες και ληστείες.[127] Οι αριθμός θανάτων της αρχικής, εμπνευσμένης από τη Σοβιετική Ενωση, τρομοκρατικής εκστρατείας παραμένει άγνωστος.

Αποκατάσταση του σοβιετικού ελέγχου

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Ενώ η επίσημη πολωνική κυριαρχία αποκαταστάθηκε σχεδόν αμέσως όταν οι δυνάμεις της Ναζιστικής Γερμανίας εκδιώχθηκαν το 1945, στην πραγματικότητα η χώρα παρέμεινε υπό σταθερό σοβιετικό έλεγχο, καθώς παρέμεινε υπό την κατοχή της Βόρειας Ομάδας Ενόπλων Δυνάμεων του Σοβιετικού Στρατού μέχρι το 1956. Μέχρι σήμερα τα γεγονότα αυτών και των επόμενων ετών είναι ένα από τα εμπόδια στις εξωτερικές σχέσεις Πολωνίας-Ρωσίας.

Θύματα

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Κύριο λήμμα: Θύματα του Β΄ Παγκοσμίου Πολέμου στην Πολωνία
Μνημείο Πεσόντων και Δολοφονημένων στην Ανατολή, Βαρσοβία

Περίπου 6 εκατομμύρια Πολωνοί πολίτες - σχεδόν το 21,4% του προπολεμικού πληθυσμού της Δεύτερης Πολωνικής Δημοκρατίας - πέθαναν μεταξύ του 1939 και του 1945.[128] Πάνω από το 90% των νεκρών αφορούσαν μη στρατιωτικές απώλειες, καθώς οι περισσότεροι πολίτες ήταν στόχοι διαφόρων εσκεμμένων ενεργειών από τους Γερμανούς και τους Σοβιετικούς.

Και οι δύο κατακτητές ήθελαν όχι μόνο να αποκτήσουν τα πολωνικά εδάφη, αλλά και να καταστρέψουν τον πολωνικό πολιτισμό και το πολωνικό έθνος συνολικά.[2]

Ο Ταντέους Πιοτρκόφσκι, Καθηγητής Κοινωνιολογίας στο Πανεπιστήμιο του Νιου Χάμσαϊρ προέβη σε επανεκτίμηση των θυμάτων της Πολωνίας στο Β΄ Παγκόσμιο Πόλεμο. Οι Πολωνοί νεκροί πολέμου περιλαμβάνουν 5.150.000 θύματα ναζιστικών εγκλημάτων κατά των εθνοτικών Πολωνών και του Ολοκαυτώματος, η μεταχείριση Πολωνών πολιτών από κατακτητές περιελάμβανε 350.000 θανάτους κατά τη διάρκεια της Σοβιετικής κατοχής το 1940-41 και περίπου 100.000 Πολωνοί σκοτώθηκαν το 1943-44 στην Ουκρανία. Από τους 100.000 Πολωνούς που σκοτώθηκαν στην Ουκρανία, 80.000 έχασαν τη ζωή τους κατά τη διάρκεια των σφαγών των Πολωνών στη Βολυνία και την Ανατολική Γαλικία από τον Ουκρανικό Επαναστατικό Στρατό. Οι απώλειες ανά εθνοτική ομάδα ήταν 3.100.000 Εβραίοι, 2.000.000 εθνοτικοί Πολωνοί και 500.000 Ουκρανοί και Λευκορώσοι.[87]

Τον Αύγουστο του 2009, οι ερευνητές του Πολωνικού Ινστιτούτου Εθνικής Μνήμης (ΙΕΜ) υπολόγισαν ότι οι νεκροί της Πολωνίας (συμπεριλαμβανομένων των Πολωνοεβραίων) ήταν μεταξύ 5,47 και 5,67 εκατομμυρίων (λόγω γερμανικών ενεργειών) και 150.000 (λόγω σοβιετικών ενεργειών), ή συνολικά περίπου 5,62 και 5,82 εκατομμύρια.

Η επίσημη έκθεση της πολωνικής κυβέρνησης που εκπονήθηκε το 1947 απαριθμούσε 6.028.000 θανάτους πολέμου από έναν πληθυσμό 27.007.000 εθνοτικών Πολωνών και Εβραίων. Αυτή η έκθεση αποκλείει τις απώλειες της Ουκρανίας και της Λευκορωσίας. Ωστόσο, ορισμένοι ιστορικοί στην Πολωνία πιστεύουν τώρα ότι οι πολωνικές απώλειες πολέμου ήταν τουλάχιστον 2 εκατομμύρια εθνοτικοί Πολωνοί και 3 εκατομμύρια Εβραίοι ως αποτέλεσμα του πολέμου.[129]

Μια άλλη εκτίμηση, Πολωνοί ως θύματα της ναζιστικής εποχής, που εκπονήθηκε από το Μουσείο Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ηνωμένων Πολιτειών, καταλογίζει 1.8 έως 1.9 εκατομμύριο Πολωνούς πολίτες νεκρούς και επιπλέον 3 εκατομμύρια Πολωνοεβραίους..[9]

Οι θάνατοι αιχμαλώτων πολέμου ανήλθαν σε 250.000, στη Γερμανία (120.000) και στην ΕΣΣΔ (130.000).[130]

Η γενοκτονία των Ρομά (porajmos) ανήλθε σε 35.000 άτομα.[131] Τα θύματα του Εβραϊκού Ολοκαυτώματος ανήλθαν σε 3.000.000.

Δείτε επίσης

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]

Παραπομπές

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
  1. ↑ Υπουργείο Εξωτερικών της Πολωνίας (2014). The German Occupation of Poland. Ουάσινγκτον: Dale Street Books. σελίδες 10–28. ISBN 9781941656105. 
  2. ↑ 2,0 2,1 Τζούντιθ Όλσακ-Γκλας (Ιανουάριος 1999). Review of Piotrowski's Poland's Holocaust. Sarmatian Review. http://www.ruf.rice.edu/~sarmatia/199/glass.html. «Ο Πιοτρκόφσκι υποστηρίζει ότι από την αρχή, ο σκοπός του Στάλιν ήταν να διασφαλίσει ότι μια ανεξάρτητη Πολωνία δεν θα ξαναεμφανιζόταν κατά τη μεταπολεμική περίοδο. Οι φυλακές, τα γκέτο, οι φυλακίσεις, τα στρατόπεδα διέλευσης, εργασίας και εξόντωσης, οι συλλήψεις, οι μαζικές απελάσεις, οι δημόσιες εκτελέσεις, οι κινητές μονάδες δολοφονίας, οι πορείες θανάτου, η στέρηση, η πείνα, οι ασθένειες και η εκθέσεις μαρτυρούν όλες τις απάνθρωπες πολιτικές τόσο του Χίτλερ όσο και του Στάλιν και είχαν σαφώς στόχο στη συνολική εξόντωση των πολιτών της Πολωνίας, τόσο Εβραίων όσο και Χριστιανών. Και τα δύο καθεστώτα ενέκριναν ένα συστηματικό πρόγραμμα γενοκτονίας.». 
  3. ↑ "Ο τρόμος θανάτου που υπέστησαν τόσα εκατομμύρια αθώων Εβραίων, Σλάβων και άλλων Ευρωπαίων λαών ως αποτέλεσμα αυτής της συνάντησης των κακών μυαλών είναι ένας ανεξίτηλος λεκές για την ιστορία και την ακεραιότητα του Δυτικού πολιτισμού, με όλες τις ανθρωπιστικές του προσδοκίες. "[Σημείωση: αυτή η «συνάντηση» αναφέρεται στο πιο διάσημο τρίτο συνέδριο (Ζακοπάνε)].
    Κόνκουεστ, Ρόμπερτ (1991). "Stalin: Breaker of Nations". Νέα Υόρκη: Viking. (ISBN 0-670-84089-0)
  4. ↑ 4,0 4,1 Ταντέους Πιοτρόφσκι (1997). Poland's Holocaust: Ethnic Strife, Collaboration with Occupying Forces and Genocide... McFarland & Company. σελ. 295. ISBN 0-7864-0371-3.  Δείτε επίσης review
  5. ↑ Routledge Handbook of Ethnic Conflict Genocide Τζέιμς Χιου, επεξεργασία από τους Καρλ Κόρντελ, Στέφαν Βολφ, σελ. 123, 2011
  6. ↑ Κίρστεν Σέλαρς (28 Φεβρουαρίου 2013). 'Crimes Against Peace' and International Law. Cambridge University Press. σελ. 145. ISBN 978-1-107-02884-5. 
  7. ↑ Πιότρ Έμπερχαρντ, http://rcin.org.pl/Content/15652/WA51_13607_r2011-nr12_Monografie.pdf Πολιτικές μεταναστεύσεις σε πολωνικά εδάφη (1939-1950), Πολωνική Ακαδημία Επιστημών «Στανίσουαφ Λεστσίτσκι» - Ινστιτούτο Γεωγραφίας και Μονογραφιών Χωρικών Οργανώσεων, 12. σελ. 27-29
  8. ↑ 8,0 8,1 8,2 Πιότρ Έμπερχαρντ, http://rcin.org.pl/Content/15652/WA51_13607_r2011-nr12_Monografie.pdf Πολιτικές μεταναστεύσεις σε πολωνικά εδάφη (1939-1950), Πολωνική Ακαδημία Επιστημών «Στανίσουαφ Λεστσίτσκι» - Ινστιτούτο Γεωγραφίας και Μονογραφιών Χωρικών Οργανώσεων, 12. σελ. 25
  9. ↑ 9,00 9,01 9,02 9,03 9,04 9,05 9,06 9,07 9,08 9,09 9,10 9,11 9,12 9,13 9,14 9,15 9,16 9,17 «Poles: Victims of the Nazi Era». Μουσείο Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ηνωμένων Πολιτειών. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Μαρτίου 2010. Ανακτήθηκε στις 1 Ιουλίου 2015.  Δείτε επίσης: Πολωνοί: Θύματα της ναζιστικής περιόδου Αρχειοθετήθηκε 2019-06-22 στο Wayback Machine.
  10. ↑ Ρ. Φ. Λέσλι (1980). The History of Poland Since 1863. Cambridge University Press. σελ. 216. ISBN 978-0-521-27501-9. 
  11. ↑ Ρόι Α. Πρετ· A. Χάμις Άιον (1984). Armies of Occupation. Wilfrid Laurier Univ. Press. σελίδες 135–138. ISBN 978-0-88920-156-9. 
  12. ↑ Γέζι Γιαν Λέρσκι (1996). Historical Dictionary of Poland, 966–1945. Greenwood Publishing Group. σελ. 158. ISBN 978-0-313-26007-0. 
  13. ↑ Μικουλάς Τάιχ· Ντούσαν Κόβατς (3 Φεβρουαρίου 2011). Slovakia in History. Cambridge University Press. σελ. 195. ISBN 978-1-139-49494-6. 
  14. ↑ 14,0 14,1 14,2 14,3 14,4 Τρέλα-Μάζουρ, Ελζμπιέτα (1998) [1997]. Sovietization of educational system in the eastern part of Lesser Poland under the Soviet occupation, 1939–1941 (στα Πολωνικά). Κιέλτσε: Wyższa Szkoła Pedagogiczna im. Jana Kochanowskiego. σελίδες 43, 294. ISBN 83-7133-100-2. Μεταξύ του πληθυσμού των ανατολικών εδαφών ήταν περίπου 38% Πολωνοί, 37% Ουκρανοί, 14,5% Λευκορωσικοί, 8,4% Εβραίοι, 0,9% Ρώσοι και 0,6% Γερμανοί.  Unknown parameter |editor-author= ignored (βοήθεια)
  15. ↑ T. Βισνιέφσκι (2016). «Sowiecka agresja na Polskę». Media Depository. NowaHistoria. Interia.pl. 
  16. ↑ Τζορτζ Σάνφορντ (7 Μαΐου 2007). Katyn and the Soviet Massacre of 1940: Truth, Justice and Memory. Routledge. σελ. 47. ISBN 978-1-134-30299-4. 
  17. ↑ Μπαρτουομιέι Κοζουόφσκι (2005). «"Wybory" do Zgromadzeń Ludowych Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi». Polska.pl (στα Πολωνικά). Naukowa i Akademicka Sieć Komputerowa. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Ιουνίου 2006. Ανακτήθηκε στις 13 Μαρτίου 2006. 
  18. ↑ Ελαζάρ Μπαρκάν· Ελίζαμπεθ A. Κόουλ (2007). Shared History, Divided Memory: Jews and Others in Soviet-occupied Poland, 1939–1941. Leipziger Universitätsverlag. σελ. 155. ISBN 978-3-86583-240-5. 
  19. ↑ Πιότρ Έμπερχαρντ, http://rcin.org.pl/Content/15652/WA51_13607_r2011-nr12_Monografie.pdf Πολιτικές μεταναστεύσεις σε πολωνικά εδάφη (1939–1950), Πολωνική Ακαδημία Επιστημών «Στανίσουαφ Λεστσίτσκι» - Ινστιτούτο Γεωγραφίας και Μονογραφιών Χωρικών Οργανώσεων, 12. σελ. 30-31
  20. ↑ Πιότρ Έμπερχαρντ, http://rcin.org.pl/Content/15652/WA51_13607_r2011-nr12_Monografie.pdf Πολιτικές μεταναστεύσεις σε πολωνικά εδάφη (1939–1950), Πολωνική Ακαδημία Επιστημών «Στανίσουαφ Λεστσίτσκι» - Ινστιτούτο Γεωγραφίας και Μονογραφιών Χωρικών Οργανώσεων, 12. σελ. 32-34
  21. ↑ «German newspaper editor outlining the claims of Polish atrocities against minorities». Nizkor.org. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Ιουλίου 2017. Ανακτήθηκε στις 9 Φεβρουαρίου 2013. 
  22. ↑ «The British War Bluebook». Avalon Project. Yale Law School. Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2018. 
  23. ↑ Γιον Χούερ (26 Οκτωβρίου 2012). Call From the Cave: Our Cruel Nature and Quest for Power. Hamilton Books. σελ. 166. ISBN 978-0-7618-6016-7. 
  24. ↑ Στέφαν Βολφ (2003). The German Question Since 1919: An Analysis with Key Documents. Greenwood Publishing Group. σελίδες 47–48. ISBN 978-0-275-97269-1. 
  25. ↑ Ντόναλντ Λ. Νιούικ· Φράνσις Ρ. Νικοσία (13 Αυγούστου 2013). The Columbia Guide to the Holocaust. Columbia University Press. σελ. 276. ISBN 978-0-231-52878-8. 
  26. ↑ https://web.archive.org/web/20120413024247/http://www.atsweb.neu.edu/holocaust/Hitlers_Plans.htm Hitler's Plans for Eastern Europe Selections from Janusz Gumkowski and Kazimierz Leszczynski Poland Under Nazi Occupation. Ο απώτερος στόχος της ναζιστικής πολιτικής ήταν να καταστρέψει το πολωνικό έθνος στο πολωνικό έδαφος στο σύνολό του, ανεξάρτητα από το αν θα προσαρτόταν από το Ράιχ ή αν θα ενσωματωνόταν στο Γενικό Κυβερνείο
  27. ↑ Λούτσιαν Ντομπροσίτσκι· Τζέφρι Σ. Γκάροκ (1 Ιανουαρίου 1993). The Holocaust in the Soviet Union: Studies and Sources on the Destruction of the Jews in the Nazi-Occupied Territories of the USSR, 1941–1945. M.E. Sharpe. σελ. 36. ISBN 978-1-56324-173-4. Γενικό Σχέδιο Οστ, το οποίο προέβλεπε την εκκαθάριση των σλαβικών λαών 
  28. ↑ Στέφεν Γ. Φριτς (13 Σεπτεμβρίου 2011). Ostkrieg: Hitler's War of Extermination in the East. University Press of Kentucky. σελ. 158. ISBN 978-0-8131-4050-6. Δεδομένου ότι ο τελικός προορισμός εκείνων που θα εκτοπιστούν παρέμεινε ασαφής, θα έπρεπε να είχε υποτεθεί «φυσική σπατάλη» σε μεγάλη κλίμακα, έτσι η γενοκτονία ήταν υπονοούμενη στο Generalplan Ost από την αρχή. 
  29. ↑ Μάικλ Γκάιερ (2009). Beyond Totalitarianism: Stalinism and Nazism Compared. Cambridge University Press. σελίδες 152–153. ISBN 978-0-521-89796-9. 
  30. ↑ Γιόσεφ Ποπζέτσνι (19 Φεβρουαρίου 2004). Odilo Globocnik, Hitler's Man in the East. McFarland. σελίδες 186–187. ISBN 978-0-7864-8146-0. 
  31. ↑ Γιόσεφ Ποπζέτσνι (19 Φεβρουαρίου 2004). Odilo Globocnik, Hitler's Man in the East. McFarland. σελ. 3. ISBN 978-0-7864-8146-0. 
  32. ↑ Πριτ Μπούταρ (21 Μαΐου 2013). Between Giants: The Battle for the Baltics in World War II. Osprey Publishing. σελίδες 59–60. ISBN 978-1-4728-0288-0. 
  33. ↑ Τζεφ Ίλι (29 Μαΐου 2013). Nazism as Fascism: Violence, Ideology, and the Ground of Consent in Germany 1930–1945. Routledge. σελ. 189. ISBN 978-1-135-04481-7. 
  34. ↑ https://web.archive.org/web/20120413024247/http://www.atsweb.neu.edu/holocaust/Hitlers_Plans.htm Hitler's Plans for Eastern Europe Selections from Janusz Gumkowski and Kazimierz Leszczynski Poland Under Nazi Occupation The provisions of the Plan stated that 80-85 per cent of the Poles would have to be deported from the German area of settlement – to regions in the East. This, according to German calculations, would involve about 20 million people. About 3-4 million – all of them peasants – suitable for Germanization as far as "racial values" were concerned – would be allowed to remain. They would be distributed as slave laborers among the German majority and Germanized within a single generation(...)
  35. ↑ Πιέρ Αϊσομπερί (2000). The Social History of the Third Reich: 1933–1945. New Press (NY). σελ. 228. ISBN 978-1-56584-635-7. 
  36. ↑ Γουίλιαμ Τ. Ντούικερ, Τζάκσον Τ. Σπίλβογκελ, World History, 1997. σελ. 794: Μέχρι το 1942, δύο εκατομμύρια εθνοτικοί Γερμανοί είχαν εγκατασταθεί στην Πολωνία.
  37. ↑ Ρίτσαρντ Κ. Λούκας, Did the Children Cry? Hitler's War against Jewish and Polish Children, 1939–1945. Hippocrene Books, Νέα Υόρκη, 2001.
  38. ↑ Law-Reports of Trials of War Criminals, The United Nations War Crimes Commission, τόμος VII, Λονδίνο, HMSO, 1948, "Case no. 37: The Trial of Haupturmfuhrer Amon Leopold Goeth", σελ. 9: "The Tribunal accepted these contentions and in its judgment against Amon Goeth stated the following: 'His criminal activities originated from general directives that guided the criminal Fascist-Hitlerite organization, which under the leadership of Adolf Hitler aimed at the conquest of the world and at the extermination of those nations which stood in the way of the consolidation of its power.... The policy of extermination was in the first place directed against the Jewish and Polish nations.... This criminal organization did not reject any means of furthering their aim of destroying the Jewish nation. The wholesale extermination of Jews and also of Poles had all the characteristics of genocide in the biological meaning of this term.'"
  39. ↑ "They conducted deliberate and systematic genocide, viz., the extermination of racial and national groups, against the civilian populations of certain occupied territories in order to destroy particular races and classes of people and national, racial, or religious groups, particularly Jews, Poles, and Gypsies and others." «The trial of German major war criminals : proceedings of the International Military Tribunal sitting at Nuremberg Germany». avalon.law.yale.edu. 
  40. ↑ Powszechny Spis Ludnosci r. 1921
  41. ↑ Ντίμουτ Μάγιερ, Μουσείο Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ηνωμένων Πολιτειών, "Non-Germans" Under the Third Reich: The Nazi Judicial and Administrative System in Germany and Occupied Eastern Europe with Special Regard to Occupied Poland, 1939–1945 Von Diemut Majer, Μουσείο Μνήμης του Ολοκαυτώματος των Ηνωμένων Πολιτειών, JHU Press, 2003, σελ.240, (ISBN 0-8018-6493-3).
  42. ↑ Δείτε: Χέλμουτ Χάιμπερ, "Denkschrift Himmler Uber die Behandlung der Fremdvolkischen im Osten", Vierteljahrshefte für Zeitgeschichte 1957, No. 2. (στο) Μίχαελ Μπούρλεϊ· Βόλφγκανγκ Βίπερμαν (1991). The racial state: Germany, 1933–1945. Cambridge University Press. σελίδες (337–). ISBN 978-0-521-39802-2. 
  43. ↑ 43,0 43,1 Μπέντζαμιν Μ. Φέρεντς (2002). Less Than Slaves: Jewish Forced Labor and the Quest for Compensation. Indiana University Press. σελίδες 24–25. ISBN 0-253-21530-7. 
  44. ↑ Ούλριχ Χέρμπερτ, Γουίλιαμ Τέμπλερ, Hitler's foreign workers: enforced foreign labor in Germany under the Third Reich, Cambridge University Press, 1997, (ISBN 0-521-47000-5),Google Print, σελ. 71-73 Αρχειοθετήθηκε 2011-10-07 στο Wayback Machine.
  45. ↑ Ulrich Merten (15 Αυγούστου 2013). Forgotten Voices: The Expulsion of the Germans from Eastern Europe after World War II. Transaction Publishers. σελίδες 85–86. ISBN 978-1-4128-5258-6. 
  46. ↑ Ρόμπερτ Τζελέιτλι (2002). Backing Hitler: Consent and Coercion in Nazi Germany. Οξφόρδη: Oxford University Press. σελ. 127. ISBN 0192802917. 
  47. ↑ Ταντέους Πιοτρόφσκι (1998). Poland's Holocaust: Ethnic Strife, Collaboration with Occupying Forces and Genocide in the Second Republic, 1918–1947. McFarland. σελ. 22. ISBN 978-0-7864-0371-4. 
  48. ↑ Ρίτσαρντ Λ. Ρούμπινσταϊν· Τζον Κ. Ροθ (2003). Approaches to Auschwitz: The Holocaust and Its Legacy. Westminster John Knox Press. σελίδες 195–196. ISBN 978-0-664-22353-3. 
  49. ↑ Τόμας Φ. Ξ. Νομπλ· Μπάρι Στράους (12 Ιανουαρίου 2007). Western Civilization: Beyond Boundaries, Volume II: Since 1560. Cengage Learning. σελ. 880. ISBN 978-1-111-80948-5. 
  50. ↑ 50,0 50,1 Ελέιν Σάφιερ Φοξ (31 Αυγούστου 2013). Out of Chaos: Hidden Children Remember the Holocaust. Northwestern University Press. σελ. 275. ISBN 978-0-8101-6661-5. 
  51. ↑ . 
  52. ↑ «Nazi Camp System». Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2018. 
  53. ↑ Βόγκελσανγκ, Πέτερ; Λάρσεν, Μπράιαν Μ.M., The Ghettos of Poland, Holocaust and Genocide Studies, http://www.holocaust-education.dk/holocaust/ghettoer.asp 
  54. ↑ Βόγκελσανγκ, Πέτερ; Λάρσεν, Μπράιαν Μ.M., Wannsee Conference, Holocaust and Genocide Studies, http://www.holocaust-education.dk/holocaust/wannsee.aspp [νεκρός σύνδεσμος]
  55. ↑ CFCA (2013). «Ολοκαύτωμα». Φόρουμ συντονισμού για την αντιμετώπιση του αντισημιτισμού. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Νοεμβρίου 2013. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2021. Από το ημερολόγιο του Υπουργού Προπαγάνδας Ράιχ Γιόζεφ Γκαίμπελς, ημερομηνία 12 Δεκεμβρίου 1941. 
  56. ↑ Yad Vashemfile, άμεσο κατέβασμα 33.1 KB (2013). «Aktion Reinhard» (PDF). Κέντρο Έρευνας Shoah, Διεθνής Σχολή Μελέτης για το Ολοκαύτωμα. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο (PDF) στις 16 Φεβρουαρίου 2016. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2021. 
  57. ↑ Πιότρ Έμπερχαρντ, http://rcin.org.pl/Content/15652/WA51_13607_r2011-nr12_Monografie.pdf Πολιτικές μεταναστεύσεις σε πολωνικά εδάφη (1939–1950), Πολωνική Ακαδημία Επιστημών «Στανίσουαφ Λεστσίτσκι» - Ινστιτούτο Γεωγραφίας και Μονογραφιών Χωρικών Οργανώσεων, 12. σελ. 46
  58. ↑ Μίχαου Ράπτα· Βόιτσεχ Τούπτα (2009). Mroczne sekrety willi "Tereska": 1939–1945. Historia Rabki. σελ. 104. ISBN 978-83-60817-33-9. 
  59. ↑ Γιαν Σ. Πριμπίλα (2010). When Angels Wept: The Rebirth and Dismemberment of Poland and Her People in the Early Decades of the Twentieth Century. Wheatmark, Inc. σελίδες 133–136. ISBN 978-1-60494-325-2. 
  60. ↑ Δρ. Ρόμπρτ Ρόζετ· Δρ. Σμούελ Σπέκτορ (26 Νοεμβρίου 2013). Encyclopedia of the Holocaust. Routledge. σελ. 101. ISBN 978-1-135-96950-9. 
  61. ↑ August, Jochen (1997). Sonderaktion Krakau. Die Verhaftung der Krakauer Wissenschaftler am 6 Νοεμβρίου 1939 (στα Γερμανικά). Αμβούργο: Hamburger Edition, HIS Verlagsgesellschaft GmbH. 
  62. ↑ Πατσίνσκα, Ιρένα (2019). Aktion gegen Universitäts-Professoren (Κρακοβία, 6 Νοεμβρίου 1939) i okupacyjne losy aresztowanych (στα Πολωνικά). Κρακοβία: Εκδοτικός οίκος του Γιαγκελόνιου Πανεπιστημίου. ISBN 9788323346326. 
  63. ↑ Άλμπερτ, Ζίγκμουντ (1989). Kaźń profesorów lwowskich – lipiec 1941 / studia oraz relacje i dokumenty (στα Πολωνικά). Βρότσουαφ: Wydawnictwo Uniwersytetu Wrocławskiego. ISBN 83-229-0351-0. 
  64. ↑ Σενκ, Ντίτερ (2007). Der Lemberger Professorenmord und der Holocaust in Ostgalizien (στα Γερμανικά). Βόννη: Dietz. ISBN 978-3-8012-5033-1. 
  65. ↑ The Nazi War Against the Catholic Church; National Catholic Welfare Conference; Washington D.C.; 1942; σελ. 34-51
  66. ↑ Κρόγουελ, Τόμας Τ. «Library : The Gentile Holocaust». Catholic Culture. Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2018. 
  67. ↑ Polish Western Affairs. Δυτικό Ινστιτούτο. 1989. σελ. 48. 
  68. ↑ Alma Mater (στα Πολωνικά). Alma Mater, Issue 64. Νοέμβριος 2004. σελ. 46. 
  69. ↑ «Lebensraum, Aryanization, Germanization and Judenrein, Judenfrei: concepts in the holocaust or shoah». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2 Μαρτίου 2009. Ανακτήθηκε στις 24 Απριλίου 2021. 
  70. ↑ 70,0 70,1 «Hitler's War; Hitler's Plans for Eastern Europe». 27 Μαΐου 2012. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Μαΐου 2012. 
  71. ↑ Lynn H. Nicholas, Cruel World: The Children of Europe in the Nazi Web σελ. 249 (ISBN 0-679-77663-X)
  72. ↑ Melissa Eddy (8 Μαΐου 2007). «Stolen: The Story of a Polish Child 'Germanized' by the Nazis». StarNewsOnline (Γουίλμινγκτον). Associated Press. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 2007-12-13. https://web.archive.org/web/20071213151226/http://www.starnewsonline.com/apps/pbcs.dll/article?AID=%2F20070508%2FNEWS%2F705080331%2F-1%2FState. Ανακτήθηκε στις 2022-01-17. «Εάν πληρούσαν τις φυλετικές προδιαγραφές, θα λαμβάνονταν, ένα κορίτσι επέστρεφε στο σπίτι.» 
  73. ↑ Λιν Χ. Νίκολας, Cruel World: The Children of Europe in the Nazi Web σελ. 400-1 (ISBN 0-679-77663-X)
  74. ↑ Γκζέγκος Όστας, The Polish Government-in-Exile's Home Delegature Αρχειοθετήθηκε 2008-04-10 στο Wayback Machine.. Article on the pages of the London Branch of the Polish Home Army Ex-Servicemen Association. Ανακτήθηκε στις 4 Απριλίου 2011.
  75. ↑ Στανίσουαφ Σαλμονόβιτς (1994). Polskie Państwo Podziemne: z dziejów walki cywilnej, 1939–45. Wydawnictwa Szkolne i Pedagogiczne. ISBN 978-83-02-05500-3. , σελ. 37-46.
  76. ↑ Γιούζεφ Γκαρλίνσκι (Απρίλιος 1975). «The Polish Underground State 1939–1945». Journal of Contemporary History (Sage Publications, Ltd.) 10 (2): 219–259. doi:10.1177/002200947501000202. , σελ. 220-223
  77. ↑ Zamoyski, Adam (1987), The Polish Way. Νέα Υόρκη: Hippocrene Books, (ISBN 0781802008).
  78. ↑ Μάρεκ Νέι-Κρφάβιτς, The Polish Underground State and The Home Army (1939-45) Αρχειοθετήθηκε 2016-08-24 στο Wayback Machine.. Μεταφρασμένο από τα πολωνικά από τον Αντόνι Μποχντανόβιτς. Article on the pages of the London Branch of the Polish Home Army Ex-Servicemen Association. Ανακτήθηκε στις 14 Μαρτίου 2008.
  79. ↑ Μπορόβιετς, Άντριου (2001). Destroy Warsaw! Hitler's punishment, Stalin's revenge. Westport, Connecticut: Praeger. (ISBN 0-275-97005-1). σελ. 179.
  80. ↑ Άνταμ Τζόουνς (27 Σεπτεμβρίου 2006). Genocide: A Comprehensive Introduction. Routledge. σελ. 175. ISBN 978-1-134-25980-9. 
  81. ↑ Ταντέους Πιοτρόφσκι (1998). Poland's Holocaust: Ethnic Strife, Collaboration with Occupying Forces and Genocide in the Second Republic, 1918–1947. McFarland. σελ. 305. ISBN 978-0-7864-0371-4. 
  82. ↑ Norman Davies; Rising '44: the Battle for Warsaw; Viking; 2003; σελ.200
  83. ↑ Norman Davies; Rising '44: the Battle for Warsaw; Viking; 2003; p594
  84. ↑ Ντόναλντ Λ. Νιούικ· Φράνσις Ρ. Νικοσία (2000). The Columbia Guide to the Holocaust. Columbia University Press. σελ. 114–. ISBN 978-0-231-11200-0. 
  85. ↑ Ίβο Πογκονόφσκι, Jews in Poland, Hippocrene, 1998. (ISBN 0-7818-0604-6). σελ. 99.
  86. ↑ «The Żegota». www.jewishvirtuallibrary.org. Ανακτήθηκε στις 25 Σεπτεμβρίου 2018. 
  87. ↑ 87,0 87,1 Πιοτρόφσκι, Ταντέους (2005). «Project InPosterum: Poland World War II Casualties». Ανακτήθηκε στις 15 Μαρτίου 2007. 
  88. ↑ Γούτσακ, Τσέσουαφ (1994). «Szanse i trudności bilansu demograficcznego Polski w latach 1939–1945». Dzieje Najnowsze (1994/2). 
  89. ↑ Jewish Virtual Library (2 Αυγούστου 2015). «Full Listing of Camps in occupied Poland».  Πηγή: "Atlas of the Holocaust" του Μάρτιν Γκίλμπερτ (1982).
    ——. «Stutthof: History & Overview».  Με φωτογραφίες αρχείου.
  90. ↑ Πιοτρόφσκι, Ταντέους (1988). «Ukrainian Collaborators». Poland's Holocaust: Ethnic Strife, Collaboration with Occupying Forces and Genocide in the Second Republic, 1918–1947. McFarland. σελίδες 177–259. ISBN 0-7864-0371-3. Πώς μπορούμε ... να εξηγήσουμε το φαινόμενο των Ουκρανών να χαίρονται και να συνεργάζονται με τους Σοβιετικούς; Ποιοι ήταν αυτοί οι Ουκρανοί; Είναι βέβαιο ότι ήταν Ουκρανοί, αλλά ήταν κομμουνιστές, εθνικιστές, μη συνδεδεμένοι αγρότες; Η απάντηση είναι "ναι" - και τα τρία 
  91. ↑ 91,0 91,1 Militargeschichtliches Forschungsamt· Γκότφριτν Σραμ (1997). From Peace to War: Germany, Soviet Russia and the World, 1939–1941. Berghahn Books. σελίδες 47–79. ISBN 1-57181-882-0.  Unknown parameter |editor-author= ignored (βοήθεια)[νεκρός σύνδεσμος]
  92. ↑ Σίμον Σέμπαγκ Μοντεφιόρε (2003). Stalin. The Court of the Red Tsar, σελ. 313. Vintage Books, Νέα Υόρκη. (ISBN 1-4000-7678-1).
  93. ↑ [Σίμον Σέμπαγκ Μοντεφιόρε. Stalin. The Court of the Red Tsar, σελ. 312. Vintage Books, Νέα Υόρκη 2003. Vintage (ISBN 1-4000-7678-1)]
  94. ↑ Μπέντζαμιν Μ. Φίσερ, ""The Katyn Controversy: Stalin's Killing Field Αρχειοθετήθηκε 2010-03-24 στο Wayback Machine.", Studies in Intelligence, Χειμώνας 1999–2000. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουλίου 2007.
  95. ↑ 95,0 95,1 Τζορτζ Σάνφορντ, σελ. 20–24.
  96. ↑ Σάνφορντ, σελ. 127; Μάρτιν Ντιν Συνεργασία στο Ολοκαύτωμα. Ανακτήθηκε στις 15 Ιουλίου 2007.
  97. ↑ «Kampania wrześniowa 1939» (στα Πολωνικά). Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 9 Μαΐου 2006. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουλίου 2007.  (Εκστρατεία Σεπτεμβρίου 1939) από την Διαδικτυακή εγκυκλοπαίδεια PWN. Internet Archive, 2006. Ανακτήθηκε στις 16 Ιουλίου 2007.
  98. ↑ Γκρος, σελ. 17.
  99. ↑ Ντέιβις, Europe: A History, σελ. 1001–1003.
  100. ↑ Γκρος, σελ. 24, 32–33.
  101. ↑ Σταχούρα, σελ.132.
  102. ↑ Πιοτρόφσκι, σελ. 1, 11–13, 32.
  103. ↑ Πιοτρόφσκι, Ταντέους (25 Σεπτεμβρίου 1998). Poland's Holocaust: Ethnic Strife, Collaboration with Occupying Forces and Genocide in the Second Republic, 1918-1947. McFarland. ISBN 9780786403714. 
  104. ↑ AFP/Expatica, Polish experts lower nation's WWII death toll Αρχειοθετήθηκε 2012-04-06 στο Wayback Machine., expatica.com, 30 Αυγούστου 2009
  105. ↑ Ρίμπερ, σελ. 14, 32–37.
  106. ↑ Βόιτσεχ Ροσκόφσκι (1998). Historia Polski 1914–1997 (στα Πολωνικά). Βαρσοβία: Wydawnictwa Naukowe PWN. σελ. 476. ISBN 83-01-12693-0. 
  107. ↑ Διάφοροι συγγραφείς (1998). Sowietyzacja Kresów Wschodnich II Rzeczypospolitej po 17 września 1939 (στα Πολωνικά). Μπίντγκοστς: Παιδαγωγικό Πανεπιστήμιο. σελ. 441. ISBN 83-7096-281-5.  Unknown parameter |editor-author= ignored (βοήθεια)
  108. ↑ 108,0 108,1 Διάφοροι συγγραφείς (2001). «Stalinist Forced Relocation Policies». Demography and National Security. Berghahn Books. σελίδες 308–315. ISBN 1-57181-339-X.  Unknown parameter |editor-author= ignored (βοήθεια)
  109. ↑ Μπαρτουομιέι Κοζουόφσκι (2005). «"Wybory" do Zgromadzeń Ludowych Zachodniej Ukrainy i Zachodniej Białorusi». Polska.pl (στα Πολωνικά). NASK. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 28 Ιουνίου 2006. 
  110. ↑ 110,0 110,1 Γιαν Τόμας Γκρος (2003). Revolution from Abroad. Πρίνστον: Princeton University Press. σελ. 396. ISBN 0-691-09603-1. 
  111. ↑ «Ivan Franko National University of L'viv». Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 10 Φεβρουαρίου 2006. Ανακτήθηκε στις 14 Μαρτίου 2006. 
  112. ↑ Καρολίνα Λαντσκορόνσκα (2001). «I – Lwów». Wspomnienia wojenne; 22 IX 1939 – 5 IV 1945 (στα Πολωνικά). Κρακοβία: ZNAK. σελ. 364. ISBN 83-240-0077-1. 
  113. ↑ Κρεγκ Τόμπσον-Ντάτον (1950). «The Police State & The Police and the Judiciary». The Police State: What You Want to Know about the Soviet Union. Ντάτον. σελίδες 88–95. 
  114. ↑ Μάικλ Πάρις (1996). The Lesser Terror: Soviet State Security, 1939–1953. Praeger Publishers. σελίδες 99–101. ISBN 0-275-95113-8. 
  115. ↑ Πίερ Ρούτλαντ (1992). «Introduction». The Politics of Economic Stagnation in the Soviet Union. Κέιμπριτζ: Cambridge University Press. σελ. 9. ISBN 0-521-39241-1. 
  116. ↑ Βίκτορ A. Κραβτσένκο (1988). I Chose Justice. Transaction Publishers. σελ. 310. ISBN 0-88738-756-X. 
  117. ↑ Μάρεκ Γιαν Χοντακιέβιτς (2004). Between Nazis and Soviets: Occupation Politics in Poland, 1939–1947. Lexington Books. ISBN 0-7391-0484-5. 
  118. ↑ Γκούσταφ Χέρλινγκ-Γκρουντζίνσκι (1996). A World Apart: Imprisonment in a Soviet Labor Camp During World War II. Penguin Books. σελ. 284. ISBN 0-14-025184-7. 
  119. ↑ Βουαντίσουαφ Άντερς (1995). Bez ostatniego rozdziału (στα Πολωνικά). Λούμπλιν: Test. σελ. 540. ISBN 83-7038-168-5. 
  120. ↑ Jerzy Gizella (10 Νοεμβρίου 2001). «Lwowskie okupacje» (στα πολωνικά). Przegląd polski. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 27 Απριλίου 2006. https://web.archive.org/web/20060427041108/http://www.dziennik.com/www/dziennik/kult/archiwum/07-12-01/pp-11-09-02.html. 
  121. ↑ Συνέλευση αιχμάλωτων ευρωπαϊκών εθνών, πρώτη σύνοδος
  122. ↑ Νόρμαν Ντέιβις (1982). God's Playground. A History of Poland, Τομ. 2: 1795 to the Present. Οξφόρδη: Oxford University Press. σελίδες 449–455. ISBN 0-19-925340-4. 
  123. ↑ Στανίσουαφ Τσιεσιέλσκι· Βόιτσεχ Ματέρσκι (2002). «Represje 1939–1941». Indeks represjonowanych (στα Πολωνικά) (2nd έκδοση). Βαρσοβία: Ośrodek KARTA. ISBN 83-88288-31-8. Αρχειοθετήθηκε από το πρωτότυπο στις 22 Φεβρουαρίου 2006. Ανακτήθηκε στις 1 Μαρτίου 2006. 
  124. ↑ Γιαν Τόμας Γκρος (2003). Revolution from Abroad. Πρίνστον: Princeton University Press. σελ. 396. ISBN 0-691-09603-1. 
  125. ↑ Γιαν Τ. Γκρος, σελ. 188
  126. ↑ Ζβι Γκίτελμαν (2001). A Century of Ambivalence: The Jews of Russia and the Soviet Union, 1881 to the Present. Πανεπιστήμιο της Ιντιάνα. σελ. 116. ISBN 0-253-21418-1. 
  127. ↑ Γκρος, σελ. 36
  128. ↑ Τζέσικα Τζάγκερ, Review of Piotrowski's Poland's Holocaust, Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνια στη Σάντα Μπάρμπαρα
  129. ↑ Αυτή η αναθεώρηση των εκτιμώμενων απωλειών του πολέμου ήταν το θέμα άρθρων στο πολωνικό ακαδημαϊκό περιοδικό Dzieje Najnowsze # 2-1994 των Τσέσουαφ Γούτσακ και Κριστίνα Κέρστεν.
  130. ↑ Vadim Erlikman (2004). Poteri narodonaseleniia v XX veke : spravochnik. Moscow. (ISBN 5-93165-107-1)
  131. ↑ Ντόναλντ Κέντρικ, The Destiny of Europe's Gypsies. Basic Books 1972 (ISBN 0-465-01611-1)

Εξωτερικοί σύνδεσμοι

[Επεξεργασία | επεξεργασία κώδικα]
Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Κατοχή_της_Πολωνίας_(1939-1945)&oldid=10499482"